ულისე: განსხვავება გადახედვებს შორის

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
ბოტი: რჩეული სტატიის ბმული გვერდისათვის he:יוליסס; cosmetic changes
ხაზი 19: ხაზი 19:
| isbn = 0-679-72276-9
| isbn = 0-679-72276-9
| oclc = 20827511
| oclc = 20827511
| წინამორბედი = [[ხელოვანის პორტრეტი ახალგაზრდობისას]] <br>([[1916]])
| წინამორბედი = [[ხელოვანის პორტრეტი ახალგაზრდობისას]] <br />([[1916]])
| მომდევნო = [[ფინეგანის სამძიმარი]] <br>([[1939]])
| მომდევნო = [[ფინეგანის სამძიმარი]] <br />([[1939]])
}}
}}
'''''ულისე''''' — [[ირლანდიელი]] მწერლის [[ჯეიმს ჯოისი|ჯეიმს ჯოისის]] რომანი. ის თავდაპირველად ნაწილ-ნაწილ გამოქვეყნდა ამერიკულ ჟურნალ ”[[The Little Review|The Little Review-ში]]” [[1918]]-ის მარტიდან [[1920]]-ის დეკემბრამდე, ხოლო ბოლომდე გამოიცა ”[[Sylvia Beach|Sylvia Beach-ში]]” 1922 წლის თებერვალში, [[პარიზი|პარიზში]]. რომანი განიხილება ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან ნაშრომად [[მოდერნიზმი|მოდერნის-ტულ]] ლიტერატურაში<ref>{{cite journal
'''''ულისე''''' — [[ირლანდიელი]] მწერლის [[ჯეიმს ჯოისი]] რომანი. ის თავდაპირველად ნაწილ-ნაწილ გამოქვეყნდა ამერიკულ ჟურნალ ”[[The Little Review|The Little Review-ში]]” [[1918]]-ის მარტიდან [[1920]]-ის დეკემბრამდე, ხოლო ბოლომდე გამოიცა ”[[Sylvia Beach|Sylvia Beach-ში]]” 1922 წლის თებერვალში, [[პარიზი|პარიზში]]. რომანი განიხილება ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან ნაშრომად [[მოდერნიზმი|მოდერნის-ტულ]] ლიტერატურაში<ref>{{cite journal
| last = Harte
| last = Harte
| first = Tim
| first = Tim
ხაზი 32: ხაზი 32:
| url = http://www.brynmawr.edu/bmrcl/Summer2003/Danius.html
| url = http://www.brynmawr.edu/bmrcl/Summer2003/Danius.html
| id =
| id =
| accessdate = 2001-07-10 }} (review of Danius book).</ref>, მას უწოდეს : ” დემონსტრაცია და შეჯამება მთელი მოძრაობის”<ref>Beebe (1971), p. 176.</ref>. ულისეს მოყვარულნი, როგორიცაა [[ენტონი ბარგესი]] აღწერს წიგნს როგორც: ”განუმეორებელი და ასევე შესაძლოა გიჟური”<ref name=burgessobv>{{cite news|last=Burgess|first=Anthony|title=Send us, bright one, light one, hoopsa|url=http://static.guim.co.uk/sys-images/Guardian/Pix/pictures/2012/6/15/1339761087894/Burgess-on-Joyce-001.jpg|accessdate=4 August 2013|newspaper=The Observer|date=13 June 1993}}</ref>.
| accessdate = 2001-07-10 }} (review of Danius book).</ref>, მას უწოდეს : ” დემონსტრაცია და შეჯამება მთელი მოძრაობის”<ref>Beebe (1971), p. 176.</ref>. ულისეს მოყვარულნი, როგორიცაა [[ენტონი ბარგესი]] აღწერს წიგნს როგორც: ”განუმეორებელი და ასევე შესაძლოა გიჟური”<ref name=burgessobv>{{cite news|last=Burgess|first=Anthony|title=Send us, bright one, light one, hoopsa|url=http://static.guim.co.uk/sys-images/Guardian/Pix/pictures/2012/6/15/1339761087894/Burgess-on-Joyce-001.jpg|accessdate=4 August 2013|newspaper=The Observer|date=13 June 1993}}</ref>.


ულისეს ქრონიკებში ნაჩვენებია საგაზეთო რეკლამების აგენტის [[ლეოპოლდ ბლუმი|ლეოპოლდ ბლუმის]] ერთი ჩვეულებრივი დღე, [[16 ივნისი]] [[1904]](დღე ჯოისის ცხოვრებაში, როცა პირველად შეხვდა მის მომავალ ცოლს [[ნორა ბერნაქლსი|ნორა ბერნაქლს]]).<ref>Keillor, Garrison, "[http://writersalmanac.publicradio.org/index.php?date=2010/02/02 The Writer's Almanac]", 2 February 2010.</ref> ულისე ნიშნავს [[ოდისევსი|ოდისევსს]] ლათინურ ენაზე, [[ჰომეროსი|ჰომეროსის]] პოემის [[ოდისეა|ოდისეის]] გმირი. რომანი დაუძნებულია პარალელების წყებაზე, რომელებიც ამ პოემის პერსონაღებსა და მოვლენებს შორის მყარდება.(მაგალითად: [[ლეოპოლდ ბლუმი]] - ოდისევსი, [[მოლი ბლუმი]] - [[პენელოპე|პენელოპე]] და სპეფან დედალოსი - [[ტელემაქე]]).
ულისეს ქრონიკებში ნაჩვენებია საგაზეთო რეკლამების აგენტის [[ლეოპოლდ ბლუმი]] ერთი ჩვეულებრივი დღე, [[16 ივნისი]] [[1904]](დღე ჯოისის ცხოვრებაში, როცა პირველად შეხვდა მის მომავალ ცოლს [[ნორა ბერნაქლსი|ნორა ბერნაქლს]]).<ref>Keillor, Garrison, "[http://writersalmanac.publicradio.org/index.php?date=2010/02/02 The Writer's Almanac]", 2 February 2010.</ref> ულისე ნიშნავს [[ოდისევსი|ოდისევსს]] ლათინურ ენაზე, [[ჰომეროსი]] პოემის [[ოდისეა|ოდისეის]] გმირი. რომანი დაუძნებულია პარალელების წყებაზე, რომელებიც ამ პოემის პერსონაღებსა და მოვლენებს შორის მყარდება.(მაგალითად: [[ლეოპოლდ ბლუმი]] - ოდისევსი, [[მოლი ბლუმი]] - [[პენელოპე]] და სპეფან დედალოსი - [[ტელემაქე]]).


ულისე შედგება დაახლოებით 265 000 სიტყვისგან და 18 ეპიზოდიდან<ref>{{cite web |url=http://avinashv.net/2008/10/analyzing-ulysses/ |author=Vora, Avinash |title=Analyzing Ulysses |accessdate=2008-10-20 |date=20 October 2008 }}</ref>. გამოქვეყნების შემდეგ, რომანმნა გამოიწვია კამათი და კრიტიკა. დიწყო სასამართლო პროცესებიც — ”[[ჯოისის ომები]]”. ჯოისმა გამოიყენა [[steam-of-consciousness]] ტექნიკას, ფრთხილად ააგო სტრუქტურა და ექსპერიმენტალური პროზა - სავსეა [[პაროდიები|პაროდიებით]] და [[ილუზიები|ილუზიებით]], ასევე მდიდარა [[იუმორი|იუმორით]]. რომანი პრესტიჟულად ითვლება [[მოდერნიზმი|მოდერნიზმის]] პანთეონში. 1998 წელს ”[[Modern Library]]-მა” პირველი ადგილი მიანიჭა [[XX საუკუნის100 საუკეთესო ინგლისურენოვანი რომანი|100 საუკეთესო მე-20 საუკუნის ინგლისურენოვანი რომანის]]<ref>{{cite web | title = 100 Best Novels | publisher = Random House | year= 1999 | url = http://www.randomhouse.com/modernlibrary/100bestnovels.html | accessdate = 2007-06-23 }} This ranking was by the [http://www.randomhouse.com/modernlibrary/about/board.html Modern Library Editorial Board] of authors and critics; readers ranked it 11th. Joyce's [[A Portrait of the Artist as a Young Man]] was ranked third by the board.</ref> ჩამონათვალში. ჯოისის ფანატები მსოფლიოს მასშტაბით აღნიშნავენ 16 ივნისს, როგორც [[ბლუმსდეი]]ს.
ულისე შედგება დაახლოებით 265 000 სიტყვისგან და 18 ეპიზოდიდან<ref>{{cite web |url=http://avinashv.net/2008/10/analyzing-ulysses/ |author=Vora, Avinash |title=Analyzing Ulysses |accessdate=2008-10-20 |date=20 October 2008 }}</ref>. გამოქვეყნების შემდეგ, რომანმნა გამოიწვია კამათი და კრიტიკა. დიწყო სასამართლო პროცესებიც — ”[[ჯოისის ომები]]”. ჯოისმა გამოიყენა [[steam-of-consciousness]] ტექნიკას, ფრთხილად ააგო სტრუქტურა და ექსპერიმენტალური პროზა - სავსეა [[პაროდიები]] და [[ილუზიები]], ასევე მდიდარა [[იუმორი]]. რომანი პრესტიჟულად ითვლება [[მოდერნიზმი]] პანთეონში. 1998 წელს ”[[Modern Library]]-მა” პირველი ადგილი მიანიჭა [[XX საუკუნის100 საუკეთესო ინგლისურენოვანი რომანი|100 საუკეთესო მე-20 საუკუნის ინგლისურენოვანი რომანის]]<ref>{{cite web | title = 100 Best Novels | publisher = Random House | year= 1999 | url = http://www.randomhouse.com/modernlibrary/100bestnovels.html | accessdate = 2007-06-23 }} This ranking was by the [http://www.randomhouse.com/modernlibrary/about/board.html Modern Library Editorial Board] of authors and critics; readers ranked it 11th. Joyce's [[A Portrait of the Artist as a Young Man]] was ranked third by the board.</ref> ჩამონათვალში. ჯოისის ფანატები მსოფლიოს მასშტაბით აღნიშნავენ 16 ივნისს, როგორც [[ბლუმსდეი]]ს.


==წინაისტორია==
== წინაისტორია ==


თავდაპირველად ჯოისი მოულოდნელად შეხვდა ოდისევსის პერსონაჟს [[ჩარლი ლამბსი|ჩარლი ლამბსის]] მიერ დაწერილ ადაპტაციაში ბავშვებისთვის—”[[ულისეს თავგადასავალი]]”. სკოლაში მან დაწერა [[ესე]] ოდისევსზე სახელწოდებით ”ჩემის საყვარელი გმირი”.<ref>Gorman (1939), p. 45.</ref><ref>{{cite book|last=Jaurretche|first=Colleen|title=Beckett, Joyce and the art of the negative |url=http://books.google.com/?id=__8cwVnwFEoC&pg=PA29&lpg=PA29&dq=joyce++%22My+favourite+hero%22#v=onepage&q=joyce%20%20%22My%20favourite%20hero%22&f=false|accessdate=01/02/2011|series=European Joyce studies|volume= 16|year=2005|publisher=Rodopi|isbn=978-90-420-1617-0|page=29}}</ref> ჯოისი [[ფრენკ ბაგენსი|ფრენკ ბაგენს]] ეუბნებოდა, რომ ოდისევსი იყო ყოველმხრივი პერსონაჟი ლიტერატურაში.<ref>Budgen (1972), p.</ref> ის ფიქრობდა რომ ნაშრომისთვის ”[[დუბლინელები]]” დაერმქია ”ულისე დუბლინში”,<ref>Borach (1954), p. 325.</ref> ეს იდია გადაიზარდა რომანში ”დუბლინელები” [[1906]]-ში, შემდეგ პატარა მოთხრობაში [[1907]]-ში <ref>Ellmann (1982), p. 265.</ref> და ბოლოს დაგვირგვინდა დიდი წიგნით, რომლის წერა დაიწყო [[1914]]-ში.
თავდაპირველად ჯოისი მოულოდნელად შეხვდა ოდისევსის პერსონაჟს [[ჩარლი ლამბსი]] მიერ დაწერილ ადაპტაციაში ბავშვებისთვის—”[[ულისეს თავგადასავალი]]”. სკოლაში მან დაწერა [[ესე]] ოდისევსზე სახელწოდებით ”ჩემის საყვარელი გმირი”.<ref>Gorman (1939), p. 45.</ref><ref>{{cite book|last=Jaurretche|first=Colleen|title=Beckett, Joyce and the art of the negative |url=http://books.google.com/?id=__8cwVnwFEoC&pg=PA29&lpg=PA29&dq=joyce++%22My+favourite+hero%22#v=onepage&q=joyce%20%20%22My%20favourite%20hero%22&f=false|accessdate=01/02/2011|series=European Joyce studies|volume= 16|year=2005|publisher=Rodopi|isbn=978-90-420-1617-0|page=29}}</ref> ჯოისი [[ფრენკ ბაგენსი|ფრენკ ბაგენს]] ეუბნებოდა, რომ ოდისევსი იყო ყოველმხრივი პერსონაჟი ლიტერატურაში.<ref>Budgen (1972), p.</ref> ის ფიქრობდა რომ ნაშრომისთვის ”[[დუბლინელები]]” დაერმქია ”ულისე დუბლინში”,<ref>Borach (1954), p. 325.</ref> ეს იდია გადაიზარდა რომანში ”დუბლინელები” [[1906]]-ში, შემდეგ პატარა მოთხრობაში [[1907]]-ში <ref>Ellmann (1982), p. 265.</ref> და ბოლოს დაგვირგვინდა დიდი წიგნით, რომლის წერა დაიწყო [[1914]]-ში.


== სტრუქტურა და სიუჟეტი==
== სტრუქტურა და სიუჟეტი ==
[[File:Manchester John Rylands Library James Joyce 16-10-2009 13-55-16.JPG|thumb|left|''ულისე'', Egoist Press, 1922]]
[[ფაილი:Manchester John Rylands Library James Joyce 16-10-2009 13-55-16.JPG|thumb|left|''ულისე'', Egoist Press, 1922]]




ჯოისმა ულისე დაყო 18 თავად ან ”ეპიზოდად”.ერთი თვალის გადავლებით წიგნის უმეტესი ნაწილი შესაძლოა მოგვეჩვენოს დაულაგებელი და ქაოტური. [[ჯოისი, ჯეიმს|ჯოისმა]] ერთხელ თქვა: ”ჩავდე ტექსტში საკმაოდ ბევრი გამოცანა და თავსატეხი, რომლებიც პროფესორებს საუკუნეების განმავლობაში მისცემს კამათის საფუძველს”, ამით მოიპოვა რომანმა ”[[უკვდავება]]”<ref>{{cite news | title = The bookies' Booker... |work=The Observer | date= 5 November 2000 | url = http://books.guardian.co.uk/bookerprize2000/story/0,,392737,00.html | accessdate = 2002-02-16 | location=London}}</ref>.
ჯოისმა ულისე დაყო 18 თავად ან ”ეპიზოდად”.ერთი თვალის გადავლებით წიგნის უმეტესი ნაწილი შესაძლოა მოგვეჩვენოს დაულაგებელი და ქაოტური. [[ჯოისი, ჯეიმს|ჯოისმა]] ერთხელ თქვა: ”ჩავდე ტექსტში საკმაოდ ბევრი გამოცანა და თავსატეხი, რომლებიც პროფესორებს საუკუნეების განმავლობაში მისცემს კამათის საფუძველს”, ამით მოიპოვა რომანმა ”[[უკვდავება]]”<ref>{{cite news | title = The bookies' Booker... |work=The Observer | date= 5 November 2000 | url = http://books.guardian.co.uk/bookerprize2000/story/0,,392737,00.html | accessdate = 2002-02-16 | location=London}}</ref>.


ულისე 3 ნაწილისგან და 18 ეპიზოდისგან შემდგარი თავისებური თანამედროვე ოდისიაა. თითოეული ეპიზოდი მეტად პირობითად, პერიოდულ პლანში შეესატყვისება [[ჰომეროსი|ჰომეროსის]] ეპოსის რომელიმე თავსა თუ მოტივს. დედანში ამ ეპიზოდებს სათაურები არ ჰქონდა.სათაურების შერჩევა მოხდა, ჯოისის მიერ შედგენილი სქემიდან, რომელიც მან [[1922]] წელს გააკეთა მისი მეგობარი [[სტიუარტ გილბერტი|სტიუარტ გილბერტის]] დასახმარებლად.
ულისე 3 ნაწილისგან და 18 ეპიზოდისგან შემდგარი თავისებური თანამედროვე ოდისიაა. თითოეული ეპიზოდი მეტად პირობითად, პერიოდულ პლანში შეესატყვისება [[ჰომეროსი]] ეპოსის რომელიმე თავსა თუ მოტივს. დედანში ამ ეპიზოდებს სათაურები არ ჰქონდა.სათაურების შერჩევა მოხდა, ჯოისის მიერ შედგენილი სქემიდან, რომელიც მან [[1922]] წელს გააკეთა მისი მეგობარი [[სტიუარტ გილბერტი]] დასახმარებლად.


[[File:James Joyce Tower and Museum3.JPG|thumb|right|200px|ჯოისის ოთახი, დღევანდელი დღე. ჯოისი მუზეომი]]
[[ფაილი:James Joyce Tower and Museum3.JPG|thumb|right|200px|ჯოისის ოთახი, დღევანდელი დღე. ჯოისი მუზეომი]]
[[Image:James Joyce Tower 01.JPG|thumb|250px|ჯეიმს ჯოისის კოშკი]]
[[ფაილი:James Joyce Tower 01.JPG|thumb|250px|ჯეიმს ჯოისის კოშკი]]
რომანი შეესაბამება ჰომეროსის ოდისეას, მაგრამ არც ეს სიუჟეტური პარალელი თუ ანალოგია და არც საერთოდ ტრადიციულად გაგებული სიუჟეტი არ წარმოადგენს მწერლის ძირითადი სათქმელის გამოხატვის საშუალებას. თხრობა, ამბავი მინიმუმამდეა დაყვანილი. [[რომანი]] თითქმის მთლიანად [[პერსონაჟი|პერსონაჟთა]] ცნობიერების ნაკადის შინაგანი [[მონოლოგი|მონოლოგებისგან]] შდგება. მთელი დღის განმავლობაში ბლუმისა და [[სტივენ დედალოსი|სტივენ დედალოსის]] ლტოლვა ერთმანეთისკენ ორივე გმირის უთვისტომობის, სულერი ობლობის, ადამიანური თანადგომისა და სითბოს წყურვილის ტრაგიკული განცდის გამოხატულებაა, რაც მამისა და ძის ერთარსობის [[რელიგია|რელიგიურ]] სიმბოლურ-პაროდიული სქემის სახით არის გამოვლენილი. რომანის ყველა ეპიზოდი , რომელშიც სტივენი ჩნდება, შეიძლება ოთხთავის აბა თუ იმ ამბის თავისებური პაროდია დავინახოთ, ხოლო იქ, სადაც ბლუმი მონაწილეობს, ძირითადადძველი აღთქმის რემინისცენციები ამოვიკითხოთ. არული თუ პირდაპირი ციტაციის გზით გამოვლენილბიბლიური [[მოსე|მოსეს]] სიმბოლური სახე [[ირლანდიელი]] ეროვნული გმირის [[ჩარლზ პარნელი|ჩარლზ პარნელის]] სახელსაც უკავშირდება. ყველა ამ ანალოგიებისა თუ მითიურ-პარაბოლური [[სიმბოლო|სიმბოლოს]] აზრი და დანიშნულება მუდამ ნათელი არ არის. იგრძნობა წინააღმდეგობა ჯოისის პერსონაჟის პარნელისადმი აშკარა სიმპათიასა თუ სტივენის [[ღმერთი|ღმერთის]] სახედ წარმოდგენისა და იმ ორაზროვან ღვთისმგმობელურ [[ირონია|ირონიას]] შორის, რითაც გამსჭვირვალეა მთელი ეს ჯოისური [[მითოლოგია]].
რომანი შეესაბამება ჰომეროსის ოდისეას, მაგრამ არც ეს სიუჟეტური პარალელი თუ ანალოგია და არც საერთოდ ტრადიციულად გაგებული სიუჟეტი არ წარმოადგენს მწერლის ძირითადი სათქმელის გამოხატვის საშუალებას. თხრობა, ამბავი მინიმუმამდეა დაყვანილი. [[რომანი]] თითქმის მთლიანად [[პერსონაჟი|პერსონაჟთა]] ცნობიერების ნაკადის შინაგანი [[მონოლოგი|მონოლოგებისგან]] შდგება. მთელი დღის განმავლობაში ბლუმისა და [[სტივენ დედალოსი]] ლტოლვა ერთმანეთისკენ ორივე გმირის უთვისტომობის, სულერი ობლობის, ადამიანური თანადგომისა და სითბოს წყურვილის ტრაგიკული განცდის გამოხატულებაა, რაც მამისა და ძის ერთარსობის [[რელიგია|რელიგიურ]] სიმბოლურ-პაროდიული სქემის სახით არის გამოვლენილი. რომანის ყველა ეპიზოდი , რომელშიც სტივენი ჩნდება, შეიძლება ოთხთავის აბა თუ იმ ამბის თავისებური პაროდია დავინახოთ, ხოლო იქ, სადაც ბლუმი მონაწილეობს, ძირითადადძველი აღთქმის რემინისცენციები ამოვიკითხოთ. არული თუ პირდაპირი ციტაციის გზით გამოვლენილბიბლიური [[მოსე]] სიმბოლური სახე [[ირლანდიელი]] ეროვნული გმირის [[ჩარლზ პარნელი|ჩარლზ პარნელის]] სახელსაც უკავშირდება. ყველა ამ ანალოგიებისა თუ მითიურ-პარაბოლური [[სიმბოლო]] აზრი და დანიშნულება მუდამ ნათელი არ არის. იგრძნობა წინააღმდეგობა ჯოისის პერსონაჟის პარნელისადმი აშკარა სიმპათიასა თუ სტივენის [[ღმერთი]] სახედ წარმოდგენისა და იმ ორაზროვან ღვთისმგმობელურ [[ირონია]] შორის, რითაც გამსჭვირვალეა მთელი ეს ჯოისური [[მითოლოგია]].


რომანი მოგვითხრობს ერთი ჩვეულებრივი ადამიანის, [[ებრაელი]] [[ლეოპოლდ ბლუმი]]ს ერთი დღის ([[16]] [[ივნისი]] [[1904]] აღინიშნება როგორც [[ბლუმსდეი]]) თავგადასავალს. ეს დღე ბლუმმა გაატარა გამომცემლობაში, ქუჩაში და [[დუბლინი|დუბლინის]] კაფეში, იყო თავისი მეგობრის დაკრძალვაზე, ყურის სანაპიროზე, მოხუცთა პანსიონატში, სადაც ის შეხვდა [[სტივენ დედალუსი|სტივენ დედალოსს]], ახალგაზრდა მასწავლებელს ადგილობრივ სკოლაში და ბოლოს საკუთარ სახლში, სადაც ის საკმაოთ გვიან იწვევს მთვრალ დედალოსს, რომელმაც დაკარგა ბინა. რომანის მთავარ ინტრიგად რჩება ბლუმის ცოლის, [[მოლი ბლუმი|მოლის]] ღალატი, ეს უკანასკნელი იცოდა ლეოპოლმდა , მაგრამ მან არაფერი მოიმოქმედა ამის წინააღმდეგ.
რომანი მოგვითხრობს ერთი ჩვეულებრივი ადამიანის, [[ებრაელი]] [[ლეოპოლდ ბლუმი]]ს ერთი დღის ([[16]] [[ივნისი]] [[1904]] აღინიშნება როგორც [[ბლუმსდეი]]) თავგადასავალს. ეს დღე ბლუმმა გაატარა გამომცემლობაში, ქუჩაში და [[დუბლინი]] კაფეში, იყო თავისი მეგობრის დაკრძალვაზე, ყურის სანაპიროზე, მოხუცთა პანსიონატში, სადაც ის შეხვდა [[სტივენ დედალუსი|სტივენ დედალოსს]], ახალგაზრდა მასწავლებელს ადგილობრივ სკოლაში და ბოლოს საკუთარ სახლში, სადაც ის საკმაოთ გვიან იწვევს მთვრალ დედალოსს, რომელმაც დაკარგა ბინა. რომანის მთავარ ინტრიგად რჩება ბლუმის ცოლის, [[მოლი ბლუმი|მოლის]] ღალატი, ეს უკანასკნელი იცოდა ლეოპოლმდა , მაგრამ მან არაფერი მოიმოქმედა ამის წინააღმდეგ.


==გამოქვეყნების ისტორია==
== გამოქვეყნების ისტორია ==


რომანის წერა მიმდინარეობდა შვიდი წლის განმავლობაში [[1914]]-დან [[1921]]-მდე, ნაწარმოები გამოვიდა ნაწილ-ნაწილ ამერიკულ ჟურნალში ” [[The Little Review]]” [[1918]]-[[1920]] წლებში<ref>[http://www.modjourn.org/render.php?view=mjp_object&id=LittleReviewCollection ''The Little Review''] at The [[Modernist Journals Project]] (Searchable digital edition of volumes 1–9: March 1914 – Winter 1922)</ref>, სანამ არ გამოქვეყნდა [[ნავზიკაე|ნავზიკაეს]] ეპიზოდი და დაიწყო დევნა უხამსოის გამო<ref name = Ellman>{{cite book | last = Ellmann | first = Richard | authorlink = Richard Ellmann | title = James Joyce | publisher = Oxford University Press | year = 1982 | location = New York | pages = 502–04 | isbn = 0-19-503103-2 }}</ref>. [[1919]] წელს რომანის განოაქვეყნება დაიწყო [[ლონდონი|ლონდონურმა]] [[ლიტერატურა|ლიტერატურულმა]] ჟურნალმა ”[[egoist-მა]]” , მაგრამ მაშინვე აიკრძალა ის [[გაერთიანებული სამეფო|გაერთიანებულ სამეფოში]]. ნაწარმოები პირველად სრული სახით გამოქვეყნდა 1922 წელს ჟურნალ ” Sylvia Beach-ში” პარიზში</ref> The novel was first published in its entirety by Sylvia Beach in February 1922, in Paris.<ref name = JJC>"[http://www.jamesjoyce.ie/detail.asp?ID=126 75 Years Since First Authorised American ''Ulysses''!]". Dublin: The James Joyce Center (2006).</ref>. [[1934]] წლამდე რომანი ყველა [[ინგლისური ენა|ინგლისურენოვან ქვეყანაში]] აკრძალული იყო.
რომანის წერა მიმდინარეობდა შვიდი წლის განმავლობაში [[1914]]-დან [[1921]]-მდე, ნაწარმოები გამოვიდა ნაწილ-ნაწილ ამერიკულ ჟურნალში ” [[The Little Review]]” [[1918]]-[[1920]] წლებში<ref>[http://www.modjourn.org/render.php?view=mjp_object&id=LittleReviewCollection ''The Little Review''] at The [[Modernist Journals Project]] (Searchable digital edition of volumes 1–9: March 1914 – Winter 1922)</ref>, სანამ არ გამოქვეყნდა [[ნავზიკაე]] ეპიზოდი და დაიწყო დევნა უხამსოის გამო<ref name = Ellman>{{cite book | last = Ellmann | first = Richard | authorlink = Richard Ellmann | title = James Joyce | publisher = Oxford University Press | year = 1982 | location = New York | pages = 502–04 | isbn = 0-19-503103-2 }}</ref>. [[1919]] წელს რომანის განოაქვეყნება დაიწყო [[ლონდონი|ლონდონურმა]] [[ლიტერატურა|ლიტერატურულმა]] ჟურნალმა ”[[egoist-მა]]” , მაგრამ მაშინვე აიკრძალა ის [[გაერთიანებული სამეფო|გაერთიანებულ სამეფოში]]. ნაწარმოები პირველად სრული სახით გამოქვეყნდა 1922 წელს ჟურნალ ” Sylvia Beach-ში” პარიზში</ref> The novel was first published in its entirety by Sylvia Beach in February 1922, in Paris.<ref name = JJC>"[http://www.jamesjoyce.ie/detail.asp?ID=126 75 Years Since First Authorised American ''Ulysses''!]". Dublin: The James Joyce Center (2006).</ref>. [[1934]] წლამდე რომანი ყველა [[ინგლისური ენა|ინგლისურენოვან ქვეყანაში]] აკრძალული იყო.


1920 წელს დაიწყო სასამართლო საჩივრები [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკაში]]. [[1921]] წელს სასამართლომჯურნალი უხამსად გამოაცხადა და დაიჭყო ეფექტური ბრძოლა [[რომანი|რომანის]] წინააღმდეგ, რის შედეგადაც [[ჟურნალი|ჟურნალის]] გამომცემლები დააპატიმრეს და დააჯარიმეს. 1920 წლის განმავლობაში ამერიკის პოლიციის სამსახური წვავდა ნაწარმოების ასლებს.<ref>Lyons, Martyn. (2011). "Books: A Living History." Los Angeles, CA: Getty Publications. p. 200 ISBN 978-1606060834.</ref>
1920 წელს დაიწყო სასამართლო საჩივრები [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკაში]]. [[1921]] წელს სასამართლომჯურნალი უხამსად გამოაცხადა და დაიჭყო ეფექტური ბრძოლა [[რომანი]] წინააღმდეგ, რის შედეგადაც [[ჟურნალი]] გამომცემლები დააპატიმრეს და დააჯარიმეს. 1920 წლის განმავლობაში ამერიკის პოლიციის სამსახური წვავდა ნაწარმოების ასლებს.<ref>Lyons, Martyn. (2011). "Books: A Living History." Los Angeles, CA: Getty Publications. p. 200 ISBN 978-1-60606-083-4.</ref>


[[1933]] წელს გამომცემელმა ”[[Random House]]-მა” და ადვოკატმა [[მორის ერნსტი|მორის ერნსტმა]] მოაწყვეს რომნის ფრანგული გამოცემის იმპორტი განუბაჟებელი სახით, რის გამოც როცა გემი დაიცალა აღნიშნულ პროდუქციაზე დაიწყო დავა. შეერთებული შტატებისა და ნაწარმოებს შორის ბრძოლა საბოლოოდ დასრულდა 1933 წელის 6 დეკემბერს როდესაც აშშ-ს რაიონული სასამართლოს მოსამართლემ [[ჯორჯ მ. ვულსი|ჯორჯ მ. ვულსიმ]] დაადგინა, რომ წიგნი არ იყო [[პორნოგრაფია|პორნოგრაფიული]] და არ შეიძლებოდა ყოფილიყო უხამსი.<ref>''United States v. One Book Called "Ulysses",'' [[Case citation|5 F.Supp. 182 (S.D.N.Y. 1933)]].</ref> მეორე დონის სააპელაციო სასამართლომ დაადასტურა ეს გადაწყვეტილება [[1934]] წელს<ref>''United States v. One Book Entitled Ulysses by James Joyce'', [[Case citation|72 F.2d 705]] ([[2nd Cir.]] 1934)</ref>. ამის შემდეგ აშშ გახდა პირველი ინგლისურენოვანი ქვეყანა სადაც შესაძლებელი წიგნი თავისუფლად ხელმისაწვდომი გახდა. აღსანიშნავია რომ [[ირლანდია|ირლანდიაში]] ეს წიგნი არ ყოფილა აკრძალული, თუმცა მაინც არ იყო ხელმისაწვდომი.<ref name = JJC/><ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/3797867.stm ''Ireland set for festival of Joyce''] BBC, 11 June 2004. Retrieved 2010-08-09.</ref>
[[1933]] წელს გამომცემელმა ”[[Random House]]-მა” და ადვოკატმა [[მორის ერნსტი|მორის ერნსტმა]] მოაწყვეს რომნის ფრანგული გამოცემის იმპორტი განუბაჟებელი სახით, რის გამოც როცა გემი დაიცალა აღნიშნულ პროდუქციაზე დაიწყო დავა. შეერთებული შტატებისა და ნაწარმოებს შორის ბრძოლა საბოლოოდ დასრულდა 1933 წელის 6 დეკემბერს როდესაც აშშ-ს რაიონული სასამართლოს მოსამართლემ [[ჯორჯ მ. ვულსი]] დაადგინა, რომ წიგნი არ იყო [[პორნოგრაფია|პორნოგრაფიული]] და არ შეიძლებოდა ყოფილიყო უხამსი.<ref>''United States v. One Book Called "Ulysses",'' [[Case citation|5 F.Supp. 182 (S.D.N.Y. 1933)]].</ref> მეორე დონის სააპელაციო სასამართლომ დაადასტურა ეს გადაწყვეტილება [[1934]] წელს<ref>''United States v. One Book Entitled Ulysses by James Joyce'', [[Case citation|72 F.2d 705]] ([[2nd Cir.]] 1934)</ref>. ამის შემდეგ აშშ გახდა პირველი ინგლისურენოვანი ქვეყანა სადაც შესაძლებელი წიგნი თავისუფლად ხელმისაწვდომი გახდა. აღსანიშნავია რომ [[ირლანდია]]ში ეს წიგნი არ ყოფილა აკრძალული, თუმცა მაინც არ იყო ხელმისაწვდომი.<ref name = JJC/><ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/3797867.stm ''Ireland set for festival of Joyce''] BBC, 11 June 2004. Retrieved 2010-08-09.</ref>


==ლიტერატურული მნიშვნელობა და კრიტიკა==
== ლიტერატურული მნიშვნელობა და კრიტიკა ==
ინტერვიუში ჟურნალთან ”[[Dial]]" [[ტომას სტერნზ ელიოტი|ტომას ელიოტმა]] ისაუბრა ულისეზე : ”მიმაჩნია, რომ ეს წიგნი ყველაზე მნიშვნელოვანი გამოხათულებაა, რომელმაც ჩვენს დრომდე მოაღწია, ეს არის წიგნი რომელშიც ჩვენ ყველანი ვართ ჩაფლული და არცერთ ჩვენგანს არ შეუძლია გაქცევა.” ის ირწმუნებოდა, რომ ჯოისი არ იყო დამნაშავე თუ ხალხმა ვერ გაიგო ეს.<ref>Eliot, T.S. (1975). "'Ulysses', Order and Myth". In Selected Prose of T.S. Eliot (London: Faber and Faber, 1975), 175.</ref>
ინტერვიუში ჟურნალთან ”[[Dial]]" [[ტომას სტერნზ ელიოტი|ტომას ელიოტმა]] ისაუბრა ულისეზე : ”მიმაჩნია, რომ ეს წიგნი ყველაზე მნიშვნელოვანი გამოხათულებაა, რომელმაც ჩვენს დრომდე მოაღწია, ეს არის წიგნი რომელშიც ჩვენ ყველანი ვართ ჩაფლული და არცერთ ჩვენგანს არ შეუძლია გაქცევა.” ის ირწმუნებოდა, რომ ჯოისი არ იყო დამნაშავე თუ ხალხმა ვერ გაიგო ეს.<ref>Eliot, T.S. (1975). "'Ulysses', Order and Myth". In Selected Prose of T.S. Eliot (London: Faber and Faber, 1975), 175.</ref>
==მედია ადაპდაციები==
== მედია ადაპდაციები ==


===[[თეატრი]]===
=== [[თეატრი]] ===
[[2006]] წელს [[დრამატურგი|დრამატურგის]] [[შეილა კალაჰენი|შეილა კალაჰენის]] ”[[მკვდარი ქალაქი]]”. ეს წიგნის თანამედროვე ადაპტაცია დაიდგა [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]]. სადაც მამრობით პერსონაჟები ბლუმი და დედალოსი ჩანაცვლებულია მდედრობითი [[სქესი|სქესის]] პერსონაჟებით [[სამანტა ბლოსსომი|სამანტა ბლოსსომით]] და [[ივილ იუპერი|ივილ იუპერით]].<ref>{{cite news |title=Playwright of 'Dead City' Substitutes Manhattan for Dublin |first=Campbell |last=Robertson |newspaper=[[The New York Times]] |date=16 June 2006 |url=http://www.nytimes.com/2006/06/16/theater/16bloo.html |accessdate=2010-03-18 }}</ref>
[[2006]] წელს [[დრამატურგი]] [[შეილა კალაჰენი]] ”[[მკვდარი ქალაქი]]”. ეს წიგნის თანამედროვე ადაპტაცია დაიდგა [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]]. სადაც მამრობით პერსონაჟები ბლუმი და დედალოსი ჩანაცვლებულია მდედრობითი [[სქესი]] პერსონაჟებით [[სამანტა ბლოსსომი]] და [[ივილ იუპერი]].<ref>{{cite news |title=Playwright of 'Dead City' Substitutes Manhattan for Dublin |first=Campbell |last=Robertson |newspaper=[[The New York Times]] |date=16 June 2006 |url=http://www.nytimes.com/2006/06/16/theater/16bloo.html |accessdate=2010-03-18 }}</ref>


[[2013]] წელს რომანის ახალი თეატრალური ადაპტაცია, ”გიბრალტარი”, დაიდგა ნიუ-იორკში თეატრში ”[[Irish Repertory Theatre]]” .[[სცენარი|სცენარის]] ავტორია [[პატრიკ ფითჯერალდი]] და რეჟისორი კი [[ტერი კინლი]]. ამ ორმა ადამიანმა ყურადღება გაამახვილეს ბლუმის და მოლის სიყვარულის ისტორიაზე. <ref name="gibraltar">Irish Repertory Theatre (2013). Gibraltar. Retrieved on 2013-12-15 from from http://www.irishrep.org/gibraltar.html.</ref>
[[2013]] წელს რომანის ახალი თეატრალური ადაპტაცია, ”გიბრალტარი”, დაიდგა ნიუ-იორკში თეატრში ”[[Irish Repertory Theatre]]” .[[სცენარი]] ავტორია [[პატრიკ ფითჯერალდი]] და რეჟისორი კი [[ტერი კინლი]]. ამ ორმა ადამიანმა ყურადღება გაამახვილეს ბლუმის და მოლის სიყვარულის ისტორიაზე. <ref name="gibraltar">Irish Repertory Theatre (2013). Gibraltar. Retrieved on 2013-12-15 from from http://www.irishrep.org/gibraltar.html.</ref>


===[[კინემატოგრაფია]]===
=== [[კინემატოგრაფია]] ===
[[1967]] წელს მოხდა წიგნის ეკრანიზაცია [[ჯოსეფ სტრიკი|ჯოსეფ სტრიკის]] მიერს. ფილმში ბლუმის როლს ასრულებს [[მაილო ოშაი]]. ფილმი ნომინირებული იყო [[ოსკარი|ოსკარზეც]] [[ოსკარი საუკეთესო ადაპტირებული სცენარისთვის|საუკეთესო ადაპტირებული სცენარის ნომინაციაში]]
[[1967]] წელს მოხდა წიგნის ეკრანიზაცია [[ჯოსეფ სტრიკი]] მიერს. ფილმში ბლუმის როლს ასრულებს [[მაილო ოშაი]]. ფილმი ნომინირებული იყო [[ოსკარი|ოსკარზეც]] [[ოსკარი საუკეთესო ადაპტირებული სცენარისთვის|საუკეთესო ადაპტირებული სცენარის ნომინაციაში]]


[[2003]] წლის ფილმის ვერსიაში ბლუმის როლს ასრულებს [[სტეფან რი]] და [[ანჯელინა ბოლ]]ი.
[[2003]] წლის ფილმის ვერსიაში ბლუმის როლს ასრულებს [[სტეფან რი]] და [[ანჯელინა ბოლ]]ი.


===[[ტელევიზია]]===
=== [[ტელევიზია]] ===
1988 წელს [[დოკუმენტური ფილმი]] ”[[მოდერნ სამყარო:ათი უდიდესი მწერალი -ჯეიმს ჯოისის ულისე|მოდერნ სამყარო:ათი უდიდესი მწერალი-ჯეიმს ჯოისის ულისე]]” აჩვენეს [[მეოთხე არხი|მეოთხე არხზე]], სადაც ზოგიერთი ძალიან ცნობილი სცენა რომანიდან იყო ინსცენირებული. [[დეივიდ საჩეტი]] თამაშობს [[ლეოპოლდ ბლუმი|ლეოპოლდ ბლუმის]] როლს.<ref>{{cite web|title=The Modern World: Ten Great Writers: James Joyce's 'Ulysses'|url=http://www.imdb.com/title/tt1308056/combined|publisher=IMDb|accessdate=18 July 2012}}</ref>
1988 წელს [[დოკუმენტური ფილმი]] ”[[მოდერნ სამყარო:ათი უდიდესი მწერალი -ჯეიმს ჯოისის ულისე|მოდერნ სამყარო:ათი უდიდესი მწერალი-ჯეიმს ჯოისის ულისე]]” აჩვენეს [[მეოთხე არხი|მეოთხე არხზე]], სადაც ზოგიერთი ძალიან ცნობილი სცენა რომანიდან იყო ინსცენირებული. [[დეივიდ საჩეტი]] თამაშობს [[ლეოპოლდ ბლუმი]] როლს.<ref>{{cite web|title=The Modern World: Ten Great Writers: James Joyce's 'Ulysses'|url=http://www.imdb.com/title/tt1308056/combined|publisher=IMDb|accessdate=18 July 2012}}</ref>


===აუდიო ვერსია===
=== აუდიო ვერსია ===
[[ბლუმსდეი|ბლუმსდეიზე]] [[1982]] წელს ირლანდიურმა ნაციონალურმა მაუწყებელმა ”[[RTE]]"<ref>{{cite web|title=Reading Ulysses|url=http://www.rte.ie/readingulysses/index.html|publisher=RTÉ.ie|accessdate=18 July 2012}}</ref> დადგა ულისეს რადიო ინსცენირება, რომელიც გაგრძელდა 29 საათი და 45 წუთი. მისი კომერციული ვარიანტი გავრცელდა თავდაპირველად [[CD]]-ის სახით შემდეგ კი გამოვიდა [[mp3]] ვერსიაც.
[[ბლუმსდეი]]ზე [[1982]] წელს ირლანდიურმა ნაციონალურმა მაუწყებელმა ”[[RTE]]"<ref>{{cite web|title=Reading Ulysses|url=http://www.rte.ie/readingulysses/index.html|publisher=RTÉ.ie|accessdate=18 July 2012}}</ref> დადგა ულისეს რადიო ინსცენირება, რომელიც გაგრძელდა 29 საათი და 45 წუთი. მისი კომერციული ვარიანტი გავრცელდა თავდაპირველად [[CD]]-ის სახით შემდეგ კი გამოვიდა [[mp3]] ვერსიაც.


[[1993]] წელს [[BBC რადიო 1|BBC რადიომ]] გაუშვა ულისეს აუდიო ვერსია. სადაც ტექსტს მხატვრულად კითხულობდნენ: [[სინიდ კიუსაკი]], [[ჯეიმს გრინი]], [[სტეპან რი]], [[ნორმან როდვეი]], და სხვები. ეს პერფორმანსი გრძელდებოდა 5 საათი და 50 წუთი.
[[1993]] წელს [[BBC რადიო 1|BBC რადიომ]] გაუშვა ულისეს აუდიო ვერსია. სადაც ტექსტს მხატვრულად კითხულობდნენ: [[სინიდ კიუსაკი]], [[ჯეიმს გრინი]], [[სტეპან რი]], [[ნორმან როდვეი]], და სხვები. ეს პერფორმანსი გრძელდებოდა 5 საათი და 50 წუთი.
ხაზი 89: ხაზი 89:




[[2012]] წელს [[16 ივნისი|16 ივნისს]] ბლუმსდეიზე [[BBC რადიო 4|BBC რადიო 4-მა]] გაუშვა ახალი 9 ნაწილიანი ადაპტაციური დადგმა [[რობინ ბრუქსი|რობინ ბრუქსის]] მიერ, მონაწილეო-მდნენ: [[სტეფან რი]] [[ნარატორი|ნარატორის]], [[ჰენრი გუდმენი]] ლეოპოლდ ბლუმის, [[ნიამ კიუსაკი]] [[მოლი ბლუმი|მოლი ბლუმის]] და [[ენდრიუ სკოტი]] სტეფან დედალოსის როლში.<ref>{{cite web|title=James Joyce's Ulysses|url=http://www.bbc.co.uk/programmes/b01jl7l9|publisher=BBC Radio|accessdate=18 July 2012}}</ref>
[[2012]] წელს [[16 ივნისი|16 ივნისს]] ბლუმსდეიზე [[BBC რადიო 4|BBC რადიო 4-მა]] გაუშვა ახალი 9 ნაწილიანი ადაპტაციური დადგმა [[რობინ ბრუქსი]] მიერ, მონაწილეო-მდნენ: [[სტეფან რი]] [[ნარატორი]], [[ჰენრი გუდმენი]] ლეოპოლდ ბლუმის, [[ნიამ კიუსაკი]] [[მოლი ბლუმი]] და [[ენდრიუ სკოტი]] სტეფან დედალოსის როლში.<ref>{{cite web|title=James Joyce's Ulysses|url=http://www.bbc.co.uk/programmes/b01jl7l9|publisher=BBC Radio|accessdate=18 July 2012}}</ref>




== [[გილბერტის სქემა]] ==
== [[გილბერტის სქემა]] ==
ეს სქემა შექმნა ჯეიმს ჯოსისმა , რომ დახმარებოდა მის მეგობარს [[სტიუარტ გილბერტი|სტიუარტ გილბერტს]] რომანის სტრუქტური ფუნდამენტურ გააზრებაში. გილბერტმა ეს სქემა გამოაქვეყნა [[1930]] წელს თავის წიგნში ”[[ჯეიმს ჯოისის ულისე: შესწავლა]]”. ორიგინალი ასლი ინახება [[ჰერლი კროსმენი|ჰერლი კროსმენის]] კოლექციაში სამხრეთ [[ილინოისი|ილინოისის]] უნივერსიტეტ [[კარბონდეილი|კარბონდეილში]]
ეს სქემა შექმნა ჯეიმს ჯოსისმა , რომ დახმარებოდა მის მეგობარს [[სტიუარტ გილბერტი|სტიუარტ გილბერტს]] რომანის სტრუქტური ფუნდამენტურ გააზრებაში. გილბერტმა ეს სქემა გამოაქვეყნა [[1930]] წელს თავის წიგნში ”[[ჯეიმს ჯოისის ულისე: შესწავლა]]”. ორიგინალი ასლი ინახება [[ჰერლი კროსმენი]] კოლექციაში სამხრეთ [[ილინოისი]] უნივერსიტეტ [[კარბონდეილი|კარბონდეილში]]
[[File:Dublin, Nationalbiblioteket, Nordisk familjebok.png|right|200px|thumb|[[ირლანდიის ნაციონალური ბიბლიოთეკა]]]]
[[ფაილი:Dublin, Nationalbiblioteket, Nordisk familjebok.png|right|200px|thumb|[[ირლანდიის ნაციონალური ბიბლიოთეკა]]]]
{| class="wikitable" border="1"
{| class="wikitable" border="1"
|-
|-
ხაზი 115: ხაზი 115:
| [[ლესტროგონიები]] || [[ლანჩი]] || 13 || [[საყლაპავი მილი]] || - || [[პოლიცია|პოლიციელი]] || [[არქიტექტურა]]
| [[ლესტროგონიები]] || [[ლანჩი]] || 13 || [[საყლაპავი მილი]] || - || [[პოლიცია|პოლიციელი]] || [[არქიტექტურა]]
|-
|-
| [[სცილა]] და [[ქარიბდა]] || [[ბიბლიოთეკა]] || 14 || [[ტვინი]] || - || [[სტრეტფორდი|სტრეტფორდი]]/[[ლონდონი]] || [[ლიტერატურა]]
| [[სცილა]] და [[ქარიბდა]] || [[ბიბლიოთეკა]] || 14 || [[ტვინი]] || - || [[სტრეტფორდი]]/[[ლონდონი]] || [[ლიტერატურა]]
|-
|-
| [[მოძრავი კლდეები]] || [[ქუჩა|ქუჩები]] || 15 || [[სისხლი]] || - || მოქალაქეები || [[მექანიკა]]
| [[მოძრავი კლდეები]] || [[ქუჩა|ქუჩები]] || 15 || [[სისხლი]] || - || მოქალაქეები || [[მექანიკა]]
ხაზი 136: ხაზი 136:
|}
|}


==რესურსები ინტერნეტში==
== რესურსები ინტერნეტში ==


*{{gutenberg|no=4300|name=Ulysses}}
* {{gutenberg|no=4300|name=Ulysses}}
*[http://www.joyce-ulysses.net/ James Joyce's Ulysses]
* [http://www.joyce-ulysses.net/ James Joyce's Ulysses]
*[http://www.archive.org/details/Ulysses-Audiobook ''Ulysses''] აუდიოწიგნი.
* [http://www.archive.org/details/Ulysses-Audiobook ''Ulysses''] აუდიოწიგნი.
* [http://www.modjourn.org/render.php?view=mjp_object&id=LittleReviewCollection ''The Little Review''] ღონისძიებაზე [[Modernist Journals Project]]
* [http://www.modjourn.org/render.php?view=mjp_object&id=LittleReviewCollection ''The Little Review''] ღონისძიებაზე [[Modernist Journals Project]]
*[http://www.ulysses-art.demon.co.uk/scheme.html Schemata of ''Ulysses'']
* [http://www.ulysses-art.demon.co.uk/scheme.html Schemata of ''Ulysses'']
*[http://www.nytimes.com/books/00/01/09/specials/joyce-ulysses.html The text of Joseph Collins's 1922 ''New York Times'' review of ''Ulysses'']
* [http://www.nytimes.com/books/00/01/09/specials/joyce-ulysses.html The text of Joseph Collins's 1922 ''New York Times'' review of ''Ulysses'']
*[http://www.uwm.edu/Library/special/exhibits/clastext/clspg158.htm Publication history of ''Ulysses'']
* [http://www.uwm.edu/Library/special/exhibits/clastext/clspg158.htm Publication history of ''Ulysses'']


==სქოლიო==
== სქოლიო ==
{{Reflist|2}}
{{Reflist|2}}


ხაზი 154: ხაზი 154:
[[კატეგორია:1922 წლის რომანები]]
[[კატეგორია:1922 წლის რომანები]]
[[კატეგორია:მოდერნიზმი]]
[[კატეგორია:მოდერნიზმი]]

{{Link FA|he}}

12:02, 4 თებერვალი 2014-ის ვერსია

„ულისე“
Ulysses

ავტორი ჯეიმს ჯოისი
ენა ინგლისური
ჟანრი მოდერნიზმი, რომანი
გამომცემელი Sylvia Beach
გამოცემის თარიღი 2 თებერვალი 1922
მთარგმნელი ნიკო ყიასაშვილი,მაია ყიასაშვილი
გვერდი 632-დან 1,000-მდე დამოკიდებულია გამომცემელზე
oclc 20827511
წინამორბედი ხელოვანის პორტრეტი ახალგაზრდობისას
(1916)
მომდევნო ფინეგანის სამძიმარი
(1939)
ISBN 0-679-72276-9

ულისეირლანდიელი მწერლის ჯეიმს ჯოისის რომანი. ის თავდაპირველად ნაწილ-ნაწილ გამოქვეყნდა ამერიკულ ჟურნალ ”The Little Review-ში1918-ის მარტიდან 1920-ის დეკემბრამდე, ხოლო ბოლომდე გამოიცა ”Sylvia Beach-ში” 1922 წლის თებერვალში, პარიზში. რომანი განიხილება ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან ნაშრომად მოდერნის-ტულ ლიტერატურაში[1], მას უწოდეს : ” დემონსტრაცია და შეჯამება მთელი მოძრაობის”[2]. ულისეს მოყვარულნი, როგორიცაა ენტონი ბარგესი აღწერს წიგნს როგორც: ”განუმეორებელი და ასევე შესაძლოა გიჟური”[3].

ულისეს ქრონიკებში ნაჩვენებია საგაზეთო რეკლამების აგენტის ლეოპოლდ ბლუმის ერთი ჩვეულებრივი დღე, 16 ივნისი 1904(დღე ჯოისის ცხოვრებაში, როცა პირველად შეხვდა მის მომავალ ცოლს ნორა ბერნაქლს).[4] ულისე ნიშნავს ოდისევსს ლათინურ ენაზე, ჰომეროსის პოემის ოდისეის გმირი. რომანი დაუძნებულია პარალელების წყებაზე, რომელებიც ამ პოემის პერსონაღებსა და მოვლენებს შორის მყარდება.(მაგალითად: ლეოპოლდ ბლუმი - ოდისევსი, მოლი ბლუმი - პენელოპე და სპეფან დედალოსი - ტელემაქე).

ულისე შედგება დაახლოებით 265 000 სიტყვისგან და 18 ეპიზოდიდან[5]. გამოქვეყნების შემდეგ, რომანმნა გამოიწვია კამათი და კრიტიკა. დიწყო სასამართლო პროცესებიც — ”ჯოისის ომები”. ჯოისმა გამოიყენა steam-of-consciousness ტექნიკას, ფრთხილად ააგო სტრუქტურა და ექსპერიმენტალური პროზა - სავსეა პაროდიებით და ილუზიებით, ასევე მდიდარა იუმორით. რომანი პრესტიჟულად ითვლება მოდერნიზმის პანთეონში. 1998 წელს ”Modern Library-მა” პირველი ადგილი მიანიჭა 100 საუკეთესო მე-20 საუკუნის ინგლისურენოვანი რომანის[6] ჩამონათვალში. ჯოისის ფანატები მსოფლიოს მასშტაბით აღნიშნავენ 16 ივნისს, როგორც ბლუმსდეის.

წინაისტორია

თავდაპირველად ჯოისი მოულოდნელად შეხვდა ოდისევსის პერსონაჟს ჩარლი ლამბსის მიერ დაწერილ ადაპტაციაში ბავშვებისთვის—”ულისეს თავგადასავალი”. სკოლაში მან დაწერა ესე ოდისევსზე სახელწოდებით ”ჩემის საყვარელი გმირი”.[7][8] ჯოისი ფრენკ ბაგენს ეუბნებოდა, რომ ოდისევსი იყო ყოველმხრივი პერსონაჟი ლიტერატურაში.[9] ის ფიქრობდა რომ ნაშრომისთვის ”დუბლინელები” დაერმქია ”ულისე დუბლინში”,[10] ეს იდია გადაიზარდა რომანში ”დუბლინელები” 1906-ში, შემდეგ პატარა მოთხრობაში 1907-ში [11] და ბოლოს დაგვირგვინდა დიდი წიგნით, რომლის წერა დაიწყო 1914-ში.

სტრუქტურა და სიუჟეტი

ულისე, Egoist Press, 1922


ჯოისმა ულისე დაყო 18 თავად ან ”ეპიზოდად”.ერთი თვალის გადავლებით წიგნის უმეტესი ნაწილი შესაძლოა მოგვეჩვენოს დაულაგებელი და ქაოტური. ჯოისმა ერთხელ თქვა: ”ჩავდე ტექსტში საკმაოდ ბევრი გამოცანა და თავსატეხი, რომლებიც პროფესორებს საუკუნეების განმავლობაში მისცემს კამათის საფუძველს”, ამით მოიპოვა რომანმა ”უკვდავება[12].

ულისე 3 ნაწილისგან და 18 ეპიზოდისგან შემდგარი თავისებური თანამედროვე ოდისიაა. თითოეული ეპიზოდი მეტად პირობითად, პერიოდულ პლანში შეესატყვისება ჰომეროსის ეპოსის რომელიმე თავსა თუ მოტივს. დედანში ამ ეპიზოდებს სათაურები არ ჰქონდა.სათაურების შერჩევა მოხდა, ჯოისის მიერ შედგენილი სქემიდან, რომელიც მან 1922 წელს გააკეთა მისი მეგობარი სტიუარტ გილბერტის დასახმარებლად.

ჯოისის ოთახი, დღევანდელი დღე. ჯოისი მუზეომი
ჯეიმს ჯოისის კოშკი

რომანი შეესაბამება ჰომეროსის ოდისეას, მაგრამ არც ეს სიუჟეტური პარალელი თუ ანალოგია და არც საერთოდ ტრადიციულად გაგებული სიუჟეტი არ წარმოადგენს მწერლის ძირითადი სათქმელის გამოხატვის საშუალებას. თხრობა, ამბავი მინიმუმამდეა დაყვანილი. რომანი თითქმის მთლიანად პერსონაჟთა ცნობიერების ნაკადის შინაგანი მონოლოგებისგან შდგება. მთელი დღის განმავლობაში ბლუმისა და სტივენ დედალოსის ლტოლვა ერთმანეთისკენ ორივე გმირის უთვისტომობის, სულერი ობლობის, ადამიანური თანადგომისა და სითბოს წყურვილის ტრაგიკული განცდის გამოხატულებაა, რაც მამისა და ძის ერთარსობის რელიგიურ სიმბოლურ-პაროდიული სქემის სახით არის გამოვლენილი. რომანის ყველა ეპიზოდი , რომელშიც სტივენი ჩნდება, შეიძლება ოთხთავის აბა თუ იმ ამბის თავისებური პაროდია დავინახოთ, ხოლო იქ, სადაც ბლუმი მონაწილეობს, ძირითადადძველი აღთქმის რემინისცენციები ამოვიკითხოთ. არული თუ პირდაპირი ციტაციის გზით გამოვლენილბიბლიური მოსეს სიმბოლური სახე ირლანდიელი ეროვნული გმირის ჩარლზ პარნელის სახელსაც უკავშირდება. ყველა ამ ანალოგიებისა თუ მითიურ-პარაბოლური სიმბოლოს აზრი და დანიშნულება მუდამ ნათელი არ არის. იგრძნობა წინააღმდეგობა ჯოისის პერსონაჟის პარნელისადმი აშკარა სიმპათიასა თუ სტივენის ღმერთის სახედ წარმოდგენისა და იმ ორაზროვან ღვთისმგმობელურ ირონიას შორის, რითაც გამსჭვირვალეა მთელი ეს ჯოისური მითოლოგია.

რომანი მოგვითხრობს ერთი ჩვეულებრივი ადამიანის, ებრაელი ლეოპოლდ ბლუმის ერთი დღის (16 ივნისი 1904 აღინიშნება როგორც ბლუმსდეი) თავგადასავალს. ეს დღე ბლუმმა გაატარა გამომცემლობაში, ქუჩაში და დუბლინის კაფეში, იყო თავისი მეგობრის დაკრძალვაზე, ყურის სანაპიროზე, მოხუცთა პანსიონატში, სადაც ის შეხვდა სტივენ დედალოსს, ახალგაზრდა მასწავლებელს ადგილობრივ სკოლაში და ბოლოს საკუთარ სახლში, სადაც ის საკმაოთ გვიან იწვევს მთვრალ დედალოსს, რომელმაც დაკარგა ბინა. რომანის მთავარ ინტრიგად რჩება ბლუმის ცოლის, მოლის ღალატი, ეს უკანასკნელი იცოდა ლეოპოლმდა , მაგრამ მან არაფერი მოიმოქმედა ამის წინააღმდეგ.

გამოქვეყნების ისტორია

რომანის წერა მიმდინარეობდა შვიდი წლის განმავლობაში 1914-დან 1921-მდე, ნაწარმოები გამოვიდა ნაწილ-ნაწილ ამერიკულ ჟურნალში ” The Little Review1918-1920 წლებში[13], სანამ არ გამოქვეყნდა ნავზიკაეს ეპიზოდი და დაიწყო დევნა უხამსოის გამო[14]. 1919 წელს რომანის განოაქვეყნება დაიწყო ლონდონურმა ლიტერატურულმა ჟურნალმა ”egoist-მა” , მაგრამ მაშინვე აიკრძალა ის გაერთიანებულ სამეფოში. ნაწარმოები პირველად სრული სახით გამოქვეყნდა 1922 წელს ჟურნალ ” Sylvia Beach-ში” პარიზში</ref> The novel was first published in its entirety by Sylvia Beach in February 1922, in Paris.[15]. 1934 წლამდე რომანი ყველა ინგლისურენოვან ქვეყანაში აკრძალული იყო.

1920 წელს დაიწყო სასამართლო საჩივრები ამერიკაში. 1921 წელს სასამართლომჯურნალი უხამსად გამოაცხადა და დაიჭყო ეფექტური ბრძოლა რომანის წინააღმდეგ, რის შედეგადაც ჟურნალის გამომცემლები დააპატიმრეს და დააჯარიმეს. 1920 წლის განმავლობაში ამერიკის პოლიციის სამსახური წვავდა ნაწარმოების ასლებს.[16]

1933 წელს გამომცემელმა ”Random House-მა” და ადვოკატმა მორის ერნსტმა მოაწყვეს რომნის ფრანგული გამოცემის იმპორტი განუბაჟებელი სახით, რის გამოც როცა გემი დაიცალა აღნიშნულ პროდუქციაზე დაიწყო დავა. შეერთებული შტატებისა და ნაწარმოებს შორის ბრძოლა საბოლოოდ დასრულდა 1933 წელის 6 დეკემბერს როდესაც აშშ-ს რაიონული სასამართლოს მოსამართლემ ჯორჯ მ. ვულსიმ დაადგინა, რომ წიგნი არ იყო პორნოგრაფიული და არ შეიძლებოდა ყოფილიყო უხამსი.[17] მეორე დონის სააპელაციო სასამართლომ დაადასტურა ეს გადაწყვეტილება 1934 წელს[18]. ამის შემდეგ აშშ გახდა პირველი ინგლისურენოვანი ქვეყანა სადაც შესაძლებელი წიგნი თავისუფლად ხელმისაწვდომი გახდა. აღსანიშნავია რომ ირლანდიაში ეს წიგნი არ ყოფილა აკრძალული, თუმცა მაინც არ იყო ხელმისაწვდომი.[15][19]

ლიტერატურული მნიშვნელობა და კრიტიკა

ინტერვიუში ჟურნალთან ”Dial" ტომას ელიოტმა ისაუბრა ულისეზე : ”მიმაჩნია, რომ ეს წიგნი ყველაზე მნიშვნელოვანი გამოხათულებაა, რომელმაც ჩვენს დრომდე მოაღწია, ეს არის წიგნი რომელშიც ჩვენ ყველანი ვართ ჩაფლული და არცერთ ჩვენგანს არ შეუძლია გაქცევა.” ის ირწმუნებოდა, რომ ჯოისი არ იყო დამნაშავე თუ ხალხმა ვერ გაიგო ეს.[20]

მედია ადაპდაციები

თეატრი

2006 წელს დრამატურგის შეილა კალაჰენის ”მკვდარი ქალაქი”. ეს წიგნის თანამედროვე ადაპტაცია დაიდგა ნიუ-იორკში. სადაც მამრობით პერსონაჟები ბლუმი და დედალოსი ჩანაცვლებულია მდედრობითი სქესის პერსონაჟებით სამანტა ბლოსსომით და ივილ იუპერით.[21]

2013 წელს რომანის ახალი თეატრალური ადაპტაცია, ”გიბრალტარი”, დაიდგა ნიუ-იორკში თეატრში ”Irish Repertory Theatre” .სცენარის ავტორია პატრიკ ფითჯერალდი და რეჟისორი კი ტერი კინლი. ამ ორმა ადამიანმა ყურადღება გაამახვილეს ბლუმის და მოლის სიყვარულის ისტორიაზე. [22]

კინემატოგრაფია

1967 წელს მოხდა წიგნის ეკრანიზაცია ჯოსეფ სტრიკის მიერს. ფილმში ბლუმის როლს ასრულებს მაილო ოშაი. ფილმი ნომინირებული იყო ოსკარზეც საუკეთესო ადაპტირებული სცენარის ნომინაციაში

2003 წლის ფილმის ვერსიაში ბლუმის როლს ასრულებს სტეფან რი და ანჯელინა ბოლი.

ტელევიზია

1988 წელს დოკუმენტური ფილმი ”მოდერნ სამყარო:ათი უდიდესი მწერალი-ჯეიმს ჯოისის ულისე” აჩვენეს მეოთხე არხზე, სადაც ზოგიერთი ძალიან ცნობილი სცენა რომანიდან იყო ინსცენირებული. დეივიდ საჩეტი თამაშობს ლეოპოლდ ბლუმის როლს.[23]

აუდიო ვერსია

ბლუმსდეიზე 1982 წელს ირლანდიურმა ნაციონალურმა მაუწყებელმა ”RTE"[24] დადგა ულისეს რადიო ინსცენირება, რომელიც გაგრძელდა 29 საათი და 45 წუთი. მისი კომერციული ვარიანტი გავრცელდა თავდაპირველად CD-ის სახით შემდეგ კი გამოვიდა mp3 ვერსიაც.

1993 წელს BBC რადიომ გაუშვა ულისეს აუდიო ვერსია. სადაც ტექსტს მხატვრულად კითხულობდნენ: სინიდ კიუსაკი, ჯეიმს გრინი, სტეპან რი, ნორმან როდვეი, და სხვები. ეს პერფორმანსი გრძელდებოდა 5 საათი და 50 წუთი.

ტექსტის სრული ვერსია შექმნა ჯიმ ნორტონმა მარსელა რიორდენთან ერთად. ეს ჩანაწერი გავრცელდა ”naxos Records-ის” მიერ 22 აუდიო CD დისკის სახით 2004 წელს.[25]


2012 წელს 16 ივნისს ბლუმსდეიზე BBC რადიო 4-მა გაუშვა ახალი 9 ნაწილიანი ადაპტაციური დადგმა რობინ ბრუქსის მიერ, მონაწილეო-მდნენ: სტეფან რი ნარატორის, ჰენრი გუდმენი ლეოპოლდ ბლუმის, ნიამ კიუსაკი მოლი ბლუმის და ენდრიუ სკოტი სტეფან დედალოსის როლში.[26]


გილბერტის სქემა

ეს სქემა შექმნა ჯეიმს ჯოსისმა , რომ დახმარებოდა მის მეგობარს სტიუარტ გილბერტს რომანის სტრუქტური ფუნდამენტურ გააზრებაში. გილბერტმა ეს სქემა გამოაქვეყნა 1930 წელს თავის წიგნში ”ჯეიმს ჯოისის ულისე: შესწავლა”. ორიგინალი ასლი ინახება ჰერლი კროსმენის კოლექციაში სამხრეთ ილინოისის უნივერსიტეტ კარბონდეილში

ირლანდიის ნაციონალური ბიბლიოთეკა
სათაური სცენა დრო ორგანო ფერი სიმბოლო ხელოვნება
ტელემაქე კოშკი 8 - თეთრი, ოქროსფერი თმა თეოლოგია
ნესტორი სკოლა 10 - ყავისფერი ცხენი ისტორია
პოსეიდონი სანაპირო 11 - მწვანე ზღვის მიმოქცევა ფილოლოგია
კალიფსო სახლი 8 თირკმელი ნარინჯისფერი ნიმფა ოკონომიკა
ლოტოფაგები სააბაზანო 10 გენიტალიები - ზიარება ბოტანიკა/ქიმია
ჰადესი სასაფლაო 11 გული თეთრი, შავი მეთვალყურე რელიგია
ეოლი გაზეთი 12 ფილტვები წითელი რედაქტორი რიტორიკა
ლესტროგონიები ლანჩი 13 საყლაპავი მილი - პოლიციელი არქიტექტურა
სცილა და ქარიბდა ბიბლიოთეკა 14 ტვინი - სტრეტფორდი/ლონდონი ლიტერატურა
მოძრავი კლდეები ქუჩები 15 სისხლი - მოქალაქეები მექანიკა
სირინოზები საკონცერტო დარბაზი 16 ყური - ბარმენი მუსიკა
ციკლოპი ტავერნა 17 კუნთები - ფენი პოლიტიკა
ნავზიკაე ქვები 20 თვალი, ცხვირი ნაცრისფერი, ლურჯი ქალწული მხატვრობა
ჰელიოსის საქონელი ჰოსპიტალი 22 მუცელი თეთრი დედა მედიცინა
კირკე საროსკიპო 23 მანოძრავებელი სისტემა - მეძავი მაგია
ელმეოსი თავშესაფარი 1 ნერვები - მეთევზეები ნავიგაცია
ითაკა სახლი 2 ჩონჩხი - კომეტა მეცნიერება
პენელოპე საწოლი ხორცი - დედამიწა -

რესურსები ინტერნეტში

სქოლიო

  1. Harte, Tim (Summer, 2003). „Sarah Danius, The Senses of Modernism: Technology, Perception, and Aesthetics“. Bryn Mawr Review of Comparative Literature. 4 (1). ციტირების თარიღი: 2001-07-10. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი |date=-ში (დახმარება) (review of Danius book).
  2. Beebe (1971), p. 176.
  3. Burgess, Anthony (13 June 1993). „Send us, bright one, light one, hoopsa“. The Observer. ციტირების თარიღი: 4 August 2013.
  4. Keillor, Garrison, "The Writer's Almanac", 2 February 2010.
  5. Vora, Avinash. (20 October 2008) Analyzing Ulysses. ციტირების თარიღი: 2008-10-20.
  6. 100 Best Novels. Random House (1999). ციტირების თარიღი: 2007-06-23. This ranking was by the Modern Library Editorial Board of authors and critics; readers ranked it 11th. Joyce's A Portrait of the Artist as a Young Man was ranked third by the board.
  7. Gorman (1939), p. 45.
  8. Jaurretche, Colleen (2005). Beckett, Joyce and the art of the negative, European Joyce studies. Rodopi, გვ. 29. ISBN 978-90-420-1617-0. ციტირების თარიღი: 01/02/2011. 
  9. Budgen (1972), p.
  10. Borach (1954), p. 325.
  11. Ellmann (1982), p. 265.
  12. „The bookies' Booker...“. The Observer. London. 5 November 2000. ციტირების თარიღი: 2002-02-16.
  13. The Little Review at The Modernist Journals Project (Searchable digital edition of volumes 1–9: March 1914 – Winter 1922)
  14. Ellmann, Richard (1982). James Joyce. New York: Oxford University Press, გვ. 502–04. ISBN 0-19-503103-2. 
  15. 15.0 15.1 "75 Years Since First Authorised American Ulysses!". Dublin: The James Joyce Center (2006).
  16. Lyons, Martyn. (2011). "Books: A Living History." Los Angeles, CA: Getty Publications. p. 200 ISBN 978-1-60606-083-4.
  17. United States v. One Book Called "Ulysses", 5 F.Supp. 182 (S.D.N.Y. 1933).
  18. United States v. One Book Entitled Ulysses by James Joyce, 72 F.2d 705 (2nd Cir. 1934)
  19. Ireland set for festival of Joyce BBC, 11 June 2004. Retrieved 2010-08-09.
  20. Eliot, T.S. (1975). "'Ulysses', Order and Myth". In Selected Prose of T.S. Eliot (London: Faber and Faber, 1975), 175.
  21. Robertson, Campbell (16 June 2006). „Playwright of 'Dead City' Substitutes Manhattan for Dublin“. The New York Times. ციტირების თარიღი: 2010-03-18.
  22. Irish Repertory Theatre (2013). Gibraltar. Retrieved on 2013-12-15 from from http://www.irishrep.org/gibraltar.html.
  23. The Modern World: Ten Great Writers: James Joyce's 'Ulysses'. IMDb. ციტირების თარიღი: 18 July 2012.
  24. Reading Ulysses. RTÉ.ie. ციტირების თარიღი: 18 July 2012.
  25. Williams, Bob. James Joyce's Ulysses. the modern world. ციტირების თარიღი: 18 July 2012.
  26. James Joyce's Ulysses. BBC Radio. ციტირების თარიღი: 18 July 2012.

თარგი:Link FA