ასო (ნიშანი): განსხვავება გადახედვებს შორის

[შეუმოწმებელი ვერსია]

[შემოწმებული ვერსია]

შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა

შიდახაზური

15:57, 5 იანვარი 2014-ის ვერსია

ასო — ანბანური და კონსონანტური დამწერლობის სისტემის შემადგენელი ნაწილი და წერილობითი ნიშანი, გრაფემა, რომელიც სხვა ნიშნებთან ერთად ან ცალკე იხმარება ფონემის, მისი ძირითადი ვარიანტის ან მათს თანამიმდევრობათა გადმოსაცემად^[1]. თანამედროვე ქართულ დამწერლობაში, თითოეული ასო გადმოსცემს მხოლოდ ერთ ფონემას; თუმცა სხვა დამწერლობების შემთხვევაში, ზოგჯერ, ერთი ასო გადმოსცემს ორ ან მეტ ფონემას(მაგ., ლათინურში x = /ks/, ბერძნულში Ψ = /ps/) და პირიქით — ერთზე მეტი ასო აღნიშნავს ერთ ფონემას (მაგ., ინგლისური sh=/š/, გერმანული sch=/š/, ფრანგული eau=/o/, პოლონური sz=/š/, cr=/č'/ და სხვ.).

სხვადასხვა ენაში, ერთი და იგივე ასო, ზოგჯერ, იმისდა მიხედვით, თუ რა გარემოცვაში იხმარება, გამოყენებულია სხვადასხვა ფონემის აღსანიშნად. მაგალითად, ინგლისური o იხმარება /ow/, /a/, /ə/, /ɔ/ ბგერების გადმოსაცემად, s გადმოსცემს /s/ და /z/ ბგერებს; რუსული o /a/-სა და /o/-ს და სხვა.

არის შემთხვევები, როდესაც ასო იხმარება მეზობელი ბგერის თვისების აღსანიშნმად (მაგალითად ь რუსულში არბილებს მომდევნო თანხმოვანს). ზოგიერთ შემთხვევაში ასოებს დაკარგული აქვს პირვანდელი ფუნქცია და მხოლოდ ტრადიციით არის შენახული ორთოგრაფიაში. მაგალითად, ფრანგულ სიტყვაში „pomme“ (=/pom/) ბოლოკიდური e არ იკითხება, ისევე როგორც ინგლისურ სიტყვაში „duke“ (=/dju:k/)^[1].

ზოგიერთ დამწერლობაში, იმის მიხედვით, თუ რა ადგილი უჭირავს ასოს სიტყვაში, მას აქვს მოხაზულობის რამდენიმე ვარიანტი (ალოგრაფები), ე.ი. ერთი და იგივე ასო სხვადასხვაგვარად იწერება. მაგალითად, არაბული ق (იზოლირებული) და ـقـ (შუაში) გადმოსცემენ /q/ ბგერას და სხვა.

იხილეთ აგრეთვე

სქოლიო

↑ ^1.0 ^1.1 ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 1, თბ., 1975. — გვ. 637.

[ქსე-1] 1.0 ^1.1 ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 1, თბ., 1975. — გვ. 637.

[1]

@@ ხაზი 1: / ხაზი 1: @@
 {{ვიკი}}
-'''ასო''' არის ანბანური დამწერლობის სისტემის შემადგენელი ნაწილი და წერილობითი ნიშანი, [[გრაფემა]], რომელიც სხვა ნიშნებთან ერთად, ან ცალკე, იხმარება [[ფონემა|ფონემის]], მისი ძირითადი ვარიანტის ან მათს თანამიმდევრობათა გადმოსაცემად<ref name="ქსე">{{ქსე|1|637||არა}}</ref>. ისეთ სრულყოფილ დამწერლობებში, როგორიცაა ქართული, თითოეული ასო გადმოსცემს მხოლოდ ერთ ფონემას. თუმცა, ზოგჯერ, ერთი ასო გადმოსცემს ორ (ან მეტ) ფონემას(მაგ., ლათინურში x=/ks/, ბერძნულში Ψ=/ps/) და პირიქით — ერთზე მეტი ასო აღნიშნავს ერთ ფონემას(მაგ., [[ინგლისური]] sh=/š/, [[გერმანული]] sch=/š/, ფრანგული eau=/o/, [[პოლონური]] sz=/š/, cr=/č'/ და სხვა).
+'''ასო''' — ანბანური და კონსონანტური დამწერლობის სისტემის შემადგენელი ნაწილი და წერილობითი ნიშანი, [[გრაფემა]], რომელიც სხვა ნიშნებთან ერთად ან ცალკე იხმარება [[ფონემა|ფონემის]], მისი ძირითადი ვარიანტის ან მათს თანამიმდევრობათა გადმოსაცემად<ref name="ქსე">{{ქსე|1|637||არა}}</ref>. თანამედროვე [[ქართული დამწერლობა|ქართულ დამწერლობა]]ში, თითოეული ასო გადმოსცემს მხოლოდ ერთ ფონემას; თუმცა სხვა დამწერლობების შემთხვევაში, ზოგჯერ, ერთი ასო გადმოსცემს ორ ან მეტ ფონემას(მაგ., ლათინურში x = /ks/, ბერძნულში Ψ = /ps/) და პირიქით — ერთზე მეტი ასო აღნიშნავს ერთ ფონემას (მაგ., [[ინგლისური]] sh=/š/, [[გერმანული]] sch=/š/, ფრანგული eau=/o/, [[პოლონური]] sz=/š/, cr=/č'/ და სხვ.).
-ერთი და იგივე ასო, ზოგჯერ, იმისდა მიხედვით, თუ რა გარემოცვაში იხმარება, გამოყენებულია სხვადასხვა ფონემის აღსანიშნად. მაგალითად, [[ინგლისური]] '''o''' იხმარება /ow/, /a/, /ə/, /ɔ/-ს  გადმოსაცემად, s გადმოსცემს s-სა და z-ს; რუსული o a-სა და o-ს და სხვა.
+სხვადასხვა ენაში, ერთი და იგივე ასო, ზოგჯერ, იმისდა მიხედვით, თუ რა გარემოცვაში იხმარება, გამოყენებულია სხვადასხვა ფონემის აღსანიშნად. მაგალითად, [[ინგლისური]] '''o''' იხმარება /ow/, /a/, /ə/, /ɔ/ ბგერების  გადმოსაცემად, s გადმოსცემს /s/ და /z/ ბგერებს; რუსული o /a/-სა და /o/-ს და სხვა.
+არის შემთხვევები, როდესაც ასო იხმარება მეზობელი ბგერის თვისების აღსანიშნმად (მაგალითად ь რუსულში არბილებს მომდევნო თანხმოვანს). ზოგიერთ შემთხვევაში ასოებს დაკარგული აქვს პირვანდელი ფუნქცია და მხოლოდ ტრადიციით არის შენახული ორთოგრაფიაში. მაგალითად, ფრანგულ სიტყვაში „pomme“ (=/pom/) ბოლოკიდური e არ იკითხება, ისევე როგორც ინგლისურ სიტყვაში „duke“ (=/dju:k/)<ref name="ქსე" />.
+ზოგიერთ დამწერლობაში, იმის მიხედვით, თუ რა ადგილი უჭირავს ასოს სიტყვაში, მას აქვს მოხაზულობის რამდენიმე ვარიანტი (ალოგრაფები), ე.ი. ერთი და იგივე ასო სხვადასხვაგვარად იწერება. მაგალითად, [[არაბული დამწერლობა|არაბული]] ق (იზოლირებული) და ـقـ (შუაში) გადმოსცემენ /q/ ბგერას და სხვა.
-არის შემთხვევები, როდესაც ასო იხმარება მეზობელი ბგერის თვისების აღსანიშნმად(მაგალითად ь რუსულში არბილებს მომდევნო თანხმოვანს). ზოგიერთ შემთხვევაში ასოებს დაკარგული აქვს პირვანდელი ფუნქცია და მხოლოდ ტრადიციით არის შენახული ორთოგრაფიაში. მაგალითად, ფრანგულში pomme(=/pom/) ბოლოკიდური e არ იკითხება, ინგლისურში duke(=/dju:k/) ბოლო e არ იკითხება  და სხვა<ref name="ქსე" />.
-ზოგიერთ დამწერლობათა სისტემაში, იმის მიხედვით, თუ რა ადგილი უჭირავს ასოს სიტყვაში, მას აქვს ვარიანტები(ალოგრაფები), ე.ი. ერთი და იგივე ასო სხვადასხვაგვარად იწერება. მაგალითად, [[არაბული დამწერლობა|არაბული]] ق(იზოლირებული), ـقـ(შუაში) გადმოსცემენ კ-ს და სხვა.
+== იხილეთ აგრეთვე ==
-== ასოები სხვადასხვა დამწერლობებში==
+* [[გრაფემა]]
-[[ბერძნული ანბანი]]: {{Lang-el2|[[Α]]}}, {{Lang-el2|[[Β]]}}, {{Lang-el2|[[Γ]]}}, {{Lang-el2|[[Δ]]}}, {{Lang-el2|[[Ε]]}}, {{Lang-el2|[[Ζ]]}}, {{Lang-el2|[[Η]]}}, {{Lang-el2|[[Θ]]}}, {{Lang-el2|[[Ι]]}}, {{Lang-el2|[[Κ]]}}, {{Lang-el2|[[Λ]]}}, {{Lang-el2|[[Μ]]}}, {{Lang-el2|[[Ν]]}}, {{Lang-el2|[[Ξ]]}}, {{Lang-el2|[[Ο]]}}, {{Lang-el2|[[Π]]}}, {{Lang-el2|[[Ρ]]}}, {{Lang-el2|[[Σ]]}}, {{Lang-el2|[[Τ]]}}, {{Lang-el2|[[Υ]]}}, {{Lang-el2|[[Φ]]}}, {{Lang-el2|[[Χ]]}}, {{Lang-el2|[[Ψ]]}}, {{Lang-el2|[[Ω]]}}
+* [[დამწერლობა]]
+== სქოლიო ==
-[[ქართული ანბანი]]: [[ა]], [[ბ]], [[გ]], [[დ]], [[ე]], [[ვ]], [[ზ]], [[თ]], [[ი]], [[კ]], [[ლ]], [[მ]], [[ნ]], [[ო]], [[პ]], [[ჟ]], [[რ]], [[ს]], [[ტ]], [[უ]], [[ფ]], [[ქ]], [[ღ]], [[ყ]], [[შ]], [[ჩ]], [[ც]], [[ძ]], [[წ]], [[ჭ]], [[ხ]], [[ჯ]], [[ჰ]]
-==იხილეთ აგრეთვე==
-*[[ასომთავრული]]
-*[[დამწერლობა]]
-==სქოლიო==
 {{სქოლიო}}