ყვავილოვანი მცენარეები: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
No edit summary |
No edit summary |
||
| ხაზი 16: | ხაზი 16: | ||
| itis = 18061 |
| itis = 18061 |
||
| ncbi = 3398 |
| ncbi = 3398 |
||
| eol = |
| eol = |
||
| grin = |
| grin = |
||
| ipni = |
| ipni = |
||
}} |
}} |
||
'''ყვავილოვანი მცენარეები''' ({{lang-la|Magnoliophyta}}) — უმაღლესი მცენარეების განყოფილება. მოიცავს 400 ოჯახს, 12 ათასზე მეტ გვარს და თითქმის 240 ათ. სახეობას. ყვავილოვნები ერთ-ერთია [[თესლოვანი მცენარეები|თესლოვან მცენარეების]] ორი ჯგუფიდან და მათ '''ფარულთესლოვნები''' ({{lang-la|Angiospermae}}) ეწოდებათ. ისინი განვითარების ყველაზე მაღალ საფეხურზე დგანან [[მცენარეები|მცენარეთა სამყაროში]], მათ განაყოფიერების სისტემა უფრო დახვეწილი აქვთ, ვიდრე დანარჩენ თესლოვან მცენარეებს — [[შიშველთესლოვნები|შიშველთესლოვნებს]]. |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | ფარულთესლოვნები მრავალგვაროვნობით და რაოდენობრივად [[მცენარე]]თა ყველა დანარჩენ ჯგუფს აღემატებიან. ყვავილოვანი მცენარეების წარმომადგენლები ზომითაც უდიდესია მთელ ორგანულ სამყაროში. მაგ., ზოგიერთის ([[ევკალიპტი]]) სიმაღლე 100 მ აღწევს, ზოგი ლიანის სიგრძე 200 მ-ზე მეტია. ყვავილოვანი მცენარეები ყველა კლიმატური ზონასა და მრავალნაირ ეკოლოგიურ პირობებში იზრდება — ტროპიკულ [[ტყე]]ებიდან [[ტუნდრა]]მდე, [[ჭაობი|ჭაობებიდან]] — [[უდაბნო]]ებამდე და ზღვის სანაპიროებიდან — უმაღლეს მთებამდე. ისინი შეადგენენ [[ბიოსფერო]]ს მცენარეული სამყაროს ძირითად მასას და უზრუნველყოფენ ყველა ცოცხალი არსების, მათ შორის [[ადამიანი]]ს არსებობას.<ref name="qse" /> |
||
| ⚫ | ყვავილოვანი მცენარეები თავისი აგებულებითა და ფუნქციებით ურთულესია მცენარეთა ყველა სხვა ჯგუფთან შედარებით. მათ ახასიათებთ მაღალსპეციალიზებული გამტარი სისტემა თავისი ჭურჭლებით და თანამგზავრი უჯრედების მქონე საცრიანი მილებით, სასიცოცხლო პროცესების, ზრდისა და განვითარების აჩქარება, მზის მაღალ რადიაციასთან შეგუება, სპეციალიზებული ნივთიერებების — [[ალკალოიდები]]ს, [[ეთერზეთები]]ს, [[გლიკოზიდები]]ს და სხვ. წარმოქმნა, მაღალი პლასტიკურობა (განსაკუთრებით [[ფოთლები]]ს), მრავალიარუსიანი თანასაზოგადოებების შექმნის უნარი. მხოლოდ ყვავილოვანი მცენარეებისთვისაა დამახასიათებელი [[ყვავილი]], |
||
| ⚫ | ყვავილოვანი მცენარეები თავისი აგებულებითა და ფუნქციებით ურთულესია მცენარეთა ყველა სხვა ჯგუფთან შედარებით. მათ ახასიათებთ მაღალსპეციალიზებული გამტარი სისტემა თავისი ჭურჭლებით და თანამგზავრი უჯრედების მქონე საცრიანი მილებით, სასიცოცხლო პროცესების, ზრდისა და განვითარების აჩქარება, მზის მაღალ რადიაციასთან შეგუება, სპეციალიზებული ნივთიერებების — [[ალკალოიდები]]ს, [[ეთერზეთები]]ს, [[გლიკოზიდები]]ს და სხვ. წარმოქმნა, მაღალი პლასტიკურობა (განსაკუთრებით [[ფოთლები]]ს), მრავალიარუსიანი თანასაზოგადოებების შექმნის უნარი. მხოლოდ ყვავილოვანი მცენარეებისთვისაა დამახასიათებელი [[ყვავილი]], რომელიც [[შიშველთესლოვნები|შიშველთესლოვნების]] სტრობილებისაგან იმით განსხვავდება, რომ ნაყოფის [[ფოთლები]]ს ანუ [[მეგასპოროფილი|მეგასპოროფილების]]ს შეზრდით დახურული ღრუ სათავსი — [[ნასკვი]]ა განვითარებული. |
||
| ⚫ | ნასკვის კედლებზე [[თესლკვირტები]] |
||
| ⚫ | ნასკვის კედლებზე ვითარდებიან [[თესლკვირტები]]. ნასკვის წარმოქმნამ ურზუნველყო თესლკვირტების დაცვა, პლასტიკური ნივთიერებათა ეკონომია. განაყოფიერების შემდეგ ნასკვიდან ნაყოფი ვითარდება, სადაც თესლებია მოთავსებული. სწორედ აქედან წარმოდგება ყვავილოვან მცენარეთა მეორე სახელწოდება — ''ფარულთესლოვანები''. ნაყოფის წარმოშობამ ფარულთესლოვანებში განაპირობა თესლის გავრცელების მრავალნაირობა. ნასკვის წარმოქმნასთან არის დაკავშირებული ფარულთესლოვანთა კიდევ ერთი არსებითი განსხვავება: მტვრის მარცვლები თესლკვირტებში ხვდება ნაყოფის სპეციალიზებული ზონით — დინგით.<ref name="qse" /> |
||
'''ფარულთესლოვნები''' (Angiospermae), '''ყვავილოვნები''' (Magnoliophyta ანუ Anthophyta), [[თესლოვანი მცენარეები|თესლოვან მცენარეთა]] განყოფილებაა. მათთვის დამახასიათებელია ტიპური ყვავილი, რომელიც [[შიშველთესლოვნები|შიშველთესლოვანთა]] სტრობილებისაგან ძირითადად იმით განსხვავდება, რომ მეგასპოროფილი გადაქცეული აქვთ ნაყოფფოთლად. ნაყოფფოთლების შეზრდით წარმოიქმნება ღრუ სხეული, რომელშიც თესლკვირტები ვითარდება. ფარულთესლოვნებისთვის დამახასიათებელია [[ორმაგი განაყოფიერება]]. ფარულთესლოვნები ყველაზე მრავალგვაროვანი ჯგუფია.<ref>{{ქსე|10|234||არა}}</ref> |
|||
ყვავილოვანი მცენარეებისთვის დამახასიათებელია განსაკუთრებული საჩანასახე პარკი და ორმაგი განაყოფიერება, რაც გამოიხატება სპერმიების კვერცხუჯრედთან მეორეულ ბირთვთან ერთდროულად შერწყმაში. სამტვრე მილს აკისრია ახალი ფუნქცია — გამანაყოფიერებელი ელემენტების გადატანა თესლკვირტამდე. განაყოფიერების შედეგად წარმოიქმნება ტრიპლოიდური ენდოსპერმი, რომლის ჰიბრიდული ბუნება და პლოიდურობა პროგრესული ნიშანია ყვავილოვანი მცენარეებისათვის. ყვავილოვან მცენარეებში მკვეთრადაა გამოსახული მდედრობითი (საჩანასახე პარკის) და მამრობითი [[გამეტოფიტი]]ს (მტვრის მარცვალი გენერაციული და ვეგეტატიური უჯრედებითურთ) რედუქცია, მძლავრადაა განვითარებული [[სპოროფიტი]].<ref name="qse">{{ქსე|10|635-636|ღვინიანიძე ზ.|არა}}</ref> |
ყვავილოვანი მცენარეებისთვის დამახასიათებელია განსაკუთრებული საჩანასახე პარკი და ორმაგი განაყოფიერება, რაც გამოიხატება სპერმიების კვერცხუჯრედთან მეორეულ ბირთვთან ერთდროულად შერწყმაში. სამტვრე მილს აკისრია ახალი ფუნქცია — გამანაყოფიერებელი ელემენტების გადატანა თესლკვირტამდე. განაყოფიერების შედეგად წარმოიქმნება ტრიპლოიდური ენდოსპერმი, რომლის ჰიბრიდული ბუნება და პლოიდურობა პროგრესული ნიშანია ყვავილოვანი მცენარეებისათვის. ყვავილოვან მცენარეებში მკვეთრადაა გამოსახული მდედრობითი (საჩანასახე პარკის) და მამრობითი [[გამეტოფიტი]]ს (მტვრის მარცვალი გენერაციული და ვეგეტატიური უჯრედებითურთ) რედუქცია, მძლავრადაა განვითარებული [[სპოროფიტი]].<ref name="qse">{{ქსე|10|635-636|ღვინიანიძე ზ.|არა}}</ref> |
||
13:23, 14 დეკემბერი 2013-ის ვერსია
| ყვავილოვანი მცენარეები | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Magnolia virginiana | ||||||||
| მეცნიერული კლასიფიკაცია | ||||||||
| ||||||||
| ლათინური სახელი | ||||||||
|
Magnoliophyta Anthophyta Angiospermae | ||||||||
| ||||||||
ყვავილოვანი მცენარეები (ლათ. Magnoliophyta) — უმაღლესი მცენარეების განყოფილება. მოიცავს 400 ოჯახს, 12 ათასზე მეტ გვარს და თითქმის 240 ათ. სახეობას. ყვავილოვნები ერთ-ერთია თესლოვან მცენარეების ორი ჯგუფიდან და მათ ფარულთესლოვნები (ლათ. Angiospermae) ეწოდებათ. ისინი განვითარების ყველაზე მაღალ საფეხურზე დგანან მცენარეთა სამყაროში, მათ განაყოფიერების სისტემა უფრო დახვეწილი აქვთ, ვიდრე დანარჩენ თესლოვან მცენარეებს — შიშველთესლოვნებს.
ფარულთესლოვნები მრავალგვაროვნობით და რაოდენობრივად მცენარეთა ყველა დანარჩენ ჯგუფს აღემატებიან. ყვავილოვანი მცენარეების წარმომადგენლები ზომითაც უდიდესია მთელ ორგანულ სამყაროში. მაგ., ზოგიერთის (ევკალიპტი) სიმაღლე 100 მ აღწევს, ზოგი ლიანის სიგრძე 200 მ-ზე მეტია. ყვავილოვანი მცენარეები ყველა კლიმატური ზონასა და მრავალნაირ ეკოლოგიურ პირობებში იზრდება — ტროპიკულ ტყეებიდან ტუნდრამდე, ჭაობებიდან — უდაბნოებამდე და ზღვის სანაპიროებიდან — უმაღლეს მთებამდე. ისინი შეადგენენ ბიოსფეროს მცენარეული სამყაროს ძირითად მასას და უზრუნველყოფენ ყველა ცოცხალი არსების, მათ შორის ადამიანის არსებობას.[1]
ყვავილოვანი მცენარეები თავისი აგებულებითა და ფუნქციებით ურთულესია მცენარეთა ყველა სხვა ჯგუფთან შედარებით. მათ ახასიათებთ მაღალსპეციალიზებული გამტარი სისტემა თავისი ჭურჭლებით და თანამგზავრი უჯრედების მქონე საცრიანი მილებით, სასიცოცხლო პროცესების, ზრდისა და განვითარების აჩქარება, მზის მაღალ რადიაციასთან შეგუება, სპეციალიზებული ნივთიერებების — ალკალოიდების, ეთერზეთების, გლიკოზიდების და სხვ. წარმოქმნა, მაღალი პლასტიკურობა (განსაკუთრებით ფოთლების), მრავალიარუსიანი თანასაზოგადოებების შექმნის უნარი. მხოლოდ ყვავილოვანი მცენარეებისთვისაა დამახასიათებელი ყვავილი, რომელიც შიშველთესლოვნების სტრობილებისაგან იმით განსხვავდება, რომ ნაყოფის ფოთლების ანუ მეგასპოროფილებისს შეზრდით დახურული ღრუ სათავსი — ნასკვია განვითარებული.
ნასკვის კედლებზე ვითარდებიან თესლკვირტები. ნასკვის წარმოქმნამ ურზუნველყო თესლკვირტების დაცვა, პლასტიკური ნივთიერებათა ეკონომია. განაყოფიერების შემდეგ ნასკვიდან ნაყოფი ვითარდება, სადაც თესლებია მოთავსებული. სწორედ აქედან წარმოდგება ყვავილოვან მცენარეთა მეორე სახელწოდება — ფარულთესლოვანები. ნაყოფის წარმოშობამ ფარულთესლოვანებში განაპირობა თესლის გავრცელების მრავალნაირობა. ნასკვის წარმოქმნასთან არის დაკავშირებული ფარულთესლოვანთა კიდევ ერთი არსებითი განსხვავება: მტვრის მარცვლები თესლკვირტებში ხვდება ნაყოფის სპეციალიზებული ზონით — დინგით.[1]
ყვავილოვანი მცენარეებისთვის დამახასიათებელია განსაკუთრებული საჩანასახე პარკი და ორმაგი განაყოფიერება, რაც გამოიხატება სპერმიების კვერცხუჯრედთან მეორეულ ბირთვთან ერთდროულად შერწყმაში. სამტვრე მილს აკისრია ახალი ფუნქცია — გამანაყოფიერებელი ელემენტების გადატანა თესლკვირტამდე. განაყოფიერების შედეგად წარმოიქმნება ტრიპლოიდური ენდოსპერმი, რომლის ჰიბრიდული ბუნება და პლოიდურობა პროგრესული ნიშანია ყვავილოვანი მცენარეებისათვის. ყვავილოვან მცენარეებში მკვეთრადაა გამოსახული მდედრობითი (საჩანასახე პარკის) და მამრობითი გამეტოფიტის (მტვრის მარცვალი გენერაციული და ვეგეტატიური უჯრედებითურთ) რედუქცია, მძლავრადაა განვითარებული სპოროფიტი.[1]
გალერეა
სქოლიო
- ↑ 1.0 1.1 1.2 ღვინიანიძე ზ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 10, თბ., 1986. — გვ. 635-636.
| |||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||