ადამ ვაისჰაუპტი: განსხვავება გადახედვებს შორის

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
Nodar Kherkheulidze გადაიტანა გვერდი ადამ ვეისჰაუპტიადამ ვაისჰაუპტი-ზე: შეცდომა სათაურში
No edit summary
ხაზი 1: ხაზი 1:
{{ინფოდაფა მეცნიერი
{{ინფოდაფა მეცნიერი
| სახელი = იოჰან ადამ ვეისჰაუპტი
| სახელი = იოჰან ადამ ვაისჰაუპტი
| მშობლიური სახელი = Johann Adam Weishaupt
| მშობლიური სახელი = Johann Adam Weishaupt
| ფოტო = Johann Adam Weishaupt.jpg
| ფოტო = Johann Adam Weishaupt.jpg
ხაზი 21: ხაზი 21:
| საიტი =
| საიტი =
}}
}}
'''ადამ ვეისჰაუპტი''' ({{lang-de| ''Adam Weishaupt''}}, დ. [[6 დეკემბერი|6 დეკემბერი]] [[1748|1748]], [[ინგოლშტადტი|ინგოლშტადტი]] [[ბავარია|(ბავარია)]] — [[18 ნოემბერი|18 ნოემბერი]] [[1830|1830]], [[გოთა|გოთა]]) — [[გერმანია|გერმანელი]] [[ფილოსოფია|ფილოსოფოსი]], [[ილუმინატები|ილუმინატების ორდენის]] დამაარსებელი [[ინგოლშტადტის უნივერსიტეტი|ინგოლშტადტის უნივერსიტეტის]] სამართლის პროფესორი, [[იმანუელ კანტი| იმანუელ კანტის]] ფილოსოფიურ მოძღვრებათა<ref name="Beiser">[http://books.google.com/books?id=5ihJn9EKCl4C&printsec=frontcover&source=gbs_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false Frederick C. Beiser. ''The Fate of Reason: „German Philosophy from Kant to Fichte“.'' (Harvard, 1987) ] {{en}} </ref> მოწინააღმდეგე.
'''ადამ ვაისჰაუპტი''' ({{lang-de| ''Adam Weishaupt''}}, დ. [[6 დეკემბერი|6 დეკემბერი]] [[1748|1748]], [[ინგოლშტადტი|ინგოლშტადტი]] [[ბავარია|(ბავარია)]] — [[18 ნოემბერი|18 ნოემბერი]] [[1830|1830]], [[გოთა|გოთა]]) — [[გერმანია|გერმანელი]] [[ფილოსოფია|ფილოსოფოსი]], [[ილუმინატები|ილუმინატების ორდენის]] დამაარსებელი [[ინგოლშტადტის უნივერსიტეტი|ინგოლშტადტის უნივერსიტეტის]] სამართლის პროფესორი, [[იმანუელ კანტი| იმანუელ კანტის]] ფილოსოფიურ მოძღვრებათა<ref name="Beiser">[http://books.google.com/books?id=5ihJn9EKCl4C&printsec=frontcover&source=gbs_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false Frederick C. Beiser. ''The Fate of Reason: „German Philosophy from Kant to Fichte“.'' (Harvard, 1987) ] {{en}} </ref> მოწინააღმდეგე.


==ადრეული ცხოვრება==
==ადრეული ცხოვრება==


ადამ ვეისჰაუპტი დაიბადა [[1748|1748 წლის]] [[6 დეკემბერი|6 დეკემბერს]] [[ინგოლშტადტი|ინგოლშტადტში]] [[ბავარია|(ბავარია)]]<ref name="ADB Vol. 41"> [http://www.deutsche-biographie.de/sfz84871.html ''Allgemeine Deutsche Biographie'' Vol. 41, p. 539] {{de}} </ref>. როდესაც ადამ ვეისჰაუპტის მამა, [[იოჰან გეორგ ვეისჰაუპტი|იოჰან გეორგ ვეისჰაუპტი]] გარდაიცვალა [[1753|(1753 წელს)]], ადამი მხოლოდ 5 წლის იყო. მამის გარდაცვალების შემდეგ პატარა ადამზე მისი ნათლია, [[იოჰან ადამ ფონ იქშტატი|იოჰან ადამ ფონ იქშტატი]] ზრუნავდა, რომელიც ასევე სამართლის პროფესორი იყო<ref name="Ickstatt"> [http://epub.ub.uni-muenchen.de/9591/1/matrikelbuch_1872.pdf Freninger, Franz Xaver, ed. Das ''„Matrikelbuch der Universitaet Ingolstadt-Landshut-München.“'' München: A. Eichleiter, 1872. 31.] {{de}} </ref>. 7 წლის ადამმა განათლების მისაღებად [[იეზუიტთა ორდენი|იეზუიტთა]] სკოლას მიაშურა, 15 წლის ასაკში სკოლა მიატოვა, დაინტერესდა სამეცნიერო კვლევებითა და იურისპრუდენციით, ეცნობოდა იურიდიულ ლიტერატურას, მოგვიანებით ჩაერიცხა [[ინგოლშტადტის უნივერსიტეტი|ინგოლშტადტის უნივერსიტეტში]], 20 წლის ასაკში წარმატებით დაასრულა უნივერსიტეტის დოქტურანტურა, [[1772|1772 წელს]] კი გახდა სამართლის პროფესორი<ref name="ADB Vol. 41"/>. [[1775|1775 წელს]] გაეცნო [[გიოტინგენის უნივერსიტეტი|გიოტინგენის უნივერსიტეტის]] პროფესორის, [[იოჰან გეორგ ჰაინრიხ ფედერი|ჰანრიხ ფედერის]] ფილოსოფიურ მოძღვრებას [[ემპირიზმი|ემპირიზმის]] შესახებ და სწორედ ამ ნაშრომმა განაპირობა მისი მსოფლმხედველობის ჩამოყალიბება, რის შედეგადაც ვეისჰაუპტი დაუპირისპირდა [[იმანუელ კანტი|კანტის]] [[იდეალიზმი|იდეალიზმს]]<ref name="Beiser"/>.
ადამ ვაისჰაუპტი დაიბადა [[1748|1748 წლის]] [[6 დეკემბერი|6 დეკემბერს]] [[ინგოლშტადტი|ინგოლშტადტში]] [[ბავარია|(ბავარია)]]<ref name="ADB Vol. 41"> [http://www.deutsche-biographie.de/sfz84871.html ''Allgemeine Deutsche Biographie'' Vol. 41, p. 539] {{de}} </ref>. როდესაც ადამ ვაისჰაუპტის მამა, [[იოჰან გეორგ ვაისჰაუპტი|იოჰან გეორგ ვაისჰაუპტი]] გარდაიცვალა [[1753|(1753 წელს)]], ადამი მხოლოდ 5 წლის იყო. მამის გარდაცვალების შემდეგ პატარა ადამზე მისი ნათლია, [[იოჰან ადამ ფონ იქშტატი|იოჰან ადამ ფონ იქშტატი]] ზრუნავდა, რომელიც ასევე სამართლის პროფესორი იყო<ref name="Ickstatt"> [http://epub.ub.uni-muenchen.de/9591/1/matrikelbuch_1872.pdf Freninger, Franz Xaver, ed. Das ''„Matrikelbuch der Universitaet Ingolstadt-Landshut-München.“'' München: A. Eichleiter, 1872. 31.] {{de}} </ref>. 7 წლის ადამმა განათლების მისაღებად [[იეზუიტთა ორდენი|იეზუიტთა]] სკოლას მიაშურა, 15 წლის ასაკში სკოლა მიატოვა, დაინტერესდა სამეცნიერო კვლევებითა და იურისპრუდენციით, ეცნობოდა იურიდიულ ლიტერატურას, მოგვიანებით ჩაერიცხა [[ინგოლშტადტის უნივერსიტეტი|ინგოლშტადტის უნივერსიტეტში]], 20 წლის ასაკში წარმატებით დაასრულა უნივერსიტეტის დოქტურანტურა, [[1772|1772 წელს]] კი გახდა სამართლის პროფესორი<ref name="ADB Vol. 41"/>. [[1775|1775 წელს]] გაეცნო [[გიოტინგენის უნივერსიტეტი|გიოტინგენის უნივერსიტეტის]] პროფესორის, [[იოჰან გეორგ ჰაინრიხ ფედერი|ჰანრიხ ფედერის]] ფილოსოფიურ მოძღვრებას [[ემპირიზმი|ემპირიზმის]] შესახებ და სწორედ ამ ნაშრომმა განაპირობა მისი მსოფლმხედველობის ჩამოყალიბება, რის შედეგადაც ვაისჰაუპტი დაუპირისპირდა [[იმანუელ კანტი|კანტის]] [[იდეალიზმი|იდეალიზმს]]<ref name="Beiser"/>.


==ილუმინატების ორდენის დაარსება==
==ილუმინატების ორდენის დაარსება==
ხაზი 32: ხაზი 32:




[[1776|1776 წლის]] [[1 მაისი|1 მაისს]] ვეისჰაუპტმა დაარსა „პერფექტებილისტების“ ორდენი („''Order of Perfectibilists''“), რომელიც დღესდღეობით „ბავარიელი ილუმინატების“ სახელითაა ცნობილი. ვეისჰაუპტმა დაირქვა ფსევდონიმი [[სპარტაკი|„სპარტაკი“]] (''„Brother Spartacus“''). ორდენის უმთავრეს მიზანს წარმოადგენდა მონარქიული ხელისუფლებისა და სახელმწიფო რელიგიის გაუქმება მთელს ევროპასა და მის კოლონებში<ref name="Encyclopedia"> [http://www.newadvent.org/cathen/07661b.htm Catholic Encyclopedia: „''Illuminati''“] {{en}} </ref>. საკუთარი ორდენის პოპულარიზაციის მიზნით, [[1777|1777 წელს]] ადამ ვეისჰაუპტი გაწევრიანდა [[მიუნხენი|მიუნხენის]] [[თავისუფალი მასონები|მასონურ ლოჟაში]] — ''„Theodor zum guten Rath“''. ვეისჰაუპტს სურდა ადამიანური ბუნების სრულყოფა, რისი მიღწევის ძირითად საშუალებას, მისი აზრით, წარმოადგენდა სრული შემეცნება, გათვითცნობიერება, სახელმწიფოსა და ეკლესიის ზემოქმედებისაგან გათავისუფლება. მოგვიანებით, ვეისჰაუპტმა დაიწყო მუშაობა „ბავარიელი ილუმინატების“ ორდენის სტრუქტურაზე, რათა ეს უკანასკნელი მაქსიმალურად დამსგავსებოდა [[თავისუფალი მასონები|მასონთა]] საიდუმლო ორგანიზაციების სტრუქტურას<ref name="Encyclopedia"/>. ადამ ვეისჰაუპტის რადიკალურ [[რაციონალიზმი|რაციონალიზმსა]] და მის მსოფლმხედველობას ბავარიის ხელისუფლება არ მიესალმებოდა. [[1784|1784 წელს]] [[კარლ IV თეოდორი|ბავარიის მმართველმა კარლ IV თეოდორმა]] აკრძალა ადამ ვეისჰაუპტის „ბავარიელი ილუმინატების“ ორდენის და ზოგადად, ნებისმიერი ფარული ორგაზნისაციისა და საზოგადოების საქმიანობა. საბოლოო ჯამში ვეისჰაუპტმა დაკარგა უნივერსიტეტის პროფესორის ხარისხი და დატოვა ბავარია<ref name="Encyclopedia"/>.
[[1776|1776 წლის]] [[1 მაისი|1 მაისს]] ვაისჰაუპტმა დაარსა „პერფექტებილისტების“ ორდენი („''Order of Perfectibilists''“), რომელიც დღესდღეობით „ბავარიელი ილუმინატების“ სახელითაა ცნობილი. ვაისჰაუპტმა დაირქვა ფსევდონიმი [[სპარტაკი|„სპარტაკი“]] (''„Brother Spartacus“''). ორდენის უმთავრეს მიზანს წარმოადგენდა მონარქიული ხელისუფლებისა და სახელმწიფო რელიგიის გაუქმება მთელს ევროპასა და მის კოლონებში<ref name="Encyclopedia"> [http://www.newadvent.org/cathen/07661b.htm Catholic Encyclopedia: „''Illuminati''“] {{en}} </ref>. საკუთარი ორდენის პოპულარიზაციის მიზნით, [[1777|1777 წელს]] ადამ ვაისჰაუპტი გაწევრიანდა [[მიუნხენი|მიუნხენის]] [[თავისუფალი მასონები|მასონურ ლოჟაში]] — ''„Theodor zum guten Rath“''. ვაისჰაუპტს სურდა ადამიანური ბუნების სრულყოფა, რისი მიღწევის ძირითად საშუალებას, მისი აზრით, წარმოადგენდა სრული შემეცნება, გათვითცნობიერება, სახელმწიფოსა და ეკლესიის ზემოქმედებისაგან გათავისუფლება. მოგვიანებით, ვაისჰაუპტმა დაიწყო მუშაობა „ბავარიელი ილუმინატების“ ორდენის სტრუქტურაზე, რათა ეს უკანასკნელი მაქსიმალურად დამსგავსებოდა [[თავისუფალი მასონები|მასონთა]] საიდუმლო ორგანიზაციების სტრუქტურას<ref name="Encyclopedia"/>. ადამ ვაისჰაუპტის რადიკალურ [[რაციონალიზმი|რაციონალიზმსა]] და მის მსოფლმხედველობას ბავარიის ხელისუფლება არ მიესალმებოდა. [[1784|1784 წელს]] [[კარლ IV თეოდორი|ბავარიის მმართველმა კარლ IV თეოდორმა]] აკრძალა ადამ ვაისჰაუპტის „ბავარიელი ილუმინატების“ ორდენის და ზოგადად, ნებისმიერი ფარული ორგაზნისაციისა და საზოგადოების საქმიანობა. საბოლოო ჯამში ვაისჰაუპტმა დაკარგა უნივერსიტეტის პროფესორის ხარისხი და დატოვა ბავარია<ref name="Encyclopedia"/>.


==მოღვაწეობა დევნილობაში==
==მოღვაწეობა დევნილობაში==


ბავარიის დატოვების შემდეგ ადამ ვეისჰაუპტი გადავიდა [[რეგენსბურგი|რეგენსბურგში]], იქიდან კი ქალაქ [[გოთა|გოთაში]], სადაც შეხვდა [[ერნესტ II|ჰერცოგ ერნესტ II-ს]], რომელიც მხარს უჭერდა მის იდეებსა და შეხედულებებს. ადამ ვეისჰაუპტმა გოთაში მოღვაწეობის დროს მრავალი ნაშრომი შექმნა, მათ შორის აღსანიშნავია — ''„A Complete History of the Persecutions of the Illuminati in Bavaria“ (1785)'' ''A Picture of Illuminism'' (1786), ''An Apology for the Illuminati'' (1786), და ''An Improved System of Illuminism''. გარდაიცვალა [[1830|1830 წლის]] [[18 ნოემბერი|18 ნოემბერს]] [[1787|(1787)]]<ref name="Beiser"/>.
ბავარიის დატოვების შემდეგ ადამ ვაისჰაუპტი გადავიდა [[რეგენსბურგი|რეგენსბურგში]], იქიდან კი ქალაქ [[გოთა|გოთაში]], სადაც შეხვდა [[ერნესტ II|ჰერცოგ ერნესტ II-ს]], რომელიც მხარს უჭერდა მის იდეებსა და შეხედულებებს. ადამ ვაისჰაუპტმა გოთაში მოღვაწეობის დროს მრავალი ნაშრომი შექმნა, მათ შორის აღსანიშნავია — ''„A Complete History of the Persecutions of the Illuminati in Bavaria“ (1785)'' ''A Picture of Illuminism'' (1786), ''An Apology for the Illuminati'' (1786), და ''An Improved System of Illuminism''. გარდაიცვალა [[1830|1830 წლის]] [[18 ნოემბერი|18 ნოემბერს]] [[1787|(1787)]]<ref name="Beiser"/>.


==ტომას ჯეფერსონი ვეისჰაუპტის შესახებ==
==ტომას ჯეფერსონი ვაისჰაუპტის შესახებ==


[[ფაილი:Thomas Jefferson rev.jpg|მინიატიურა|170px|მარცხნივ|[[ტომას ჯეფერსონი|ტომას ჯეფერსონი]] — [[აშშ|ამერიკის შეერთებული შტატების]] რიგით მე-3 [[აშშ-ის პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]]]]
[[ფაილი:Thomas Jefferson rev.jpg|მინიატიურა|170px|მარცხნივ|[[ტომას ჯეფერსონი|ტომას ჯეფერსონი]] — [[აშშ|ამერიკის შეერთებული შტატების]] რიგით მე-3 [[აშშ-ის პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]]]]


{{ციტირება|როგორც ჩანს, ვეისჰაუპტი თავდადებული [[ფილანტროპი|ფილანტროპია]]. ის მიეკუთვნება იმ ადამიანებს, რომლებსაც სწამთ ადამიანური ბუნების სრულყოფილების. ის თვლის, რომ დროთა განმავლობაში თავისუფლად შეძლებს ნებისმიერ სიტუაციაში საკუთარ თავს კონტროლი გაუწიოს, რათა თავისი საქმიანობით პოლიტიკურ ხელისუფლებას არ მისცეს მასზე ზემოქმედების საბაბი. ვეისჰაუპტს მიაჩნია, რომ ადამიანური ბუნების ამაღლება იესო ქრისტეს მთავარ მიზანს წარმოადგენდა. ის ცდილობდა რელიგიის აღდგენას საკუთარი მორალური პრინციპების გავრცელების გზით, რათა ადამიანებს ესწავლათ თავიანთი შინაგანი სამყაროს მოწესრიგება და რეგულირება. ქრისტეს მცნებები არის ღვთისა და მოყვასის სიყვარულს, ამ მცნებათა შეგონებით კი, იესო ქრისტე იმედოვნებდა, რომ კაცობრიობა დაუბრუნდებოდა თავის ბუნებრივ მდგომარეობას — თავისუფლებასა და თანასწორობას. ვეისჰაუპტი ამბობს, რომ არავის არასოდეს შეუქმნია ისეთი დიდი საფუძველი თავისუფლებისათვის, როგორც იესო ნაზარეველს. ვეისჰაუპტი თვლიდა, რომ თავდაპირველად [[თავისუფალი მასონები|თავისუფალი მასონები]] იცავდნენ ქრისტიანობის ჭეშმარიტ პრინციპებს და დღემდეც შეინარჩუნეს მათი ნაწილი, თუმცა ძალიან დამახინჯებული სახით. ვეისჰაუპტი კი გვთავაზობს ადამიანური ბუნების სრულყოფას, გაუმჯობესებას, კეთილგონიერების შთაგონებას. ის ამბობს, რომ წარმატების უზრუნვეყლოფის მიზნით თავს იკავებს ხმაურიანი და შემაშფოთებელი განცხადებებისაგან. „შთამომავლობის ბედნიერების წინასწარ განჭვრეტა და მისთვის ნიადაგის შემზადება სხვადასხვა საშუალებებით, სრულიად საკმარისია ჩვენი ბედნიერებისათვის, სულიერ სიმშვიდეს ვერაფერი დაგვირღვევს.“ გამომდინარე იქიდან, რომ ვეისჰაუპტი სასულიერო პირთა დესპოტიზმისა და ტირანიის ხანაში ცხოვრობდა, მან იცოდა, რომ ინფორმაციისა და საკუთარი პრინციპების საზოგადოებაში გავრცელების დროსაც კი სიფრთხილე მართებდა. ის ცდილობა გრადაციის გზით ახალი წევრების გადმობირებას, რათა დაპირისპირებოდა ამ ტირანიას. საბოლოოდ მისმა შეხედულებებმა გამოიწვია ბვარიიდან განდევნა, ფარული ორგანიზაციის დაშლა და გზა გაუხსნა [[ჯორჯ რობისონი|რობისონის]], [[აუგუსტინ დე ბარუელი|ბარუელისა]] და [[იედიდია მორსე|მორსეს]] ნაბოდვარს, რომლებსაც რეალურად მხოლოდ იმის ეშინოდათ, რომ ვეისჰაუპტისეული მოძღვრებების გავრცელების შედეგად ისინი "თამაშგარე" მდგომარეობაში აღმოჩნდებოდნენ. ეს თემა ჩემთვის ახალი არ არის, წარმომიდგენია, თქვენ რომ ჩემს ადგილას ყოფილიყავით, მსგავს სიამოვნებას მიიღებდით, რაც მე განვიცადე ამ ანალიზის შექმნისას და მჯერა, დამეთანხმებით — ადამ ვეისჰაუტს რომ ეცხოვრა აქ, ამერიკის შეერთებულ შტატებში, სადაც არ არის საჭირო არავითარი საიდუმლო მოღვაწეობა ადამიანთა განსწავლისათვის, მას არ დასჭირდებოდა ეს ფარული მექანიზმები საკუთარი მიზნის მისაღწევად<ref name="Jefferson">[http://memory.loc.gov/cgi-bin/query/r?ammem/mtj:@field(DOCID+@lit(tj090050)) "Thomas Jefferson to Reverend James Madison, January 31, 1800, The Thomas Jefferson Papers (American Memory from the Library of Congress)" ] {{en}} </ref>.}}
{{ციტირება|როგორც ჩანს, ვაისჰაუპტი თავდადებული [[ფილანტროპი|ფილანტროპია]]. ის მიეკუთვნება იმ ადამიანებს, რომლებსაც სწამთ ადამიანური ბუნების სრულყოფილების. ის თვლის, რომ დროთა განმავლობაში თავისუფლად შეძლებს ნებისმიერ სიტუაციაში საკუთარ თავს კონტროლი გაუწიოს, რათა თავისი საქმიანობით პოლიტიკურ ხელისუფლებას არ მისცეს მასზე ზემოქმედების საბაბი. ვაისჰაუპტს მიაჩნია, რომ ადამიანური ბუნების ამაღლება იესო ქრისტეს მთავარ მიზანს წარმოადგენდა. ის ცდილობდა რელიგიის აღდგენას საკუთარი მორალური პრინციპების გავრცელების გზით, რათა ადამიანებს ესწავლათ თავიანთი შინაგანი სამყაროს მოწესრიგება და რეგულირება. ქრისტეს მცნებები არის ღვთისა და მოყვასის სიყვარულს, ამ მცნებათა შეგონებით კი, იესო ქრისტე იმედოვნებდა, რომ კაცობრიობა დაუბრუნდებოდა თავის ბუნებრივ მდგომარეობას — თავისუფლებასა და თანასწორობას. ვაისჰაუპტი ამბობს, რომ არავის არასოდეს შეუქმნია ისეთი დიდი საფუძველი თავისუფლებისათვის, როგორც იესო ნაზარეველს. ვაისჰაუპტი თვლიდა, რომ თავდაპირველად [[თავისუფალი მასონები|თავისუფალი მასონები]] იცავდნენ ქრისტიანობის ჭეშმარიტ პრინციპებს და დღემდეც შეინარჩუნეს მათი ნაწილი, თუმცა ძალიან დამახინჯებული სახით. ვაისჰაუპტი კი გვთავაზობს ადამიანური ბუნების სრულყოფას, გაუმჯობესებას, კეთილგონიერების შთაგონებას. ის ამბობს, რომ წარმატების უზრუნვეყლოფის მიზნით თავს იკავებს ხმაურიანი და შემაშფოთებელი განცხადებებისაგან. „შთამომავლობის ბედნიერების წინასწარ განჭვრეტა და მისთვის ნიადაგის შემზადება სხვადასხვა საშუალებებით, სრულიად საკმარისია ჩვენი ბედნიერებისათვის, სულიერ სიმშვიდეს ვერაფერი დაგვირღვევს.“ გამომდინარე იქიდან, რომ ვაისჰაუპტი სასულიერო პირთა დესპოტიზმისა და ტირანიის ხანაში ცხოვრობდა, მან იცოდა, რომ ინფორმაციისა და საკუთარი პრინციპების საზოგადოებაში გავრცელების დროსაც კი სიფრთხილე მართებდა. ის ცდილობა გრადაციის გზით ახალი წევრების გადმობირებას, რათა დაპირისპირებოდა ამ ტირანიას. საბოლოოდ მისმა შეხედულებებმა გამოიწვია ბვარიიდან განდევნა, ფარული ორგანიზაციის დაშლა და გზა გაუხსნა [[ჯორჯ რობისონი|რობისონის]], [[აუგუსტინ დე ბარუელი|ბარუელისა]] და [[იედიდია მორსე|მორსეს]] ნაბოდვარს, რომლებსაც რეალურად მხოლოდ იმის ეშინოდათ, რომ ვაისჰაუპტისეული მოძღვრებების გავრცელების შედეგად ისინი "თამაშგარე" მდგომარეობაში აღმოჩნდებოდნენ. ეს თემა ჩემთვის ახალი არ არის, წარმომიდგენია, თქვენ რომ ჩემს ადგილას ყოფილიყავით, მსგავს სიამოვნებას მიიღებდით, რაც მე განვიცადე ამ ანალიზის შექმნისას და მჯერა, დამეთანხმებით — ადამ ვეისჰაუტს რომ ეცხოვრა აქ, ამერიკის შეერთებულ შტატებში, სადაც არ არის საჭირო არავითარი საიდუმლო მოღვაწეობა ადამიანთა განსწავლისათვის, მას არ დასჭირდებოდა ეს ფარული მექანიზმები საკუთარი მიზნის მისაღწევად<ref name="Jefferson">[http://memory.loc.gov/cgi-bin/query/r?ammem/mtj:@field(DOCID+@lit(tj090050)) "Thomas Jefferson to Reverend James Madison, January 31, 1800, The Thomas Jefferson Papers (American Memory from the Library of Congress)" ] {{en}} </ref>.}}


==ადამ ვეისჰაუპტი თანამედროვე ცხოვრებაში==
==ადამ ვაისჰაუპტი თანამედროვე ცხოვრებაში==


* [[1975|1975 წელს]] გამოქვეყნდა [[რობერტ ში|რობერტ შისა]] და [[რობერტ უილსონი|რობერტ უილსონის]] თანაავტორობით დაწერილი ცნობილი ტრილოგია ''„Illuminatus!“''. ტრილოგიაში ადამ ვეისჰაუპტი მოხსენიებულია, როგორც „ბავარიელი ილუმინატების“ ოდენის დამაარსებელი, რომელიმაც მოკლა [[ჯორჯ ვაშინგტონი|ჯორჯ ვაშინგტონი]] და დაიკავა მისი პოსტი [[აშშ|ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტის]] თანამდებობაზე<ref name="Imposter"> [http://www.cesnur.org/2005/mi_illuminati_en.htm ''„Do the Illuminati Really Exist?“'' Center for Studies on New Religions . Retrieved 3 March 2006.] {{en}} </ref>.
* [[1975|1975 წელს]] გამოქვეყნდა [[რობერტ ში|რობერტ შისა]] და [[რობერტ უილსონი|რობერტ უილსონის]] თანაავტორობით დაწერილი ცნობილი ტრილოგია ''„Illuminatus!“''. ტრილოგიაში ადამ ვაისჰაუპტი მოხსენიებულია, როგორც „ბავარიელი ილუმინატების“ ოდენის დამაარსებელი, რომელიმაც მოკლა [[ჯორჯ ვაშინგტონი|ჯორჯ ვაშინგტონი]] და დაიკავა მისი პოსტი [[აშშ|ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტის]] თანამდებობაზე<ref name="Imposter"> [http://www.cesnur.org/2005/mi_illuminati_en.htm ''„Do the Illuminati Really Exist?“'' Center for Studies on New Religions . Retrieved 3 March 2006.] {{en}} </ref>.
* ადამ ვეისჰაუპტი ასევე მოხსენიებულია [[დეივ სიმი|დეივ სიმის]] წიგნში ''„Cerebus the Aardvark“'', სადაც მისი პიროვნება შერწყმულია [[ჯორჯ ვაშინგტონი|ჯორჯ ვაშინგტონთან]]<ref name="President"> [http://www.cereb.us/wiki/index.php?title=Weisshaupt Dave Sim — ''„Cerebus the Aardvark“'', „President Adam Weisshaupt“ — appears in the Cerebus and Church & State I volumes ] {{en}} </ref>.
* ადამ ვაისჰაუპტი ასევე მოხსენიებულია [[დეივ სიმი|დეივ სიმის]] წიგნში ''„Cerebus the Aardvark“'', სადაც მისი პიროვნება შერწყმულია [[ჯორჯ ვაშინგტონი|ჯორჯ ვაშინგტონთან]]<ref name="President"> [http://www.cereb.us/wiki/index.php?title=Weisshaupt Dave Sim — ''„Cerebus the Aardvark“'', „President Adam Weisshaupt“ — appears in the Cerebus and Church & State I volumes ] {{en}} </ref>.
* ვეისჰაუპტის სახელი გვხვდება კომპიუტერულ თამაშში [[Deus Ex|„Deus Ex“]], საინტერესოა, რომ თამაშში ადამ ვეისჰაუპტის დაბადების თარიღად მითითებულია არა [[1748|1748]] არამედ [[1723|1723 წელი]]<ref name="Deus Ex"> [http://deusex.wikia.com/wiki/Adam_Weishaupt Adam Weishaupt in Pc Game "Deus Ex" ] {{en}} </ref><ref name="Deus Exc"> [http://en.wikipedia.org/wiki/Deus_Ex_characters Deus Ex characters ] {{en}} </ref>.
* ვაისჰაუპტის სახელი გვხვდება კომპიუტერულ თამაშში [[Deus Ex|„Deus Ex“]], საინტერესოა, რომ თამაშში ადამ ვაისჰაუპტის დაბადების თარიღად მითითებულია არა [[1748|1748]] არამედ [[1723|1723 წელი]]<ref name="Deus Ex"> [http://deusex.wikia.com/wiki/Adam_Weishaupt Adam Weishaupt in Pc Game "Deus Ex" ] {{en}} </ref><ref name="Deus Exc"> [http://en.wikipedia.org/wiki/Deus_Ex_characters Deus Ex characters ] {{en}} </ref>.
* ადამ ვეისჰაუპტი ასევე ნახსენებია ამერიკელი მომღერლების „El-P“-ისა და „Cage“-ის სიმღერაში ''„Accidents Don't Happen“'' — ალბომი ''Fantastic Damage'' (2002), კერძოდ ნახსენებია შემდეგი ფრაზა — „Bush got a ouija to talk to Adam Weishaupt“<ref name="Cage"> [http://rapgenius.com/El-p-accidents-dont-happen-lyrics#note-286326 Adam Weishaupt is mentioned ("Bush got a ouija to talk to Adam Weishaupt") by the „Cage“ in El-P's „Accidents Don't Happen“, the ninth track on his album Fantastic Damage (2002). ] {{en}} </ref>.
* ადამ ვაისჰაუპტი ასევე ნახსენებია ამერიკელი მომღერლების „El-P“-ისა და „Cage“-ის სიმღერაში ''„Accidents Don't Happen“'' — ალბომი ''Fantastic Damage'' (2002), კერძოდ ნახსენებია შემდეგი ფრაზა — „Bush got a ouija to talk to Adam Weishaupt“<ref name="Cage"> [http://rapgenius.com/El-p-accidents-dont-happen-lyrics#note-286326 Adam Weishaupt is mentioned ("Bush got a ouija to talk to Adam Weishaupt") by the „Cage“ in El-P's „Accidents Don't Happen“, the ninth track on his album Fantastic Damage (2002). ] {{en}} </ref>.


==ნაშრომები==
==ნაშრომები==
ხაზი 93: ხაზი 93:
[[კატეგორია:საიდუმლო ორგანიზაციები]]
[[კატეგორია:საიდუმლო ორგანიზაციები]]


{{DEFAULTSORT:ვეისჰაუპტი, ადამ}}
{{DEFAULTSORT:ვაისჰაუპტი, ადამ}}


[[az:Adam Veyshaupt]]
[[az:Adam Veyshaupt]]

19:31, 26 აგვისტო 2012-ის ვერსია

იოჰან ადამ ვაისჰაუპტი
Johann Adam Weishaupt
დაბ. თარიღი 6 დეკემბერი 1748 წელი
დაბ. ადგილი ინგოლშტადტი (ბავარია)
გარდ. თარიღი 18 ნოემბერი 1830 წელი
გარდ. ადგილი გოთა
დასაფლავებულია Friedhof II der Sophiengemeinde Berlin
მოქალაქეობა გერმანია, ბავარია
საქმიანობა ფილოსოფოსი, მწერალი, უნივერსიტეტის პროფესორი, canon law jurist, ადვოკატი და თეოლოგი
მუშაობის ადგილი ინგოლშტადტის უნივერსიტეტი
ალმა-მატერი ინგოლშტადტის უნივერსიტეტი
სამეცნიერო ხარისხი მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი და ორდინალური პროფესორი
მამა იოჰან გეორგ ვაისჰაუპტი

ადამ ვაისჰაუპტი (გერმ. Adam Weishaupt, დ. 6 დეკემბერი 1748, ინგოლშტადტი (ბავარია)18 ნოემბერი 1830, გოთა) — გერმანელი ფილოსოფოსი, ილუმინატების ორდენის დამაარსებელი ინგოლშტადტის უნივერსიტეტის სამართლის პროფესორი, იმანუელ კანტის ფილოსოფიურ მოძღვრებათა[1] მოწინააღმდეგე.

ადრეული ცხოვრება

ადამ ვაისჰაუპტი დაიბადა 1748 წლის 6 დეკემბერს ინგოლშტადტში (ბავარია)[2]. როდესაც ადამ ვაისჰაუპტის მამა, იოჰან გეორგ ვაისჰაუპტი გარდაიცვალა (1753 წელს), ადამი მხოლოდ 5 წლის იყო. მამის გარდაცვალების შემდეგ პატარა ადამზე მისი ნათლია, იოჰან ადამ ფონ იქშტატი ზრუნავდა, რომელიც ასევე სამართლის პროფესორი იყო[3]. 7 წლის ადამმა განათლების მისაღებად იეზუიტთა სკოლას მიაშურა, 15 წლის ასაკში სკოლა მიატოვა, დაინტერესდა სამეცნიერო კვლევებითა და იურისპრუდენციით, ეცნობოდა იურიდიულ ლიტერატურას, მოგვიანებით ჩაერიცხა ინგოლშტადტის უნივერსიტეტში, 20 წლის ასაკში წარმატებით დაასრულა უნივერსიტეტის დოქტურანტურა, 1772 წელს კი გახდა სამართლის პროფესორი[2]. 1775 წელს გაეცნო გიოტინგენის უნივერსიტეტის პროფესორის, ჰანრიხ ფედერის ფილოსოფიურ მოძღვრებას ემპირიზმის შესახებ და სწორედ ამ ნაშრომმა განაპირობა მისი მსოფლმხედველობის ჩამოყალიბება, რის შედეგადაც ვაისჰაუპტი დაუპირისპირდა კანტის იდეალიზმს[1].

ილუმინატების ორდენის დაარსება

იმ მომენტისათვის, როდესაც ფაქტობრივად ბოლო არ უჩანდა ფარული გაერთიანებებით „თამაშსა“ და მათ ბოროტად გამოყენებას, მე გადავწყვიტე ამით გამოწვეული ადამიანური სისუსტე გამომეყენებინა გაცილებით უფრო რეალური და ღირებული მიზნისათვის, ხალხის კეთილდღეობისათვის. მე მსურდა განმეხორციელებინა ის, რაც წესით თავიანთი მოვალეობის ფარგლებში სასულიერო და საერო ხელისუფლებებს ევალებოდათ[4].


1776 წლის 1 მაისს ვაისჰაუპტმა დაარსა „პერფექტებილისტების“ ორდენი („Order of Perfectibilists“), რომელიც დღესდღეობით „ბავარიელი ილუმინატების“ სახელითაა ცნობილი. ვაისჰაუპტმა დაირქვა ფსევდონიმი „სპარტაკი“ („Brother Spartacus“). ორდენის უმთავრეს მიზანს წარმოადგენდა მონარქიული ხელისუფლებისა და სახელმწიფო რელიგიის გაუქმება მთელს ევროპასა და მის კოლონებში[5]. საკუთარი ორდენის პოპულარიზაციის მიზნით, 1777 წელს ადამ ვაისჰაუპტი გაწევრიანდა მიუნხენის მასონურ ლოჟაში„Theodor zum guten Rath“. ვაისჰაუპტს სურდა ადამიანური ბუნების სრულყოფა, რისი მიღწევის ძირითად საშუალებას, მისი აზრით, წარმოადგენდა სრული შემეცნება, გათვითცნობიერება, სახელმწიფოსა და ეკლესიის ზემოქმედებისაგან გათავისუფლება. მოგვიანებით, ვაისჰაუპტმა დაიწყო მუშაობა „ბავარიელი ილუმინატების“ ორდენის სტრუქტურაზე, რათა ეს უკანასკნელი მაქსიმალურად დამსგავსებოდა მასონთა საიდუმლო ორგანიზაციების სტრუქტურას[5]. ადამ ვაისჰაუპტის რადიკალურ რაციონალიზმსა და მის მსოფლმხედველობას ბავარიის ხელისუფლება არ მიესალმებოდა. 1784 წელს ბავარიის მმართველმა კარლ IV თეოდორმა აკრძალა ადამ ვაისჰაუპტის „ბავარიელი ილუმინატების“ ორდენის და ზოგადად, ნებისმიერი ფარული ორგაზნისაციისა და საზოგადოების საქმიანობა. საბოლოო ჯამში ვაისჰაუპტმა დაკარგა უნივერსიტეტის პროფესორის ხარისხი და დატოვა ბავარია[5].

მოღვაწეობა დევნილობაში

ბავარიის დატოვების შემდეგ ადამ ვაისჰაუპტი გადავიდა რეგენსბურგში, იქიდან კი ქალაქ გოთაში, სადაც შეხვდა ჰერცოგ ერნესტ II-ს, რომელიც მხარს უჭერდა მის იდეებსა და შეხედულებებს. ადამ ვაისჰაუპტმა გოთაში მოღვაწეობის დროს მრავალი ნაშრომი შექმნა, მათ შორის აღსანიშნავია — „A Complete History of the Persecutions of the Illuminati in Bavaria“ (1785) A Picture of Illuminism (1786), An Apology for the Illuminati (1786), და An Improved System of Illuminism. გარდაიცვალა 1830 წლის 18 ნოემბერს (1787)[1].

ტომას ჯეფერსონი ვაისჰაუპტის შესახებ

ტომას ჯეფერსონიამერიკის შეერთებული შტატების რიგით მე-3 პრეზიდენტი
როგორც ჩანს, ვაისჰაუპტი თავდადებული ფილანტროპია. ის მიეკუთვნება იმ ადამიანებს, რომლებსაც სწამთ ადამიანური ბუნების სრულყოფილების. ის თვლის, რომ დროთა განმავლობაში თავისუფლად შეძლებს ნებისმიერ სიტუაციაში საკუთარ თავს კონტროლი გაუწიოს, რათა თავისი საქმიანობით პოლიტიკურ ხელისუფლებას არ მისცეს მასზე ზემოქმედების საბაბი. ვაისჰაუპტს მიაჩნია, რომ ადამიანური ბუნების ამაღლება იესო ქრისტეს მთავარ მიზანს წარმოადგენდა. ის ცდილობდა რელიგიის აღდგენას საკუთარი მორალური პრინციპების გავრცელების გზით, რათა ადამიანებს ესწავლათ თავიანთი შინაგანი სამყაროს მოწესრიგება და რეგულირება. ქრისტეს მცნებები არის ღვთისა და მოყვასის სიყვარულს, ამ მცნებათა შეგონებით კი, იესო ქრისტე იმედოვნებდა, რომ კაცობრიობა დაუბრუნდებოდა თავის ბუნებრივ მდგომარეობას — თავისუფლებასა და თანასწორობას. ვაისჰაუპტი ამბობს, რომ არავის არასოდეს შეუქმნია ისეთი დიდი საფუძველი თავისუფლებისათვის, როგორც იესო ნაზარეველს. ვაისჰაუპტი თვლიდა, რომ თავდაპირველად თავისუფალი მასონები იცავდნენ ქრისტიანობის ჭეშმარიტ პრინციპებს და დღემდეც შეინარჩუნეს მათი ნაწილი, თუმცა ძალიან დამახინჯებული სახით. ვაისჰაუპტი კი გვთავაზობს ადამიანური ბუნების სრულყოფას, გაუმჯობესებას, კეთილგონიერების შთაგონებას. ის ამბობს, რომ წარმატების უზრუნვეყლოფის მიზნით თავს იკავებს ხმაურიანი და შემაშფოთებელი განცხადებებისაგან. „შთამომავლობის ბედნიერების წინასწარ განჭვრეტა და მისთვის ნიადაგის შემზადება სხვადასხვა საშუალებებით, სრულიად საკმარისია ჩვენი ბედნიერებისათვის, სულიერ სიმშვიდეს ვერაფერი დაგვირღვევს.“ გამომდინარე იქიდან, რომ ვაისჰაუპტი სასულიერო პირთა დესპოტიზმისა და ტირანიის ხანაში ცხოვრობდა, მან იცოდა, რომ ინფორმაციისა და საკუთარი პრინციპების საზოგადოებაში გავრცელების დროსაც კი სიფრთხილე მართებდა. ის ცდილობა გრადაციის გზით ახალი წევრების გადმობირებას, რათა დაპირისპირებოდა ამ ტირანიას. საბოლოოდ მისმა შეხედულებებმა გამოიწვია ბვარიიდან განდევნა, ფარული ორგანიზაციის დაშლა და გზა გაუხსნა რობისონის, ბარუელისა და მორსეს ნაბოდვარს, რომლებსაც რეალურად მხოლოდ იმის ეშინოდათ, რომ ვაისჰაუპტისეული მოძღვრებების გავრცელების შედეგად ისინი "თამაშგარე" მდგომარეობაში აღმოჩნდებოდნენ. ეს თემა ჩემთვის ახალი არ არის, წარმომიდგენია, თქვენ რომ ჩემს ადგილას ყოფილიყავით, მსგავს სიამოვნებას მიიღებდით, რაც მე განვიცადე ამ ანალიზის შექმნისას და მჯერა, დამეთანხმებით — ადამ ვეისჰაუტს რომ ეცხოვრა აქ, ამერიკის შეერთებულ შტატებში, სადაც არ არის საჭირო არავითარი საიდუმლო მოღვაწეობა ადამიანთა განსწავლისათვის, მას არ დასჭირდებოდა ეს ფარული მექანიზმები საკუთარი მიზნის მისაღწევად[6].

ადამ ვაისჰაუპტი თანამედროვე ცხოვრებაში

  • 1975 წელს გამოქვეყნდა რობერტ შისა და რობერტ უილსონის თანაავტორობით დაწერილი ცნობილი ტრილოგია „Illuminatus!“. ტრილოგიაში ადამ ვაისჰაუპტი მოხსენიებულია, როგორც „ბავარიელი ილუმინატების“ ოდენის დამაარსებელი, რომელიმაც მოკლა ჯორჯ ვაშინგტონი და დაიკავა მისი პოსტი ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტის თანამდებობაზე[7].
  • ადამ ვაისჰაუპტი ასევე მოხსენიებულია დეივ სიმის წიგნში „Cerebus the Aardvark“, სადაც მისი პიროვნება შერწყმულია ჯორჯ ვაშინგტონთან[8].
  • ვაისჰაუპტის სახელი გვხვდება კომპიუტერულ თამაშში „Deus Ex“, საინტერესოა, რომ თამაშში ადამ ვაისჰაუპტის დაბადების თარიღად მითითებულია არა 1748 არამედ 1723 წელი[9][10].
  • ადამ ვაისჰაუპტი ასევე ნახსენებია ამერიკელი მომღერლების „El-P“-ისა და „Cage“-ის სიმღერაში „Accidents Don't Happen“ — ალბომი Fantastic Damage (2002), კერძოდ ნახსენებია შემდეგი ფრაზა — „Bush got a ouija to talk to Adam Weishaupt“[11].

ნაშრომები

ილუმინატების შესახებ

ფილოსოფიური ნაშრომები

სქოლიო