ბიოსფერო: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
მ r2.7.2+) (ბოტის შეცვლა: ar:غلاف الأرض الحيوي |
მ r2.7.3) (ბოტის შეცვლა: ml:ജൈവമണ്ഡലം; cosmetic changes |
||
| ხაზი 3: | ხაზი 3: | ||
თანამედროვე ბიოსფერო მოიცავს [[ლითოსფერო]]ს, ანუ დედამიწის ქერქს; [[ჰიდროსფერო]]ს ანუ დედამიწის წყლიან გარსს და [[ატმოსფერო (დედამიწა)|ატმოსფეროს]] ანუ პლანეტის აიროვან გარსს. |
თანამედროვე ბიოსფერო მოიცავს [[ლითოსფერო]]ს, ანუ დედამიწის ქერქს; [[ჰიდროსფერო]]ს ანუ დედამიწის წყლიან გარსს და [[ატმოსფერო (დედამიწა)|ატმოსფეროს]] ანუ პლანეტის აიროვან გარსს. |
||
[[ფაილი:Top of Atmosphere.jpg|thumb|300px|ატმოსფერო]] |
[[ფაილი:Top of Atmosphere.jpg|thumb|300px|ატმოსფერო]] |
||
ბიოსფეროს ზედა საზღვარი [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] დაახლოებით 6 კილომეტრს აღწევს. ამ სიმაღლეზე ჯერ კიდევ შეუძლიათ არსებობა [[ქლოროფილი]]ს შემცველ [[მცენარე |
ბიოსფეროს ზედა საზღვარი [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] დაახლოებით 6 კილომეტრს აღწევს. ამ სიმაღლეზე ჯერ კიდევ შეუძლიათ არსებობა [[ქლოროფილი]]ს შემცველ [[მცენარე]]ებს. ბიოსფეროს ქვედა საზღვარი ვრცელდება 2–3 [[კმ]] სიღრმეზე [[ხმელეთი]]ს პირობებში და 1–2 კმ–ის სიღრმეზე [[ოკეანე|ოკეანის]] ფსკერიდან. |
||
ბიოსფეროს ერთ–ერთი დამახასიათებელი თავისებურებაა [[ნივთიერება|ნივთიერების]] წრებრუნვა მის ცოცხალ და არაცოცხალ ნაწილებს შორის. ამ პროცესს მნიშვნელოვანი [[ენერგია]] ესაჭიროება. ამ ენერგიის წყაროა [[მზე]]. |
ბიოსფეროს ერთ–ერთი დამახასიათებელი თავისებურებაა [[ნივთიერება|ნივთიერების]] წრებრუნვა მის ცოცხალ და არაცოცხალ ნაწილებს შორის. ამ პროცესს მნიშვნელოვანი [[ენერგია]] ესაჭიროება. ამ ენერგიის წყაროა [[მზე]]. |
||
მზის ენერგია ნივთიერებათა ორ წრებრუნვას უზრუნველყოფს – დიდს, ანუ [[გეოლოგიური წრებრუნვა|გეოლოგიურს]] და მცირეს, ანუ [[ბიოლოგიური წრებრუნვა|ბიოლოგიურს]]. დიდი წრებრუნვის მაგალითია [[წყალი|წყლის]] მიმოქცევა, რომელიც გულისხმობს [[დედამიწა|დედამიწის]] ზედაპირიდან წყლის აორთქლებას და მის დედამიწაზე დაბრუნებას [[ატმოსფერული ნალექები|ნალექის]] სახით. [[ოკეანე|ოკეანიდან]] მეტი [[წყალი]] [[აორთქლება|ორთქლდება]], ვიდრე ბრუნდება. ხმელეთზე პირიქით, მეტი [[ატმოსფერული ნალექები|ნალექი]] გამოიყოფა, რომლის ნაწილი [[მდინარე |
მზის ენერგია ნივთიერებათა ორ წრებრუნვას უზრუნველყოფს – დიდს, ანუ [[გეოლოგიური წრებრუნვა|გეოლოგიურს]] და მცირეს, ანუ [[ბიოლოგიური წრებრუნვა|ბიოლოგიურს]]. დიდი წრებრუნვის მაგალითია [[წყალი|წყლის]] მიმოქცევა, რომელიც გულისხმობს [[დედამიწა|დედამიწის]] ზედაპირიდან წყლის აორთქლებას და მის დედამიწაზე დაბრუნებას [[ატმოსფერული ნალექები|ნალექის]] სახით. [[ოკეანე|ოკეანიდან]] მეტი [[წყალი]] [[აორთქლება|ორთქლდება]], ვიდრე ბრუნდება. ხმელეთზე პირიქით, მეტი [[ატმოსფერული ნალექები|ნალექი]] გამოიყოფა, რომლის ნაწილი [[მდინარე]]ებში, იქიდან კი ოკეანეებში ჩაედიენება. |
||
ცოცხალი [[ორგანიზმი]]ს გაჩენასთან ერთად, დიდ ანუ გეოლოგიური წრებრუნვის წიაღში ჩაისახა მცირე, ანუ [[ბიოლოგიური წრებრუნვა]]. ბიოლოგიური წრებრუნვისათვის დამახასიათებელია [[ორგანული ნივთიერებები]]ს წარმოქმნა და დაშლა. ეს პროცესი ხორციელდება [[ქიმიური ელემენტები]]ს მიმოცვლით ცოცხალ ორგანიზმებს შორის. |
ცოცხალი [[ორგანიზმი]]ს გაჩენასთან ერთად, დიდ ანუ გეოლოგიური წრებრუნვის წიაღში ჩაისახა მცირე, ანუ [[ბიოლოგიური წრებრუნვა]]. ბიოლოგიური წრებრუნვისათვის დამახასიათებელია [[ორგანული ნივთიერებები]]ს წარმოქმნა და დაშლა. ეს პროცესი ხორციელდება [[ქიმიური ელემენტები]]ს მიმოცვლით ცოცხალ ორგანიზმებს შორის. |
||
| ხაზი 13: | ხაზი 13: | ||
[[ადამიანი]] ბიოსფეროს განვითარების გარკვეულ ეტაპზე წარმოიშვა და მას [[ნოოსფერო]] ანუ შეგნების სფერო ჰქვია. |
[[ადამიანი]] ბიოსფეროს განვითარების გარკვეულ ეტაპზე წარმოიშვა და მას [[ნოოსფერო]] ანუ შეგნების სფერო ჰქვია. |
||
==იხილეთ აგრეთვე== |
== იხილეთ აგრეთვე == |
||
* [[ლითოსფერო]] |
* [[ლითოსფერო]] |
||
* [[ატმოსფერო (დედამიწა)|ატმოსფერო]] |
* [[ატმოსფერო (დედამიწა)|ატმოსფერო]] |
||
* [[ჰიდროსფერო]] |
* [[ჰიდროსფერო]] |
||
==რესურსები ინტერნეტში== |
== რესურსები ინტერნეტში == |
||
* [http://www.eoearth.org/article/Biosphere Article on the Biosphere at Encyclopedia of Earth] |
* [http://www.eoearth.org/article/Biosphere Article on the Biosphere at Encyclopedia of Earth] |
||
* [http://www.globio.info/ GLOBIO.info], an ongoing programme to map the past, current and future impacts of human activities on the biosphere |
* [http://www.globio.info/ GLOBIO.info], an ongoing programme to map the past, current and future impacts of human activities on the biosphere |
||
| ხაზი 24: | ხაზი 24: | ||
* [http://www.sage.wisc.edu/atlas/ Atlas of the Biosphere] |
* [http://www.sage.wisc.edu/atlas/ Atlas of the Biosphere] |
||
==ლიტერატურა== |
== ლიტერატურა == |
||
*{{ქსე|2|393|}} |
* {{ქსე|2|393|}} |
||
*Вернадский В. И., Избр. соч., т. 5, М., 1960; его же, Химическое строение биосферы Земли и её окружения, М., 1965; |
* Вернадский В. И., Избр. соч., т. 5, М., 1960; его же, Химическое строение биосферы Земли и её окружения, М., 1965; |
||
*Хильми Г. Ф., Основы физики биосферы, Л., 1966; |
* Хильми Г. Ф., Основы физики биосферы, Л., 1966; |
||
*Дювиньо П. и Танг М., Биосфера и место в ней человека, пер. с франц., М., 1968. |
* Дювиньо П. и Танг М., Биосфера и место в ней человека, пер. с франц., М., 1968. |
||
{{ესკიზი-ბიოლოგია}} |
{{ესკიზი-ბიოლოგია}} |
||
| ხაზი 78: | ხაზი 78: | ||
[[map-bms:Biosfer]] |
[[map-bms:Biosfer]] |
||
[[mk:Биосфера]] |
[[mk:Биосфера]] |
||
[[ml: |
[[ml:ജൈവമണ്ഡലം]] |
||
[[nl:Biosfeer]] |
[[nl:Biosfeer]] |
||
[[no:Biosfære]] |
[[no:Biosfære]] |
||
00:09, 17 ივნისი 2012-ის ვერსია
ბიოსფერო (ინგ. biosphere, ბერძ. bios - სიცოცხლე და sphaira - სფერო) — დედამიწის თხელი ფენა, სადაც არსებობს და ვითარდება სიცოცხლე. ტერმინი „ბიოსფერო“ პირველად გამოჩენილმა ფრანგმა ნატურალისტმა ჟან ბატისტ ლამარკმა გამოიყენა, ხოლო მწყობრი სწავლება ბიოსფეროს შესახებ მხოლოდ მე–XX საუკუნის დასაწყისში შეიქმნა. მისი ავტორია რუსი მეცნიერი ვლადიმერ ვერნადსკი.
თანამედროვე ბიოსფერო მოიცავს ლითოსფეროს, ანუ დედამიწის ქერქს; ჰიდროსფეროს ანუ დედამიწის წყლიან გარსს და ატმოსფეროს ანუ პლანეტის აიროვან გარსს.
ბიოსფეროს ზედა საზღვარი ზღვის დონიდან დაახლოებით 6 კილომეტრს აღწევს. ამ სიმაღლეზე ჯერ კიდევ შეუძლიათ არსებობა ქლოროფილის შემცველ მცენარეებს. ბიოსფეროს ქვედა საზღვარი ვრცელდება 2–3 კმ სიღრმეზე ხმელეთის პირობებში და 1–2 კმ–ის სიღრმეზე ოკეანის ფსკერიდან.
ბიოსფეროს ერთ–ერთი დამახასიათებელი თავისებურებაა ნივთიერების წრებრუნვა მის ცოცხალ და არაცოცხალ ნაწილებს შორის. ამ პროცესს მნიშვნელოვანი ენერგია ესაჭიროება. ამ ენერგიის წყაროა მზე.
მზის ენერგია ნივთიერებათა ორ წრებრუნვას უზრუნველყოფს – დიდს, ანუ გეოლოგიურს და მცირეს, ანუ ბიოლოგიურს. დიდი წრებრუნვის მაგალითია წყლის მიმოქცევა, რომელიც გულისხმობს დედამიწის ზედაპირიდან წყლის აორთქლებას და მის დედამიწაზე დაბრუნებას ნალექის სახით. ოკეანიდან მეტი წყალი ორთქლდება, ვიდრე ბრუნდება. ხმელეთზე პირიქით, მეტი ნალექი გამოიყოფა, რომლის ნაწილი მდინარეებში, იქიდან კი ოკეანეებში ჩაედიენება.
ცოცხალი ორგანიზმის გაჩენასთან ერთად, დიდ ანუ გეოლოგიური წრებრუნვის წიაღში ჩაისახა მცირე, ანუ ბიოლოგიური წრებრუნვა. ბიოლოგიური წრებრუნვისათვის დამახასიათებელია ორგანული ნივთიერებების წარმოქმნა და დაშლა. ეს პროცესი ხორციელდება ქიმიური ელემენტების მიმოცვლით ცოცხალ ორგანიზმებს შორის.
ადამიანი ბიოსფეროს განვითარების გარკვეულ ეტაპზე წარმოიშვა და მას ნოოსფერო ანუ შეგნების სფერო ჰქვია.
იხილეთ აგრეთვე
რესურსები ინტერნეტში
- Article on the Biosphere at Encyclopedia of Earth
- GLOBIO.info, an ongoing programme to map the past, current and future impacts of human activities on the biosphere
- Paul Crutzen Interview Freeview video of Paul Crutzen Nobel Laureate for his work on decomposition of ozone talking to Harry Kroto Nobel Laureate by the Vega Science Trust.
- Atlas of the Biosphere
ლიტერატურა
- ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 2, თბ., 1977. — გვ. 393.
- Вернадский В. И., Избр. соч., т. 5, М., 1960; его же, Химическое строение биосферы Земли и её окружения, М., 1965;
- Хильми Г. Ф., Основы физики биосферы, Л., 1966;
- Дювиньо П. и Танг М., Биосфера и место в ней человека, пер. с франц., М., 1968.
| ||||||||||||||||||||
