ერეკლე II: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
მ r2.6.2) (ბოტის დამატება: xmf:ერეკლე II |
No edit summary |
||
| ხაზი 30: | ხაზი 30: | ||
== პოლიტიკური ვითარება == |
== პოლიტიკური ვითარება == |
||
მე–18 საუკუნის დასაწყისში ქართლ–კახეთს ირანი თავის სახანოდ თვლიდა, დასავლეთ საქართველოში ოსმალები იყვნენ გაბატონებულნი, ავღანელებსაც ჰქონდათ საქართველოს დაპყრობის სურვილი, ბოლო არ უჩანდა ლეკების თავდასხმებს, ევროპის ქვეყნებიც ინტერესდებოდნენ ამ მხარით. 1723 წელს ოსმალებმა სძლიეს სპარსელებს, ქართლში შემოიჭრნენ და თბილისი დაიკავეს. ისინი კახეთსაც გადასწვდნენ. ვახტანგ მეექვსე, რომელიც პეტრე პირველის იმედით აპირებდა მტრის წინაამღდეგ ბრძოლას მოტყუებული დარჩა, რუსებმა პირობა დაარღიეს და ვახტანგ მეექვსე მარტო დარჩა ორმხრივ შემოსეული მტრის წინაამღდეგ.1724 წელს იმედდაკარგულმა ვახტანგმა,თავისი ამალით საქართველო დასტოვა და რაჭის გზით რუსეთს მიაშურა. აღმოსავლეთ საქართველოში "ყიზილბაშობა" – "ოსმალობამ" შესცვალა.სპარსეთი ამ დროს ძალზე დასუსტებული იყო.თანდათან გამოიკვეთა სპარსეთის მომავალი ლიდერი, ეს იყო ნადირ შაჰი. სპარსელები თანდათან ავიწროვებდნენ ოსმალებს. ამ ბრძოლაში მას ქართველებიც ეხმარებოდნენ. თეიმურაზ მეორე ამ დროს სპარსელებს დაუდგა გვერდით. 1735 წელს ნადირ შაჰი თბილისში შემოვიდა. თეიმურაზი მას ზეიმით შეხვდა. ნადირ–შაჰმა ქართლის ის ნაწილი რომელსაც მისი მოწინაამღდეგე ფეოდალები მართავდნენ სასტისტაკ ააოხრა.ქართლში ისევ "ყიზილბაშობის" ხანა დაბრუნდა. თურქების შემოსევის შემდეგ, თეიმურაზი ფშავში გაიქცა და პატარა ერეკლეც თან წაიყვანა.1733 წელს თეიმურაზი კახეთში გამეფდა. თურქების განდევნის შემდეგ,ნადირ–შაჰმაც ანდო კახეთი თეიმურაზს,მაგრამ მძევლებად მისი შვილები მოითხოვა.ქეთევანი თავის ძმისშვილს – ალი–ყული–ხანს მიათხოვა,ხოლო ერეკლე თავის მებრძოლ რაზმში ჩარიცხა. |
|||
| ⚫ | [[1744]] წელს თეიმურაზ II [[ქართლის სამეფო|ქართლში]] გამეფდა, ერეკლე II კი [[კახეთის სამეფო|კახეთში]]. XVIII საუკუნის 40-იანი წლების მიწურულისათვის ნომინალურად [[ირანი]]ს ვასალი ქართლ-კახეთი ფაქტობრივად დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ იქცა. ერეკლე II-მ და თეიმურაზ II-მ [[ნადირ-შაჰი]]ს გარდაცვალების შემდეგ ([[1747]] წ.) [[თბილისი]] [[ირანელები]]საგან გაათავისუფლეს, თავიანთ ბატონობას დაუმორჩილეს და დახარკეს განჯისა და ერევნის სახანოები. თეიმურაზ II-ის გარდაცვალებასთან დაკავშირებით ([[1762]] წ.) ქართლ-კახეთში ერთმეფობის დამყარება [[საქართველო]]ს პოლიტიკური გაერთიანებისაკენ გადადგმული დიდი ნაბიჯი იყო. |
||
1739 წელს ნადირ–შაჰმა ინდოეთისაკენ გაილაშქრა და დიდი ტერიტორიები მიიერთა. ამ ბრძოლაში მას ერეკლეც თან ახლდა თავისი ათასეულით. შაჰი განაცვიფრა ერეკლესა და მისი თანმხლები ქართველების ბრძოლის უნარიანობით და საზრიანობით,განსაკუთრებით ის ერეკლეს გმირობამ გააოცა. |
|||
ლაშქრობდან დაბრუნებულმა შაჰმა დაღესტანს შეუტია, მაგრამ ვერ დაიპყრო, თუმცა ქართ–კახეთში ლეკიანობა აღიკვეთა და მტკვრის ნაპირზე დაბანაკებული უამრავი თურქმენული ოჯახი საქართველოდან გაასახლეს. |
|||
1744 წელს თეიმურაზი ქართლის მეფედ, ხოლო ერეკლე კი კახეთის მეფედ დაამტკიცეს. ბოლო 130 წლის განმავლობაში ქართლში ქრისტიანი მეფე არ მჯდარა. |
|||
| ⚫ | ასე,რომ[[1744]] წელს თეიმურაზ II [[ქართლის სამეფო|ქართლში]] გამეფდა, ერეკლე II კი [[კახეთის სამეფო|კახეთში]]. XVIII საუკუნის 40-იანი წლების მიწურულისათვის ნომინალურად [[ირანი]]ს ვასალი ქართლ-კახეთი ფაქტობრივად დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ იქცა. ერეკლე II-მ და თეიმურაზ II-მ [[ნადირ-შაჰი]]ს გარდაცვალების შემდეგ ([[1747]] წ.) [[თბილისი]] [[ირანელები]]საგან გაათავისუფლეს, თავიანთ ბატონობას დაუმორჩილეს და დახარკეს განჯისა და ერევნის სახანოები. თეიმურაზ II-ის გარდაცვალებასთან დაკავშირებით ([[1762]] წ.) ქართლ-კახეთში ერთმეფობის დამყარება [[საქართველო]]ს პოლიტიკური გაერთიანებისაკენ გადადგმული დიდი ნაბიჯი იყო. |
||
== რეფორმები == |
== რეფორმები == |
||
17:18, 12 ნოემბერი 2011-ის ვერსია
| ერეკლე II | |
|---|---|
| ქართლ-კახეთის მეფე | |
| მმართ. დასაწყისი: | 1762 |
| მმართ. დასასრული: | 1798 |
| წინამორბედი: | თეიმურაზ II |
| მემკვიდრე: | გიორგი XII |
| პირადი ცხოვრება | |
| დაბ. თარიღი: | 7 ნოემბერი, 1720 |
| დაბ. ადგილი: | თელავი |
| გარდ. თარიღი: | 11 იანვარი, 1798 |
| გარდ. ადგილი: | თელავი |
| მეუღლე: | დარეჯანი |
| შვილები: | იხ. სია |
| დინასტია: | ბაგრატიონები |
| მამა: | თეიმურაზ II |
| დედა: | თამარი |
| ხელმოწერა: |
 |
ერეკლე II (დ. 7 ნოემბერი, 1720, თელავი — გ. 11 იანვარი, 1798, იქვე, დაკრძალულია მცხეთაში, სვეტიცხოვლის ტაძარში), 1744—1762 წლებში კახეთის, 1762—98 წლებში ქართლ-კახეთის მეფე, თეიმურაზ II-ის ძე. ერეკლე II აკავშირებდა ქართლისა და კახეთის ბაგრატიონთა ორ შტოს. დედამისი, თამარი, ვახტანგ VI-ის ასული იყო, ხოლო მამა, თეიმურაზ II — ქართლის მეფე ერეკლე I-ის ძე.
პოლიტიკური ვითარება
მე–18 საუკუნის დასაწყისში ქართლ–კახეთს ირანი თავის სახანოდ თვლიდა, დასავლეთ საქართველოში ოსმალები იყვნენ გაბატონებულნი, ავღანელებსაც ჰქონდათ საქართველოს დაპყრობის სურვილი, ბოლო არ უჩანდა ლეკების თავდასხმებს, ევროპის ქვეყნებიც ინტერესდებოდნენ ამ მხარით. 1723 წელს ოსმალებმა სძლიეს სპარსელებს, ქართლში შემოიჭრნენ და თბილისი დაიკავეს. ისინი კახეთსაც გადასწვდნენ. ვახტანგ მეექვსე, რომელიც პეტრე პირველის იმედით აპირებდა მტრის წინაამღდეგ ბრძოლას მოტყუებული დარჩა, რუსებმა პირობა დაარღიეს და ვახტანგ მეექვსე მარტო დარჩა ორმხრივ შემოსეული მტრის წინაამღდეგ.1724 წელს იმედდაკარგულმა ვახტანგმა,თავისი ამალით საქართველო დასტოვა და რაჭის გზით რუსეთს მიაშურა. აღმოსავლეთ საქართველოში "ყიზილბაშობა" – "ოსმალობამ" შესცვალა.სპარსეთი ამ დროს ძალზე დასუსტებული იყო.თანდათან გამოიკვეთა სპარსეთის მომავალი ლიდერი, ეს იყო ნადირ შაჰი. სპარსელები თანდათან ავიწროვებდნენ ოსმალებს. ამ ბრძოლაში მას ქართველებიც ეხმარებოდნენ. თეიმურაზ მეორე ამ დროს სპარსელებს დაუდგა გვერდით. 1735 წელს ნადირ შაჰი თბილისში შემოვიდა. თეიმურაზი მას ზეიმით შეხვდა. ნადირ–შაჰმა ქართლის ის ნაწილი რომელსაც მისი მოწინაამღდეგე ფეოდალები მართავდნენ სასტისტაკ ააოხრა.ქართლში ისევ "ყიზილბაშობის" ხანა დაბრუნდა. თურქების შემოსევის შემდეგ, თეიმურაზი ფშავში გაიქცა და პატარა ერეკლეც თან წაიყვანა.1733 წელს თეიმურაზი კახეთში გამეფდა. თურქების განდევნის შემდეგ,ნადირ–შაჰმაც ანდო კახეთი თეიმურაზს,მაგრამ მძევლებად მისი შვილები მოითხოვა.ქეთევანი თავის ძმისშვილს – ალი–ყული–ხანს მიათხოვა,ხოლო ერეკლე თავის მებრძოლ რაზმში ჩარიცხა.
1739 წელს ნადირ–შაჰმა ინდოეთისაკენ გაილაშქრა და დიდი ტერიტორიები მიიერთა. ამ ბრძოლაში მას ერეკლეც თან ახლდა თავისი ათასეულით. შაჰი განაცვიფრა ერეკლესა და მისი თანმხლები ქართველების ბრძოლის უნარიანობით და საზრიანობით,განსაკუთრებით ის ერეკლეს გმირობამ გააოცა.
ლაშქრობდან დაბრუნებულმა შაჰმა დაღესტანს შეუტია, მაგრამ ვერ დაიპყრო, თუმცა ქართ–კახეთში ლეკიანობა აღიკვეთა და მტკვრის ნაპირზე დაბანაკებული უამრავი თურქმენული ოჯახი საქართველოდან გაასახლეს.
1744 წელს თეიმურაზი ქართლის მეფედ, ხოლო ერეკლე კი კახეთის მეფედ დაამტკიცეს. ბოლო 130 წლის განმავლობაში ქართლში ქრისტიანი მეფე არ მჯდარა.
ასე,რომ1744 წელს თეიმურაზ II ქართლში გამეფდა, ერეკლე II კი კახეთში. XVIII საუკუნის 40-იანი წლების მიწურულისათვის ნომინალურად ირანის ვასალი ქართლ-კახეთი ფაქტობრივად დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ იქცა. ერეკლე II-მ და თეიმურაზ II-მ ნადირ-შაჰის გარდაცვალების შემდეგ (1747 წ.) თბილისი ირანელებისაგან გაათავისუფლეს, თავიანთ ბატონობას დაუმორჩილეს და დახარკეს განჯისა და ერევნის სახანოები. თეიმურაზ II-ის გარდაცვალებასთან დაკავშირებით (1762 წ.) ქართლ-კახეთში ერთმეფობის დამყარება საქართველოს პოლიტიკური გაერთიანებისაკენ გადადგმული დიდი ნაბიჯი იყო.
რეფორმები
ერეკლე II-მ ხელისუფლების ცენტრალიზაციისათვის მნიშვნელოვანი ღონისძიებები გაატარა. შეზღუდა თავნება თავადები და გააუქმა ზოგიერთი სათავადო (არაგვის, ქსნის); დაასახლა უცხოელ დამპყრობთა შემოსევების შედეგად მოოხრებული რაიონები; გაატარა ბატონყმური ურთიერთობის რეგლამენტაცია ფეოდალთა შეზღუდვის მიზნით; იღვწოდა უცხოელ მოახალშენეთა მოზიდვისა და სამეფო საკუთრების გაზრდისათვის; გამოსცა კანონი (1765 წ.), რომლის ძალითაც ტყვეობიდან თავისი სახსრებითა და ინიციატივით დაბრუნებულ გლეხს თავისუფლება ენიჭებოდა; შექმნა და გაამრავლა თავისუფალ მიწათმფლობელ-მოლაშქრეთა ფენა; შექმნა მორიგეობის პრინციპზე დამყარებული მუდმივი ჯარი; აღადგინა საკუთრების ქალაქური წესი (1770 წ.); აკრძალა ოსმალობა-ყიზილბაშობის დროს განახლებული ყმათა უმამულოდ გაყიდვა და ტყვეებით ვაჭრობა; დარაზმა ხალხი ტყვეთა გატაცების წინააღმდეგ საბრძოლველად (1772 წ.). მნიშვნელოვანი ღონისძიებები გაატარა სახელმწიფოებრივი წყობილების გადასახალისებლად; რუსეთის მიბაძვით შემოიღო სამხედრო სისტემა; სცადა მმართველობა ცალკეული უწყებების მიხედვით დაენაწილებინა: „საგარეო საქმეთა“, „სახელმწიფო შემოსავლისა“ და „სამხედრო საქმეთა“ დარგებად.
ერეკლე II ენერგიულ ღონისძიებებს მიმართავდა მრეწველობის და კულტურის განვითარებისათვის, რის შედეგადაც გაჩნდა ფაბრიკები და ქარხნები (შაქრის, მინის, შალის, იარაღის), სამთამადნო წარმოება (სპილენძის, ოქრო-ვერცხლის, თუჯის, რკინის); მანვე განაახლა ზარაფხანა, დააარსა სემინარიები; მეფის ირგვლივ შეიკრიბა განათლებისა და კულტურის მოღვაწეთა დასი, გახშირდა წიგნების ბეჭდვა.
რუსეთთან კავშირი
XVIII საუკუნის 80-იანი წლებიდან ერეკლე II-ის სამეფო საბოლოოდ დაუკავშირდა რუსეთს, გაფორმდა 1783 რუსეთ-საქართველოს მფარველობითი ტრაქტატი, ერეკლე II-ს მიაჩნდა, რომ რუსეთის სახელმწიფო ხელს შეუწყობდა ქართლ-კახეთის სამეფოს შემდგომ წინსვლას, მაგრამ საქართველოს საგარეო პოლიტიკური ვითარება მალე შეიცვალა, დიდი სახელმწიფოები გააქტიურდნენ და კვლავ დაიწყეს ბრძოლა ამიერკავკასიის დასაუფლებლად.
გამწვავდა მდგომარეობა ქვეყნის შიგნითაც: ერთმანეთს ექიშპებოდნენ ფეოდალები, სამეფო კარზე გაჩაღდა ინტრიგები, მრავალრიცხოვანმა ბატონიშვილებმა დაარღვიეს სამეფო დომენის მთლიანობა, ყველაფერი ეს კი გადაულახავ სიძნელედ გადაეღობა ქვეყნის განახლება-გაძლიერების გეგმებს, რომელიც ერეკლე II-ს ჰქონდა. ამას ზედ დაერთო ირანელთა შემოსევა და თბილისის აოხრება (1795).
ერეკლე II-მ დიდი კვალი დატოვა ქართველი ხალხის ისტორიაში. სიცოცხლის დიდი ნაწილი მან ლაშქრობაში გაატარა და ხშირად უბრალო ჯარისკაცივით ცხოვრობდა. ხალხმა მას საეკლესიო სახელი „პატარა კახი“ უწოდა. ერეკლე II-ის პიროვნება, მისი საქმეები, ფართოდ აისახა ქართულ ხალხურ შემოქმედებაში. მისი სახელი ეროვნული დამოუკიდებლობისა და თავისუფლების სიმბოლოდ იქცა.
ოჯახი
მთავარი სტატია: ერეკლე II-ის ოჯახი.მეფე ერეკლემ სამჯერ იქორწინა. პირველად ის 1738 წელს თავადიშვილ ქეთევან ორბერლიანზე (გ. 1750) დაქორწინდა, თუმცა 1744 წელს გაეყარა. მომდევნო წელს, ერეკლემ თავადიშვილ ანა აბაშიძეზე (1730-1749) იქორწინა. მისი გარდაცვალების შემდეგ, მეფემ დარეჯან დადიანზე (დარია; 20 ივლისი, 1738 - 8 ნოემბერი, 1807) იქორწინა. მეფე ერეკლეს ცამეტი ვაჟი და ათი ქალიშვილი ყავდა.
რესურსები ინტერნეტში
| წინამორბედი: თეიმურაზ II |
ქართლ კახეთის 1762 - 1798 |
შემდეგი: გიორგი XII |