ანდრია სახაროვი: განსხვავება გადახედვებს შორის

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
No edit summary
ხაზი 19: ხაზი 19:
| საიტი =
| საიტი =
}}
}}
'''ანდრია (ანდრეი) დიმიტრის ძე სახაროვი''' ({{lang-ru|Сахаров, Андрей Дмитриевич;}} დ. [[21 მაისი]] [[1921]], [[მოსკოვი]] — გ. [[14 დეკემბერი]], [[1989]], [[მოსკოვი]]) — საბჭოთა [[ფიზიკა|ფიზიკოსი]], [[დისიდენტი]] და [[ადამიანის უფლებები|ადამიანთა უფლებების]] აქტივისტი.
'''ანდრია (ანდრეი) დიმიტრის ძე სახაროვი''' ({{lang-ru|Сахаров, Андрей Дмитриевич;}} დ. [[21 მაისი]] [[1921]], [[მოსკოვი]] — გ. [[14 დეკემბერი]], [[1989]], [[მოსკოვი]]) — საბჭოთა [[ფიზიკა|ფიზიკოსი]], [[დისიდენტი]] და [[ადამიანის უფლებები|ადამიანთა უფლებების]] აქტივისტი. [[1975]] წლის [[ნობელის პრემია|ნობელის პრემიის]] ლაურეატი.<ref name="aip.org">[http://www.aip.org/history/sakharov/ Biography, by American Institute of Physics]</ref>


== ბიოგრაფია და სამეცნიერო მოღვაწეობა ==
== ბიოგრაფია და სამეცნიერო მოღვაწეობა ==

20:16, 12 ივლისი 2011-ის ვერსია

ანდრია სახაროვი
რუს. Андрей Дмитриевич Сахаров
ფაილი:1991 CPA 6322 crop.jpg
დაბ. თარიღი 21 მაისი, 1921
დაბ. ადგილი მოსკოვი
გარდ. თარიღი 14 დეკემბერი, 1989
გარდ. ადგილი მოსკოვი
დასაფლავებულია ვოსტრიაკოვოს სასაფლაო
მოქალაქეობა  სსრკ
საბჭოთა რუსეთი
ეროვნება რუსები[1]
საქმიანობა ფიზიკოსი[2] , ადამიანის უფლებათა დამცველი[2] და ბირთვული ფიზიკოსი[2]
მუშაობის ადგილი სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის ფიზიკის ინსტიტუტი
ალმა-მატერი მოსკოვის სახელმწიფო უნივერსიტეტი
განთქმული მოსწავლეები Vladimir Lebedev
სამეცნიერო ხარისხი ფიზიკა-მათემატიკის მეცნიერებათა დოქტორი
მეუღლე ელენა ბონერი
მამა Dmitri Ivanovich Sakharov
დედა Yekaterina Sakharova
ჯილდოები სტალინური პრემია, ნობელის პრემიის ლაურეატები მშვიდობის განმტკიცებაში[3] [4] [2], ლენინის ორდენი, სოციალისტური შრომის გმირი, ფრიტ ორდის ჯილდო, სოციალისტური შრომის გმირი, სოციალისტური შრომის გმირი, წლის ჰუმანისტი, ელიოტ კრესონის მედალი[5] , Akademiepenning, Heinz R. Pagels Human Rights of Scientists Award, ლენინური პრემია, ჩინო დელ დუკას პრემია[6] , ხელუხლებელი მიწების ათვისების მედალი, მედალი „შრომის ვეტერანი“, მედალი „1941-1945 წლების დიდ სამამულო ომში გმირული შრომისათვის“, ტომალას პრემია, ლეო ზილარდის პრემია[7] , Albert Einstein Peace Prize, honorary doctor of the Ohio State University, გრონინგენის უნივერსიტეტის საპატიო დოქტორი, იერუსალიმის ებრაული უნივერსიტეტის საპატიო დოქტორი, ამერიკის ფიზიკის საზოგადოების წევრი, „ვლადიმერ ილიას ძე ლენინის დაბადებიდან 100 წლისთავის აღსანიშნავი“ საიუბილეო მედალი, 1941-1945 წლების დიდ სამამულო ომში გამარჯვების 30 წლისთავის“ საიუბილეო მედალი, 1941-1945 წლების დიდ სამამულო ომში გამარჯვების 40 წლისთავის“ საიუბილეო მედალი, მოსკოვის 800 წლისთავის მედალი, Grand Cross of the Order of the Cross of Vytis, doctor honoris causa of Keiō University, Honorary doctor of the University of Ottawa, ბრიუსელის თავისუფალი უნივერსიტეტის საპატიო დოქტორი[8] , სტალინური 1-ლი ხარისხის პრემია და Order of the Cross of Vytis
გავლენა მოახდინეს
საიტი sakharov.space

ანდრია (ანდრეი) დიმიტრის ძე სახაროვი (რუს. Сахаров, Андрей Дмитриевич; დ. 21 მაისი 1921, მოსკოვი — გ. 14 დეკემბერი, 1989, მოსკოვი) — საბჭოთა ფიზიკოსი, დისიდენტი და ადამიანთა უფლებების აქტივისტი. 1975 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატი.[9]

ბიოგრაფია და სამეცნიერო მოღვაწეობა

დაიბადა მოსკოვში 1921 წელს, 1938 წელს ჩააბარა მოსკოვის სახელმწიფო უნივერსიტეტში. 1941 წლის ევაკუაციის შემდეგ, სამამულო ომის პერიოდში აშხაბადში გადავიდა და სწავლაც იქვე დაამთავრა. უნივერსიტეტის შემდეგ ის ულიანოვსკის ლაბორატორიაში გაამწესეს სამუშაოდ. 1945 წელს მოსკოვში ბრუნდება სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის ფიზიკის ინსტიტუტში თეორიულ ფაკულტეტზე სწავლის გასაგრძელებლად. 1947 წელს დაიცვა სადოქტორო ხარისხი.

მეორე მსოფლიო ომის დასრულების შემდეგ სახაროვი კოსმოსურ გამოსხივებას სწავლობს. 1948 წელს ის მონაწილეობს საბჭოთა ატომური ბომბის პროექტზე იგორ კურჩატოვის ხელმძღვანელობით. პირველი საბჭოთა ატომური მოწყობილობის ტესტირება განხორციელდა 1949 წლის 29 აგვისტოს.

1950 წელს საროვში გადასვლის შემდეგ სახაროვი აქტიურ როლს ასრულებს შემდეგ ეტაპზე - წყალბადის ბომბის დამუშავებაზე. ამ მოწყობილობის პირველი ტესტირება 1953 წლის 12 აგვისტოს მოხდა. ამავე წელს სახაროვი მეცნიერებათა დოქტორის ხარისხს იღებს და მეცნიერებათა აკადემიის ნამდვილი წევრი ხდება. ამავე წელსვე ენიჭება პირველი სოციალისტური შრომის გმირის ორდენი.

სახაროვი აგრძელებს მუშაობას საროვში, წყალბადის ბომბის დამუშავების დასრულებაზე, რომლის ტესტირება 1955 წელს მოეწყო. მასვე ეკუთვნის იდეა კონტროლირებადი ატომური რეაქტორისა „ტოკამაკი“, რომელიც დღემდე რჩება ამ სფეროში ნამუშევრების უმრავლესობის ბაზისად.

აქტივიზმი

სახაროვი და მისი საბჭოთა კავშირის ახალი კონსტიტუცია

სახაროვმა შეიმუშავა საბჭოთა კავშირის „ახალი კონსტიტუცია“ - რომელიც მიმართული იყო საბჭოთა კავშირის „გარდაქმნისა“ და მისი განახლებულ საკანონმდებლო ბაზაზე შენარჩუნებისათვის[10]

ამონაწერი ჟურნალ ოგონიოკის 1989 წლის #31 გამოცემიდან (სათარგმნია): "Народный депутат СССР академик Андрей Дмитриевич Сахаров, оставил нам проект новой Конституции СССР. В нем воплощена идея конфедерации, призванная, по мысли Сахарова, избавить в перспективе нашу страну от многих бед и несчастий, в том числе от крайне обострившихся межнациональных конфликтов. Суть идеи такова: необходимо отказаться от имперского насильственного объединения и, в соответствии с принципами равенства, суверенности, самоопределения народов, предоставить равные права союзным и автономным республикам, автономным областям и национальным округам.

Разъясняя в одном интервью идею конфедерации, А. Д. Сахаров, в частности, сказал: "А начинать надо, повторяю, с полного демонтажа имперской структуры. Только так можно решить национальную проблему в малых империях, которыми, по существу, являются союзные республики - например, Грузия, включающая в свой состав Абхазию, Осетию и другие национальные образования" (Огонек, 1989, № 31).


სახაროვი, როგორც ჩანს, საბჭოთა იმპერიის მხოლოდ ხელახალი თარგით აწყობისათვის იბრძოდა და არა მისი სრული დემონტაჟისათვის - და ამდენად, ქართველი ხალხის მისწრაფება სრული დამოუკიდებლობისათვის მის უარყოფით რეაქციას იწვევდა.


А.Сахаров отмечал "национальную проблему в малых империях, которыми по существу являются республики - например, Грузия, включающая в свой состав Абхазию, Осетию и другие национальные образования" ("Огонек", 1989, N 31, стр.26).

Реальную программу восстановления национальной справедливости в СССР изложил академик А. Д. Сахаров. Он говорил: «А начинать надо, повторяю, с полного демонтажа имперской структуры. Только так можно решать национальную проблему в малых империях, которыми по существу являются союзные республики — например, Грузия, включающая в свой состав Абхазию, Осетию и другие национальные образования. Если же начать с Грузии, а в РСФСР не сделать того же самого, возникнут очень большие трудности. Они возникнут в любом случае, но если переустройство на основе конфедерации произойдет сразу во всей огромной стране, будет легче. Станет ясно, что избран некий общий для всех принцип, в конечном счете справедливый. В том смысле, что большая нация, стремящаяся к свободе и независимости, признает те же права за всеми». Огонек, 1989, № 31, с. 27.

Разъясняя в одном интервью идею конфедерации, А. Д. Сахаров, в частности, сказал: "А начинать надо, повторяю, с полного демонтажа имперской структуры. Только так можно решить национальную проблему в малых империях, которыми, по существу, являются союзные республики - например, Грузия, включающая в свой состав Абхазию, Осетию и другие национальные образования" (Огонек, 1989, № 31).

სახაროვი საქართველოზე

სახაროვს ეკუთვნის 1989 წელს მის ინტერვიუში წარმოთქმული ფრაზა „საქართველო - მცირე იმპერია“, რომელმაც ქართველთა მკვეთრად უარყოფითი რეაქცია გამოიწვია. ამგვარი გამოხმაურება საქართველოში მიმდინარე პროცესებზე მსოფლიოში ცნობილი მეცნიერისა და დისიდენტის, ასევე ნობელის პრემიის ლაურეატისგან მიუღებელი იყო. სახაროვის ფრაზა „საქართველო - მცირე იმპერია“ შეიქნა აფხაზეთსა და ყოფილ სამხრეთ ოსეთის ოლქში სეპარატისტული ძალების ბაირაღი და იდეოლოგიური საძირკველი.

კიდევ ერთი ამონაწერი "ოგონიოკიდან": "и Грузия малая империя, как Советский Союз, и если грузинский народ имеет право на свободу от империи, то и другие народы, вне зависимости от численности, имеют право на свободу тоже". Интервью журналу "Огонёк", 1989 [1].

რესურსები ინტერნეტში

თარგი:ნობელის პრემიის ლაურეატები მშვიდობის განმტკიცების დარგში 1951-1975


სქოლიო