ელექტრონი: განსხვავება გადახედვებს შორის

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
r2.6.5) (ბოტის დამატება: hif:Electron
r2.7.1) (ბოტის დამატება: yi:עלעקטראן
ხაზი 113: ხაზი 113:
[[wo:Mbëjfepp]]
[[wo:Mbëjfepp]]
[[xal:Электрон]]
[[xal:Электрон]]
[[yi:עלעקטראן]]
[[yo:Ẹ̀lẹ́ktròn]]
[[yo:Ẹ̀lẹ́ktròn]]
[[zh:电子]]
[[zh:电子]]

23:58, 8 მარტი 2011-ის ვერსია

ელექტრონი - უარყოფითად დამუხტული ელემენტარული ნაწილაკი. ელექტრონის ელექტრული მუხტი e = 1,6 × 10 –19 კულონი. ყველა დამუხტულ ნაწილაკს შორის ელექტრონი ყველაზე მსუბუქია. მისი მასა = 9,1×10 -31 კგ, რაც 1836 – ჯერ ნაკლებია პროტონის მასაზე. მისი სპინი 1/2 , ამიტომ იგი ფერმიონია და ფერმი – დირაკის სტატისტიკას ემორჩილება. ელექტრონის მაგნიტური მომენტი , სადაც არის ბორის მაგნეტონი. დღევანდელი წარმოდგენით, ელექტრონი სტაბილური ნაწილაკია. მისი არსებობის ხანგრძლივობა t > 2 × 10 22 წელი.

აღმოჩენის ისტორია

ელექტრონი – პირველი ექსპერიმენტულად დამზერილი ნაწილაკია. იგი 1897 წელს ჯ. ჯ. ტომსონმა აღმოაჩინა. მან დაამტკიცა, რომ გაიშვიათებულ აირებში ელექტრული განმუხტვისას წარმოქმნილი ე. წ. კათოდური სხივები უარყოფითად დამუხტული ნაწილაკების ნაკადს წარმოადგენენ. სახელწოდება "ელექტრონი" ჯ. სტონის (G. Stoney) ეკუთვნის. ეს სიტყვა ბერძნულად ქარვას აღნიშნავს. ელექტრულ და მაგნიტურ ველებში გადახრის მიხედვით დადგინდა, რომ ელექტრონის კუთრი მუხტი e/m დაახლოებით 1837 – ჯერ აღემატება პროტონის კუთრ მუხტს. ელექტრონის ელექტრული მუხტი პირველად 1910 წელს რობერტ მილიკენმა გაზომა.

ელექტრონების როლი

ჩვენს გარშემო არსებული ნივთიერების აგებულებაში უდიდესი წვლილი ელექტრონებს ეკუთვნის, რამეთუ სწორედ ისინი ქმნიან ყველა ქიმიური ელემენტის ელექტრონულ გარსს. ბირთვის ველში ელექტრონების მოძრაობის კვანტური თავისებურებანი ატომთა ელექტრონული გარსების ტიპურ ზომებს განსაზღვრავენ. ეს ზომები დამოკიდებულია ელექტრონის მასაზე და მუხტზე, და ბორის რადიუსის რიგისაა ( = 5 × 10-11 მ). ატომურ გარსებში ელექტრონების განთავსება და მათ მიერ ენერგეტიკული დონეების შევსება არსებითად მათი სპინის მნიშვნელობაზეა დამოკიდებული: პაულის პრინციპი ერთსა და იმავე მდგომარეობაში რამოდენიმე ელექტრონის ყოფნას გამორიცხავს. ამის გამო ქიმიურ ელემენტთა თვისებები პერიოდულად მეორდება (იხ. ქიმიურ ელემენტთა პერიოდული სისტემა). ელექტრონის სპინთან დაკავშირებულია მყარ სხეულთა ისეთი არატრივიალური თვისებები, როგორიცაა, მაგალითად, ფერომაგნეტიზმი ან ზეგამტარობა. ელექტრონი ლეპტონების კლასს მიეკუთვნება, რაც იმას ნიშნავს, რომ ის მხოლოდ სუსტ ურთიერთქმედებაში და ელექტრომაგნიტურ ურთიერთქმედებაში მონაწილეობს. ელექტრონის ურთიერთქმედებას ელექტრომაგნიტურ ველთან კვანტური ელექტროდინამიკა აღწერს. ამ თეორიის ფარგლებში მიღებული დირაკის განტოლებიდან ელექტრონის ანტინაწილაკისპოზიტრონის არსებობა გამომდინარეობს. კვანტურ ელექტროდინამიკაში იგულისხმება, რომ ელექტრონი წერტილოვანია. ამ დაშვებას არც ერთი ექსპერიმენტი არ ეწინააღმდეგება. ფიზიკურად ეს ნიშნავს, რომ მისი ზომა 10 -18 მ–ზე ნაკლებია. თუ ნაწილაკის ენერგია მასათა ცენტრის სისტემაში (იხ.ათვლის სისტემა) 100 GeV (იხ. ელექტრონვოლტი) არ აღემატება, მაშინ იგი ოთხფერმიონული თეორიით აღიწერება; თუ იმავე სისტემაში ელექტრონის ენერგია აღნიშნულ ზღვარს აჭარბებს, მაშინ ნაწილაკი ელექტროსუსტი ურთიერთქმედების თეორიით აღიწერება. სუსტი ურთიერთქმედების განხილვის დროს შემოღებულ იქნა დამატებითი სიდიდე – ლეპტონური მუხტი. თანამედროვე ექსპერიმენტის სიზუსტის ფარგლებში ელექტრონული ლეპტონური რიცხვი ინახება. ამ სიდიდის შენახვის მიზეზი უცნობია. ვარაუდობენ, რომ ელექტრონური ლეპტონური რიცხვის შენახვის კანონი არამკაცრია.