ფუძე

ფუძე(ინგ. Base) – რთული ნივთიერებაა, რომლის მოლეკულა შედგება მეტალის ატომისა და მასთან შეერთეებული ჰიდროქსილის ერთი ან რამდენიმე ჯგუფისაგან. ფუძეები ისეთი ელექტროლიტებია, რომლებიც წყალხსნარებში დისოცირდება და წარმოქმნის ჰიდროქსილიონებს.მაგ:

KOH ↔ K⁺ + OH^-

NH₄OH ↔ NH₄⁺ + OH^-

როგორც ჩანს. ფუძეების დისოციაცია წყალხსნარებში წარმოიქნება მეტალის იონები და ჰიდროქსილ–იონები. ჰიდროქსილ–იონთა რაოდენობა ფუძის მოლეკულაში მის მჟავურობას განსაზღვრავს. მაგალითად: NaOH ერთმჟავური ფუძეა, Ba(OH)₂ - ორ მჟავურია.

ფუძეთა ძალა დამოკიდებულია მათი დისოციაციის ხარისხზე.

ფიზიკური თვისებები

ფუძეები მყარი ნივთერებებია, რომელსაც სხვადასხვა შეფერილობა აქვს, მაგალითად ნატრიუმის ჰიდროჟანგი NaOH, კალიუმის ჰიდროჟანგი KOH, კალციუმის ჰიდროჟანგი Ca(OH)₂ თეთრია, რკინის ჰიდროჟანგი Al(OH)₃ მურა წითელია, კობატის ჰიდროჟანგი Co(OH)₃ ვარდისფერია. მეტალების მეტი წილი წყალში უხსნადია. კარგად იხსნება წყალში ნატრიუმის, კალიუმის, ბარიუმის და შედარებით ნაკლებად კალციუმის ჰიდროჟანგები.

ქიმიური თვისებები

ფუძეები იყოფა ორ ჯგუფად:წყალში ხსნად და უხსნად ფუძეებად.

წყალში ხსნად ფუძეებს ტუტეები ეწოდება. ტუტეებია NaOH, KOH და სხვა. მათ ძლიერი ტუტე რეაქცია აქვთ. ტუტეების ხსნარების აორთქლებისას გამოიყოფა მყარი ტუტე. ამონიუმის ჰიდროჟანგი NH₄OH აორთქებისას იშლება ამიაკად და წყლად:

NH₄OH = NH₃ + H₂O

რომელთაგან ორივე ორთქლდება.

1.ფუძეების ყველაზე დამახასიათებელი თვისებაა ურთიერთქმედება მჟავასთან, რომლის დროსაც მიიღება მარილი და წყალი:

2NaOH+H₂SO₄=Na₂SO₄+2H₂O

ამ რეაქციის შედეგად მიღებულ ხსნარში არ არის არც მჟავა და არც ტუტე.

ხსნარს,რომელშიც არ არის არც მჟავა და არც ტუტე, ნეიტრალური ხსნარი ეწოდება.

მჟავასთან რეაქციაში შედიან ასევე უხსნადი ფუძეებიც:

Cu(OH)₂+2Cl=CuCl₂+2H₂O

მჟავას ურთიერთქმედებას ფუძესთან, რის შედეგადაც მიიღება მარილი და წყალი, ნეიტრალიზაციის რეაქცია ეწოდება.

2.ტუტეები ურთიერთმოქმედებს მჟავაოქსიდებთან:

2NaOH+CO₂=Na₂CO₃+H₂O

KOH+SO₃=K₂SO₄+H₂O

3.ტუტე ურთიერთქმედებს მარილთან, თუ რეაქციის შედეგად გამოიყოფა წყალში უხსნადი ფუძე ან მარილი:

2NaOH+CuCl₂=Cu(OH)₂(ილექება)+2NaCl

4.წყალში უხსნადი ფუძე გახურებით იშლება:

Cu(OH)₂ → CuO+H₂O

2Fe(OH)₃ → Fe₂O₃+3H₂O

5.ტუტეების კონცენტრირებული ხსნარები მოქმედებს ორგანულ ნივთიერებებზე და შლის მათ. ამიტომ NaOH-ს, KOH-ს და სხვ. მწვავე ტუტეებს უწოდებენ სხეულზე მათი მოხვედრა ძალიან სახიფათოა.