სომხეთის მინერალური ინდუსტრია
სომხეთის მინერალური ინდუსტრია — სომხეთის ეკონომიკის ერთ-ერთი მთავარი სექტორია, 2017 წელს მისი ექსპორტის 30.1%-ს შეადგენდა. [1] სომხეთი მოლიბდენის ძირითადი მწარმოებელი ქვეყანაა, მოლიბდენი გამოიყენება, ფოლადის ზოგიერთ მაღალხარისხოვან და სხვა მეტალთან შენადნობებში. ზანგეზურის საბადოში, მოიპოვებენ სპილენძსა და მოლიბდენს, ამ საბადოს გააჩნია მოლიბდენის დიდი რეზერვი. გარდა მოლიბდენისა, სომხეთს აქვს სხვა მნიშვნელოვანი საბადოები, სადაც მოიპოვება სპილენძი, მცირე დოზით კი ტყვია, ვერცხლი და თუთია, ასევე სამრეწველო მინერალების საბადოები, მათ შორის ბაზალტის, დიატომიტი, გრანიტი, თაბაშირი, კირქვისა და პერლიტის.[2]
სომხეთის განვითარების სააგენტოს მონაცემებით, სომხეთს აქვს 670-ზე მეტი საბადო (მასში შედის: სამშენებლლო მასალების, შავი და ფერადი ლითონების საბადოები), მათ შორის 30 არის რკინის არშემცველი ლითონების და ძვირფასი ლითონის საბადოები. ამ საბადოებიდან ამჟამად ფუნქციონირებს 400-მდე. ლითონის საბადოებს შორის აღსანიშნავია, 7 საბადო რომელშიც მოიპოვებენ სპილენძსა და მოლიბდენს, 3-ში მხოლოდ სპილენძს, 13-ში ოქროსა და ოქროს-პოლიმეტალებს (ანუ ოქროს გარდა შეიცავს სხვა ლითონებს) და 2-ში რკინას. გარდა ამ საბადოებისა, რომლებიც ჩაწერილები არიან სახელმწიფოს მინერალური რესურსების სიაში, აღმოჩენილია სხვა ადგილებში, დამატებით კიდევ 115 საბადო.
წარმოება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
2017 წელს სამთო ინდუსტრიის პროდუქტი გაიზარდა 14.2% -ით, 172 მილიარდ AMD-ის მიმდინარე ფასებით და ამან გამოიწვია სომხეთის მშპ 3.1% -ით გაზრდა.[3] 2005 წელს ფუნქციონირებდა ჩვიდმეტი სამთო და მეტალურგიული საწარმო. უმსხვილესმა საწარმოებმა დანაღმეს სპილენძისა და მოლიბდენის საბადოები (შესაძლებელი იყო ასევე ოქროს გამოყოფაც). სომხეთმა ასევე აწარმოა ალუმინის ფოლგა, რომელიც დამზადდა რუსეთიდან იმპორტირებული ნედლეულით. ასევე ქვეყანას გააჩნდა ალმასის ჭრის ინდუსტრია იმპორტირებული ნედლეულის გამოყენებით. სომხეთი თიქმის არ აწარმოებდა საწვავს და დამოკიდებული იყო ბირთვულ ელექტროსადგურზე და ჰიდროელექტროსადგურებზე. ქვეყანაში ბირთვული საწვავის და ბუნებრივი აირის იმპორტი ხდება რუსეთიდან.[4]
2005 წელს, საერთო ჯამში, დანაღმული ლითონის საბადოების მოცულობა შემცირდა, თუმცა გაიზარდა მადნის წარმოება. 2004 წელს პროდუქციის მოცულობა გაიზარდა როგორც შავ, ისე ფერადი მეტალურგიულ სექტორში. 2004 წელთან შედარებით გაზრდილია, პროდუქციისა და ცალკეული მინერალური საქონლის მოცულობა.[4]
საგარეო ვაჭრობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
2017 წელს რეგიონში მინერალური პროდუქტის (ძვირფასი ლითონებისა და ქვების გამოკლებით) ექსპორტი გაიზარდა 46,9% -ით ან 692 მილიონი აშშ დოლარით, რაც შეადგენდა მთლიანი ექსპორტის 30,1% -ს.[1]
მოჭრილი ბრილიანტი იყო ქვეყნის წამყვანი მინერალური ექსპორტი, შემდეგ მოჰყვებოდა სპილენძისა და მინერალების საბადოები, რომელთაგან ყველაზე მეტ მნიშვნელობას მოლიბდენის საბადოებს და მის შემცველ მინერალებს ანიჭებდნენ. ქვეყანამ აჩვენა რკინის და ფოლადის მნიშვნელოვანი ექსპორტი, რომელიც წარმოადგენდა ტრანსპორტირებულ ჯართს, რადგან ქვეყანას არ აქვს ფოლადის ინდუსტრია.[2]
მსოფლმხედველობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ქვეყანაში მინერალების წარმოების სექტორის განვითარება სამომავლოდ დაგეგმილია, ვინაიდან დამატებითი თანხები ხელმისაწვდომი გახდება მინერალთა სექტორის განვითარებისთვის. მინერალური წარმოება იზრდება (გარდა ბრილიანტის გადამამუშავებელი ინდუსტრიისა) და ქვეყანა განსაკუთრებულ ძალისხმევას იჩენს ინვესტიციების მოსაზიდად თავის სამთო სექტორში. მოსალოდნელია მოლიბდენის გადამუშავება გაიზარდოს წარმატებული საპრივატიზაციო პროგრამის შედეგად, რომელშიც ინვესტიცია 200 მილიონ აშშ დოლარს შეადგენდა, რამაც საშუალება მისცა ზანგზურის სპილენძ-მოლიბდენის კომპლექსს 2005 წელს დაეწყო თავისი სამთო და გადამამუშავებელი ოპერაციები . მიზანი არის მადნის გადამუშავების შესაძლებლობების გაზრდა.
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Center for Responsible Mining
- globalgoldcorp
- Mining in Armenia (2012) a 10-minute documentary produced by Robert Davidian and Liana Hakobyan.
- Armenia Supplement (July 2011) by Mining Journal
- global gold corporation
- Հայրապետյան, Լևոն (1 December 2010).
- International Minerals Statistics and Information
- Zangezur Copper Molybdenum Combine
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ 1.0 1.1 2017 foreign trade summary by Armstat.
- ↑ 2.0 2.1 Richard M. Levine and Glenn J. Wallace. "The Mineral Industries of the Commonwealth o635f Independent States". 2005 Minerals Yearbook. U.S. Geological Survey] (December 2007). This article incorporates text from this U.S. government source, which is in the public domain.
- ↑ Armenian 2017 GDP real sector break down by industry - Armstat.
- ↑ 4.0 4.1 Richard M. Levine and Glenn J. Wallace. "The Mineral Industries of the Commonwealth of Independent States". 2005 Minerals Yearbook. U.S. Geological Survey (December 2007). This article incorporates text from this U.S. government source, which is in the public domain.