სერბების დიდი მიგრაციები

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია

სერბების დიდი მიგრაციები (სერბულად: Велике сеобе Срба), ასევე ცნობილი, როგორც სერბების დიდი გადასახლებები, უკავშირდება უმთავრესად მე-17 და მე-18 საუკუნეებში ოსმალთა იმპერიის მმართველობის ქვეშ არსებული სხვადასხვა ტერიტორიიდან ჰაბსბურგების მონარქიის მმართველობის ქვეშ მოქცეულ რეგიონებში სერბების ორ დიდ მიგრაციას.

"პირველი დიდი მიგრაცია" მოხდა ჰაბსბურგ-ოსმალების ომის დროს (1683-1699 წწ.) სერბების პატრიარქ არსენიე III კრნოევიჩის წინამძღოლობით, რაც იყო ჰაბსბურგების უკანდახევისა და ოსმალების მიერ სერბეთის სამხრეთ ნაწილების ხელახლა დაკავების შედეგი. ჰაბსბურგები სერბეთის ამ ტერიტორიებს დროებით ფლობდნენ 1688-1690 წლებში.

"მეორე დიდი მიგრაცია" კი შედგა ჰაბსბურგ-ოსმალების 1737-1739 წლების ომის დროს, როცა სერბების პატრიარქი იყო არსენიე IV იოვანოვიჩი. ეს მოხდა სერბეთის რეგიონებიდან ჰაბსბურგების მორიგი გამოდევნის პარალელურად; 1718-1739 წლებში ეს რეგიონები სერბეთის სამეფოს სახელით იყო ცნობილი.

ოსმალთა იმპერიიდან წამოსულ ადრეულ მიგრაციებში მიჩნეულია, რომ მონაწილეობდნენ ეთნიკურის ნიშნით სერბები, ხოლო "პირველი დიდი მიგრაციის" დროს - უკვე ეროვნული ნიშნით სერბები, რადგან "პირველმა დიდმა მიგრაციამ" მოიტანა სერბების განმსაზღვრელი ინდიკატორი, მართლმადიდებლური ქრისტიანობა და მისი წინამძღოლი - პატრიარქი.[1]

წინაპირობები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1683 წელს ოსმალთა იმპერიამ ალყაში მოაქცია ვენა, მაგრამ ის დამარცხდა მოკავშირეთა ჯართან, რომელშიც შედიოდა საღვთო რომის იმპერია ჰაბსბურგების მეთაურობით. იმპერიულმა ძალებმა, რომელთა შორის პრინცი ევგენი სავოიელი სწრაფად იხვეჭდა სახელს, გამარჯვებები მოიპოვეს ჯერ 1687 წელს მოჰაჩისთან, ხოლო შემდეგ ზენტაში 1697 წელს. 1699 წლის იანვარში კი, სულთანმა ხელი მოაწერა კარლოვიცის ზავს, რომლითაც აღიარა ჰაბსბურგების სამეფო სახლის სუვერენული უფლებები თითქმის მთელს უნგრეთზე (მათ შორის, სერბებზე ვოივოდინაში). როგორც კი ჰაბსბურგთა ძალები უკუიქცნენ, მათ, პატრიარქ არსენიე III კრნოევიჩის მეთაურობით, თან წაიყოლეს 37 000 სერბი ოჯახი. 1690 და 1691 წლებში იმპერატორმა ლეოპოლდ I-მა თავის იმპერიაში სერბებისთვის ავტონომიის მინიჭება მოიფიქრა, რამაც ორ საუკუნეზე მეტხანს გასტანა 1912 წელს მის გაუქმებამდე. თუმცა, ომის დასრულებამდე ლეოპოლდმა მიიღო ზომები თავისი სადავეების გასაძლიერებლად ამ ქვეყანაში. 1687 წელს უნგრეთის პარლამენტმა პრესბურგში (დღეს - ბრატისლავა) შეცვალა კონსტიტუცია, რამაც ჰაბსბურგებს უფლება მისცა არჩევის გარეშე დაუფლებოდნენ სამეფო კარს. ამდენად, იმპერატორის უმცროსი ვაჟი, იოზეფ I აკურთხეს უნგრეთის სამემკვიდრეო მეფედ.[2] [3]

ზოგიერთი სერბი ისტორიკოსი, რომელიც ციტირებს იმპერატორ ლეოპოლდ I-ის მიერ მიღებულ დოკუმენტს, ამტკიცებს, რომ ხალხის მასა უნგრეთში "მოიწვიეს". ლათინურ ენაზე არსებული ორიგინალი ტექსტი აჩვენებს, რომ სერბებს რეალურად შესთავაზეს წინ აღდგომოდნენ ოსმალებს და "არ დაეტოვებინათ" წინაპრების მიერ მათთვის დატოვებული მიწები.[4]

პირველი მიგრაცია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სერბეთის პატრიარქი არსენიე III, "სერბების პირველი დიდი მიგრაციის" ლიდერი.
სერბების მიერ დასახლებული ძირითადი ტერიტორია 1690 წელს, "სერბების დიდი მიგრაციის" დროს (გამოსახული ლურჯი ფერით).
სერბები კვეთენ მდინარეს ავსტრიის ტერიტორიის მიმართულებით.
სერბეთის პატრიარქი არსენიე IV, "მეორე დიდი სერბული მიგრაციის" ლიდერი.
სერბეთის პრივილეგიების დადასტურება, გაცემული მარია ტერეზიას მიერ 1743 წელს.

ავსტრო-თურქების ომის დროს (1683-1699 წწ.) ოსმალეთის იმპერიის ევროპულ პროვინციებში უკიდურესად რადიკალური გახდა ურთიერთობები ქრისტიანებსა და მუსლიმებს შორის. დევნისა და ამბოხის სურვილის დაკარგვის შედეგად, სერბი ქრისტიანები და მათი საეკლესიო წინამძღოლები (კერძოდ, არსენიე III) მიემხრნენ ავსტრიელებს 1689 წელს. ისინი ძირითადად სახლობდნენ უნგრეთის სამეფოს სამხრეთ ნაწილებში. ყველაზე მნიშვნელოვანი ქალაქები და ადგილები, სადაც ისინი ცხოვრობდნენ, არის: სენტენდრე, ბუდაპეშტი, მოჰაჩი, პეჩი, სეგედი, ბაია, ტოკაი, ორადია, დებრეცენი, კეჩკემეტი, შატმარი. მალკოლმის თანახმად, ლტოლვილების უდიდესი ნაწილი იყვნენ ნიშის რეგიონიდან, მორავას ხეობიდან და ბელგრადის მიდამოებიდან. ალბანელი კათოლიკეები და მუსლიმები, ასევე იყვნენ ამ გადასახლების მონაწილეები.[5]

1690 წელს იმპერატორმა ლეოპოლდ I-მა უფლება მისცა ლტოლვილებს შეკრებილიყვნენ სავასა და დუნაის ნაპირებზე ბელგრადში და გადაეკვეთათ მდინარეები, რათა დასახლებულიყვნენ ჰაბსბურგების მონარქიაში. მათ სულიერ წინამძღოლად კი პატრიარქი არსენიე III კრნოევიჩი აღიარა. იმპერატორმა პატრიარქი ცნო ვოივოდის მოადგილედ (მიგრანტების სამოქალაქო ლიდერი), რაც დროთა განმავლობაში განვითარდა ეტიმოლოგიად, ჩრდილოეთ სერბეთის პროვინცია ვოივოდინასთან დაკავშირებით (ვოივოდინას წარმოშობის ეს სახელწოდება დაკავშირებულია იმ ფაქტთან, რომ პატრიარქ არსენიე III-ს და სერბების შემდგომ რელიგიურ ლიდერებს ჰაბსბურგების მონარქიაში ყველა სერბ მოსახლეზე ჰქონდათ იურისდიქცია, მათ შორის, ვიოვოდინას სერბებზე, რომელთაც თავში მოუვიდათ განცალკევებული სერბული ვოივოდობის შექმნის იდეა, რომელიც შეძლეს და განახორციელეს 1848 წელს).

1694 წელს საღვთო რომის იმპერატორმა ლეოპოლდ I-მა სამეფოში ახლადდაარსებული მართლმადიდებლური ეკლესიის მეთაურად დანიშნა არსენიე III კრნოევიჩი. პატრიარქალური მემკვიდრეობის უფლება უზრუნველყო კარლოვიცში შეკრებილმა სერბი ხალხის ასამბლეამ 1848 წელს, რასაც მოჰყვა 1848-1849 წლებში ჰაბსბურგების მიწებზე სერბული რევოლუციის დროს სერბული ვოივოდინას გამოცხადება. სერბებმა მიიღეს პრივილეგიები იმპერატორისგან, რომელმაც მათ მისცა ეროვნული და რელიგიური თავისებურების გარანტია, ისევე, როგორც უბოძა ჰაბსბურგების მონარქიაში უფლებებისა და თავისუფლებების კრებული.[6]

მეორე მიგრაცია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ჰაბსბურგ-ოსმალების 1737-1739 წლების ომმა გამოიწვია სერბების მეორე დიდი მიგრაცია. 1737 წელს, ომის დასაწყისში, სერბეთის პატრიარქი არსენიე IV იოვანოვიჩი მიემხრო ჰაბსბურგებს და მხარი დაუჭირა სერბების აჯანყებას ოსმალების წინააღმდეგ რაშკას რეგიონში. ომის განმავლობაში, ჰაბსბურგებმა და სერბებმა ვერ შეძლეს არსებითი წარმატების მოპოვება და შედეგად იძულებული გახდნენ უკან დაეხიათ. 1739 წელს ჰაბსბურგების ქვეყანაში შემავალი სერბეთის სამეფოს მთელი ტერიტორია ოსმალებმა იგდეს ხელთ. ომის დროს, რაშკას რეგიონში და სხვა სერბულ მიწებზე მცხოვრები ქრისტიანი მოსახლეობის დიდი ნაწილი მიგრირდა ჩრდილოეთით, რასაც მოჰყვა ჰაბსბურგებისა და სერბების ჯარების უკანდახევაც. ისინი დასახლდნენ უმეტესწილად სირმიაში და მეზობელ რეგიონებში, ჰაბსბურგების მონარქიის საზღვრებს შიგნით. მათ შორის, ასევე, იყო კათოლიკე ალბანური ტომი "კლიმენტე", რომელმაც ფეხი მოიკიდა სირმიის სამ სოფელში.

მიგრანტების რაოდენობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

წყაროები გვთავაზობენ სხვადასხვა მონაცემს პირველ მიგრაციაში მონაწილე ხალხთა რაოდენობის შესახებ, რომელთაც წინამძღოლობდა პატრიაქტი არსენიე III:

  • ნოელ მალკოლმის თანახმად, შემორჩა არსენიეს მხოლოდ ორი ნათქვამი. 1690 წელს, მან დაწერა "30 000-ზე მეტი სული" და 6 წლის შემდეგ, მან მიუთითა, რომ იქ იყო "40 000-ზე მეტი სული". მალკოლმი, ასევე, ციტირებს კარდინალ ლეოპოლდ კარლ ფონ კოლონიჩის 1703 წელს გაკეთებულ განცხადებას, სადაც ის უთითებს 60 000-ზე მეტ ადამიანს, რომელთაც წინამძღოლობას უწევდა პატრიარქი ბელგრადიდან უნგრეთის სამეფომდე. მალკოლმი თვლის, რომ კოლონიჩი, შესაძლოა, ამ რიცხვს აზვიადებდეს.[7] ნოელ მალკოლმის ცნობით, მონაცემები, რომელიც ცხადყოფს, რომ 37 000 ოჯახი მონაწილეობდა მიგრაციაში, გადმოღებულია ერთადერთი წყაროდან: სერბების სამონასტრო მატიანე, რომელიც ამ მოვლენიდან მრავალი წლის შემდეგ დაიწერა და შეიცავს კიდევ რამდენიმე უზუსტობას.[8]
  • 37 000 ოჯახი შევიდა ჰაბსბურგების მონარქიაში, შიშატოვაცის მონასტრის ხელნაწერის მიხედვით, რომელიც დაიწერა ბერი სტეფანის მიერ მიგრაციის პირველი ტალღიდან 28 წლის შემდეგ.[9]
  • 37 000 ოჯახი, 1765 წელს დაწერილი პავლე იულინაცის წიგნის მიხედვით.[10]
  • 37 000 ოჯახი პატრიარქის წინამძღოლობით, იოვან რაჯიჩის მიხედვით, გამოქვეყნებული 1794-1795 წლებში.[11]
  • 37 000 ოჯახი პატრიარქის წინამძღოლობით, იოჰან ენგელის მიხედვით, გამოქვეყნებული 1801 წელს.[12]
  • მიქაელ ანტოლოვიჩმა შეისწავლა ილარიონ რუვარაცის სტატიები, რომელიც ამტკიცებდა, რომ 70 000 და 80 000-ს შორის რაოდენობის ლტოლვილმა დატოვა კოსოვო მიგრაციის დროს, ხოლო სერბეთის საზოგადოება ამტკიცებდა, რომ ეს რიცხვი აჭარბებდა ნახევარ მილიონს და რომ, უმეტესება გაიქცა "ოსმალთა შურისძიების მიმართ შიშის გამო".[13]
  • ემილ პიკოტმა დაასკვნა, რომ იქ იყო 35 000-დან 40 000-მდე ოჯახი, 400 000-დან 500 000-ს შორის ადამიანის რაოდენობით. "მუდმივი ტრადიციაა, რომ მოსახლეობა დაითვლება ოჯახებით და არა - ცალკეული პიროვნებებით" და რომ, ამასთანავე, ისინი იყვნენ დიდი გაფართოებული ოჯახები.[14]
  • სერბეთის ხელოვნებისა და მეცნიერების აკადემია მხარს უჭერს 37 000 ოჯახის არსებობის იდეას.
  • ტატიანა პოპოვიჩი, "სერბების პირველ დიდ მიგრაციაში" უთითებს 60 000 მიგრანტ ოჯახს.
  • სულ მცირე 30 000 ადამიანი, სტივენ კ. პავლოვიჩის თანახმად.
  • 20 000-30 000 ადამიანი, "Teatri europei-ის თანახმად.[15]
  • სიმა კირკოვიჩის ცნობით კი, 40 000 ადამიანი გაზვიადებულია. ის ამბობს, რომ არ არსებობს პატრიარქის ჩვენების გარდა სხვა სანდო წყარო.[16]
  • სხვა ისტორიკოსები აცხადებენ, რომ მხოლოდ რამდენიმე ათასმა ლტოლვილმა დატოვა ამ დროს ტერიტორია.[17]

შედეგები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სერბები ამ მიგრაციების შედეგად დასახლდნენ ხორვატიაში და უნგრეთის სამხრეთ ნაწილებში (თუმცა, ჩრდილოეთშიც, ქალაქ სენტენდრეში, სადაც ისინი მოსახლეობის უმრავლესობას შეადგენდნენ მე-18 საუკუნეში. სერბები, აგრეთვე, უფრო მცირე მასშტაბით წარმოდგენილი იყვნენ ქალაქ კომიარომში).

სერბების დიდი მიგრაციები ბალკანეთიდან პანონიის დაბლობისკენ დაიწყო მე-14 საუკუნეში და გაგრძელდა მე-18 საუკუნემდე. 1690 წლიდან და 1737-1739 წლებში არსებულ მიგრაციებს ძალიან დიდი მასშტაბი ჰქონდა და მნიშვნელოვანი მიზეზი იყო ჰაბსბურგების მონარქიაში სერბების სტატუსის რეგულირებისთვის პრივილეგიების გასაცემად. სერბებმა, რომლებიც ამ მიგრაციების შედეგად დასახლდნენ ვოივოდინაში, სლავონიასა და სამხედრო საზღვართან მდებარე ნაწილებში,[18] გაზარდეს (ნაწილობრივ) ამ რეგიონებში სერბი მოსახლეობის რაოდენობა და დროთა განმავლობაში სერბებს შესძინეს მნიშვნელოვანი პოლიტიკური ფაქტორის როლი ჰაბსბურგების მონარქიაში.

ოსმალთა იმპერიიდან წამოსულ ადრეულ მიგრაციებში მიჩნეულია, რომ მონაწილეობდნენ ეთნიკურის ნიშნით სერბები, ხოლო "პირველი დიდი მიგრაციის" დროს - უკვე ეროვნული ნიშნით სერბები, რადგან "პირველმა დიდმა მიგრაციამ" მოიტანა სერბების განმსაზღვრელი ინდიკატორი, მართლმადიდებლური ქრისტიანობა და მისი წინამძღოლი - პატრიარქი.

თანამედროვე ანალიზი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მიგრაციის შესახებ ნარატივი არის სერბული იდენტობის ნარატივების ნაწილი. ეს არის ეროვნულ-რელიგიური მითი გმირობის თანხლებით.[19] ფრედერიკ ანსკომბე მოგვითხრობს, რომ ის, "კოსოვოს სხვა მითების ნარატივებთან ერთად, აყალიბებს სერბული ნაციონალიზმის საფუძველს და მან ბიძგი მისცა კონფლიქტებს".[20] ანსკომბეს თანახმად, დიდი მიგრაცია რომანტიულ ეროვნულ ისტორიასა და თანამედროვე რეალობას ერთმანეთს უხამებს და კოსოვოელ ალბანელებს წარმოაჩენს, როგორც ოსმალების დაფინანსებით გადასახლებულთა შთამომავლებს, რომლებიც აქ დასახლდნენ სერბი მოსახლეობის გაძევების შემდეგ და დაამყარეს კონტროლი ამ ტერიტორიაზე. ამდენად, მათ წამოიწყეს "კოსოვოს მეორე ბრძოლა" და განაგრძეს სწრაფვა თავისუფლებისკენ.[21] ფრედერიკ ანსკომბე დამატებით ასკვნის, რომ არ არსებობს ამის არავითარი მტკიცებულება და რომ, კოსოვოს დასავლეთი და ცენტრალური ნაწილები იყო ოსმალური ალბანეთის შემადგენლობაში, სანამ იქ ჰაბსბურგები შეიჭრებოდნენ 1690 წელს.[22] მალკოლმი და ელსი აცხადებენ, რომ რამდენიმე მიგრაცია დაიწყო "წმინდა ლიგის ომის" გამო (1683-1699 წწ.), როცა ათასობით ლტოლვილმა თავშესაფარი იპოვა ჰაბსბურგების საზღვართან.[23] მალკოლმი იძახის, რომ სერბი ლტოლვილების უმრავლესობა არ არის კოსოვოდან წამოსული და რომ, პატრიარქი არსენიე არასდროს წინამძღოლობდა კოსოვოდან ამ გადასახლებას, რამდენადაც მან ტერიტორია ნაჩქარევად დატოვა. მან აღნიშნა, რომ თომა რასპასანმა, რომელიც დასავლეთ კოსოვოდან, ავსტრიული დაპყრობის დროს, ძლივსძლივობით დაუსხლტა ხელიდან თურქებს, თქვა, რომ "არავის შეეძლო იქიდან თავის დაღწევა".[24] მალკოლმი დავობს, რომ პატრიარქი არსენიე იმყოფებოდა მონტენეგროში და შემდეგ წავიდა ბელგრადში, რომელიც ავსტრიის მკაცრი კონტროლის ქვეშ იყო და რომელიც ყველა სერბული მიწიდან წამოსული ლტოლვილის ბუნებრივი დანიშნულების ადგილი გახდა. ხალხი, რომელიც იქ იკრიბებოდა, წამოსული იყო კოსოვოს ნაწილებიდან (ძირითადად, აღმოსავლეთ კოსოვოდან) და მათ შეძლეს ოსმალთა შემოსევის დროს თავის დაძვრენა. იმ ლტოლვილებს შორის, რომლებიც გადაადგილდნენ ავსტრიის მიერ დომინირებულ ტერიტორიებზე, ასევე იყვნენ ალბანელთა მნიშვნელოვანი რაოდენობა, მართლმადიდებლები და კათოლიკეები.[25]

ემილ საგაუ აცხადებს, რომ მიგრაციის თანამედროვე ადაპტაცია და პოპულარიზაცია შთაგონებას იღებს ვუკ კარაჯიჩის და პეტრე II პეტროვიჩ-ნეგოშის ნაწერებიდან და რომ, მანამდე ის არ გამხდარა სერბული ეროვნული იდენტობის კომპონენტი.[26] მაროშ მელიჩარეკის თანახმად, მიგრაცია ყოველთვის იყო გამოსახული სერბული ეროვნული სიმბოლიზმით. პაია იოვანოვიჩის ცნობილი ნახატი, რომელიც პატრიარქმა გეორგიე ბრანკოვიჩმა შეუკვეთა 1896 წელს,[27] შეადარეს ემანუელ ლეუტზეს ღირსშესანიშნავ ნახატს "ვაშინგტონი კვეთს დელავერს". "სერბების დიდი მიგრაციის" გამოხატულება და სიმბოლიზმი დღესაც ძალიან ძლიერია და პერიოდულად ახლდება. მელიჩარეკი შენიშნავს, რომ დიდი მიგრაციების შესახებ სხვა შედარებებიც კეთდება, როგორიცაა "დიდი უკანდახევა" და ფოტოსურათი, რომელშიც ასახულია თუ როგორ ტოვებენ სერბები რესპუბლიკა კრაინას.

მალკოლმს სწამს, რომ ისტორიული მტკიცებულება არ ადასტურებს 1690 წელს კოსოვოდან სერბების უეცარ გადასახლებას.[28] თუკი 1690 წელს მოხდა სერბი მოსახლეობის განლევა, მაშინ მათი ჩანაცვლება სხვა ტერიტორიებიდან მოსული სერბებით უნდა მომხდარიყო.[29] მოსახლეობის მსგავსი შემოდინებები არ შემდგარა არცერთი სხვა ადგილიდან.[30] ასევე, მოხდა ალბანელების მიგრაცია მალსიდან, მაგრამ ის ძალიან ნელა მიმდინარეობდა და გრძელვადიანი პროცესი იყო, ვიდრე მოსახლეობის უეცარი სწრაფვა ვაკუუმისკენ.[31] იმის მიჩნევით, რომ ალბანელები მოსახლეობის მნიშვნელოვანი ნაწილი იყვნენ 1690 წლამდე და რომ, ალბანური უმრავლესობა მე-19 საუკუნემდე არ შემდგარა, კოსოვოდან 1690 წელს სერბების მასიული გადასახლება ნაკლებად დამაჯერებლად ჩანს.[32] 1689 წელს კოსოვოში, ორივე, მუსლიმი ალბანელები და სერბები წინ აღუდგნენ ოსმალთა იმპერიას და მათ ხელმძღვანელობდა ალბანელი ეპისკოპოსი პიეტერ ბოგდანი და თომა რასპასანი.[33] [34]

1690 წელს მიგრაციის შემდეგ, ოსმალებმა პირველად წაახალისეს ალბანელების მიგრაცია კოსოვოში. კოსოვოს უფრო დიდი, აღმოსავლეთ ნაწილი გადაჭარბებულად სერბულ-მართლმადიდებლური დარჩა, ხოლო მე-16 საუკუნისთვის მათ დასავლეთიდან განიცადეს კათოლიკე ალბანელების, ხოლო მოგვიანებით, მუსლიმი ალბანელების შემოსვლა. საქალაქო ეკონომიკა მცირდებოდა მაღაროების მუშაობასთან ერთად, თუმცა ალბანელი მაღალმთიანი მეცხოველეები აგრძელებდნენ მიგრაციას, რის გამოც კოსოვოში ალბენელები მოგვიანებით, მე-18 საუკუნისთვის უკვე უმრავლესობა იქნებიან.[35] დიდი მიგრაციების საკითხი დავის საგანია ზოგიერთ სერბ და ალბანელ ისტორიკოსს შორის, რამდენადაც თითოეულ მათგანს აქვს საკუთარი შეხედულება,[36] მათ შორის, სერბების ეჭვის შემცველი მტკიცება ალბანელების არარსებობის შესახებ და, ასევე, ალბანელების ეჭვის შემცველი მტკიცება მათი ფართო წარმომადგენლობის შესახებ.[37] გარდა ამისა, ალბანელები ამტკიცებენ, რომ არიან ილირიელების შთამომავლები, რომლებიც ცხოვრობდნენ ანტიკურ დარდანიაში.[38] [39] ალბანელები კოსოვოში იმყოფებოდნენ ჯერ კიდევ ოსმალების პერიოდამდე და ვარაუდობენ, რომ ალბანეთის მოსახლეობის ნაწილები, როგორც ილირიელები, აქ იყვნენ მანამდე, სანამ სლავები მოვიდოდნენ ბალკანეთის ნახევარკუნძულზე.[40] [41] [42] სავარაუდოა, რომ კოსოვოში ალბანელები ოსმალთა პერიოდამდე იყვნენ უმრავლესობა თუ არა, უმცირესობა მაინც. მე-14 საუკუნეში მეფე ლაზარის დროს და 1455 წელს ოსმალთა პერიოდის დასაწყისში, რეგიონს ჰყავდა "გადაჭარბებულად სლავური (სერბული) უმრავლესობა", მაგრამ შუა საუკუნეების დასავლეთ კოსოვოს ნაწილებში მყოფი ალბანური მოსახლეობის შესამჩნევი რიცხოვნობის შედეგად, მე-16 საუკუნის დასაწყისში წარმოიშვა მნიშვნელოვანი ალბანური მიგრაცია. მალკოლმის თანახმად, ალბანეთის დემოგრაფიული ზრდის მნიშვნელოვანი ნაწილი იყო თავად კოსოვოში მკვიდრი ალბანური მოსახლეობის ექსპანსია.[43] ოსმალთა ოფიციალური დოკუმენტები და ევლია ჩელების მოხსენებები მე-17 საუკუნეში აჩვენებს, რომ 1689-1690 წლების ჰაბსბურგების შემოსევამდე და "სერბების დიდ მიგრაციამდე", სულ მცირე, დასავლეთ და ცენტრალური კოსოვო მოქცეული იყო ოსმალური ალბანეთის შემადგენლობაში, რომელსაც ჰყავდა დიდი ალბანური მოსახლეობა. ამდენად, ალბანელი ტომები, რომლებიც შკოდრას მშფოთვარე მთებიდან დასავლეთ და ცენტრალურ კოსოვოში გადაადგილდნენ 1670 წლის შემდეგ, უბრალოდ განლაგდნენ ოსმალური ალბანეთის სხვა ნაწილებშიც.[44] ისტვან დეაკი კოლომბიის უნივერსიტეტიდან კი აცხადებს, რომ სერბებს, რომლებსაც რატომღაც უკეთესი განათლება ჰქონდათ, სურდათ სხვაგან წასვლა უკეთესი ეკონომიკური შესაძლებლობებისთვის, რაც ხელს უწყობდა დემოგრაფიული ცვლილებების განხორციელებას კოსოვოს ტერიტორიაზე საუკუნეების განმავლობაში.[45]

ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  • Batakovic, Dusan T., ed. (2005). Histoire du peuple serbe [History of the Serbian People] (in French). Lausanne: L’Age d’Homme. ISBN 9782825119587.
  • Cirkovic, Sima (2004). The Serbs. Malden: Blackwell Publishing. ISBN 9781405142915.
  • Cox, John K. (2002). The History of Serbia. Westport, Connecticut: Greenwood Press. ISBN 9780313312908.
  • Dordevic, Zivota; Pejić, Svetlana, eds. (1999). Cultural Heritage of Kosovo and Metohija. Belgrade: Institute for the Protection of Cultural Monuments of the Republic of Serbia. ISBN 9788680879161.
  • Ingrao, Charles. Samardžić, Nikola; Pešalj, Jovan, eds. (2011). The Peace of Passarowitz, 1718. West Lafayette: Purdue University Press. ISBN 9781557535948.
  • Jelavich Barbara (1983). History of the Balkans: Eighteenth and Nineteenth Centuries. Vol. 1. Cambridge University Press. ISBN 9780521274586.
  • Katic, Tajtana (2012). Tursko osvajanje Srbije 1690. godine [The Ottoman Conquest of Serbia in 1690.] (in Serbian). Beograd: Srpski genealoški centar, Centar za osmanističke studije.
  • Miller, Nicholas J. (1997). Between Nation and State: Serbian Politics in Croatia Before the First World War. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press. ISBN 9780822939894.
  • Melicharek, Maros (2017). "Great Migration of the Serbs (1690) and its Reflections in Modern Historiography". Serbian Studies Research. 8 (1): 87–102.
  • Pavlowitch, Stevan K. (2002). Serbia: The History behind the Name. London: Hurst & Company. ISBN 9781850654773.
  • Popovic, Tatyana (1988). Prince Marko: The Hero of South Slavic Epics. New York: Syracuse University Press. ISBN 9780815624448.
  • Ramet, Sabrina P. (2005). Thinking about Yugoslavia: Scholarly Debates about the Yugoslav Breakup and the Wars in Bosnia and Kosovo. Cambridge, UK: Cambridge University Press. ISBN 9780521616904.
  • Samardzic, Radovan (1989). "Migrations in Serbian History (The Era of Foreign Rule)". Migrations in Balkan History. Belgrade: Institute for Balkan Studies. pp. 83–89. ISBN 9788671790062.
  • Zivojinovic, Dragoljub R. (1989). "Wars, Population Migrations and Religious Proselytism in Dalmatia during the Second Half of the XVIIth Century". Migrations in Balkan History. Belgrade: Institute for Balkan Studies. pp. 77–82. ISBN 9788671790062.

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  • Ćorović, Vladimir (2001), Istorija srpskog naroda, Projekat Rastko

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. ↑ (15 February 1998) Between Nation and State: Serbian Politics in Croatia Before the First World War. University of Pittsburgh Pre. 
  2. ↑ Charles W. Ingrao (1994). The Habsburg Monarchy, 1618–1815 page 1656. Cambridge University Press. 
  3. ↑ Andrew Wheatcroft. The Enemy at the Gate: Habsburgs, Ottomans and the Battle for Europe. Random House. 
  4. ↑ Noel Malkolm (2004). Kosovo: a chain of causes 1225 B.C. - 1991 and consequences 1991-1999. Helsinki Committee for Human Rights in Serbia, გვ. 1–27. 
  5. ↑ Malcolm. A Short History of Kosovo, გვ. 161–162. 
  6. ↑ Archived copy. ციტირების თარიღი: 2010-01-09
  7. ↑ Two written statements by Arsenije survive, specifying the number of people: at the end of 1690 he gave it as "more than 30,000 souls", and six years later he wrote that it was "more than 40,000 souls". These are the most authoritative statements we have... Noel Malcolm: Albanische Geschichte: Stand und Perspektiven der Forschung; by Eva Anne Frantz. p. 238
  8. ↑ Noel Malcolm, Kosovo - a short history, Pan Books, London, 2002, page 161.
  9. ↑ Stanojevic, Ljubomir. (ed) Stari srpski zapisi i natpisi, vol 3, Beograd 1905, 94, no 5283: "37000 familija"
  10. ↑ Pavle Julinac, Kratkoie vredeniie v istoriiu proikhozhdeniia slaveno-serbskago naroda. Venetiis 1765 (ed. Miroslav Pantic, Belgrade, 1981), p. 156: numbers derived from an official Imperial report to Vienna.
  11. ↑ Jovan Rajić, Istoriia raznikh slavenskikh narodov, naipache Bolgar, Khorvatov, i Serbov, vol 4, 1795, p. 135: "37000 familii Serbskikh s Patriarkhom
  12. ↑ Engel, Johann Christian von, Geschichte des ungrischen Reichs und seiner Nebenländer, vol. 3. Halle 1801, 485: "37000 Serwische Familien, mit ihrem Patriarchen"
  13. ↑ Antolović, Michael (2016). "Modern Serbian Historiography between Nation-Building and Critical Scholarship: The Case of Ilarion Ruvarac (1832-1905)". The Hungarian Historical Review. 5 (2): 332–356. JSTOR 44390760.
  14. ↑ A.E. Picot, Les Serbes de Hongrie, 1873, p. 75
  15. ↑ Aleksandar Protić, Još koja o istom, Seoba u sporovima, Novi Sad, 1991, page 91.
  16. ↑ Sima M. Cirkovic The Serbs. 
  17. ↑ Máiz, Ramón (2014) Identity and Territorial Autonomy in Plural Societies. 
  18. ↑ Mutschlechner, Martin. The Serbs in the Habsburg Monarchy.
  19. ↑ J. M. Fraser (1998). International Journal. Canadian Institute of International Affairs, გვ. 603. 
  20. ↑ Dan Landis; Rosita D. Albert (2012). Handbook of Ethnic Conflict: International Perspectives. Springer Science & Business Media, გვ. 351. ISBN 9781461404477. 
  21. ↑ Frederick F., Anscombe (2006). The Ottoman Empire in recent international politics II: the case of Kosovo. The International History Review (PDF), Birkbeck ePrints: an open access repository of the research output of Birkbeck College, გვ. 767, 769.. 
  22. ↑ Frederick F., Anscombe (2006). The Ottoman Empire in recent international politics II: the case of Kosovo. The International History Review., გვ. 780. 
  23. ↑ Elsie, Robert (2004). Historical Dictionary of Kosova. Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-5309-6. ციტირების თარიღი: 30 March, 2020. 
  24. ↑ Malcolm, Noel (2020). Rebels, Believers, Survivors: Studies in the History of the Albanians.. Oxford University Press, გვ. 137–141. ISBN 9780198857297. 
  25. ↑ Shinasi A. Rama (2019). Nation Failure, Ethnic Elites, and Balance of Power: The International Administration of Kosova. Springer, გვ. 64. 
  26. ↑ Emil Hilton, Saggau (2019) Kosovo Crucified—Narratives in the Contemporary Serbian Orthodox Perception of Kosovo. University of Copenhagen: Department for Church History, გვ. 6, 10, 11. 
  27. ↑ Tim, Judah. „washingtonpost.com: The Serbs“. www.washingtonpost.com (The original painting was commissioned in 1896 by Patriarch Georgije Brankovic. The artist was Paja Jovanovic. He was one of the most illustrious Serbian painters of his generation and his depictions of the greatest moments of Serbian history placed him firmly at the centre of the national artistic renaissance of the time). Washington Post. ციტირების თარიღი: 30 March 2020.
  28. ↑ Kosovo: A Short History. p. 158-159
  29. ↑ Rebels, Believers, Survivors, p. 128-129, 143
  30. ↑ Rebels, Believers, Survivors. p. 143
  31. ↑ Rebels, Believers, Survivors. p. 143
  32. ↑ Rebels, Believers, Survivors. p. 132
  33. ↑ Rebels, Believers, Survivors. p. 134
  34. ↑ 1689 | Kosovo In The Great Turkish War - Translated by Robert Elsie, From Austrian Archive
  35. ↑ Yugoslavia as History: Twice There Was a Country "The first ottoman encouragement of Albanian migration did follow the Serb exodus of 1690" (en). 
  36. ↑ Nation Failure, Ethnic Elites, and Balance of Power: The International Administration of Kosova. 
  37. ↑ Yugoslavia as History: Twice There Was a Country (en). 
  38. ↑ History and Popular Memory. 
  39. ↑ The Ottoman Empire in recent international politics II: the case of Kosovo. The International History Review.  დაარქივებული 2020-02-03 საიტზე Wayback Machine.
  40. ↑ Kosovo: A Short History. 
  41. ↑ The case for Kosova. 
  42. ↑ Peace at Any Price: How the World Failed Kosovo. 
  43. ↑ Kosovo: A Short History. p. 36, p. 112, p. 111
  44. ↑ The Ottoman Empire in recent international politics II: the case of Kosovo. The International History Review.  დაარქივებული 2020-02-03 საიტზე Wayback Machine.
  45. ↑ Education in the People's Republic of China, Past and Present.  დაარქივებული 2020-10-21 საიტზე Wayback Machine.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=სერბების_დიდი_მიგრაციები&oldid=4598106“-დან