სანტი-ნერეო-ე-აჩილეო
სანტი-ნერეო-ე-აჩილეო იტალ. Santi Nereo e Achilleo) — მეოთხე საუკუნის ბაზილიკური ეკლესია რომში, იტალია, რომელიც მდებარეობს ვია დელლე ტერამე დი კარაკალა, რიონე ცელიოში, კარაკალას სააბატოების მთავარი შესასვლელის პირისპირ. 2020 წლის 28 ნოემბრიდან ეს ეკლესია არის კარდინალ სელესტინო აუროს ბრაკოს ტიტულარული ეკლესია. უჩვეულოდ, იგი არ არის ადგილობრივი გეოგრაფიული პაროშიის, სანტო საბას, ნაწილია, არამედ გამიჯნულია და წარმოადგენს ჩიეზა ნუოვას პაროშიის ნაწილს, რომელსაც ემსახურებიან ორატორიანელები, როგორც რომის ორატორიუმის თანამგზავრი.
ქვედა ბაზილიკას ეკლესია, რომელიც მდებარეობს დომიტილას კატაკომბებში აპიის გზაზე, თითქმის დაკარგული იყო ადრეულ შუასაუკუნეებში და 1870-იან წლებში აღდგენილი იქნა არქეოლოგი ჯოვანი ბატისტა დე როსის მიერ, და ატარებს იმავე სახელწოდებას, რაც სანტო ნერეოსა და აჩილეოს.[1]
ისტორია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ბაზილიკა დი სან პაოლო ფუორი ლე მურა[2] 337 წლის ეპიტაფიური წარწერა, რომელიც ადიდებს გარდაცვლილ სინამიოს ოპასს. ტიტულუს ფასკიოლას სახელით ცნობილი ეკლესიის ლექტორი.[3] ეს სახელწოდება ტრადიციულად აიხსნება როგორც ადგილი, სადაც წმინდა პეტრემ დაკარგა ფეხზე შემოხვეული ლენტი (ფასკიოლა), რომელიც შებოჭილი ჰქონდა ჯაჭვების მიერ მიყენებულ ჭრილობებზე, როცა ცდილობდა მამერტინის ციხიდან გაქცევას. პაპ სიმმახუსის 499 წლის სინოდის ჩანაწერებში აღნიშნულია, რომ ტიტულუს ფასკიოლას მსახურობდა ხუთი მღვდელი. იგივე შენობა 595 წელს იწოდება როგორც titulus Sanctorum Nerei et Achillei, ამიტომ წმინდა ნერეოსისა და აჩილეოსის მეოთხე საუკუნის ჯარისკაცებისა და მოწამეებისადმი მიძღვნა უნდა მიეკუთვნებოდეს მეექვსე საუკუნეს.
814 წელს პაპმა ლეო III-მ ძველი ტიტულუსი ხელახლა ააშენა. XIII საუკუნეში ამ ორი მოწამის წმინდა ნაწილები დომიტილას კატაკომბებიდან გადატანეს სანტ’ადრიანოში, საიდანაც კარდინალმა ბარონიომ ისინი ამ ეკლესიაში გადააბრძანა.[4]
ეკლესიის სტრუქტურა საუკუნეების განმავლობაში თითქმის მთლიანად განადგურდა, და 1320 წელს, ტურინის კატალოგის მიხედვით, იგი წარმოდგენილი იყო როგორც პრესვიტერული ტიტული, რომელსაც მღვდელი აღარ ჰყავდა. შესაბამისად, პაპმა სიქსტუს IV-მ ეკლესია აღადგინა 1475 წლის იუბილეს დროს, ხოლო 1600 წლის იუბილე გახდა უკანასკნელი მნიშვნელოვანი რესტავრაციის საფუძველი, რომლის დაფინანსებაც უზრუნველყო მეცნიერმა ანტიკვარმა, კარდინალმა ჩეზარე ბარონიომ, რომელმაც ასევე დააკომისიონა ფრესკები.
ინტერიერი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]მის უბრალო ფასადს მიღმა, ეკლესია აგებულია ტიპური ბაზილიკური გეგმით ერთი ნავით და ორი გვერდითი გალერეით. თავდაპირველი სვეტები მე-15 საუკუნეში შეცვლილი იქნა ოქტაგონური ბურჯებით, ხოლო ნავი გამოირჩევა კედლების მასშტაბური ფრესკებით, რომლებიც კარდინალ ბარონიომ დააკომისიონა.
კარდინალმა, თავის იკონოგრაფიულ სქემაში, რომელიც 1600 წლის იუბილესთვის იყო შერჩეული, განსაკუთრებული ყურადღება გაამახვილა რომაელი მოწამეების როლზე ქრისტიანობის ადრეულ საუკუნეებში. ფრესკების შესრულება დაევალა მეორეხარისხოვან მხატვარს, რომელსაც ჩვეულებრივად მიიჩნევენ ნიკოლო ჩირჩინიანად, მეტსახელად „პომარანჩო“[5]. ამ ნათელ ფრესკებზე ხშირად ასახულია სასტიკი მოწამეობრივი სცენები.
საშუალო საუკუნეების ამბონი მოთავსებულია დიდ პორფირის ურნაზე, რომელიც აღებულია ახლოს მდებარე კარაკალას თერმებიდან. ქოროს გამყოფი დაბალი ბარიერი დაფარულია XIII საუკუნის კოსმატური სტილის ჩასმებით. თეთრი მარმარილოს კანდელაბრი აქ ჩამოტანილია სან პაოლო ფუორი ლე მურადან[6]. ციბორიუმი, რომელიც XVI საუკუნით თარიღდება, დგას აფრიკული მარმარილოს სვეტებზე.
ნავის ბოლოში მდებარე თაღის სპანდრელები ინახავს ლეო III-ის დროინდელი ძველი მოზაიკების ფრაგმენტებს, რომელთა ცენტრში გამოსახულია კურთხევა (ტრანსფიგურაცია) მანდორლაში. მაღალი საკურთხეველი, რომელიც შედგება სამი კოსმატური პანელისგან, ინახავს წმინდა ნაწილებს ნერეოსის, აჩილეოსისა და წმინდა ფლავია დომიტილასი სამივე გადმოტანილია დომიტილას კატაკომბიდან. საკურთხევლის გვერდით დგას ორი წარმართული ქვა, რომლებზეც გამოსახულია ფრთიანი სულიერი არსებები, აღებული მახლობელი ტაძრიდან.
აფსიდაში, საკურთხევლის უკან, მდებარეობს ეპისკოპოსის ტახტი, რომელიც ანტიკვარის, კარდინალ ბარონიოს ხელმძღვანელობით იქნა აწყობილი. ტახტისათვის ხელახლა გამოიყენეს ლომების ქანდაკებები კოსმატური სტილში, რომელიც ვასალეტოს სკოლას უკავშირდება.[7] რომლებიც მხარს უჭერენ ხელის დასადებს; ტახტის საზურგეზე ამოტვიფრულია წმინდა გრიგოლ დიდის ოცდამერვე ჰომილიის დასაწყისი და დასასრული სიტყვები წარწერა შესრულებულია მცდარი ტრადიციის საფუძველზე, თითქოს წმინდანმა ეს ქადაგება სწორედ აქ წარმოთქვა, წმინდა ნერეოსისა და აჩილეოსის წმინდა ნაწილების წინ, მათი დღესასწაულის დროს. როდესაც კარდინალმა ბარონიომ დაავალა ეს წარწერა,[8] მან არ იცოდა, რომ წმინდა ნაწილები თავდაპირველად დომიტილას კატაკომბების მიწისქვეშა ბაზილიკაში იყო დაფლული, ამიტომ შეცდომით მიაჩნდა, რომ სწორედ აქ ქადაგებდა წმინდა გრიგოლი[9].
აფსიდის თაღზე მოთავსებულია IX საუკუნის მოზაიკები, რომლებზეც გამოსახულია ხარება, კურთხევა (ტრანსფიგურაცია) და ღმრთისმშობელი (მადონა ბავშვით).
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ Joan M. Petersen, "The identification of the Titulus Fasciolae and its connection with Pope Gregory the Great", Vigiliae Christianae 30.2 (June 1976:151–158).
- ↑ Date 337 noted in Touring Club Italiano, Roma e dintorni, 1965:385.
- ↑ Another epitaph inscription exists, of 377, to Felix, probably the Felix, presbyter Tituli Fascioli, who was father of Pope Felix III and was mentioned in Liber Pontificalis (Petersen 1976:155)
- ↑ Petersen 1976:152.
- ↑ TCI 1965 gives the attribution to Pomarancio.
- ↑ TCI 1965:385.
- ↑ "The Basilica of Santi Nereo and Achilleo", Turismo Roma, Major Events, Sport, Tourism and Fashion Department
- ↑ The inscription is connected with him in V. Lais, Memorie del Titolo di Fasciola, Rome, 1880, noted by Petersen 1976:151 note 1.
- ↑ Petersen 1976.