სანაოსნო გზამკვლევი

ზოგადი ინფორმაცია

სანაოსნო ზამკვლევიმი არის სხვადასხვა ეროვნული ჰიდროგრაფიული ოფისის ან სანაპირო დაცვის სააგენტოების მიერ გამოცემული ტომები, რომლებიც უზრუნველყოფენ აუცილებელ ინფორმაციას პორტში შესვლისა და შექმნილია სანაპირო ნაოსნობის მხარდასაჭერად ზღვაში მყოფი ყველა კლასის გემისთვის. სანაოსნო გზამკვლევი SOLAS-ის კონვენციით განსაზღვრული მოთხოვნების ნაწილია.

კონტენტი - შემადგენლობა

სანაოსნო გზამკვლევი შეიცავს ინფორმაციას ქვეყნების, ნავიგაციის საფრთხეების, ბუიების სისტემების, სალოცმანოს (პილოტირების), რეგულაციების, ღუზაზე დგომის ადგილებისა და პორტის ობიექტების, სეზონური დინებების, ყინულისა და კლიმატური პირობების შესახებ. სახელმძღვანელოებში მოცემულია დიაგრამები და ფოტოები, რათა ხელი შეუწყონ ადგილების იდენტიფიცირებას ტექსტური აღწერის საშუალებით სანაპირო ნავიგაციის დროს და ხელი შეუწყონ გადასასვლელის დაგეგმვის ეტაპს. ეს ინფორმაცია, ოფიციალურ ნავიგაციის რუკებთან ერთად გამოყენებისას, უზრუნველყოფს კონტექსტს და ხელს შეუწყობს სანავიგაციო ხიდურის გუნდის სიტუაციური ცნობიერების ამაღლებას .

სანაოსნო გზამკვლევები, ასევე ცნობილი როგორც პილოტები, უზრუნველყოფს ადგილობრივ ცოდნას და ცნობიერებას, რომელსაც, როგორც წესი, ადგილობრივი საზღვაო პილოტი უზრუნველყოფს.

ისტორია

უძველესი სანაოსნო გზამკვლევები, რომლებიც შუა საუკუნეებით თარიღდება, პირდაპირ ბერძნული და რომაული პერიპლებიდან წარმოიშვა: კლასიკურ ხანაში, ნამდვილი საზღვაო რუკების არარსებობის გამო, ნავიგაცია ხორციელდებოდა სანაპირო ზოლის აღმწერი წიგნების გამოყენებით, რომლებიც სულაც არ იყო განკუთვნილი ნავიგაციისთვის, მაგრამ უფრო ხშირად შედგებოდა წინა მოგზაურობის შესახებ ცნობებისგან ანდა ლიდერების ან მმართველების საქმეების აღნიშვნებისგან.

ისინი პორტოლანების (მხოლობითი: პორტოლანო ) სახელით იყვნენ ცნობილები, რაც ლათინური სიტყვიდან portus-დან მომდინარეობს, რაც პორტს ნიშნავს. მათი შემოღება მე-13 საუკუნით თარიღდება, და თავდაპირველად იტალიაში, შემდეგ კი ესპანეთში.

საზღვაო რუკებისaგან განსხვავებით, რომელთა კვალი ბერძნულ და რომაულ ეპოქაში არ არსებობს და რომელთა პირველი ნიმუშები მე-13 საუკუნით თარიღდება, პერიპლუსი და მაშასადამე პორტოლანი იყენებენ უწყვეტ და არსებითად უცვლელ ტრადიციას, რომელიც საუკუნეების განმავლობაში გამოყენებისა და გამოცდილების შედეგია. კარიანდელი სკილაქსის პერიპლუსი ხმელთაშუა ზღვის პორტოლანის უძველესი ნიმუშია.

„Compasso da navegare“ შეიქმნა ანონიმური იტალიელის მიერ და საბირულ ენაზე, ხმელთაშუა ზღვის ლინგვა ფრანკაზე დაწერილ იქნა და შუა საუკუნეებით თარიღდება. შუა საუკუნეების მკვლევარები მას XIII საუკუნის შუა პერიოდით ათარიღებენ იმავე ტექსტის სხვა ვერსიებთან ფილოლოგიურ შედარებებზე დაყრდნობით. ტერმინი „compasso“ სავარაუდოდ ლათინური ზმნიდან compassare, ანუ ნაბიჯებით გაზომვადან იღებს სათავეს, თუმცა არ არის გამორიცხული კავშირი თავად კომპასთან (გამყოფთან), როგორც მანძილების გაზომვის ინსტრუმენტთან.

XIII-XV საუკუნეებს შორის შექმნილ სხვა მნიშვნელოვან პორტოლანის რუკებს შორის შეგვიძლია დავასახელოთ ატლანტის ოკეანეში ოფშორული ნავიგაციის უძველესი ნიმუში, რომელიც შეიქმნა სკანდინავიიდან ოკეანის ჩრდილოეთით მდებარე დიდი კუნძულებისკენ მიმავალი მარშრუტებისთვის, ის თარიღდება XIII საუკუნის შუა პერიოდით და ეკუთვნის ვალედემარის კოდექსს; და პირველი ფრანგული პორტოლანის რუკა ხმელთაშუა ზღვასთან დაკავშირებით, სახელწოდებით Le grant routier, რომელიც დაიწერა 1485 წელს, მაგრამ შემდეგ რამდენჯერმე იქნა განმეორებით გამოცემული 1643 წლამდე.

ზემოხსენებული პერიოდებით დათარიღებულ ტექსტებს საზღვაო რუკები თან არ ახლდა, გარდა ზოგიერთი სანაპირო პროფილების ნახაზისა, რომლებიც მოგვიანებით დაიბეჭდა ან ჩასმული იყო გვერდებს შორის. მეთხუთმეტე საუკუნეში ესპანეთსა და პორტუგალიაში გეოგრაფიული კვლევების გაჩენის შემდეგ, პორტოლანის რუკები სახელმწიფო საიდუმლოებით მოცული გახდა.

მეთოთხმეტე, მეთხუთმეტე და მეთექვსმეტე საუკუნეების სხვა საზღვაო რუკებს, ძირითადად ხელით დაწერილ პერგამენტებზე, რომლებსაც პორტოლანიჩებს უწოდებენ, ზოგჯერ ცალკეულებს, ზოგჯერ ატლასებში შეკრებილს, თან ახლდა სანაპიროს კონკრეტული მახასიათებლების ვრცელი აღწერითი წარწერები და ზღვაოსნებისთვის განკუთვნილი ინსტრუქციები. ეს რუკები შედგენილი იყო ისე რომ არ იყო გათვალისწინებული დედამიწის სიმრუდე და მათზე ლოქსოდრომული ანუ მრუდი ხაზები იყო: ამის გამო ისინი ოკეანის გადაკვეთისას სახელმძღვანელოდ გამოსაყენებლად უვარგისი იყო. სამაგიეროდ, ისინი სასარგებლო იყო პატარა ზღვებში ნავიგაციისთვის, როგორიცაა ხმელთაშუა ზღვა და წითელი ზღვა.

პირველი პორტოლანი საზღვაო რუკებით არის „De Spieghel der Zeevaerdt“, რომელიც 1583-1584 წლებში გამოქვეყნდა ჰოლანდიელი ლუკას იანსზუნ ვაგენერის მიერ. მან, იმისათვის რომ თავისი პროდუქტი ევროპის ყველა საზღვაო ფლოტზე გაევრცელებინა, ის ფრანგულ, ინგლისურ და გერმანულ ენებზე თარგმნა. ვაგენერის ნაშრომი იმდენად კარგად იყო შესრულებული, რომ ინგლისის ადმირალიტეტმა სერ ენტონი ეშლის შეუკვეთა მისი გადამუშავება, რომელმაც შექმნა „მეზღვაურთა სარკე“ (ინგლ. The Mariners' Mirrour), რომელიც დაახლოებით 1588 წელს გამოიცა და მოგვიანებით 1590 წელს ფრანგულ გამოცემაში გამოიცა სახელწოდებით „Du Miroir de la navigation“ .

მე-17 საუკუნის განმავლობაში ევროპაში გამოიყენებოდა დიდი პორტოლანის ატლასები, რომლებიც ძირითადად ჰოლანდიური წარმოების იყო, მიუხედავად იმისა რომ უცხოური რუკებიდან ყოფილიყო აღებული, მაინც რამდენიმე ტომად იყო, რომლებიც მთელ მსოფლიოს მოიცავდა და მოიცავდა სანაპირო ზოლის დეტალურ აღწერას პორტიდან პორტამდე, ტექსტში ჩასმული სანაპირო ზოლის ელემენტარული ხედებით, ასევე სხვადასხვა მასშტაბის საზღვაო რუკებს.

მხოლოდ მე-18 საუკუნეში გამოეყო პორტოლანო საზღვაო რუკებს: რომელთაგან რუკები ძირითადად რეგიონალური ზომის ატლასებში იყო დაჯგუფებული და პორტოლანომ მიიღო ის ღირებულება, რაც მას დღეს აქვს, ანუ ოფიციალური კარტოგრაფიული ორგანოების მიერ შემუშავებული საზღვაო დოკუმენტია.

სანაოსნო გზამკვლევები დღეს

ბევრი ერი აქვეყნებს სანაოსნო გზამკვლევებს საკუთარი და უცხო წყლებისთვის, სადაც ისინი საერთაშორისო ჰიდროგრაფიული ორგანიზაციის (IHO) მიერ დანიშნულნი არიან, როგორც ძირითადი კარტოგრაფიული ორგანო. მეზობელი ქვეყნები ან სხვა ეროვნული ინტერესის ტერიტორიები ხშირად დაფარულია რამდენიმე ჰიდროგრაფიული ოფისით, რომლებიც მსოფლიო მასშტაბით დაფარვას სთავაზობენ. ტომები, როგორც წესი, გამოიცემა ეროვნულ ენაზე, მაგრამ ბევრი ქვეყანა ასევე აქვეყნებს ეკვივალენტურ ინგლისურ ვერსიას. ზოგიერთი ერი საკუთარ ტომებს ინტერნეტიდან უფასოდ გადმოწერისთვის უშვებს, ზოგი კი მათ პირდაპირ ან აგენტების მეშვეობით ყიდის.

მწარმოებელი ორგანოს მიხედვით, სანაოსნო გზამკვლევები ხელმისაწვდომია გამოწერის, ნაბეჭდი ან ციფრული ვერსიის სახით; შესაბამისობის შესანარჩუნებლად, შინაარსის განახლება ხდება რეგულარულად და ასევე ახალი გამოცემებით.

სანაოსნო გზამკვლევების რეკომენდაციები მოცემულია IHO პუბლიკაციის M-3 რეზოლუციებში .

გალერეა

კარტა პისანა, 1296.
პორტოლანის სქემა ალბინო დე კანეპას მიერ, 1489 წ.
აბრაამ კრესკესის კატალონიური ატლასის ნაწილი, 1375, საფრანგეთის ეროვნული ბიბლიოთეკა.
პორტუგალიური პორტოლანი ხორხე დე აგიარი (1492), იელის უნივერსიტეტი.