რომაული ფორუმი
რომაული ფორუმი (იტალ. Foro Romano), ლათინურად ასევე ცნობილია როგორც Forum Romanum — მართკუთხა მოედანი ქალაქ რომის ცენტრში, რომელსაც გარს აკრავს რამდენიმე მნიშვნელოვანი ანტიკური სამთავრობო შენობის ნანგრევი. ძველი ქალაქის მოქალაქეები ამ სივრცეს, რომელიც თავდაპირველად ბაზრობა იყო, უწოდებდნენ Forum Magnum-ს, ან უბრალოდ Forum-ს.[1]
საუკუნეების განმავლობაში ფორუმი იყო რომის ყოველდღიური ცხოვრების ცენტრი: ტრიუმფალური პროცესიებისა და არჩევნების ადგილი; საჯარო გამოსვლების, სისხლის სამართლის პროცესებისა და გლადიატორული შეჯიბრებების ადგილი; კომერციული და სამართლებრივი საქმიანობის ცენტრი. აქ ქანდაკებებსა და ძეგლების აღმართავდნენ ქალაქის ლიდერების პატივსაცემად. მას ძველი რომის გულს უწოდებენ და მთელ ისტორიაში ყველაზე ცნობილი შეხვედრის ადგილი იყო.[2] პალატინისა და კაპიტოლიუმის ბორცვებს შორის მდებარე პატარა ველზე, ფორუმი დღეს წარმოადგენს არქიტექტურული ფრაგმენტების და პერიოდული არქეოლოგიური გათხრების შთამბეჭდავ ნანგრევებს, რომელიც ყოველწლიურად 4,5 მილიონზე მეტ ტურისტს იზიდავს.[3]
ძველი ქალაქის ბევრი უძველესი და უმნიშვნელოვანესი სტრუქტურა მდებარეობდა ფორუმზე ან მის სიახლოვეს. რომის სამეფოს უძველესი სამლოცველოები და ტაძრები მდებარეობდა სამხრეთ-აღმოსავლეთ კიდეზე. მათ შორის იყო ძველი სამეფო რეზიდენცია, რეჯია (ძვ. წ. VIII საუკუნე) და ვესტას ტაძარი (ძვ. წ. VII საუკუნე), ასევე ვესტას ქალწულების კომპლექსი, რომლებიც ყველა აღადგინეს რომის იმპერიის აღმავლობის შემდეგ.
სხვა არქაული სამლოცველოები მდებარეობდა ჩრდილო-დასავლეთით, როგორიცაა Umbilicus Urbis და ვულკანალი (ვულკანის სამლოცველო), განვითარდა რესპუბლიკის ფორმალურ კომიციუმად (შეკრების ადგილი). აქ იყო სენატი, ისევე როგორც რესპუბლიკური მთავრობა. სენატის სახლი, სამთავრობო ოფისები, ტრიბუნალები, ტაძრები, მემორიალები და ქანდაკებები თანდათან ავსებდა ტერიტორიას.
დროთა განმავლობაში არქაული კომიციუმი შეცვალა უფრო დიდმა ფორუმმა და სასამართლო საქმიანობის ფოკუსი გადავიდა ახალ ბაზილიკა ემილიაზე (ძვ. წ. 179), ფორმალურად ბაზილიკა ფულვია. დაახლოებით 130 წლის შემდეგ, იულიუს კეისარმა ააშენა ბაზილიკა იულია, რითაც ფოკუსი გადაიტანა როგორც სასამართლო ოფისებზე, ასევე თავად სენატზე.
საბოლოოდ, ბევრი ეკონომიკური და სასამართლო საქმიანობა გადავიდა Forum Romanum-დან უფრო დიდ და უფრო ექსტრავაგანტულ სტრუქტურებზე (ტრაიანეს ფორუმი და ბაზილიკა ულპია) ჩრდილოეთით. კონსტანტინე დიდის მმართველობის დროს მოხდა ფორუმის კომპლექსის ბოლო მნიშვნელოვანი გაფართოება - მაქსენციუსის ბაზილიკის (312 წ.) მშენებლობა. ამან პოლიტიკური ცენტრი დააბრუნა ფორუმზე დასავლეთის რომის იმპერიის დაცემამდე, თითქმის ორი საუკუნის შემდეგ.
რესურსები ინტერნეტში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- Reconstruction in 3D of the Roman Forum, Circus Maximus, and the Tiber Island – italyrome.info
- Roman Forum's 360x180 degree panorama virtual tour
- Digital Roman Forum, 3D reconstructions of the Roman Forum in c. 400
- Christian Hülsen: The Roman Forum (at LacusCurtius; Hülsen was one of the principal excavators of the Forum)
- Forum Romanum (photo archive)
- Map of the Forum in AD 100, blank or labelled
- Lucentini, M. (31 December 2012). The Rome Guide: Step by Step through History's Greatest City. Interlink. ISBN 9781623710088.
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ John Henry Middleton (1885). Ancient Rome in 1885. A. & C. Black, გვ. 252.
- ↑ Grant, Michael (1970), The Roman Forum, London: Weidenfeld & Nicolson; Photos by Werner Forman, p. 11.
- ↑ La Stampa – La top ten dei monumenti più visti Primo il Colosseo, seconda Pompei. Lastampa.it (11 March 2013). ციტირების თარიღი: 25 August 2014