როზო
|
როზო ფრანგ. Roseau Kwéyòl: Wozeau | |
 | |
| ქვეყანა |
 დომინიკა |
|---|---|
| კოორდინატები | 15°18′00″ ჩ. გ. 61°23′00″ დ. გ. / 15.30000° ჩ. გ. 61.38333° დ. გ. |
| პრეზიდენტი | ჩარლზ სავარინი (Charles Savarin) |
| ადრეული სახელები | შარლოტა თაუნი |
| ფართობი | 9.03 კმ² კმ² |
| ცენტრის სიმაღლე | 43±1 მეტრი |
| კლიმატის ტიპი | ტროპიკული |
| ოფიციალური ენა | ინგლისური |
| მოსახლეობა | 16 571 კაცი (2020) |
| სასაათო სარტყელი | UTC-4 |
| სატელეფონო კოდი | 767 |
| საფოსტო ინდექსი | 00109 |
| მფარველი წმინდანი | წმინდა გიორგი |
  | |
როზო (ფრანგ. Roseau, Kwéyòl: Wozeau) — დომინიკის დედაქალაქი და უდიდესი ქალაქი. აქ ცხოვრობს 16 571 ადამიანი (2020 წელი)[1][1], ეს არის მცირე ურბანული დასახლება. როზო მოქცეულია სენტ-ჯორჯის ოლქში, დედაქალაქის დასავლეთი ნაწილი მდებარეობს კარიბის ზღვის სანაპირო ზოლში, როზოში მიედინება მდინარე როზო. ქალაქში უძველესი დროიდან ცხოვრობდნენ კარიბული ეთნიკური ჯგუფის წარმომადგენლები.
ისტორია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ქალაქი როზო ასეული წლის წინათ ჩამოყალიბდა, როგორც მდინარე როზოს კლაკნილი. თავდაპირველად მას შარლოტა თაუნი ეწოდებოდა, თუმცა, ბოლო, 2000 წლის განმავლობაში, ინდიელები მიგრირდნენ ამ კუნძულზე და დასახლდნენ მდინარესთან ახლოს. XVI-XVII საუკუნეებში, ევროპელები, ფრანგი ხელმძღვანელის მეთაურობით ჩავიდნენ, რომელმაც 1805 წელს, დაწვა ქალაქი. 1979 წელს, კვლავ მოხდა როზოს თითქმის სრული განადგურება ქარიშხლის მიერ. მოგვიანებით, ფრანგებმა შექმნეს პატარა სახელმწიფო დასახლება. გადმოცემის თანახმად ამ, ტერიტორიას დაერქვა ეს სახელი, მას შემდეგ, რაც იპოვნეს გაზრდილი მდინარის ლერწამი მათ, ბანკებთან ახლოს. ქალაქის დასახლების გეგმა, სარკისებური მაგალითია საფრანგეთისა, სადაც ქუჩები ცენტრალური წერტილიდან არის გაშლილი დასახლების დასასრულამდე.
გამძვინვარებული კონფლიქტი მიმდინარეობდა საფრანგეთსა და ბრიტანეთს შორის ამ ტერიტორიაზე რამდენჯერმე. ბრიტანეთმა მოიპოვა ციხესიმაგრე. XVIII საუკუნის ბოლოს და XIX საუკუნის დასაწყისს, მათ გეგმა შადგინეს ქალაქისათვის, რაც მოიცავდა ფორტიფიკაციას და სახელმწიფო სტრუქტურებს, ქუჩების ორთოგონოლოგიურ გეგმას, ახალ ურბანულ ტერიტორიებს ჩრდილოეთით და სამხრეთით, მათ შორის ფოთერს ვილი და ნიუთაუნი. დასახლებისათვის მზაობა გამოხატეს 1950-იან წლებში. ამის შემდეგ, რამდენიმე ნახევრად ურბანული ახალი დასახლებები - როგორიც არის ქასთელ კომფორტი, ვოლ ჰაუსი, სტოკ ფერმი - აშენდა არსებულის გარშემო. რამდენიმე ძველი დასახლებები, როგორიც არის ფონ ქოლი და კანიფილდი დღესდღეობით მიეკუთვება როზოს გარშემო ნახევრად ურბანულ ტერიტორიას.
ფრანგული გავლენა, დღემდე შეგვიძლია დავინახოთ, მაგალითად მათ არქიტექტურაში და მრუდე ქუჩებში, ამ ჰიპოთეზას ადასტურებს ის ფაქტი, რომ როზოში არასწორი ქუჩები გაშლილია ძველი მარკეტი პლაზადან. ინგლისური გავლენის მაგალითები თვალშისაცემია არქიტექტურასა და ქუჩის სახელწოდებებში.
განათლება
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]როზო კუნძულზე განათლების ისტორიული ცენტრი იყო. ქალაქში არის ექვს საშუალო (Secondary School) და რვა დაწყებითი სკოლა (Primary School). დომინიკის დედაქალაქში არის საზოგადოებრივი კოლეჯი და დომინიკის სახელმწიფო კოლეჯი. აქ არის ორი კერძო სამედიცინო სკოლა, ყველა წმინდანის სამედიცინო სკოლა (All Saints School of Medicine) და როზოს უნივერსიტეტის სამედიცინო სკოლა ასევე, ორი კერძო უნივერსიტეტი, დასავლეთის მართმადიდებლური უნივერსიტეტი (Western Orthodox University) და ბოლსბრიჯის უნივერსიტეტი (Ballsbridge University), რომელსაც კოოპერატიული კამპუსები აქვს რამდენიმე ქვეყანაში მდგრადი განათლების გლობალური დღის წესრიგით.
არქიტექტურა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]როზოს ცენტრალურის ოლქი, არის პატარა და დიდი სახლებით და კიდევ უფრო დიდი თანამედროვე ბეტონის კონსტრუქციებით მჭიდროდ დასახლებული. ქალაქში ცოტაა მწვანე ან ღია სივრცეები; დღეს კიდევ უფრო ცოტაა, რადგან ბევრი შიდა ეზო, რომელიც ერთხელ ჩვეულებრივი, რიგით სივვრცედ მიიჩნეოდა, ახლა საოფისე ტერიტორია გახდა. თუმცა, რაიონში ყოველი მიმართულებით, მაინც ნატურალური ელემენტებია გამოყენებული. ზღვა და მდინარე უზრუნველყოფს წყლის რესურსებს ბოტანიკურ ბაღში, გუბერნატორის რეზიდენციის ბაღები კი ქაქლქს მწვანე სივრცედ წარმოაჩენს. ესე, ელემენტები უჩვეულოა კარიბიში. სხვა არცერთი ცენტრის, რეგიონში არ არის, ისეთი დიდი ბოტანიკური ბაღი, როგორიც ცენტრალურ ოლქში გვხვდება. მდინარე როზო არის ყველაზე დიდი მდინარე, რომელიც გადის კარიბის დედაქალაქში.
ცენტრალური როზოს ურბანული სტრუქტურა დაფუძნებულია არასტრუქტურიზებული ბადის სისტემაზე მინიატურული პროპორციებით, რაც ძალიან გაუგებარ და ძნელად წასაკითხ ქალაქად აქცევს. მიუხედავად იმისა, რომ ბადის ტერიტორია არ არის ვრცელი, ეს იწვევს ტურისტების საკმაოდ მარტივად დაკარგვას. 30 ჰექტარის ბადის ტერიტორიაზე არის დაახლოებით 80 ძალიან პატარა ფართობის მქონე ნაკვეთი გარშემორტყმული ქუჩებით. შედარებისათვის, კინგსთაუნისა და კასტრიეს ტერიტორიის მქოე ბადის ტერიტორიას - დედაქალაქები წმინდა ვინსენტი და წმინდა ლუსია - აქვს 40 ჰექტარზე დაახლოებით 50 და 60 პატარა ფართობის ზომის მქონე ნაკვეთით გარშემორტყმული ქუჩები. საშალოდ, ამ პატარა ფართობის მქონე ნაკვეთის ზომა ცენტრალურ როზოში იქნება ⅓ ჰექტარი, ანუ ცენტრალური კინგსთაუნის ნახევარი.
დასავლურ ინდური არქიტექტურის მაგალითებიც ვხვდება როზოში. პირველი, რაც ყველაზე თვალშისაცემია ეს არის ფრანგული კოლონიური სტილი და ენდემური არქიტექტურის ფორმა. ენდემური არქიტექტურა გულისხმობს მხოლოდ ადგილობრივი ხასიათის რესურსების და ცოდნის გამოყენებას არქიტექტურაში. ფრანგული გავლენის დიდი ნაწილი შეგვიძლია ვიპოვნოთ მეფე გიორგი V-ის ქუჩაზე. ქალაქის გარშემო კარგი მაგალითებია ინგლისური გავლენის, დიდ კოლონიურ ქალაქის სახლებში და კოლონიური საჯარო/სახელმწიფო ნაგებობებში.
დომინიკაში ევროპის მცირეოდენი კრეოლიზაციის მშვენიერ მაგალითს როზოში არსებული ეკლესიები წარმოადგენს.
საელჩოები და საკონსულოები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ქალაქში რამდენიმე საელჩოა, რომელიც მოიცავს ბრაზილიის, ჩინეთის]]]], კუბის და ვენესუელის საელჩოს. ქალაქში არის ასევე რამდენიმე საკონსულოც.
ტრანსპორტირება
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]როზო, როგორც ყველაზე მეტად მნიშვნელოვანი ქალაქი კუნძულზე და ბიზნეს აქტივობების კერა, ასევე ქალაქი არის ცენტრალური ფიგურა კონტაქტებისათვის. როზო მნიშვნელოვანი კავშირია ჩრდილოეთ, აღმოსავლეთ და სამხრეთ საზღვრებს შორის.
როზო კანიფილდის აეროპორტის, მეშვეობით უზრუნველყოფს საჰაერო ტრანსპორტირებას, ახლოსმდებარე პატარა თვითმფრინავის აეროპორტი, უზრუნველყოფს უშუალო კავშირებს მიმდებარე კუნძულებთან, ისევე როგორც ჩრდილოეთით უფრო დიდი დუგლასი – ჩარლზის აეროპორტი. საბორნე ტერმინალი, უზრუნველყოფს კავშირს ჩრდილოეთით მეზობელ გვადალუპასა და სამხრეთით მარტინიკასა და წმინდა ლუსიასთან.
როზოში არ ასრებობს სარკინიგზო სისტემა ან მეტრო.
სპორტი და რეკრეაცია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]როზოში ძალიან ბევრი შესაძლებლობაა რეკრეაციისათვის. ბევრი ადამიანი ბოტანიკურ ბაღში ეძებს სიმშვიდეს და სიგრილეს სწორედ ამიტომ ბაღს, იყენებენ, როგორც კვირა დღის შვებულებისათვის, ასევე ლანჩისათვის. როზო, ცნობილი ღონისძიების ჩასატარებელი ადგილია. ადგილობრივი კრიკეტ შეჯიბრებისათვის და სპორტული ტრენინგებისათვის. ქალაქში ფეხბურთი ძალიან აქტუალურია, ამიტომ ყველა ადგილას ფეხბურთის სხვადასხვა დონეს ვხვდებით (ნიუთაუნში, პოტერს ვილში და ბას ისთაითში). სპორტისთვის სტადიონი, ვინდსორ პარკშია.
სპორტული შესაძლებლობები და ინფრასტრუქტურა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ქალაქის გარშემო, სპეციალური სპორტული ობიექტებია გაკეთებული. კერძო ტენისის სათამაშო ადგილი არის ჰაი სტრიტზე; ნეტბოლი და კალათბურთის მოედანი დიდი რაოდენობით გვხვდება უმაღლეს სკოლაში (High School). სპეციალური ნეტბოლის და კალათბურთის სტადიონები არის სტოკფერმში, დომინიკის სახელმწიფო კოლეჯთან ახლოს.
2007 წელს, ვინდსორ პარკში, დომინიკის ეროვნულ ფეხბურთის გუნდს, ჩინელი მოსახლეობის სახელმწიფოს მთავრობამ 33 მილიონი დოლარი შესწირათ.
სხვაგან იშვიათი არ არის, რომ დაინახო ქუჩაში, ტროტუარზე ან სანაპიროზე შეჩვეული კრიკეტის ან ფეხბურთის დაბალი ხარისხის მოთამაში ადამიანები.
როზოში გავრცელებული სპორტებია: ნეტბოლი, კალათბურთი, ბეისბოლი და (გაცილებით ნაკლები რაოდენობით) ჩოგბურთი.
კლიმატი და ლანდშაფტი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]როზოს მიმდებარე ტერიტორიაზე ( მის ე.წ ხეობაში) ვხვდებით ადუღებულ ტბას 10,5 კმ აღმოსავლეთით, მორნ-ტრუა-პიტონის ეროვნული პარკში, ჩანჩქერებს, ცხელ წყაროებს და თვალწარმტაც პლატოებს.
მორნ ბრუსიდან ჩანს პანორამული პეიზაჟი ძირითადად როზოს ქალაქის ცენტრის, ჩრდილოეთით ვუდბრიჯ ბეის ღრმაწყალოვანი პორტის და ფონდ ქოლის მიმართულებით. მორნ ბრუსიდან აგრეთვე ჩანს ბოტანიკური ბაღები, ამ ბაზაზეა ასევე კარიბის ზღვა, რომელიც წარმტაცად გამოიყურება, როდესაც საზღვაო მოგზაურობის ლაინერები პორტზეა.
როზოს ტერიტორიაზე არის ეკვატორული კლიმატური სარტყელი, გამოისახება შედარებით მუდმივ ტემპერატურით, წლის განმავლობაში საშუალოდ მაღალი ტემპერატურა 28 -31 °C (82 - 88 °F) და დაბალი 19- 23 °C (66 - 73 °F). ატმოსფერული ნალექები საკმაოდ ხშირია მთელი წლის განმავლობაში, ქალაქში ნალექების წლიური რაოდენობა საშუალოდ 2000 მმ შეადგენს. როზოსთვის დამახასიათებელია უფრო მშრალი კლიმატი თებერვლიდან აპრილის ჩათვლით, თუმცა დანარჩენ თვეებში ნალექების მინიმალური რაოდენობა საშუალოდ 100 მმ აღწევს.
| როზოს ტემპერატურა თარიღების მიხედვით | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| თვე | იან | თებ | მარ | აპრ | მაის | ივნ | ივლ | აგვ | სექ | ოქტ | ნოემ | დეკ | წელი |
| მაღალი ტემპერატურა °C (°F) | 33
(91) |
34
(93) |
36
(97) |
36
(97) |
36
(97) |
36
(97) |
35
(95) |
35
(95) |
35
(95) |
37
(99) |
35
(95) |
34
(93) |
37
(99) |
| საშუალოდ მაღალი ტემპერატურა °C (°F) | 28.0
(82.4) |
28.0
(82.4) |
28.4
(83.1) |
29.1
(84.4) |
29.6
(85.3) |
30.1
(86.2) |
30.2
(86.4) |
30.5
(86.9) |
30.4
(86.7) |
29.0
(84.2) |
29.6
(85.3) |
28.6
(83.5) |
29.3
(84.7) |
| დღიური მაჩვენებელი °C (°F) | 24.9
(76.8) |
24.8
(76.6) |
25.1
(77.2) |
25.8
(78.4) |
26.6
(79.9) |
27.3
(81.1) |
27.4
(81.3) |
27.4
(81.3) |
27.1
(80.8) |
26.1
(79.0) |
26.2
(79.2) |
25.4
(77.7) |
26.2
(79.2) |
| საშუალოდ დაბალი ტემპერატურა °C (°F) | 21.8
(71.2) |
21.6
(70.9) |
21.8
(71.2) |
22.5
(72.5) |
23.7
(74.7) |
24.5
(76.1) |
24.6
(76.3) |
24.3
(75.7) |
23.8
(74.8) |
23.2
(73.8) |
22.8
(73.0) |
22.2
(72.0) |
23.1
(73.6) |
| დაბალი ტემპერატურა °C (°F) | 16
(61) |
17
(63) |
17
(63) |
18
(64) |
19
(66) |
20
(68) |
21
(70) |
21
(70) |
20
(68) |
18
(64) |
18
(64) |
17
(63) |
16
(61) |
| საშუალო სისწრაფე მმ (ინჩებში) | 159
(6.3) |
107
(4.2) |
135
(5.3) |
122
(4.8) |
220
(8.7) |
162
(6.4) |
181
(7.1) |
243
(9.6) |
298
(11.7) |
334
(13.1) |
374
(14.7) |
240
(9.4) |
2,575
(101.4) |
| საშუალო ფარდობითი ტენიანობა (%) | 71 | 68 | 65 | 64 | 64 | 67 | 72 | 73 | 71 | 73 | 74 | 72 | 70 |
| საშუალო ყოველთვიური მზის საათები | 198.9 | 200.6 | 227.3 | 244.9 | 243.2 | 227.7 | 231.2 | 240.4 | 212.2 | 219.5 | 194.0 | 189.5 | 2,629.4 |
| წყარო 1: NOAA | |||||||||||||
| წყარო 2: BBC Weather[2] | |||||||||||||
.
საქალაქო ცხოვრება
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]დღესდღეობით, ცენტრალურ როზოში ცოტა ადამიანი ცხოვრობს, რადგან ქალაქები სტიქიურად გაიზარდა სოფლების შემოერთების გზით, მაგრამ ბევრი მათგანი, ყოველდღიურად სამსახურში გარეუბნიდან ქალაქში მიდის და უკან ბრუნდება. მოტორიზებული სატრანსპორტო საშალებები, ცენტრალური ოლქში აცნობს წერტილიდან წერტილამდე გარემოში მოქცევის წესებს, რომელიც შექმნილია მრავალჯერადი გამოყენებისათვის. როგორც მოხუცები ამბობენ, თავდაპირველად აქ არ იყო ქუჩები, მაგრამ იყო სივრცე შენობებს შორის. როზოს და განსაკუთრებით ცენტრალური რაიონის ქუჩები, არის არა მხოლოდ ერთი ადგილიდან მეორეში გადასაადგილებლად გამოსაყენებელი, არამედ მას იყენებენ, როგორც ბაღი, სათამაშო მოედნი და საჯარო შეხვედრის ადგილი.
ცენტრალური ოლქის საზღვრებში, ბოტანიკური ბაღი, ძირითადად ბავშვების მიერ არის გამოყენებული.
საცხოვრებელი ბინები და ინფრასტრუქტურა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ქალაქში არ არის მსოფლიოში ცნობილი სასტუმროს ქსელები. ყველაზე ცნობილი სასტუმრო ფორტ იანგ ჰოტელია[3]. სასტუმრო თავად გვთავაზობს წინასწარ დაგეგმილ ტურებს ქალაქის მიმდებარე ტერიტორიაზე. მაგ: ვეშაპებთან ერთად ცურაობა ($3853), სათავგადასავლო არდადეგები ($1365), ხეტიალი ახალ სიმაღლეებზე ($2008) და სხვა მრავალი. ამასთანავე, როზოში შევხვდებით ე.წ საოჯახო სასტუმროს, რომელიც სულ რამდენიმე ადგილას, როგორც როზოში ასევე მის გარეუბანში არის გაკეთებული.
გამოჩენილი ადამიანები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- დომინიკის ძალიან ცნობილი მწერალი და ნოველისტი, ჯინ რიზი, დაიბადა 1890 წლის 24 აგვისტოს, როზოში
- NBA-ის კალათბურთელი გარტ ჟოზეფი დაიბადა 1973 წლის 8 აგვისტოს, ქალაქში
- ლედი მერი იუჯინია ჩარლზი (Mary Eugenia Charles), ყოფილი პრემიერ მინისტრი და პირველი ქალი პრემიერ მინისტრი კარიბიაში, მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტი იყო აღმოსავლეთ კარიბის შტატების განვითარების ორგანიზაციაში (OECS) და 1980-იან წლებში ჩართული იყო აშშ-ს გრენადაში შეჭრის ქეისში.
- გორდონ ჰენდერსონი ბენდი ეგზაილ ონის ქეიდენს ლიფსო
- ჰენრი ვილკოქსონი, მსახიობი, დაიბადა 1905 წელს როზოში
- პრინც აიტალ ჯო, მუსიკოსი, დაიბადა 1963 წელს როზოში.
საკვები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]თქვენი საუკეთესო არჩევანი იქნება თუ დააგემოვნებთ როზოში კერძებს. ქალაქში შეგიძლიათ იპოვნოთ ხელმისაწვდომი კარიბული სამზარეულო, სტანდარტული ევროპული ფასებით. ქალაქის ცენტრში მდებარე მაღაზიებში ყიდიან ახლად დაჭერილ ზღვის პროდუქტებს, ნიჟარებს, ლოკოკინების მრავალ სახეობას, რომელიც დომინიკელთა საყვარელი კერძია. ზოგიერთ მენიუში, ასევე შედის თი-თი-რი (პატარა თევზის ნამცხვრები) და კრაბის ზურგი, ასევე გოგრის წვნიანი, შემწვარი მრავალძარღვა და თხის წყალი, მოშუშული თხის ხორცისგან დამზადებული კერძებიც.
ტურისტების ფავორიტ რესტორანს[4] წარმოადგენს:
- Kozy's Niche
- Old Stone Grill & Bar
- Le Petit Paris Bakery and Restaurant
- Ruins Rock Cafe
- Palisades Restaurant და სხვა მრავალი.
ლიტერატურა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- https://www.britannica.com/place/Dominica
- https://worldpopulationreview.com/countries/dominica-population
- https://www.bbc.com/weather/3575635
- https://www.google.com/maps/place/Roseau,+Dominica/@15.306121,-61.3948394,14z/data=!3m1!4b1!4m5!3m4!1s0x8c14d59176f2ef8b:0x5a2f329cb3abb373!8m2!3d15.3091676!4d-61.3793554
- https://www.tripadvisor.com/Travel-g147282-s406/Roseau:Dominica:Sports.And.Activities.html
- https://discoverdominica.com/en/island-transportation
- http://countrylicious.com/dominica/famous-people
- https://education.stateuniversity.com/pages/384/Dominica-SUMMARY.html
- https://nightborntravel.com/roseau-dominica/
რესურსები ინტერნეტში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- როზოსთან დაკავშირებული ვიკიმედია ინფორმაცაია.
- ფოტოგალერეა და მოგზაურობა როზოდან
- ყველა წმინდანთა უნივერსიტეტი
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ მოსახლეობა როზოში 2020 წელი. World Population View. 1 ივლისი, 2020.
- ↑ საშუალო ტემპერატურა როზო, დომინიკა, BBC Weather. 28 თებერვალი 2013.
- ↑ საუკეთესო სასტუმრო დომინიკაში | Fort Young Hotel |
- ↑ ტურისტების ფავორიტი რესტორანი როზოში.