პიაცა დელ-პოპოლო
პიაცა დელ პოპოლო (იტალ. Piazza del Popolo) — დიდი ურბანული მოედანი რომში. სახელი თანამედროვე იტალიურში სიტყვასიტყვით ნიშნავს „ხალხის მოედანს“, მაგრამ ისტორიულად იგი მომდინარეობს ვერხვის ხეებისგან (populus ლათინურად, pioppo იტალიურად), რომლის მიხედვითაც სახელი დაერქვა სანტა მარია დელ პოპოლოს ეკლესიას, რომელიც მოედნის ჩრდილო-აღმოსავლეთ კუთხეში მდებარეობს. მოედანი მდებარეობს ავრელიანეს კედლების ჩრდილოეთ კარიბჭის შიგნით, რომელიც ოდესღაც ძველი რომის ფლამინიის კარიბჭე იყო და ახლა დელ პოპოლოს კარიბჭედ იწოდება. ეს იყო ფლამინიის ქუჩის საწყისი წერტილი, გზისა არიმინუმისკენ (დღევანდელი რიმინი) და ყველაზე მნიშვნელოვანი მარშრუტი ჩრდილოეთისკენ. ამავდროულად, რკინიგზის ეპოქამდე, ეს იყო მოგზაურის პირველი ხედი რომზე, აქ ჩასვლისას. საუკუნეების განმავლობაში, პიაცა დელ პოპოლო იყო საჯარო სიკვდილით დასჯის ადგილი, რომელთაგან ბოლო 1826 წელს ჩატარდა.
ვალადიერის დიზაინი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]მოედნის დღევანდელი განლაგება ნეოკლასიკურ სტილში დაპროექტდა 1811-1822 წლებში არქიტექტორ ჯუზეპე ვალადიერის მიერ.[1] მან მოაშორა ჯაკომო დელა პორტას მოკრძალებული შადრევანი, რომელიც 1572 წელს აიგო,[2] და დაანგრია რამდენიმე უმნიშვნელო შენობა და უსისტემო მაღალი დამცავი კედლები, რათა შეექმნა ორი ნახევარწრე, რომლებიც მოგვაგონებს ბერნინის გეგმას წმინდა პეტრეს მოედნისთვის, რითაც ჩაანაცვლა თავდაპირველი ვიწრო ტრაპეციული მოედანი, რომელიც ცენტრირებული იყო ფლამინიის ქუჩაზე.
თუმცა, ვალადიერის პიაცა დელ პოპოლო მოიცავდა ხეების სიმწვანეს, როგორც არსებით ელემენტს. მან სივრცე მესამე განზომილებაში წარმოიდგინა, რაც გამოიხატა გამზირის მშენებლობაში, რომელიც ადის პინჩოდან (ზემოთ, მარჯვნივ) მოაჯირებულ გადასახედამდე.
მოედნის ცენტრში დგას სეთი I-ის (შემდგომში რამსეს II-ის მიერ აღმართული) ეგვიპტური ობელისკი ჰელიოპოლისიდან. ობელისკის სამი მხარე გამოიკვეთა სეთი I-ის მეფობის დროს, ხოლო მეოთხე მხარე - რამზეს II-ის დროს. ობელისკი, ცნობილი როგორც „ფლამინიოს ობელისკი“ ან „პოპოლოს ობელისკი“, რომის მეორე უძველესი და ერთ-ერთი უმაღლესი ობელისკია (დაახლოებით 24 მეტრი სიმაღლის, ან 36 მეტრი კვარცხლბეკის ჩათვლით). ობელისკი რომში ჩამოიტანეს ძვ.წ. 1 წელს ავგუსტუსის ბრძანებით და თავდაპირველად დაიდგა ცირკუს მაქსიმუსში. ის აქ, მოედანზე, თავიდან აღმართა არქიტექტორ-ინჟინერმა დომენიკო ფონტანამ 1589 წელს, სიქსტუს V-ის ურბანული გეგმის ფარგლებში. მოედანზე ასევე ადრე იდგა ცენტრალური შადრევანი, რომელიც 1818 წელს პიაცა ნიკოზიაზე გადაიტანეს, როდესაც ობელისკის ფუძესთან დაემატა ეგვიპტური სტილის ლომების ფორმის შადრევნები.[3]
ჩრდილოეთიდან გადმოხედვისას, მოედნიდან ქალაქში სამი ქუჩა იტოტება, რაც ქმნის ე.წ. "სამკაპს" (il Tridente) დელ კორსოს ცენტრში, დელ ბაბუინოს ქუჩის მარცხნივ (გაიხსნა 1525 წელს როგორც ვია პაოლინა) და დი რიპეტის ქუჩის (გახსნა ლეო X-მ 1518 წელს როგორც ვია ლეონინა) მარჯვნივ. ტყუპი ეკლესიები (chiese gemelle) - სანტა მარია დეი მირაკოლი (1681) და სანტა მარია ინ მონტესანტო (1679) რომლებიც, დაწყებულია კარლო რაინალდის მიერ და დასრულებულია ბერნინისა და კარლო ფონტანას მიერ, განსაზღვრავენ გზების გადაკვეთებს. ტყუპი ეკლესიების ყურადღებით დათვალიერება გვიჩვენებს, რომ ისინი არ არიან უბრალოდ ერთმანეთის ასლები, როგორც ეს იქნებოდა ნეოკლასიკურ პროექტში, არამედ განსხვავდებიან თავიანთი დეტალებით.ისინი გვთავაზობენ მრავალფეროვნებას მათი სიმეტრიული ბალანსის ფარგლებში, ბაროკოს სტილში.
ცენტრალური ქუჩა, ახლა ცნობილი როგორც დელ კორსოს ქუჩა, იყო ძველი ლატის ქუჩა და ჩრდილოეთით იგი უკავშირდება ძველ რომაულ გზას, ფლამინიას, ქალაქის კარიბჭის მიღმა, ხოლო სამხრეთით - პიაცა ვენეციას (ყოფილი პიაცა სან მარკო), კაპიტოლიუმსა და ფორუმს. დი რიპეტის ქუჩა გადის ავგუსტუსის მავზოლეუმის გვერდით, მდინარე ტიბრამდე, სადაც ბაროკოს სტილის სანაპირო პორტო დი რიპეტა მდებარეობდა, სანამ XIX საუკუნის ბოლოს არ განადგურდა. დელ ბაბუინოს ქუჩა რომელიც უკავშირდება პიაცა დი სპანიას, თავის სახელს იღებს სილენოსის გროტესკული ქანდაკებისგან, რომელმაც სახალხო სახელი „ბაბუინი“ მიიღო.
მოედნის ჩრდილოეთით დგას დელ პოპოლოს კარიბჭე, რომლის მიღმაც მდებარეობს პიაცალე ფლამინიო და ფლამინიის ქუჩის დასაწყისი. კარიბჭე გადაკეთდა თავისი ამჟამინდელი სახით ბერნინის მიერ პაპ ალექსანდრე VII-ის დავალებით 1655 წელს, რათა მისალმებოდნენ შვედეთის დედოფალ კრისტინას რომში ჩასვლას, მისი რომის კათოლიკურ ეკლესიაზე მოქცევისა და ტახტიდან გადადგომის შემდეგ.[4] სანტა მარია დელ პოპოლოს პირდაპირ დგას კარაბინერების (იტალიის სამხედრო პოლიცია) სადგური, ეკლესიის გუმბათის ამრეკლავი სახურავით.
თავის ურბანისტულ პროექტში, ვალადიერმა ააშენა მსგავსი მოედნები, რომლებიც ქმნიან ჩარჩოს ტყუპი ეკლესიების სცენოგრაფიისთვის და აკავებენ მისი კომპოზიციის ორ კუთხეს. მან განათავსა მესამე მოედანი მათ პირისპირ და შეუსაბამა დაბალი სტრუქტურა, რაც ფარავს სანტა მარია დელ პოპოლოს გვერდს, მისი ლამაზი ადრეული რენესანსის ფასადით, რომლებიც ერთად აკავებენ ჩრდილოეთის ორ კუთხეს. ვალადიერმა შემოხაზა ეს ახლად განსაზღვრული ოვალური მოედანი რომის ქალაქისთვის იდენტური კედლების მრუდებით, რომლებიც ქმნიან მოხრილ ეგზედრას მსგავს სივრცეებს. დასავლეთით, ხეების ეკრანი ფარავს შენობების იქით შეუსაბამო ფასადებს.
ფანტანები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მილსადენი, რომელიც ატარებს აკვა ვერჯინე ნუოვოს, დასრულდა 1820-იან წლებში და მისმა წყალმა შესაძლებლობა შექმნა შადრევნებისა და მათი აუზებისთვის, რომლებიც უზრუნველყოფდნენ ჩვეულებრივ საჯარო წყალმომარაგებას ურბანული რაიონისთვის. რენესანსის ეპოქიდან მოყოლებული, ასეთი ტერმინალური შადრევნები ასევე იძლეოდა საშუალებას გრანდიოზული ტერმინალური წყლის სანახაობისთვის, რომელსაც რომში ეწოდება mostra ანუ ჩვენება. რაც შადრევანს სანახაობრივად აქცევს, არ არის მხოლოდ მისი ზომა ან ბრწყინვალება, არამედ მისი სპეციფიკური დანიშნულება, როგორც შადრევანი.[5] ვალადიერს დაგეგმილი ჰქონდა შადრევნები პინჩოს ფერდობის ზედა იარუსში, მაგრამ ისინი არ განხორციელებულა, ნაწილობრივ წყლის ნაკლებობის გამო.[6]
ჯოვანი ჩეკარინის შადრევნები (1822-23), ერთნაირი კომპოზიციებით, სადაც ცენტრალური ფიგურა გარშემორტყმულია ორი თანმხლები ფიგურით, დგას მოედნის თითოეულ მხარეს აღმოსავლეთით და დასავლეთით, რომლებიც შემსაზღვრულია სეზონების (1828) ნეოკლასიკური ქანდაკებებით.[7] ფონტანა დელ ნეტუნო (ნეპტუნის შადრევანი)[8] დგას დასავლეთ მხარეს, ნეპტუნს თავისი სამკბილათი თან ახლავს ორი ტრიტონი. რომი ტიბრსა და ანიენეს შორის აღმოსავლეთ მხარეს, პინჩოს ციცაბო ფერდობის წინააღმდეგ, წარმოადგენს წყალსადენის საბოლოო ახეს. ქალღმერთი რომა შეიარაღებულია შუბითა და ჩაფხუტით და წინ არის მგელი, რომელიც კვებავს რომულუსსა და რემუსს.[6]
მოედნის ცენტრში არის „Fontana dell' Obelisco“: ოთხი მინი-შადრევნის ჯგუფი, რომელთაგან თითოეული შედგება საფეხურებიანი პლინთუსისგან, რომლებიც გარს ერტყმიან ობელისკს.
ურბანიზაცია სამ განზომილებაში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება].jpg)
ვალადიერის მთავარი მიღწევა იყო მოედნის დაკავშირება პინჩოს სიმაღლეებთან, ძველი რომის პინჩიანის გორაკთან, რომელიც აღმოსავლეთიდან გადმოჰყურებს სივრცეს. მან მოაშორა არარეგულარული ტერასული ბაღები, რომლებიც ეკუთვნოდა ავგუსტინელთა მონასტერს, რომელიც დაკავშირებული იყო სანტა მარია დელ პოპოლოსთან. მის ადგილას შექმნა ეტლის გზა, რომელიც უკან ბრუნდებოდა და ქვეითი კიბეები, რომლებიც ადიოდა ჩანჩქერის გვერდით პინჩოს პარკამდე, სადაც მოაჯირით გაფორმებული იყო სათვალთვალო, რომელსაც საყრდენად აქვს სამ-თაღიანი ნიმფეუმი, უკან — ფართო ხრეშიანი გახსნილი სივრცე, რომელიც ღერძზეა მოთავსებული ქვემოთ მდებარე მოედანთან. ფორმალურად დარგული ხეები შემოსაზღვრავენ ღია სივრცეს. დარგული პინჩო, თავის მხრივ, უზრუნველყოფს კავშირს ვილა ბორგეზეს ბაღებთან.
მის აღდგენამდე და ქვეითების ზონად გარდაქმნამდე 1997-1998 წლებში, პიაცა დელ პოპოლო ხშირად იყო საცობებით გადატვირთული და დაპარკინგებული მანქანებით სავსე.[9]
ლიტერატურა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- Giedion, Siegfried, Space, Time and Architecture pp. 151–54
- Thais-Rome: Fountains
რესურსები ინტერნეტში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- Roberto Piperno "Piazza del Popolo"
- Riccardo Cigola, "Piazza del Popolo"
- Piazza del Popolo დაარქივებული 2016-07-23 საიტზე Wayback Machine.
- Rome and Piazza del Popolo
- High-resolution 360° Panoramas and Images of Piazza del Popolo in Art Atlas
ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე: პიაცა დელ-პოპოლო
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ Valadier published his first proposal for the Piazza del Popolo in 1794; the final proposal as built appeared in 1816, when the works were already in progress.
- ↑ Della Porta's fontana dello trullo has been cleaned and re-erected in piazza Nicosia.
- ↑ This obelisk was originally a set of two but the 'mate' has not been found with a degree of certainty.
- ↑ Whereas such festive structures elsewhere were built of weather-resistant plaster, this structure was more permanently executed in stone. See the festive tradition of the royal entry.
- ↑ Peter J. Aicher, "Terminal Display Fountains ("Mostre") and the Aqueducts of Ancient Rome" Phoenix 47.4 (Winter 1993:339–352), p. 339. Aicher makes a case for the terminal fountains as features of modern Rome, but not of ancient Rome, as commonly assumed in the standard works listed in his bibliography p. 339.
- ↑ 6.0 6.1 M.G. Tolomeo, "Le fontane del piazza del Popolo e la mostra del nuovo aquedotto Vergine elevato", Il Trionfo dell'acqua (Rome, 1986:240–243).
- ↑ Touring Club Italiano, Roma e dintorni 1965:181, gives the names of the four sculptors responsible: Filippo Guaccarini (Spring), Francesco Massimiliano Laboureur (Summer), Achille Stocchi (Autumn), and Felice Raini (Winter).
- ↑ This fountain should not be confused with the Fountain of Neptune in the Piazza Navona.
- ↑ Piazza del Popolo: the newly restored Fontana dei Leoni en-US (2016-04-06). ციტირების თარიღი: 2022-02-17
