შინაარსზე გადასვლა

ნიკა შაჰკარამის მკვლელობა

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია

ნიკა შაჰკარამი (სპარს. ნიکا შაکرمی‎) — 2022 წლის 20 სექტემბერს, 16 წლის ირანელი გოგონა გაუჩინარდა თეირანში 2022 წლის ირანში მაჰსა ამინის გარდაცვალების შემდეგ გამართულ საპროტესტო აქციების დროს. მისი გარდაცვალების შესახებ ოჯახს ათი დღის შემდეგ შეატყობინეს. ნიკა შაჰკარამი გარდაიცვალა საეჭვო ვითარებაში, რომელიც, სავარაუდოდ, დაკავშირებულია ირანის სპეცსამსახურების ძალადობასთან. მას შემდეგ რაც გოგონას ცხედარი ოჯახმა ამოიცნო, ახლობლებმა მისი დაკრძალვა ხორამაბადში დაგეგმა, მაგრამ ცხედარი სავარაუდოდ მოიპარა ირანის ხელისუფლებამ და დაკრძალეს ჰაიათ ალ-გეიბში, ოჯახზე გავლენის მოხდენის მიზნით, რათა თავიდან აიცილებინათ სამგლოვიარო მსვლელობა, რასაც შესაძლოა შემდგომი პროტესტი გამოეწვია.

ირანის ხელისუფლებამ უარყო პასუხისმგებლობა, გაავრცელა რამდენიმე ურთიერთგამომრიცხავი ამბავი მისი სიკვდილის შესახებ და, სავარაუდოდ, აიძულა მისი ოჯახის ზოგიერთი წევრი ამ ვერსიების მხარდაჭერაში. შაჰკარამის გარდაცვალებამ და მთავრობის მცდელობებმა, დაემალა ინფორმაცია მისი შესახებ, ფართო საერთაშორისო მედიით გაშუქდა და კიდევ უფრო გააძლიერა მიმდინარე პროტესტი.

მისი გარდაცვალების ოფიციალური მიზეზი მოგვიანებით აღწერილი იყო ბეჰეშტე-ზაჰრას დოკუმენტში, როგორც ბლაგვი საგნით მიღებული ტრამვის შედეგი.[1]

შაჰკარამი, სარინა ესმაილზადე და ჰადით ნაჯაფი ირანში მიმდინარე საპროტესტო აქციების ახალი სახეები გახდნენ და მათი ფოტოები ირანის ქალაქების კედლებზე ფარულად გაკრულ ბანერებზე გამოჩნდა.[2]

წინაისტორია

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ნიკა შაჰკარამი დაიბადა 2005 წლის 2 ოქტომბერს,[3] ხორამაბადში, ლურესტანის პროვინციაში, ლურების ოჯახში.[4][5] მისი ბიოგრაფიის შესახებ ცოტა რამ არის ცნობილი.[6]

ნიკა შაჰკარამს ოჯახური კავშირები ჰქონდა სამხრეთ-დასავლეთ ირანის ხორამაბადთან,[6], родным городом её отца[3] მამის მშობლიურ ქალაქთან. იგი ოჯახში მეორე შვილი იყო.[4] ნიკა შაჰკარამი ცხოვრობდა დეიდასთან[7][8] თეირანში[7][9] და მუშაობდა ყავის მაღაზიაში.[7] იგი მამის გარდაცვალების შემდეგ საცხოვრებლად გადავიდა თეირანში.[4]

გაუჩინარება და სიკვდილი

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ნიკა შაჰკარამი მონაწილეობდა 2022 წლის სექტემბრის საპროტესტო აქციებში, რომელიც გამოწვეული იყო მაჰსა ამინის სიკვდილით და მიზნად ისახავდა ქალთა უფლებების გაფართოებას ირანში. ნიკა შაჰკარამი 20 სექტემბერს თეირანში, კეშავარზის ბულვარში საპროტესტო აქციის შემდეგ გაუჩინარდა.[10] მან სახლი დატოვა დაახლოებით 13:00 საათზე და თან წაიღო ბოთლით წყალი და პირსახოცი, რათა თავი დაეცვა ცრემლსადენი გაზისგან.[8] თავიდან ნიკა შაჰკარამმა ოჯახს უთხრა, რომ აპირებდა თავის დის მონახულებას.[11] ოჯახის თქმით, გოგონასგან ბოლო შეტყობინება იყო მისი ერთ-ერთი მეგობრისთვის გაგზავნილი შეტყობინება, რომელშიც ნიკა აცხადებდა, რომ მას დევნიდნენ უსაფრთხოების ძალები.[3][9][12] როგორც ჩანს, ის მეგობრებს დაშორდა, რადგან პროტესტი უფრო ხალხმრავალი გახდა.[7] ბოლოს მეგობრებმა ის ნახეს დაახლოებით 15:00 საათზე.[13] 20 სექტემბრის ღამეს ნიკა შაჰკარამის Telegram-ისა და Instagram-ის ანგარიშები წაიშალა და მისი ტელეფონი გამოირთო.[9][11] CNN-ის ცნობით, 12 ოქტომბერს, ნიკა შაჰკარამის Telegram-ის ექაუნთი ცოტა ხნით აღადგინეს, სავარაუდოდ, ირანის ხელისუფლებამ და ოჯახის წევრებმა დაადასტურეს, რომ ნიკას ტელეფონი თეირანის პროკურორებს ჰქონდათ. ირანის სახელმწიფო მედია ასევე იტყობინებოდა, რომ ხელისუფლებამ მიიღო წვდომა პირდაპირ შეტყობინებებზე მის ინსტაგრამის ანგარიშზე.[14]

2022 წლის 27 ოქტომბერს CNN-მა გამოაქვეყნა ნიკა შაჰკარამის ბოლო საათების კადრები საპროტესტო აქციების დროს.[15] ერთ-ერთ ვიდეოში ჩანს, რომ ის იმალება საცობში მანქანების უკან და ეუბნება მძღოლს: „არ იმოძრაო, არ იმოძრაო“, რაც გულისხმობს, რომ მას მიზანმიმართულად მისდევდნენ. პირმა, რომელმაც ვიდეო CNN-ს მიაწოდა, თქვა, რომ მან დაინახა, როგორ დააკავეს ნიკა და ჩასვეს პოლიციის ფურგონში.[15] მას შემდეგ, რაც მის შესახებ ოჯახმა ვერაფერი შეიტყო, განცხადება შეიტანეს გაუჩინარების შესახებ [11] და დაიწყო გოგონას ძებნა პოლიციის განყოფილებებსა და საავადმყოფოებში.[12] ახლობლები სოციალურ ქსელებში მის ფოტოებსაც აქვეყნებდნენ იმ იმედით, რომ ვინმე ამოიცნობდა.[7] ათი დღის შემდეგ[3] მათ შეატყობინეს, რომ მომიტინგეების სასამართლო ექსპერტიზამ გარდაცვლილებში[16] იპოვა მსგავსი მახასიათებლების მქონე ქალი[16] და მისი ცხედარი იმყოფებოდა კაჰრიზაკის მორგში,[9] რომელიც მდებარეობდა ადგილობრივ იზოლატორში.[3] ნიკას ოჯახის წევრებს ცხედრის ნახვის უფლება არ მისცეს, იდენტიფიკაციის მიზნით მხოლოდ რამდენიმე წამით გადახადეს გოგონას სახეს.[3] ხელისუფლებამ მათ უთხრა, რომ იგი დიდი სიმაღლიდან დაცემის შედეგად გარდაიცვალა.[16] ამის საილუსტრაციოდ მათ აჩვენეს მისი უსიცოცხლო სხეულის ფოტო ტროტუარზე, მაგრამ მათ ეს ფოტო საეჭვოდ მიიჩნიეს.[9][10] შაჰკარამის დეიდამ ინტერვიუში განაცხადა, რომ მისი შვილის ცხვირი მთლიანად იყო გატეხილი და თავის ქალა იყო „გატეხილი და განადგურებული მძიმე საგნის რამდენიმე დარტყმის შედეგად“, შესაძლოა ხელკეტით.[7][10][16] ოჯახს უთხრეს, რომ შაჰკარამი გაიტაცეს, დააკავეს და დაკითხა ისლამური რევოლუციის გვარდიის კორპუსმა[12] ერთი კვირის განმავლობაში,[17] შემდეგ კი მცირე ხნით გადაიყვანეს ევინის ციხეში[8][12] — ციხეში, რომლის თანამშრომლებს ხშირად ადანაშაულებდნენ პატიმრების მიმართ სისტემატურ გაუპატიურებასა და წამებაში.[8][18][19][20]

2024 წლის 30 აპრილს გამოქვეყნდა BBC-ის გამოძიება, რომელიც ადასტურებდა, რომ ნიკა შაჰკარამი მოკლეს ირანულმა დაზვერვის ოფიცრებმა, რაც გამოვლინდა ჟურნალისტებისთვის ხელმისაწვდომი საიდუმლო ანგარიშის საფუძველზე. მოხსენება მოამზადა ისლამური რევოლუციის გვარდიის კორპუსმა (IRGC), რომელმაც შაჰკარამის სიკვდილის გამო სასამართლო მოსმენა გამართა. კვლევის მიხედვით, გოგონა დააკავეს ჯგუფის 12-ე დანაყოფის წევრებმა, რომლებიც ეჭვობდნენ, რომ ის იყო საპროტესტო აქციის ლიდერი, რომლის დროსაც იგი ჰიჯაბის დაწვაშიც მონაწილეობდა. დაკავების შემდეგ მას სექსუალური და ფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენეს უსაფრთხოების ძალებმა, რის შედეგადაც იგი გარდაიცვალა.[21][22]

დაკრძალვა

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ოჯახმა შაჰკარამის ცხედარი დაკრძალვის მიზნით გადაასვენა ხორამაბადში და აპირებდა ცერემონიის ჩატარებას 2 ოქტომბერს, მისი მეჩვიდმეტე დაბადების დღეს. თუმცა, უშიშროების ძალებმა აიძულეს ოჯახი არ გაემართათ დაკრძალვის ცერემონია და ცხედარი ფარულად დაეკრძალათ.[23] ნიკას დეიდა არ დაემორჩილა ზეწოლას და გამოაქვეყნა მესიჯი Twitter-ზე, სადაც ყველას მოუწოდებდა შეერთებოდნენ შაჰკარამის „ბოლო დაბადების დღის“ აღნიშვნას.[24] შაჰკარამის დეიდა და ბიძა მალევე დააკავეს საკუთარ სახლში, 2 ოქტომბერს, ხოლო ოჯახის სხვა წევრებს სიკვდილით დაემუქრნენ, თუ ისინი მონაწილეობას მიიღებდნენ საპროტესტო აქციებში.[3] მათზე ასევე განხორციელდა ზეწოლა, რომ დათანხმებულიყვნენ არ მოეწყოთ საჯარო დაკრძალვის ცერემონია.[24]

მიუხედავად იმისა, რომ მიღწეულ იქნა შეთანხმება, რომ არ იქნებოდა დაკრძალვა,[24] შაჰკარამის ოჯახი დამატებით ამტკიცებს, რომ შემდეგ ხელისუფლებამ ნიკას ცხედარი მოიპარა და დაკრძალეს სოფელ ჰაიათ ოლ გეიბში,[25] დაახლოებით 40 კილომეტრის დაშორებით[3][12][26] რათა თავიდან აეცილებინათ საჯაროობა[24] და მისი საფლავი არ გამხდარიყო მომიტინგეების მომლოცველობის ადგილი.

ნიკას საფლავის ქვაზე ამოკვეთილია ლექსი: „სისხლითა და ტკივილით დაბადებული, სამშობლოში დაგაბრუნე“ (სპარს. به خون جگر زادمت، به مام وطن دادمت‎),[27] რომელიც ადასტურებს, რომ გოგონას სიკვდილი არ იყო თვითმკვლელობა, არამედ ის სამშობლოსთვის მოკვდა.

რეაქცია

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ასობით მომიტინგე შეიკრიბა ხორემაბადის სასაფლაოზე იმ დღეს, როდესაც შაკჰარამის დაკრძალვა უნდა მომხდარიყო მისი სხეულის ქურდობის შემდეგ.[3][12][26] აქტივისტებმა ირანის მთავრობა შაკჰარამის შეურაცხყოფაში, წამებასა და მკვლელობაში დაადანაშაულეს.[9] მისი გარდაცვალების შესახებ ცნობამ გამოიწვია ის, რომ საშუალო სკოლის გოგონები შეუერთდნენ ანტისამთავრობო საპროტესტო აქციებს 4 ოქტომბერს,[28] ზოგიერთმა მათგანმა სიმბოლურად მოიხსნა ჰიჯაბი ხელისუფლების შემდგომი წინააღმდეგობის გამო. დევიდ გრიტენმა BBC News-დან სკოლის მოსწავლე გოგონების მიერ საპროტესტო აქციებში შეერთებას „მხარდაჭერის უპრეცედენტო დემონსტრირება“ უწოდა.[29] მირიამ ბერგერის სტატიაში „The Washington Post“-ში აღწერილია შაჰკარამის სიკვდილი და ხელისუფლების მცდელობა, დაფაროს იგი, როგორც „დემონსტრანტების კიდევ ერთი საპროტესტო ძახილი“.[11] ირანის ადამიანის უფლებათა ორგანიზაციის დირექტორის, მაჰმუდ ამირი-მოღადამის თქმით: „ხელმისაწვდომი მტკიცებულებები მიუთითებს მთავრობის როლზე ნიკა შაჰკრამის მკვლელობაში“.

შაჰკარამის სიკვდილი და მისი სხეულის ქურდობა ფართოდ გავრცელდა საერთაშორისო მედიაში.[3][9][12][26] გარდაცვალების შესახებ ასევე არაერთხელ გავრცელდა ინფორმაცია სოციალურ მედიაში,[9] სადაც მისი ფოტო გავრცელდა და მისი სახელი გახდა ჰეშთეგი, რომელსაც იყენებდა ქალთა უფლებების მოძრაობა.[30] BBC-ის კორესპონდენტმა ნაფისე კონავარდმა პატივი მიაგო შაჰკარამს ტვიტერზე გამოქვეყნებული ვიდეოს გამოქვეყნებით, სადაც გოგონა დგას სცენაზე, მღერის და იცინის.ref>Hooper, Olivia. (2022-10-04) Nika Shakarami: Iranian Teen Body Allegedly 'Stolen' By Security Forces en. ციტირების თარიღი: 2022-10-04</ref> შაჰკარების მიერ ვიდეოში შესრულებული სიმღერა არის ძველი ირანული სასიყვარულო სიმღერა ფილმიდან „Soltan Galbha“ (1968).[23] BBC-მ ასევე გაავრცელა კადრები, სადაც შაჰკარამი საუბრობდა მის სიკვდილამდე ბოლო საპროტესტო აქციებზე.[9]

ისლამური რესპუბლიკის რეაქცია

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ხელისუფლებას და მთავრობას თავდაპირველად არ გაუკეთებიათ საჯარო კომენტარი ნიკას გარდაცვალებაზე.[11] სახელმწიფო ისლამური რესპუბლიკური საინფორმაციო სააგენტო იტყობინებოდა, რომ ხელისუფლებამ დაიწყო საკუთარი გამოძიება შაჰკარამის გარდაცვალების შესახებ.[31] 4 ოქტომბერს ახალი ამბების სააგენტომ „Tasnim“-მა, რომელიც მჭიდროდ იყო დაკავშირებული ისლამური რევოლუციის გვარდიის კორპუსთან, განაცხადა, რომ შაჰკარამი 21 სექტემბერს შენობიდან ჩამოვარდა და შენობაში რვა მუშა დააკავეს.[11][32] ხელისუფლებამ გამოიყენა მსგავსი ნარატივი „თვითმკვლელობა შემოდგომაზე“ სხვა 16 წლის გოგონას, სარინა ესმაილზადეს გარდაცვალებასთან დაკავშირებით, რომელიც „Amnesty International“-ის ცნობით გარდაიცვალა პოლიციის მიერ ხელკეტებით სასტიკად ცემის შემდეგ.[33][34] სახელმწიფო საინფორმაციო სააგენტო „Fars“-მა გამოაქვეყნა ვიდეო, რომელშიც ჩანს, რომ ნიკა შაჰკარამი შედის შენობაში, მაგრამ კადრებში მყოფი პირის ვინაობა უცნობია.[11][32] ლორესტის პროვინციის პროკურორმა დარიუშ შაჰუნვანდმა უარყო ირანის ხელისუფლების მხრიდან რაიმე სახის დანაშაული და ამტკიცებდა, რომ ნიკა შაჰკარამი დაკრძალეს მის სოფელში და რომ „გარე მტრები“ იყვნენ დამნაშავენი მის შემდეგ დაძაბული და საშიში ატმოსფეროს შექმნით, თუმცა მან არ დააკონკრეტა რას გულისხმობდა.[30]

როგორც სააგენტო IRNA იუწყება, თეირანის პროვინციის სისხლის სამართლებრივი დევნის ხელმძღვანელზე დაყრდნობით: „ცხედრის გაკვეთისა და ექსპერტიზის დროს აღმოჩენილია მოტეხილობის კვალი“. მან ასევე აღნიშნა: „სხეულზე ტყვიის ან გასროლის კვალი არ აღმოჩნდა“.[35]

სქოლიო

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  1. ↑ انتشار سندی جدید از قتل نیکا شاکرمی و ادامه اعتراضات شبانه – DW – ۱۴۰۱/۷/۱۳ fa. ციტირების თარიღი: 2023-02-05
  2. ↑ Fassihi, Farnaz (2022-10-13). „How Two Teenagers Became the New Faces of Iran's Protests“. The New York Times. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-10-23. ციტირების თარიღი: 2023-11-02.
  3. ↑ 3.00 3.01 3.02 3.03 3.04 3.05 3.06 3.07 3.08 3.09 Ghobadi, Parham (2022-10-04). „Iran: Teen protester Nika Shakarami's body stolen, sources say“. BBC News (ინგლისური). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-10-05. ციტირების თარიღი: 2022-10-04. მითითებულია ერთზე მეტი |archiveurl= და |archive-url= (დახმარება)
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 „جزئیات جدید مرگ مشکوشاکرمی | دمینسپسمسخپبه تظاهرات رفته باشد اما ... | جمجمه و سر او متلاشی شده است | چرا پیکر نیکا در تهران دفن نشد؟“. Hamshahri (სპარსული). 2022-10-04. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-10-05. ციტირების თარიღი: 2022-10-05. მითითებულია ერთზე მეტი |archiveurl= და |archive-url= (დახმარება)
  5. ↑ سیامند معینی: لازم است مبارزە خلقها در جهت انسجام گام بردارد fa. ციტირების თარიღი: 2023-04-14
  6. ↑ 6.0 6.1 Daragahi, Borzou. (2022-10-04) Editor's letter: We can only be in awe of young women such as Nika Shakarami en. ციტირების თარიღი: 2022-10-04
  7. ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 نیکا شاکرمی، نوجوان ۱۷ ساله‌ای که پیکرش پس از ۸ روز پیدا شد fa-IR (2022-09-30). ციტირების თარიღი: 2022-10-05
  8. ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 Ali, Haniya. (2022-10-05) İran'da Mahsa Amini protestolarında hayatını kaybeden genç kadınlar tr. ციტირების თარიღი: 2022-10-05
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 9.6 9.7 9.8 „Nika Shakarami: Tod der Jugendlichen befeuert Proteste in Iran“. Der Spiegel (გერმანული). 2022-10-04. ISSN 2195-1349. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-10-05. ციტირების თარიღი: 2022-10-04.
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 Iran: Nose smashed, skull pounded; security forces return body of another young woman with suspicious injuries en (2022-10-02). ციტირების თარიღი: 2022-10-04
  11. ↑ 11.0 11.1 11.2 11.3 11.4 11.5 11.6 Berger, Miriam (2022-10-06). „Death of 16-year-old protester adds new fuel to Iran uprising“. The Washington Post (ინგლისური). ISSN 0190-8286. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-10-06. ციტირების თარიღი: 2022-10-06.
  12. ↑ 12.0 12.1 12.2 12.3 12.4 12.5 12.6 Iran authorities 'stole' body of beaten teen Nika Shakarami en (2022-10-04). ციტირების თარიღი: 2022-10-04
  13. ↑ پیکر آسیب دیده دختر معترض و مفقود به خانواده‌اش تحویل شد fa. ციტირების თარიღი: 2022-10-05
  14. ↑ Polglase, Katie; Mezzofiore, Gianluca. Iran's government accesses the social media accounts of those it detains. Tech companies appear ill-equipped to stop it (2022-12-19). ციტირების თარიღი: 2023-01-01
  15. ↑ 15.0 15.1 Videos show Iranian teen protester's final hours, https://www.youtube.com/watch?v=udmMlKN4LWY. წაკითხვის თარიღი: 2022-10-27
  16. ↑ 16.0 16.1 16.2 16.3 Joshi, Ritika. (2022-10-04) Teenager Killed In Iran Protests As Death Toll Rises en-US. ციტირების თარიღი: 2022-10-04
  17. ↑ 15th day of Iran protests; 300 killed, 15,000 arrested en-US (2022-09-30). ციტირების თარიღი: 2022-10-05
  18. ↑ Mackey, Robert (2009-08-28). „Iranians Say Prison Rape Is Not New“. The Lede. The New York Times. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-03-16. ციტირების თარიღი: 2022-10-05.
  19. ↑ Dehghan, Saeed Kamali. (2011-06-24) Iran giving out condoms for criminals to rape us, say jailed activists.
  20. ↑ Esfandiari, Golnaz. (2011-05-31) Women Share Stories of Sexual Abuse in Iranian Prisons.
  21. ↑ В 2022 году во время протестов в Тегеране пропала 16-летняя Ника Шакарами. Власти заявляли, что она покончила с собой. Журналисты «Би-би-си» выяснили, что девушку убили сотрудники иранских спецслужб. ციტირების თარიღი: 2024-05-01
  22. ↑ Bertram Hill, Aida Miller and Michael Simkin, BBC Eye Investigations. (2024-04-29) Secret document says Iran security forces molested and killed teen protester. ციტირების თარიღი: 2024-05-01
  23. ↑ 23.0 23.1 Mazza, Viviana. (2022-10-04) L'ultimo sfregio a Nika Shakarami, che cantava senza il velo ed è stata uccisa in Iran it-IT. ციტირების თარიღი: 2022-10-05
  24. ↑ 24.0 24.1 24.2 24.3 Basiak, Paweł. (2022-10-04) Brutalnie zabili nastolatkę. Potem wykradli jej ciało pl. ციტირების თარიღი: 2022-10-05
  25. ↑ م ادر نیکا شاکرمی: می‌خواستند از من اعتراف بگیرند و بگویند خودکشی بوده fa (2022-10-06). ციტირების თარიღი: 2022-10-06
  26. ↑ 26.0 26.1 26.2 Botsjö, Markus. (2022-10-04) Regimen stal 16-åriga Nikas kropp sv. ციტირების თარიღი: 2022-10-04
  27. ↑ سنگ مزار نیکا شاکرمی؛ به خون جگر زادمت، به مام وطن دادمت fa. ციტირების თარიღი: 2022-10-24
  28. ↑ Graham-Harrison, Emma; Foumani, Maryam. Iranian schoolgirls take up battle cry as protests continue en (2022-10-04). ციტირების თარიღი: 2022-10-05
  29. ↑ Gritten, David (2022-10-04). „Iran schoolgirls remove hijabs in protests against government“. BBC News (ინგლისური). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-10-06. ციტირების თარიღი: 2022-10-05. მითითებულია ერთზე მეტი |archiveurl= და |archive-url= (დახმარება); მითითებულია ერთზე მეტი |archivedate= და |archive-date= (დახმარება)
  30. ↑ 30.0 30.1 „As protests spread to universities, Iran's president tries to ease unrest“. CBC.ca. 2022-10-04. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-10-06. ციტირების თარიღი: 2022-10-05.
  31. ↑ Stegrad iransk ilska efter tonårings död sv-SE (2022-10-05). ციტირების თარიღი: 2022-10-05
  32. ↑ 32.0 32.1 Humayun, Hira; Salem, Mostafa; Moshtaghian, Artemis. Iranian authorities arrest eight after teenage protester's death en (2022-10-05). ციტირების თარიღი: 2022-10-06
  33. ↑ „Iran: 16-year-old protester jumped off a roof, wasn't killed by security forces“. Times of Israel. 2022-10-07. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-10-07. ციტირების თარიღი: 2022-10-07.
  34. ↑ Berg, Raffi (2022-10-07). „Iran protests: Nika Shakarami's mother says her daughter was murdered“. BBC News (ინგლისური). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-10-07. ციტირების თარიღი: 2022-10-07.
  35. ↑ اطلاعیه سازمان بهشت زهرا (س) درباره شایعات مربوط به فوت مرحومه "نیکا شاکرمی" fa (2022-10-06). ციტირების თარიღი: 2022-10-16
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ნიკა_შაჰკარამის_მკვლელობა&oldid=4731157“-დან