ნეოლითური საბერძნეთი

ნეოლითური საბერძნეთი
დასახლებული პუნქტი
	ნეოლითური საბერძნეთი;
ქვეყანა	საბერძნეთი
	ნეოლითური საბერძნეთი ვიკისაწყობში

ნეოლითური საბერძნეთი — არქეოლოგიური ტერმინი, რომელიც აღნიშნავს ნეოლითური პერიოდის ეტაპს საბერძნეთის ისტორიაში. იგი იწყება მიწათმოქმედების გავრცელებით საბერძნეთის ტერიტორიაზე დაათ. ძვ.წ. 7000 –6500 წლებში, და სრულდება დაახლოებით ძვ.წ. 3200 წელს. ამ პერიოდში ხდება მრავალი მნიშვნელოვანი განვითარება, როგორიცაა შერეული მიწათმოქმედებისა და მესაქონლეობის ეკონომიკის ჩამოყალიბება და გაფართოება, არქიტექტურული ინოვაციები (მაგალითად, "მეგარონის ტიპის" და „ცანგლის ტიპის“ სახლები), აგრეთვე დახვეწილი ხელოვნებისა და იარაღების დამზადება. ნეოლითური საბერძნეთი ეკუთვნის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ევროპის პრეისტორიის ეტაპს.

პერიოდიზაცია

ნეოლითური რევოლუცია ევროპას წვდომა მოიპოვა ძვ.წ. 7000–6500 წლებში, მიხარსეული ნეოლითის B პერიოდის დროს, როდესაც მიწათმოქმედები ახლო აღმოსავლეთიდან ანატოლიის გავლით, ძირითადად ეგეოსის კუნძულებით მოგზაურობით, მივიდნენ ბერძნულ ნახევარკუნძულზე.^[1] თანამედროვე არქეოლოგები საბერძნეთის ნეოლითურ პერიოდს ყოფენ შემდეგ ექვს ფაზად:

ადრეული ნეოლითი - ძვ.წ. 6500–5800
შუა ნეოლითი - ძვ.წ. 5800–5300
გვიანი ნეოლითი I- ძვ.წ. 5300–4800
გვიანი ნეოლითი II- ძვ.წ. 4800–4500
საბოლოო ნეოლითი (ან ქალკოლითი) - ძვ.წ. 4500–3200

ნეოლითური საბერძნეთის დასახლებები

ქვემოთ მოცემულია ნეოლითური საბერძნეთის სოფლების, დასახლებებისა და ქალაქების სავარაუდო მოსახლეობა დროთა განმავლობაში. ცალკეული ცენტრების მოსახლეობის ზუსტი შეფასება რთულია, ხოლო მაქსიმალური შეფასებები ზოგჯერ რამდენჯერმე აღემატება მინიმალურ ვარაუდებს.

ძვ.წ.6000 - ახალი ნიკომედეა -500–700
ძვ.წ 7000 - კნოსოსი - 25
ძვ.წ 6000 - კნოსოსი - 50
ძვ.წ 5000-4000 - კნოსოსი - 500-1000
ძვ.წ 5000 - სესკლო - 1000-5000

ნეოლითის აკერამიკული სამყარო (ძვ.წ. 6800–6500)

აკერამიკული პერიოდი ხასიათდება გამომწვარი თიხის ჭურჭლის არქონით და ეკონომიკით, რომელიც მთლიანად დაფუძნებულია მიწათმოქმედებასა და მესაქონლეობაზე. დასახლებები შედგებოდა მიწაში ნახევრად ჩამარხული საცხოვრებელი ნაგებობებისგან, რომელთა მოსახლეობა შეადგენდა 50–100 ადამიანს. ასეთი ადგილებია არგისა (თესალია), დენდრა (არგოლიდა) და ფრანხტი. მოსახლეობა ამუშავებდა სხვადასხვა კულტურას (მაგალითად: ერთმარცვალა ხორბალი, ემერის ხორბალი, ვავილა, ოსპი, ბარდა), ასევე იყო გავრცელებული თევზაობა, ნადირობა, მესაქონლეობა (ძროხები, ღორები, ცხვრები, თხები და ძაღლები). მათ ასევე შექმნეს ხელსაწყოები (მაგ. შანახისა და ობსიდიანის დანები) და ამზადებდნენ სამკაულებს თიხისგან, ნიჟარებისგან, ძვლისა და ქვისგან.

კნოსოსს უკიდურესად ხანგრძლივი ისტორია ჰქონდა, რომელიც იწყება სწორედ ამ აკერამიკული ეტაპიდან. თანამედროვე რადიოკარბონული მონაცემებით კნოსოსში პირველი ნეოლითური დასახლებები წარმოიშვა ძვ.წ. 7000 –6500 წლებში. არტურ ევანსი, რომელმაც აღმოაჩინა მინოსური კნოსოსის სასახლე, ვარაუდობდა, რომ ნეოლითური მოსახლეობა კუნძულზე გამოჩნდა ძვ.წ. IX ათასწლეულის ბოლოს ან VIII ათასწლეულის დასაწყისში, ზღვით ჩამოსულნი, სავარაუდოდ დასავლეთ ანატოლიიდან.^[2]

ვულკანური კუნძული მილოსი ნეოლითურ პერიოდშიც კი აქტიურად გამოიყენებოდა, სადაც მრავლად გვხდებოდა ობსიდიანის საბადოები, საიდანაც ამზადებდნენ იარაღსა და ხელსაწყოებს. ეს მასალა ეგეოსში, ბერძნულ ძირითად მიწაზე, დასავლეთ ანატოლიასა და, შესაძლოა, ეგვიპტემდეც კი ვრცელდებოდა. ფრანხტის მღვიმეში ნაპოვნია მილოსის ობსიდიანი ჯერ კიდევ მეზოლითურ პერიოდში (ძვ.წ. 9000 –7800). თავად კუნძულზე დასახლების კვალი არ ფიქსირდება ვიდრე საბოლოო ნეოლითის პერიოდი (დაახ. ძვ.წ. 4000) არ დგება. სავარაუდოდ, ობსიდიანის მოიპოვებდნენ დროებით დაშვებული ჯგუფები, რომლებიც პერიოდულად ჩადიოდნენ კუნძულზე ქვების მოსაპოვებლად.^[3]

ადრეული ნეოლითი (ძვ.წ. 6500–5800)

აკერამიკული ნეოლითის შემდეგ საბერძნეთში დაიწყო ადრეული ნეოლითი, როდესაც ეკონომიკის საფუძველს კვლავ წარმოადგენს მიწათმოქმედება და მესაქონლეობა. დასახლებები კვლავ შედგებოდა დამოუკიდებელი ერთოთახიანი ქოხებისგან, რომელშიც ცხოვრობდა დაახლოებით 50–100 ადამიანი — ძირითადად გვაროვნული ერთეული ან გადიდებული ოჯახი.

ქოხებს შორის ღია სივრცეში შენდებოდა კერები და ღუმელები, რომლებიც ყოველდღიური მოხმარებისთვის გამოიყენებოდა.

ამ პერიოდში განვითარდა თიხის ჭურჭლის დამზადების ტექნოლოგია — კერძოდ, ჭურჭლის წარმატებული გამოწვა (დაფიქსირდა გამომწვარი ვაზების არსებობა). დაკრძალვის წესები შეიცავდა როგორც მარტივ ორმოებში დაკრძალვას (ინჰუმაციას), ასევე კრემაციას, ძვლების შეგროვებას და სპეციალურ საფლავებში დამარხვას.

გალერეა

თიხის ნეოლითური ფიგურები თესალიიდან — ადრეული და შუა ნეოლითი (ძვ.წ. 6500–5300)
ნეოლითური კერამიკა — ადრეული და შუა ნეოლითი (ძვ.წ. 6500–5300); ეროვნული არქეოლოგიური მუზეუმი, ათენი
ერთფეროვანი თასი სესკლოდან — ადრეული ნეოლითი (ძვ.წ. 6500–5800); ეროვნული არქეოლოგიური მუზეუმი, ათენი
ობსიდიანი — გამოყენებული იარაღებისა და ინსტრუმენტების დასამზადებლად

შუა ნეოლითი (ძვ.წ. 5800–5300)

შუა ნეოლითის ხანა (MN) ხასიათდება ახალი არქიტექტურული ინოვაციებით, როგორიცაა ქვის საძირკვლებზე აშენებული სახლები და მეგარონის ტიპის შენობები — მართკუთხა ფორმის ერთოთახიანი სახლები, რომლებიც ღია ან დახურული ვესტიბიულით სრულდება.

ამავე პერიოდში ვითარდება ე.წ. „ცანგლის ტიპის“ სახლი, რომელიც პირველად ფიქსირდება დასახლებაში სახელად ცანგლი. ასეთი საცხოვრებელი ხასიათდება თითოეულ კედელზე ორჯერადი შიდა გამაგრებითი ბურჯებით (სახურავის სტრუქტურული მხარდაჭერისა და სივრცის ფუნქციურად დაყოფისთვის: მარცვლეულის შესანახად, საკვების მოსამზადებლად, საძინებლად) და მოიცავს ცენტრალურ საყრდენ ბოძების მწკრივს.

ხელოვნების სფეროში ამ პერიოდში მეტად გავრცელებულია მეანდრი-ლაბირინთის ორნამენტი, რომელიც გვხვდება როგორც ბეჭდებზე, ასევე სამკაულებზე — უფრო ინტენსიურად ადრეულ ნეოლითში, თუმცა ნაწილობრივ შუა ნეოლითის პერიოდშიც.

შუა ნეოლითით სრულდება მაშინ, როდესაც ცალკეულ დასახლებებში მასშტაბური ხანძრებით განადგურდა სამოსახლოები, რამაც სესკლოს მსგავსი საზოგადოებები იქედან გადასახლება გამოიწვია, მაშინ როდესაც ცანგლი-ლარისას მაცხოვრებლებმა მალევე განაახლეს ცხოვრება იმავე ადგილზე.

გალერეა

ქალის ტორსი ხელებზე გულზე მიდებული — მცირე ზომის ტერაკოტა, სესკლოს კულტურა, ნეოლითი, ძვ.წ. VI–V ათასწლეული
ქალის ფიგურა მარმარილოდან — თესალია, ძვ.წ. 5300–3300
ქალის ფიგურა ბავშვით ხელში — სესკლო, ნეოლითი, ძვ.წ. 4800–4500
ნამოსახლარები სესკლოდან — ნეოლითური პერიოდი, დაახლ. ძვ.წ. 5300
ნეოლითური ქვის ფიგურა — ძვ.წ. 6500–3300
ნეოლითური თიხის ფიგურები საბერძნეთიდან — ძვ.წ. 6500–3300
ნეოლითური ქვის იარაღები და საბრძოლო საშუალებები — საბერძნეთი
ნეოლითური ქვის საფქვავი — საბერძნეთი

სქოლიო

↑ Pashou, Drineas და Yannaki 2014, p. 5
↑ Bleda S., During (2011). The Prehistory of Asia Minor, გვ. 126.
↑ Arias, A. (May 2006). „New data for the characterization of Milos obsidians“. Journal of Radioanalytical and Nuclear Chemistry. 268 (2): 371.

[1] Pashou, Drineas და Yannaki 2014, p. 5

[2] Bleda S., During (2011). The Prehistory of Asia Minor, გვ. 126.

[3] Arias, A. (May 2006). „New data for the characterization of Milos obsidians“. Journal of Radioanalytical and Nuclear Chemistry. 268 (2): 371.

[1]

[2]

[3]