ნელსონ სტეპანიანი
| ნელსონ სტეპანიანი | |
|---|---|
 | |
| დაიბადა | 28 მარტი, 1913 შუშა, რუსეთის იმპერია |
| გარდაიცვალა | 14 დეკემბერი, 1944 (31 წლის) ლატვიის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა |
| ეროვნება | სომეხი |
| საქმიანობა | პილოტი |
ნელსონ გეორგიევიჩ სტეპანიანი (სომხ. Նելսոն Գևորգի Ստեփանյան; რუს. Нельсон Георгиевич Степанян; დ. 28 მარტი, 1913 – გ. 14 დეკემბერი, 1944) — პილოტი და პოლკის მეთაური საბჭოთა საჰაერო ძალებში, მას ორჯერ მიენიჭა საბჭოთა კავშირის გმირის წოდება.
ადრეული ცხოვრება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სტეპანიანი დაიბადა 1913 წლის 28 მარტს, შუშაში, ელისაბედპოლის გუბერნიაში, სომხურ ოჯახში. ნელსონის მამა გევორგ სტეპანიანი წარმოშობით ერევანიდან იყო და ცხოვრობდა ერევანში ახლანდელ ეკმალიანის ქუჩაზე მდებარე სახლში. ნელსონის დედა წარმოშობით შუშადან იყო. 1911 წელს გევორგი დროებით გადავიდა შუშში, მაშინ მთიანი ყარაბაღის ცენტრში, სადაც მართავდა სამკერვალო კომპანიის ოფისს. ნელსონის დაბადებიდან მალევე, სტეპანიანების ოჯახი დაბრუნდა ერევანში. იქ ნელსონი სწავლობდა ამიერკავკასიის მოსამზადებელ სამხედრო სკოლაში, რომელიც დაამთავრა 1930 წელს. მან სწავლა განაგრძო ბატაისკის სამხედრო საავიაციო სკოლაში, სადაც სწავლა დაამთავრა 1935 წელს, ხოლო შემდეგ სკოლის ფრენის ინსტრუქტორი გახდა.
მეორე მსოფლიო ომი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
როდესაც გერმანია შეიჭრა საბჭოთა კავშირში 1941 წლის ივნისში, ამ დროს სტეპანიანი ასწავლიდა სამხედრო ფრენის აკადემიაში. იგი მოხალისედ წავიდა ბრძოლაში და მონაწილეობა მიიღო მრავალ ბრძოლაში, როგორც ილიუშინ ილ-2-ის გამანადგურებელი ბომბდამშენის პილოტი. სტეპანიანმა მონაწილეობა მიიღო თავდაცვით ბრძოლებში, რომლებიც გაიმართა პოლტავაში, ზაპოროჟიეში, ოდესაში, კახოვკაში და მიკოლაევში. მე-20 ფრენის ჩატარებისას სტეპანიანი დაიჭრა. ის იცავდა ლენინგრადის საჰაერო სივრცეს, როდესაც მე-2 საავიაციო ესკადრილიაში პილოტი იყო. 1942 წლის ნოემბრის მონაცემებით, სტეპანიანმა გაანადგურა 78 გერმანული სატვირთო მანქანა, 67 ტანკი, 63 საზენიტო იარაღი, ცხრამეტი ნაღმმტყორცნი, 36 რკინიგზის ვაგონი, ოცი ვაჭარი და სამხედრო ხომალდი (მათ შორის გამანადგურებელი), ცამეტი საწვავის ტანკერი, თორმეტი ჯავშანტექნიკა, და ხუთი ხიდი. [1] 1942 წლის 23 ოქტომბერს საბჭოთა კავშირის უზენაესმა საბჭომ სტეპანიანი საბჭოთა კავშირის გმირად გამოაცხადა.
1943 წელს სტეპანიანის მაიორად დაწინაურების შემდეგ იგი გახდა 47-ე თავდასხმის საავიაციო პოლკის მეთაური. თავისი ქვედანაყოფით მონაწილეობდა საბჭოთა შეტევებში სევასტაპოლის, თეოდოსიასა და სუდაკის (ყირიმში ) გარშემო; სტეპანიანის დიდი ძალისხმევით, 47-ე პოლკს მიენიჭა თეოდოსიას საპატიო წოდება. მას ეძახდნენ ბალტიის ზღვის „ქარიშხალ პეტრელს“.
47-ე პოლკი ყირიმის შეტევაში 1944 წლის აპრილში გაგზავნეს. მისი მეთაურობით პოლკი მონაწილეობდა სევასტოპოლის, ფეოდოსიასა და სუდაკის ბრძოლებში. სტეპანიანმა პირადად ჩაძირა სამი სადესანტო ხომალდი ერთ-ერთ პირველ საბრძოლო მისიაში. მისი თვითმფრინავი ძლიერ დაზიანდა 22 მაისს. შეტევამდე 47-ე პოლკმა გაანადგურა 8 ტრანსპორტი, 12 ბარჟა, 9 საპატრულო ნავი და 3000-ზე მეტი ჯარისკაცი და ოფიცერი. 1944 წლის მაისში, ყირიმის განთავისუფლების შემდეგ, 47-ე პოლკი დაბრუნდა ბალტიის ზღვაზე, სადაც მონაწილეობა მიიღეს ფინეთის ყურის ბრძოლებში. 22 ივლისს სტეფანიანი დაჯილდოვდა წითელი დროშის ორდენით .
1944 წლის 14 დეკემბერს, მის ესკადრილიას თავს დაესხნენ გერმანელი საჰაერო მებრძოლები. მის თვითმფრინავს საზენიტო ცეცხლი შეეჯახა. [2] გარდაიცვალა 47-ე პოლკის ნავიგატორთან, კაპიტან ალექსანდრე რუმიანცევთან ერთად.
თავგანწირვისთვის მას მეორედ მიანიჭეს საბჭოთა კავშირის გმირის წოდება.
საბჭოთა წყაროები ირწმუნებიან, რომ სტეპანიანმა ჩაატარა არანაკლებ 239 საბრძოლო გაფრენა, ჩაძირა 53 ხომალდი, გაანადგურა 80 ტანკი, 600 ჯავშანმანქანა და 27 თვითმფრინავი.
მემორიალი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
საბჭოთა კავშირში მას ოთხი ქანდაკება მიუძღვნეს: ერთი ერევანში, მეორე ლიეპაჯაში, მესამე სტეფანაკერტში და ბოლო მის მშობლიურ ქალაქ შუშაში. ლიეპაჯაში ქანდაკების დანგრევას ახალი დამოუკიდებელი ლატვიის ხელისუფლების ბრძანებით აპირებდნენ, მაგრამ ძეგლი რუსეთის საზღვაო ფლოტმა შეინახა. ახლა ძეგლი განთავსებულია ბალტიის ფლოტის საზღვაო ავიაციის შტაბ-ბინასთან, კალინინგრადში, რუსეთში. საბჭოთა კავშირმაც და სომხეთმაც გამოსცეს საფოსტო კონვერტები და მარკები, რომლებზეც გამოსახულია მისი გამოსახულება. 2011 წლის 8 მაისს, დიდ სამამულო ომში გამარჯვების 66 წლისთავის წინა დღეს, სტეპანიანის სახელი დაწერეს ულიანოვსკის ძეგლზე, რომელიც მიეძღვნა საბჭოთა კავშირის გმირ მფრინავებს. [3] არსებობს მისი სახელობის ქუჩები სევასტოპოლსა და ფეოდოსიაში და მისი სახელობის სკოლები ერევანსა და კიროვაბადში.
ჯილდოები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- საბჭოთა კავშირის ორგზის გმირი (1942 წლის 23 ოქტომბერი და 1945 წლის 6 მარტი)
- ლენინის ორი ორდენი (1942 წლის 9 ივნისი და 1942 წლის 23 ოქტომბერი)
- წითელი დროშის სამი ორდენი (1941 წლის 24 ნოემბერი, 1942 წლის 21 ოქტომბერი და 1944 წლის 26 ივნისი)
- GVF-ის მედალი (1940 წლის 6 დეკემბერი)
- მედალი ლენინგრადის თავდაცვისთვის
- მედალი ოდესის თავდაცვისთვის
ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Simonov, Andrey; Bodrikhin, Nikolai (2017) Боевые лётчики — дважды и трижды Герои Советского Союза. Moscow: Russian Knights Foundation and Vadim Zadorozhny Museum of Technology. ISBN 9785990960510. OCLC 1005741956.
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ "What Can One Man Do?" Time. November 16, 1942. Retrieved 23 May 2006.
- ↑ [German records show four transport SS Mina Cords; SS Otterberg; SS Clara L. M. Russ; SS Erika Schunemann and one tanker [SS Inka] vessels lost in two raids on Liepāja; however they do not confirm any plane hitting a ship.
- ↑ შეცდომა თარგის გამოძახებისას: cite web: პარამეტრები url და title აუცილებელად უნდა მიეთითოს. Russian. Aviaport.ru (10 May 2011). ციტირების თარიღი: 8 November 2013