ნაპრალის ვულკანი

ნაპრალის ვულკანი, ნაპრალური ვულკანი — ხაზობრივი ვულკანური ყელი, რომლის გავლით ლავის ამონთხევა ჩვეულებრივ, ექსპლოზიური ამოფრქვევის გარეშე მიმდინარეობს. ამომყვანი არხი ნაპრალის სახისაა. ამოფრქვევა მიმდინარეობს ან მთელი ნაპრალის გასწვრივ, ან მის გარკვეულ მონაკვეთზე; ამასთან, ჩვეულებრივ, იგი მონოგენურია. ამონთხევის შემდეგ, ნაპრალი იკეტება, თუმცა ხშირად მის სიახლოვეს წარმოიქმნება ახალი ნაპრალი, საიდანაც ამონთხევა წინანდელზეა დაშრევებული.^[1]

ყველაზე მსხვილ ზომებს აღწევს ბაზალტით აგებული ნაპრალის ვულკანის ლავის საფარი. მისი ცალკეული საფარები ჩვეულებრივ 5–15 მ სიმძლავრისაა, ზოგჯერ აღწევს 100 მ-ს. ისინი ცნობილია ისლანდიაში. უფრო იშვიათად გვხვდება ფხვიერი პროდუქტების მომტანი ნაპრალის ვულკანები. ამის მაგალითი შეიძლება იყოს ახალ ზელანდიაში არსებული ნაპრალი ტარავერა. 1886 წელს მომხდარი ამოფრქვევის დროს ამ 14,5 კმ სიგრძის ნაპრალის სიახლოვეს წარმოიქმნა 70 მ სიმაღლემდე არსებული ნაყარის შლაკური ზვინული. ნაპრალის ვულკანის სპეციფიკური ტიპი, შესაძლოა იყოს ინგიბრიტების ლიპარიტული და ლიპარიტ-დაციტური საფარი.^[1]

ნაპრალის ვულკანი ხშირად ფარისებრი ვულკანის სტრუქტურის ნაწილია.^[2] მისი სიგანე ხშირად რამდენიმე მ-ია, სიგრძე რამდენიმე კმ. ნაპრალის ვულკანი იწვევს ვეებერთელა ტრაპულ მაგმატიზმს, რომელიც გაედინება ჯერ ლავურ არხში, ხოლო შემდეგ ლავურ გვირაბში. ნაპრალის ტიპის ვულკანიზმი დედამიწის ისტორიის გარკვეულ პერიოდში ძალიან ფართოდ იყო გავრცელებული.^[3]

დღეისათვის ნაპრალის ვულკანები გავრცელებულია შეზღუდულად და გვხვდება ცალკეულ რაიონებში, მაგალითად, ვულკანი ლაკი და კრაბლა ისლანდიაში, ჰავაისა და კამჩატკის ზოგიერთი ვულკანი და სხვა. ნაპრალოვანი ამონთხევები აგრეთვე ფართოდაა გავრცელებული ჰავაის დიდი ვულკანების ფერდობებზე. ვულკან კილაუეას სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში 9 კმ სიგრძის ნაპრალიდან ამოიღვარა 6,5 კმ სიგრძისა და რამდენიმე სანტიმენტრის სისქის თხიერი ლავის ნაკადი.^[3]

ამ ტიპის ამოფრქვევა როგორც ჩანს, ფართოდაა განვითარებული აღმოსავლეთ წყნაროკეანური ამაღლებების წყალქვეშა რღვევებში, შუაატლანტიკურ ქედზე და მსოფლო ოკეანის სხვა აქტიურ ზონებში.^[4] ასეთი ვულკანების ამოფრქვევისას ჩვეულებრივ, წარმოიქმნება კონუსისებრი ნაგებობები — სტრატოვულკანები, რომლებიც აგებულია ლავით, ტეფრით, პემზითა და ვულკანური მინით.^[3]

ნაპრალის ვულკანი ჩვეულებრივ დაკავშირებულია ორ მოვლენასთან: რიფტულ ზონასთან და ვულკანის რღვევასთან. ნაპრალის ვულკანის ნაგებობები წარმოქმნის დამრეც, ამობურცულკალთიან ლავურ ქედებსა და ლავურ პლატოებს. ნაპრალის ვულკანი გართულებული შეიძლება იყოს მწვერვალებითა და პერიფერიული გრაბენებით.^[5]

ნაპრალის ვულკანები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სახელი	სიმაღლე		მდებარეობა	ბოლო ამოფრქვევა
სახელი	მეტრი	ფუტი	კოორდინატები	ბოლო ამოფრქვევა
კუეტანა	5730	18799	22°15′S 67°25′W / 22.25° ს. გ. 67.42° დ. გ. / -22.25; -67.42 (Quetena)	უცნობი
მაუნტ-რეი	2050	6730	52°14′N 120°07′W / 52.23° ჩ. გ. 120.12° დ. გ. / 52.23; -120.12 (Ray Mountain)	პლეისტოცენი
პუეუე	1798	5899	40°28′S 72°15′W / 40.46° ს. გ. 72.25° დ. გ. / -40.46; -72.25 (Cordón Caulle)	2011
მანდა-ინაკირი	600+	1968	12°23′N 42°12′E / 12.38° ჩ. გ. 42.20° ა. გ. / 12.38; 42.20 (Manda-Inakir)	1928
ალუ	429	1407	13°49′N 40°33′E / 13.82° ჩ. გ. 40.55° ა. გ. / 13.82; 40.55 (Alu)	უცნობი
ბიშოფტუს ვულკანური მინდორი	1850+	6069	8°47′N 38°59′E / 8.78° ჩ. გ. 38.98° ა. გ. / 8.78; 38.98 (Bishoftu Volcanic Field)	უცნობი
ჰერტალი	900	2953	9°47′N 40°20′E / 9.78° ჩ. გ. 40.33° ა. გ. / 9.78; 40.33 (Hertali)	უცნობი
ელდგიაუ	800	2625	63°53′N 18°46′W / 63.88° ჩ. გ. 18.77° დ. გ. / 63.88; -18.77 (Eldgjá)	934
ჰოლუჰრაუნი	730	2395	64°52′N 16°50′W / 64.87° ჩ. გ. 16.83° დ. გ. / 64.87; -16.83 (Nornahraun)	2014
კრაბლა				1984
ლაკი	620	2034	64°04′N 18°14′W / 64.07° ჩ. გ. 18.23° დ. გ. / 64.07; -18.23 (Laki)	1784
ბანდა-აპი	640	2100	4°31′30″S 129°52′16″E / 4.525° ს. გ. 129.871° ა. გ. / -4.525; 129.871 (Banda Api)	1988
კომაგა-ტაკე				1996
კუჩინოერაბუ				1980
ლეთა-ტაუნგი	507	1663	22°42′N 95°59′E / 22.70° ჩ. გ. 95.98° ა. გ. / 22.70; 95.98 (Singu Plateau)	უცნობი
ესტელი	899	2949	13°10′N 86°24′W / 13.17° ჩ. გ. 86.40° დ. გ. / 13.17; -86.40 (Estelí)	უცნობი
პაგანი				1981
ნეხაპა-მირაფლორესი	360	1181	12°07′N 86°19′W / 12.12° ჩ. გ. 86.32° დ. გ. / 12.12; -86.32 (Nejapa Miraflores)	უცნობი
ტორ-ზავარი	2237	7339	30°28′45″ ჩ. გ. 67°28′30″ ა. გ. / 30.47917° ჩ. გ. 67.47500° ა. გ. / 30.47917; 67.47500 (Tor Zawar)	2010
სან-ჟორჟი	1053	3455	38°39′N 28°05′W / 38.65° ჩ. გ. 28.08° დ. გ. / 38.65; -28.08 (São Jorge Island)	1907
ტოლბაჩიკი				1975
ლანსაროტე	670	2198	29°02′N 13°38′W / 29.03° ჩ. გ. 13.63° დ. გ. / 29.03; -13.63 (Lanzarote)	1824
ბუტაჯირი-სილტის მინდორი	2281	7484	8°03′N 83°51′E / 8.05° ჩ. გ. 83.85° ა. გ. / 8.05; 83.85 (Butajiri Silti Field)	უცნობი

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

↑ ^1.0 ^1.1 Геологический словарь: в 2-х томах. — М.: Недра. Под редакцией К. Н. Паффенгольца и др. 1978
↑ V. Camp, Dept. of Geologic Sciences, Univ. of San Diego: How volcanoes work. Eruption types. Fissure eruptions. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-02-28. ციტირების თარიღი: 2021-02-24.
↑ ^3.0 ^3.1 ^3.2 Егупов В.Ю., Кичаева О.В. Основы геологии и инженерной геодинамики. Харьков, 2016
↑ Einarsson, Páll (2008). "Plate boundaries, rifts and transforms in Iceland" დაარქივებული 2017-11-18 საიტზე Wayback Machine. (PDF). Jökull. 58 (12): 35–58
↑ Современные проблемы палеовулканологии. отв. ред. Е.Ф. Шнюков. Москва : Наука, 1985

[Гс-1] 1.0 ^1.1 Геологический словарь: в 2-х томах. — М.: Недра. Под редакцией К. Н. Паффенгольца и др. 1978

[2] V. Camp, Dept. of Geologic Sciences, Univ. of San Diego: How volcanoes work. Eruption types. Fissure eruptions. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-02-28. ციტირების თარიღი: 2021-02-24.

[ЕК-3] 3.0 ^3.1 ^3.2 Егупов В.Ю., Кичаева О.В. Основы геологии и инженерной геодинамики. Харьков, 2016

[4] Einarsson, Páll (2008). "Plate boundaries, rifts and transforms in Iceland" დაარქივებული 2017-11-18 საიტზე Wayback Machine. (PDF). Jökull. 58 (12): 35–58

[5] Современные проблемы палеовулканологии. отв. ред. Е.Ф. Шнюков. Москва : Наука, 1985

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]