მონტევიდეოს კონვენცია

მონტევიდეოს კონვენცია სახელმწიფოების უფლებებისა და მოვალეობების შესახებ — ხელშეკრულება, რომელიც ხელმოწერილია მონტევიდეოში, ურუგვაი, 1933 წლის 26 დეკემბერს, ამერიკის სახელმწიფოების მეშვიდე საერთაშორისო კონფერენციის დროს.^[1] კონფერენციაზე შეერთებული შტატების პრეზიდენტმა ფრანკლინ დ. რუზველტმა და სახელმწიფო მდივანმა კორდელ ჰალმა გამოაცხადეს კეთილი მეზობლობის პოლიტიკა, რომელიც ეწინააღმდეგებოდა აშშ-ს შეიარაღებულ ჩარევას ამერიკულ საქმეებში. კონვენციას ხელი მოაწერა 19 სახელმწიფომ. ბრაზილიის, პერუს და შეერთებული შტატების ხელმომწერებად მიღებას მცირე დათქმები ჰქონდა.^[2]^[3]

კონვენცია ძალაში შევიდა 1934 წლის 26 დეკემბერს. ის ერთა ლიგის ხელშეკრულებათა სერიაში დარეგისტრირდა 1936 წლის 8 იანვარს.^[4]

კონფერენცია აშშ-ის ისტორიაში აღსანიშნავია, რადგან აშშ-ის ერთ-ერთი წარმომადგენელი იყო დოქტორი სოფონისბა ბრეკინრიჯი, პირველი აშშ-ის ქალი წარმომადგენელი საერთაშორისო კონფერენციაზე.

ფონი

უმეტეს შემთხვევაში, კოლონიური ან ეროვნული ეთნიკური უმცირესობების მოსახლეობის თვითგამორკვევის ერთადერთი გზა იყო საერთაშორისო იურიდიული პირის, როგორც ეროვნული სახელმწიფოს მოპოვება. ამერიკის სახელმწიფოების საერთაშორისო კონფერენციაზე დელეგაციების უმეტესობა წარმოადგენდა დამოუკიდებელ სახელმწიფოებს, რომლებიც ყოფილი კოლონიებიდან წარმოიშვნენ. უმეტეს შემთხვევაში, მათ არსებობას და დამოუკიდებლობას ერთი ან მეტი ევროპული კოლონიური იმპერია ეჭვქვეშ აყენებდა ან ეწინააღმდეგებოდა. ისინი შეთანხმდნენ კრიტერიუმებზე, რომლებიც შეზღუდული სუვერენიტეტის მქონე სხვა დამოკიდებულ სახელმწიფოებს საერთაშორისო აღიარების მოპოვებას აადვილებდა. მაგალითად, მათ კრიტერიუმებში ცივილიზაციის სტანდარტი არ შეიტანეს.^[5]

კონვენციის შინაარსი

მუხლი 1 განსაზღვრავს „სახელმწიფოს, როგორც საერთაშორისო სამართლის სუბიექტი“ კრიტერიუმებს:^[6]

„სახელმწიფო, როგორც საერთაშორისო სამართლის სუბიექტი უნდა აკმაყოფილებდეს შემდეგ კრიტეტიუმებს. (ა) მუდმივი მოსახლეობა; (ბ) განსაზღვრული ტერიტორია; (გ) მთავრობა და (დ) შესაძლებლობა ურთიერთობა დაამყაროს სხვა სახელმწიფოებთან."

მე-3 მუხლის პირველი წინადადება აცხადებს, რომ „სახელმწიფოს პოლიტიკური არსებობა დამოუკიდებელია სხვა სახელმწიფოების მიერ მისი აღიარებისგან“. ეს ცნობილია, როგორც სახელმწიფოებრიობის დეკლარაციული თეორია . ის ეწინააღმდეგება სახელმწიფოებრიობის კონსტიტუციურ თეორიას, რომლის მიხედვითაც სახელმწიფო არსებობს მხოლოდ იმდენად, რამდენადაც ის აღიარებულია სხვა სახელმწიფოების მიერ. ის არ უნდა აგვერიოს ესტრადას დოქტრინასთან . „დამოუკიდებლობა“ და „სუვერენიტეტი“ პირველ მუხლში არ არის ნახსენები.^[7]

კონვენციის მნიშვნელოვანი ნაწილი იყო სუვერენიტეტის მოსაპოვებლად სამხედრო ძალის გამოყენების აკრძალვა. 17 შტატი, რომლებმაც რატიფიცირება მოახდინეს ამ კონვენციაზე, შემოიფარგლება მხოლოდ ამერიკის კონტინენტით.

მონტევიდეოს კონვენციამ კოდიფიცირება გაუკეთა რამდენიმე არსებულ სამართლებრივ ნორმასა და პრინციპს, რომლებიც ვრცელდება საერთაშორისო სამართლის ყველა სუბიექტზე.^[8] ^{[ უკეთესი წყარო საჭირო ]}

ბადინტერის კომიტეტი,^[9] რომელიც რამდენიმე ევროპული ქვეყნის არბიტრებისგან შედგებოდა, სახელმწიფოს ტერიტორიის, მოსახლეობისა და ორგანიზებული პოლიტიკური ხელისუფლების მქონედ მიიჩნევდა და რომ სახელმწიფოების არსებობა ფაქტობრივი საკითხი იყო, ხოლო სხვა სახელმწიფოების მიერ აღიარება მხოლოდ დეკლარაციული ხასიათის იყო.^[10]

შვეიცარია იმავე პრინციპს იცავს და აცხადებს, რომ „სახელმწიფოდ გადაქცევისთვის არც პოლიტიკური ერთეულის აღიარება არის საჭირო და არც სახელმწიფოს აქვს სხვა ერთეულის აღიარების ვალდებულება. ამავდროულად, არც აღიარებაა საკმარისი სახელმწიფოს შესაქმნელად და არც მისი არარსებობა აუქმებს მას“.

სახელმწიფოების რეალური პრაქტიკა ზუსტად არ შეესაბამება მონტევიდეოს კონვენციას. მიუხედავად იმისა, რომ ისინი მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ, მისი კრიტერიუმების შესრულება ავტომატურად არ ქმნის სახელმწიფოს, რადგან დამატებითი მოთხოვნების დაკმაყოფილებაა საჭირო. ისეთი ქვეყნების სტატუსი, როგორიცაა კოსოვო და სომალილენდი, დიდწილად დამოკიდებულია სხვა სახელმწიფოების მიერ აღიარებაზე ან არაღიარებაზე.^[11]

სქოლიო

↑ Staff writer. (2024)Convention on Rights and Duties of States. Union of International Associations. ციტირების თარიღი: 12 January 2025
↑ Hersch Lauterpacht (2012). Recognition in International Law. Cambridge University Press, გვ. 419. ISBN 9781107609433.
↑ A-40: Convention on Rights and Duties of States. Organization of American States. ციტირების თარიღი: 2013-07-23
↑ United States of America - Convention on Rights and Duties of States adopted by the Seventh International Conference of American States, Signed at Montevideo, December 26th, 1933 [1936 LNTSer 9; 165 LNTS 19] გვ. 20–43.
↑ Lorca, Arnulf Becker (2015-01-01), Mestizo International Law: A Global Intellectual History 1842–1933, Cambridge University Press, p. 307, ISBN 978-1-316-19405-8
↑ Montevideo Convention on the Rights and Duties of States. ციტირების თარიღი: 18 January 2024
↑ see for example State Failure, Sovereignty and Effectiveness, Legal Lessons from the Decolonization of Sub-Saharan Africa, Gerard Kreijen, Published by Martinus Nijhoff, 2004, ISBN 90-04-13965-6, page 110
↑ Castellino, Joshua (2000). International Law and Self-Determination: The Interplay of the Politics of Territorial Possession With Formulations of Post-Colonial National Identity. Martinus Nijhoff Publishers, გვ. 77. ISBN 9041114092.
↑ The Badinter Arbitration Committee (full title), named for its chair, ruled on the question of whether the Republics of Croatia, Macedonia, and Slovenia, who had formally requested recognition by the members of the European Union and by the EU itself, had met conditions specified by the Council of Ministers of the European Community on December 16, 1991. The Opinions of the Badinter Arbitration Committee: A Second Breath for the Self-Determination of Peoples. ციტირების თარიღი: 2012-05-10
↑ „Opinion No.1“. International Law Reports (ინგლისური). 92: 162–166. January 1993. doi:10.1017/CBO9781316152195.002. ISSN 0309-0671.
↑ Akande, Dapo. (7 August 2013) The Importance of Legal Criteria for Statehood: A Response to Jure Vidmar English.

[UIA-1] Staff writer. (2024)Convention on Rights and Duties of States. Union of International Associations. ციტირების თარიღი: 12 January 2025

[Hersch_Lauterpacht_2012_419-2] Hersch Lauterpacht (2012). Recognition in International Law. Cambridge University Press, გვ. 419. ISBN 9781107609433.

[rat-3] A-40: Convention on Rights and Duties of States. Organization of American States. ციტირების თარიღი: 2013-07-23

[4] United States of America - Convention on Rights and Duties of States adopted by the Seventh International Conference of American States, Signed at Montevideo, December 26th, 1933 [1936 LNTSer 9; 165 LNTS 19] გვ. 20–43.

[Lorca-5] Lorca, Arnulf Becker (2015-01-01), Mestizo International Law: A Global Intellectual History 1842–1933, Cambridge University Press, p. 307, ISBN 978-1-316-19405-8

[Anon._e743-6] Montevideo Convention on the Rights and Duties of States. ციტირების თარიღი: 18 January 2024

[7] see for example State Failure, Sovereignty and Effectiveness, Legal Lessons from the Decolonization of Sub-Saharan Africa, Gerard Kreijen, Published by Martinus Nijhoff, 2004, ISBN 90-04-13965-6, page 110

[8] Castellino, Joshua (2000). International Law and Self-Determination: The Interplay of the Politics of Territorial Possession With Formulations of Post-Colonial National Identity. Martinus Nijhoff Publishers, გვ. 77. ISBN 9041114092.

[9] The Badinter Arbitration Committee (full title), named for its chair, ruled on the question of whether the Republics of Croatia, Macedonia, and Slovenia, who had formally requested recognition by the members of the European Union and by the EU itself, had met conditions specified by the Council of Ministers of the European Community on December 16, 1991. The Opinions of the Badinter Arbitration Committee: A Second Breath for the Self-Determination of Peoples. ციტირების თარიღი: 2012-05-10

[10] „Opinion No.1“. International Law Reports (ინგლისური). 92: 162–166. January 1993. doi:10.1017/CBO9781316152195.002. ISSN 0309-0671.

[EJIL-11] Akande, Dapo. (7 August 2013) The Importance of Legal Criteria for Statehood: A Response to Jure Vidmar English.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]