მიხეილ ელიზაროვი

მიხეილ ელიზაროვი
დაბადების თარიღი	28 იანვარი, 1973(1973-01-28) (52 წლის)
დაბადების ადგილი	ივანო-ფრანკოვსკი
საქმიანობა	მწერალი, რომანისტი, პროზაიკოსი, ლიტერატურათმცოდნე , television director , მომღერალი და კომპოზიტორი და man of letters
ენა	რუსული ენა
მოქალაქეობა	სსრკ  უკრაინა  გერმანია
ალმა-მატერი	ხარკოვის უნივერსიტეტი
საიტი	elizarov.info
მიხეილ ელიზაროვი ვიკისაწყობში

მიხეილ ელიზაროვი (რუს. Михаи́л Ю́рьевич Елиза́ров, დ. 28 იანვარი, 1973, ივანო-ფრანკოვსკი) — რუსი მწერალი და სიმღერების ავტორ-შემსრულებელი. ლიტერატურული პრემიის „რუსული ბუკერი“ ლაურეატი (რომანი „ბიბლიოთეკარი“) და „ეროვნული ბესტსელერის“ პრემიის მფლობელი (რომანი „მიწა“), ასევე გრიგორევის პოეტური პრემიის ლაურეატი. მუშაობს სანქტ-პეტერბურგის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ლაბორატორიაში „თანამედროვე ალგებრა და გამოყენებები“ ინჟინერ-კვლეველად.

ბიოგრაფია

დაამთავრა მუსიკალური სკოლა საოპერო ვოკალის კლასით. 1996 წელს დაამთავრა ხარკოვის უნივერსიტეტის ფილოლოგიის ფაკულტეტი. უნივერსიტეტში სწავლის პერიოდში მსახურობდა არმიაში.

2001-2003 წლებში ცხოვრობდა ჰანოვერში, სადაც სწავლობდა კინოსკოლაში ტელერეჟისურის სპეციალობით. 2003-2007 წლებში ცხოვრობდა და მუშაობდა ბერლინში. 2007 წლიდან ცხოვრობს მოსკოვში.

2010 წელს შექმნა მუსიკალური პროექტი.

2001 წელს გამომცემლობა „Ad Marginem“-ში გამოიცა მიხეილ ელიზაროვის მოთხრობების კრებული „ფრჩხილები“, რომელმაც მწერლის მიმართ ყურადღება გაამახვილა. კრებულში შედის 24 მოთხრობა და ამავე სახელწოდების მოთხრობა-ნოველა, რომლის მთავარი გმირები სუსტი გონების მქონე ბავშვების პანსიონის ორი აღსაზრდელია. ავტორის თქმით, კრებულში შეტანილი ტექსტები მან ცხრამეტიდან ოცდაშვიდ წლამდე პერიოდში დაწერა.

მოთხრობა-ნოველა შევიდა ანდრეი ბელის ლიტერატურული პრემიის მოკლე სიაში, ხოლო ლევ დანილკინმა ჟურნალ „აფიშა“-ში კრებული წლის საუკეთესო დებიუტად დაასახელა.

2003 წელს გამოვიდა მიხეილ ელიზაროვის რომანი „Pasternak“, რომელიც ფორმალურად შეიძლება მივაკუთვნოთ „ქალაქურ ფენტეზის“ ჟანრს. ნაწარმოები წარმოადგენს სატირას ლიბერალურ ღირებულებებზე და აბსტრაქტული „სულიერების“ იდეის კრიტიკას — სულიერების, რომელსაც არ გააჩნია მკაფიოდ ჩამოყალიბებული მსოფლმხედველობრივი საყრდენი:

„ერთ დროს გაჩნდა მოთხოვნა წიგნებზე, რომლებიც თითქოს გადმოსცემდნენ სულიერ ღირებულებებს... მაგრამ თავად ეს სულიერი ღირებულებები იდუმალებით აღმოჩნდა მოცული. თავდაპირველად ისინი ძალიან წააგავდა ქრისტიანულ ღირებულებებს. შემდეგ კი საზოგადოებამ თვითონვე გადაარქვა მათ სახელი და უწოდა ჰუმანური, საერთად ადამიანური, თუმცა სულიერების რაოდენობა ამის გამო არ შემცირებულა — პირიქით, მისი წარმოება წლიდან წლამდე იზრდებოდა. უბრალოდ, თავად ღირებულებები ისე შეიცვალა, რომ უკვე ღიად ეწინააღმდეგებოდა ქრისტიანულ ტრადიციას. მაგრამ მათ მიმართ კრიტიკულად მიდგომა უკვე პრობლემად იქცა…“

რომანი ალეგორიულ ფორმაში გადმოსცემს ავტორის კრიტიკულ დამოკიდებულებას თანამედროვე ლიბერალური იდეებისადმი და ასახავს იმ წინააღმდეგობებს, რაც სულიერი ფასეულობების შემეცნებაში და შეფასებაში წარმოიშობა თანამედროვე საზოგადოებაში. რომანში ბორის პასტერნაკი — პოეტი, რომლის სახელიც, ელიზაროვის აზრით, ლიბერალური ინტელიგენციის მიერ რელიგიური ექსტაზით წარმოითქმებოდა — წარმოჩენილია, როგორც ლიბერალური ღირებულებების სიმბოლო დემონის სახით, რომელიც თავის შემოქმედებით „წამლავს“ ინტელიგენციის ცნობიერებას. ის ცდილობს გაანადგუროს მთავარი გმირები და დააახლოოს ანტიქრისტეს მეფობა. რომანს ორი მთავარი გმირი ჰყავს: ერთი — მართლმადიდებელი მღვდელი, მეორე კი — კაცი, რომელიც ბავშვობაში ბაბუისგან მემკვიდრეობით ეზიარა ტრადიციულ სლავურ წარმოდგენებს სამყაროს შესახებ. თუმცა ეს წარმოდგენები რომანში პირდაპირ არ იწოდება „წარმართულად“, რადგან ავტორის მიხედვით, სწორედ „წარმართი“ ეწოდება პოპულარულ ეზოთერულ იდეებსა და მცდარად გაგებულ სულიერებას, რომელიც ნამდვილ სულიერებას არ წარმოადგენს. ნაწარმოებში აშკარად იკვეტება კონფლიქტი ტრადიციულ რელიგიურ და კულტურულ ფასეულობებსა და თანამედროვე, ხშირად ზედაპირულად გაგებულ „სულიერ გამოცდილებებს“ შორის. მთავარი გმირები ერთიანდებიან ბრძოლაში ამ „თანამედროვე მრავალღვთიანობის“ და დემონ პასტერნაკის წინააღმდეგ. რომანისთვის უჩვეულოა ის, რომ მართლმადიდებლობა აქ არ წარმოჩინდება, როგორც აღმოსავლეთ-სლავური ქრისტიანობისწინა რელიგიის ანტითეზა — არამედ, პირიქით, წარმოდგენილია როგორც მისი ბუნებრივი მოკავშირე. ნაწარმოებში ჩნდება გარკვეული ნეომრავალღვთიური მოტივებიც: მაგალითად, ენის გახრწნის იდეა, სიტყვების ნამდვილი მნიშვნელობის დავიწყება, ცნებები „იავი“ და „ნავი“, რომლებიც აღებულია „ველესის წიგნიდან“ და ინტერპრეტირებულია როგორც ცოცხალთა და მკვდართა სამყაროები. ასევე — ღვთაებები, რომლებიც ნეომრავალღვთიანმა ავტორებმა გამოიგონეს (პარალელურად ისტორიულ წყაროებში დაფიქსირებულ სახელებთან ერთად) და სხვა. ამავე დროს ტექსტში გამოყენებულია ზოგიერთი ეთნოგრაფიულად სანდო წყაროც, რაც სიუჟეტს მეტ კულტურულ სიღრმესა და სარწმუნოებას სძენს.

რომანმა „Pasternak“ მკითხველისა და კრიტიკოსთა მხრიდან წინააღმდეგობრივი შეფასებები მიიღო. კრიტიკოსთა ნაწილმა იგი შეაფასა როგორც „ტრეში“ და „საძაგელი რომანი“. ლიტერატურათმცოდნე ალა ლატინინამ აღნიშნა, რომ რომანს აქვს „უმარტივესი, ტიპური მასკულტურისთვის დამახასიათებელი სიუჟეტი“. ჟურნალი „კონტინენტი“, ლიტერატურულ კრიტიკაზე გაკეთებულ მიმოხილვაში, წერდა: „როდესაც ყავისფერი ფერი მოდაში შედის, მისი მოყვარულებიც ჩნდებიან ლიტერატურულ წრეებშიც“ — ასე დაახასიათა ჟურნალი გაზეთ „НГ-Ex libris“-ის ავტორი ლევ პიროგოვი, რომელმაც რომანი დადებითად შეაფასა, მას „ნაცისტური მიმართულების იდეოლოგი“ უწოდა. ამავდროულად, „კონტინენტი“ აღნიშნავდა, რომ სეზონის ლიტერატურული კრიტიკის მთავარი ლაიტმოტივი იყო „ლიბერალური ღირებულებების კრიზისი და თავისუფლების მტრების სცენაზე გამოჩენა“., «идеологом нацистского толка». При этом, отмечал журнал, лейтмотивом критики сезона были «кризис либеральных ценностей, выход на арену врагов свободы»

კრიტიკოსმა ვლადიმირ ბონდარენკომ გაზეთ „ზავტრა“-ში რომანს მაღალი შეფასება მისცა: „ აი სად გამოვლინდა სრულ ბრწყინვალებაში უკომპრომისო რუსული რევანში — პასუხად ყველა იმ დამცირებაზე და შეურაცხყოფაზე, რაც რუსულ ერს, რუსულ ხასიათს, რწმენას და ოცნებას მიაყენეს… ავანგარდული ლიტერატურული ხერხების, ტექსტის ფილოლოგიური შრეებისა და ახალგაზრდა ავტორის მდიდარი ერუდიციის მიღმა — არანაკლებ აღსანიშნავი, ვიდრე უმბერტო ეკოსა და მილორად პავიჩის შემთხვევაში — ისმის მძაფრი დაცვა იმ უხილავი, საუკუნეობრივი სულიერი ღირებულებებისა, რომლებიც რუსულ ხალხს განასახიერებს.}} ლევ დანილკინმა კი რომანს უწოდა „მართლმადიდებლური ფილოსოფიური ბოევიკი“. რაც შეეხება თავად მიხეილ ელიზაროვს, მას ბორის პასტერნაკი არასდროს მოსწონდა:

„ნიჭიერი ადამიანია, მაგრამ აქვს საზიზღარი პოეტური პრინციპები და ისეთივე თვისებები როგორც პიროვნებას. როცა უფრო ღრმად დავაკვირდი — ვნახე, რომ მის უკან დგას მთელი აისბერგი, რომელსაც საფუძვლად უდგას მახინჯი ლიბერალური სიბინძურე.“

2007 წელს გამოიცა მიხეილ ელიზაროვის რომანი „ბიბლიოთეკარი“, რომელიც მოხვდა პრესტიჟული ლიტერატურული პრემიის „რუსული ბუქერის“ სიაში. რომანის მთავარი გმირი იგებს, რომ ერთ დროს დავიწყებული საბჭოთა მწერლის რამდენიმე წიგნს მისტიკური თვისებები აქვს, და სხვადასხვა მკითხველთა ჯგუფები მათ გამო გააფთრებულ ბრძოლას აწარმოებენ. ჟურნალი „ზნამია“-ს ცნობით, „მიხეილ ელიზაროვის პროზა, სავარაუდოდ, ვითარდება ვლადიმირ სოროკინის პროზის მსგავსად: სკანდალური ეპატაჟიდან ინტელექტუალურად მდიდარ მხატვრულ პროზამდე“. 2008 წლის დეკემბერში რომანი გახდა „რუსული ბუქერის“ ლაურეატი. გალინა იუზეფოვიჩი წერდა: „ახალგაზრდა ხარკოველ-გერმანელ-მოსკოველი მწერლის შემოქმედება, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ გახდეს გულწრფელი ხალხური სიყვარულის ან თუნდაც ფართო საზოგადოების დაინტერესების საგანი. ფერმკრთალი სიუჟეტი, ძალდატანებული და უთანაბრო სტილი და, რაც მთავარია, კატასტროფული მეორადობის განცდა ვლადიმირ სოროკინის პროზის მიმართ — „ბიბლიოთეკარის“ შემთხვევაში ამას ემატება კიდევ სრული იდეოლოგიური გაურკვევლობაც.“}} 2023 წელს ინტერნეტ-კინოთეატრებში გამოვიდა სერიალი რეჟისორ იგორ ტვერდოხლობოვის მიხედვით, რომანის მოტივებით, მთავარ როლს კი ნიკიტა ეფრემოვი თამაშობს. 2019 წელს გამოიცა მიხეილ ელიზაროვის რომანი „მიწა“, რომელიც ეძღვნება „რუსული სიკვდილის ფილოსოფიას“. წიგნმა კრიტიკოსთა მხრიდან მრავალმხრივი და მწვავე შეფასებები დაიმსახურა და მიიღო ლაურეატის პრემია „ეროვნული ბესტსელერი“-ზე.

ელიზაროვმა თავის მუსიკალურ ჟანრად დაასახელა „ბარდ-პანკ-შანსონი“ და განმარტა: „რა არის ეს ზუსტად, თავადაც ვერ ვწყვეტ. მთავარი აქ ტექსტია, რომელსაც ესმის მარტივი, ადვილად დასამახსოვრებელი მელოდია. და მთელი ეს კომბინაცია უნდა იყოს მხიარული. მაგრამ ეს არ არის იუმორი. მე ვცდილობ გამოვიყვანო სიცილის უკანა, სხვა მეორეხარისხოვანი მხარე“.

პრემია და ჯილდოები

• 2001 — ფინალისტი ანდრეი ბელოვის პრემიაზე მოთხრობების კრებულით „ნოგტი“
• 2008 — „რუსული ბუქერის“ პრემიის ლაურეატი რომანისთვის „ბიბლიოთეკარი“
• 2011 — ფინალისტი „ნაციონალური ბესტსელერი“-ის პრემიაზე რომანისთვის „მულტიკი“
• 2014 — ლაურეატი „НОС“-ის პრემიაზე, კატეგორიაში „მკითხველთა სიმპათიები“, მოთხრობების კრებულით „ჩვენ გავედით მოწევაზე 17 წლის ასაკში“
• 2020 — ლაურეატი „ნაციონალური ბესტსელერი“-ის პრემიაზე რომანისთვის „მიწა“
• 2020 — LiveLib-ის გამარჯვებული კატეგორიაში „რუსული პროზა“ რომანისთვის „მიწა“
• 2020 — ლაურეატი „დიდი წიგნი“-ის პრემიაზე, კატეგორიაში „მკითხველთა სიმპათიები“ რომანისთვის „მიწა“
• 2020 — გრიგორევის პოეტური პრემიის ლაურეატი

რესურსები ინტერნეტში

• Официальный сайт Михаила Елизарова
• Сообщество читателей Михаила Елизарова