შინაარსზე გადასვლა

მილენა იესენსკა

სტატიის შეუმოწმებელი ვერსია
მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
მილენა იესენსკა
ჩეხ. Milena Jesenská
დაბადების თარიღი 10 აგვისტო, 1896(1896-08-10)[1] [2] [3] [4]
დაბადების ადგილი პრაღა[5] [2]
გარდაცვალების თარიღი 17 მაისი, 1944(1944-05-17)[1] [6] [7] [2] [8] [9] [3] [10] (47 წლის)
გარდაცვალების ადგილი Ravensbrück concentration camp[2] ან Ravensbrück[2]
ფსევდონიმი Milena[2]
საქმიანობა მწერალი[3] , ჟურნალისტი[3] [10] , მთარგმნელი[3] , პუბლიცისტი[2] და რედაქტორი[2]
მოქალაქეობა ავსტრია-უნგრეთის იმპერია
ჩეხოსლოვაკია
ჯილდოები Order of Tomáš Garrigue Masaryk, 2nd class და Righteous Among the Nations[10]
მეუღლე Jaromír Krejcar და Ernst Polak
შვილ(ებ)ი Jana Černá
ნათესავ(ებ)ი Růžena Jesenská

მილენა იესენსკა (ჩეხ. Milena Jesenská; 10 აგვისტო, 1896 – 17 მაისი, 1944) — ჩეხი ჟურნალისტი, მწერალი, რედაქტორი და მთარგმნელი. ცნობილია ფრანც კაფკასთან მიმოწერით და იყო ერთ-ერთი პირველი, ვინც მისი ნაწარმოებები გერმანული ენიდან თარგმნა. ჩეხოსლოვაკიაში ნაცისტების შეჭრის შემდეგ, იგი შეუერთდა წინააღმდეგობის მოძრაობას ებრაელებისა და სხვა ლტოლვილების დასახმარებლად. გარდაიცვალა რავენსბრუკში, ნაცისტურ საკონცენტრაციო ბანაკში.

ადრეული ცხოვრება

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

იესენსკა დაიბადა პრაღაში, ავსტრია-უნგრეთში (ამჟამად ჩეხეთის რესპუბლიკა). მიიჩნევა, რომ მისი ოჯახი იან იესენიუსისგან მომდინარეობს, პრაღის კარლის უნივერსიტეტის პირველი მედიცინის პროფესორისგან, რომელიც იყო 27 ბოჰემიელ მოაზროვნეთა შორის, რომლებიც 1621 წლის 21 ივნისს პრაღის ძველი ქალაქის მოედანზე სიკვდილით დასაჯეს ჰაბსბურგების მეფე ფერდინანდ II-ის წინააღმდეგ წასვლის გამო. თუმცა, ეს მოსაზრება დაუსაბუთებლად იქნა გამოწვეული. [11] იესენსკას მამა იანი იყო სტომატოლოგი-ქირურგი და პროფესორი პრაღის კარლის უნივერსიტეტში; დედა მილენა ჰეიზლაროვა გარდაიცვალა, როდესაც მილენა 16 წლის იყო. იესენსკამ ისწავლა მინერვაში, პირველ აკადემიურ გიმნაზიაში გოგონებისთვის ავსტრია-უნგრეთის იმპერიაში.[12] სკოლის დამთავრების შემდეგ მოკლე ხნით ჩაირიცხა პრაღის კონსერვატორიაში და მედიცინის ფაკულტეტზე, მაგრამ ორი სემესტრის შემდეგ სწავლა შეწყვიტა. 1918 წელს დაქორწინდა ერნსტ პოლაკზე, ებრაელ ინტელექტუალსა და ლიტერატურულ კრიტიკოსზე, რომელიც პრაღის ლიტერატურულ წრეებში გაიცნო, და მასთან ერთად ვენაში გადავიდა საცხოვრებლად. ქორწინება, რომელმაც სავარაუდოდ გამოიწვია მისი მამასთან ურთიერთობის გაწყვეტა რამდენიმე წლით,[13] უბედური იყო.

კარიერა

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

რადგან პოლაკის შემოსავალი თავდაპირველად არ იყო საკმარისი წყვილის შესანახად ომით გამოფიტულ ეკონომიკაში, იესენსკას უწევდა ოჯახის შემოსავლის შევსება მთარგმნელობით. 1919 წელს მან აღმოაჩინა პრაღელი მწერლის ფრანც კაფკას მოთხრობა ("მეცეცხლე") და წერილი მისწერა მას, რათა ნებართვა ეთხოვა მისი თარგმნისთვის გერმანულიდან ჩეხურად. ამ წერილმა დაიწყო ინტენსიური და სულ უფრო ვნებიანი მიმოწერა. იესენსკა და კაფკა ორჯერ შეხვდნენ: ისინი ოთხი დღე გაატარეს ერთად ვენაში და მოგვიანებით ერთი დღე გმუნდში. საბოლოოდ კაფკამ ურთიერთობა შეწყვიტა, ნაწილობრივ იმის გამო, რომ იესენსკა ვერ ახერხებდა ქმრის დატოვებას, და მათი თითქმის ყოველდღიური კომუნიკაცია მკვეთრად შეწყდა 1920 წლის ნოემბერში. თუმცა, იმდენად მნიშვნელოვნები იყვნენ ერთმანეთისთვის, რომ 1922 და 1923 წლებში კიდევ რამდენიმე წერილი გაცვალეს (და კაფკამ იესენსკას გადასცა თავისი დღიურები სიცოცხლის ბოლოს).[14] იესენსკას „მეცეცხლეს“ თარგმანი იყო კაფკას ნაწერების პირველი თარგმანი ჩეხურად (და ფაქტიურად, ნებისმიერ უცხო ენაზე); შემდგომში მან თარგმნა კაფკას კიდევ ორი მოთხრობა, ასევე ჰერმან ბროხის, ფრანც ვერფელის, აპტონ სინკლერის და სხვათა ტექსტები.[15] იაროსლავ დოჰნალი, სახელი, რომელიც მითითებულია კაფკას მოთხრობის "რეფლექსიები ჯენტლმენი-ჟოკეებისთვის" ჩეხური გამოცემის მთარგმნელად, სავარაუდოდ იესენსკას ფსევდონიმია.[16]

ვენაში იესენსკამ ასევე დაიწყო წერა, აქვეყნებდა სტატიებს და მოგვიანებით სარედაქციო წერილებს ქალთა სვეტებში ზოგიერთ ყველაზე ცნობილ პრაღულ ყოველდღიურ გაზეთებსა და ჟურნალებში. მაგალითად, თანამშრომლობდა „ტრიბუნასთან“ და 1923-1926 წლებში წერდა „ნაროდნი ლისტში", „პესტრი ტიდენსა“ და „ლიდოვე ნოვინიში“.

1925 წელს იესენსკა გაშორდა პოლაკს და დაბრუნდა პრაღაში, სადაც მოგვიანებით შეხვდა და დაქორწინდა ავანგარდულ ჩეხ არქიტექტორ იარომირ კრეიჩარზე, რომლისგანაც შეეძინა ქალიშვილი, იანა ჩერნა. პრაღაში განაგრძო მუშაობა ჟურნალისტად, წერდა გაზეთებსა და ჟურნალებში, ასევე მუშაობდა საბავშვო წიგნების რედაქტორად და მთარგმნელად. ამ პერიოდის მისი სტატიების ნაწილი გამოიცა ორ ცალკეულ კოლექციად პრაღის გამომცემლობა „Topič“ მიერ.[17]

1930-იან წლებში იესენსკა დაინტერესდა კომუნიზმით (როგორც იმ პერიოდის ბევრი სხვა ჩეხი ინტელექტუალი), მაგრამ საბოლოოდ უარყო იდეოლოგიისადმი სიმპათიები 1936 წელს, როდესაც გააცნობიერა სტალინიზმის გადამეტებული ქმედებები.[18] 1934 წლის ოქტომბერში მისი მეორე ქორწინება დასრულდა - მან თანხმობა განცხადა კრეიჩარს გაშორებოდა, რათა ამ უკანასკნელს შესძლებოდა ლატვიელ თარჯიმანზე დაქორწინება, რომელიც საბჭოთა კავშირში ვიზიტისას გაიცნო.[19]

1938-1939 წლებში რედაქტორობდა პრესტიჟულ ჩეხურ ჟურნალს პოლიტიკისა და კულტურისთვის "პშიტომნოსტი" (ყოფნა), რომელიც პრაღაში დააარსა და გამოსცა პატივცემულმა პოლიტიკურმა კომენტატორმა და დემოკრატმა ფერდინანდ პერუტკამ. აქ წერდა სარედაქციო წერილებსა და წინასწარმეტყველურ კომენტარებს გერმანიაში ნაცისტური პარტიის აღზევებაზე, ავსტრიის ანშლუსზე ნაცისტურ გერმანიასთან და შესაძლო შედეგებზე, რომლებიც ამას შეიძლებოდა მოეტანა ჩეხოსლოვაკიისთვის.[20]

გარდაცვალება

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ჩეხოსლოვაკიის გერმანული არმიის მიერ ოკუპაციის შემდეგ, იესენსკა შეუერთდა წინააღმდეგობის მიწისქვეშა მოძრაობას და ეხმარებოდა ბევრ ებრაელ და პოლიტიკურ ლტოლვილს ემიგრაციაში. თუმცა, თავად გადაწყვიტა დარჩენა, მიუხედავად შედეგებისა.

1939 წლის ნოემბერში დააკავა გესტაპომ და დააპატიმრეს ჯერ პრაღის პანკრაცის ციხეში და შემდეგ დრეზდენში. 1940 წლის ოქტომბერში გადაასახლეს რავენსბრუკის საკონცენტრაციო ბანაკში გერმანიაში. აქ იგი მორალურ მხარდაჭერას უწევდა სხვა პატიმრებს და დაუმეგობრდა მარგარეტე ბუბერ-ნოიმანს, რომელმაც ომის შემდეგ მისი პირველი ბიოგრაფია დაწერა. როგორც სხვა პატიმრებს, იესენსკას ბანაკში საიდენტიფიკაციო ნომერი დაუტატუირეს - მის შემთხვევაში ნომერი იყო "4714". მიუხედავად ამისა, სხვა პატიმრებმა მას მეტსახელად "4711" ("ზიბენუნდვირციგ-ელფ") შეარქვეს, რაც იყო მინიშნება კოლონის წყლის მარკაზე, რომელიც იმ დროს გერმანიის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ბრენდი იყო.[21] იესენსკა თირკმლის უკმარისობით გარდაიცვალა რავენსბრუკში 1944 წლის 17 მაისს.[22]

1994 წლის 14 დეკემბერს იად ვაშემმა მილენა იესენსკა აღიარა, როგორც მართალი ერებს შორის.[23]

მილენა იესენსკას ქალიშვილი

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

იანა "ჰონზა" კრეიჩაროვა, იესენსკასა და იარომირ კრეიჩარის ქალიშვილი, იყო მწერალი ჩეხური მიწისქვეშა გამოცემისთვის პულნოც 1950-იანი წლების დასაწყისში და დივოკე ვინოსთვის 1960-იან წლებში. [24] 1969 წელს დაიბეჭდა მისი ბიოგრაფია დედაზე სათაურით ადრესატ მილენა იესენსკა. „დაწერილი დროს, როდესაც ახალი თავისუფლება, რომელიც ჩეხოსლოვაკიაში დუბჩეკის დროს გათენდა, უკვე განწირული იყო, იგი სასწრაფოდ გაიგზავნა სტამბაში არარედაქტირებული და შეუმოწმებელი [...]. საბოლოოდ უკვე გვიანი იყო რეპრესიებისგან თავის დასაღწევად; წიგნი ვერასოდეს მიაღწია პრაღის მაღაზიებამდე და მხოლოდ ერთეული ეგზემპლარები იქნა გატაცებული ქვეყნიდან“. [25]

მუსიკაში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

იესენსკა იყო კანტატის თემა სოპრანოსა და ორკესტრისთვის, სახელწოდებით მილენა, არგენტინელი კომპოზიტორის ალბერტო ჯინასტერას მიერ. ჯინასტერას ნამუშევარი დაფუძნებული იყო კაფკას წერილებზე.[26]

ბრიტანელმა ინდუსტრიულმა მუსიკოსმა ბრინ ჯონსმა, ფსევდონიმით „Muslimgauze“, თავის ალბომში Opaques შეიტანა კომპოზიცია, რომელიც მის სახელს ატარებს.

ფრანგმა მომღერალმა და კომპოზიტორმა, დომინიკ ა-მ, მილენა იესენსკას მიუძღვნა სიმღერა „Milena Jesenská“ თავისი 1998 წლის სინგლ EP-ზე „L'Attirance“ (Ovni Records - Acuarela).

ამერიკელმა მომღერალმა და კომპოზიტორმა, რეტ მილერმა, ახსენა მილენა სიმღერაში „Our Love“ თავისი 2002 წლის სადებიუტო ალბომიდან „The Instigator“.

ფრანგულ-ამერიკულმა მუსიკალურმა ჯგუფმა Moriarty მიუთითა მილენაზე სიმღერაში სახელწოდებით „Za Milena J.“ თავისი 2015 წლის ალბომიდან „Epitaph“ და მის ურთიერთობაზე ფრანც კაფკასთან.

ნაშრომები

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

იესენსკას ტექსტებისა და სტატიების ანთოლოგიები, გამოქვეყნებული მისი სიცოცხლის დროს:

„Cesta k jednoduchosti“ („გზა სიმარტივისკენ“). პრაღა: ტოპიჩი, 1926. „Člověk dělá šaty“ („ადამიანი ქმნის ტანსაცმელს“). პრაღა: ტოპიჩი, 1927.

იესენსკას ტექსტების, სტატიებისა და მიმოწერის ანთოლოგიები, გამოქვეყნებული მისი გარდაცვალების შემდეგ:

  • ლუდმილა ჰეგნეროვა, რედ. „Milena Jesenská zvenčí a zevnitř: Antologie textů Mileny Jesenské“. (იესენსკას ტექსტების ანთოლოგია.) პრაღა: პროსტორი, 1996.
  • ვაცლავ ბურიანი, რედ. „Nad naše síly: Češi, židé a Němci 1937-1939“. (სტატიები გამოქვეყნებული "პრიტომნოსტში"). ოლომოუცი: ვოტობია, 1997.
  • კეთლინ ჰეიზი, რედ. „The Journalism of Milena Jesenska: A Critical Voice in Interwar Central Europe“. ჩეხურიდან თარგმნა და შესავალი დაურთო კეთლინ ჰეიზმა. ნიუ-იორკი: ბერგან ბუქსი, 2003.
  • ალენა ვაგნეროვა, რედ. „Dopisy Mileny Jesenské“. (იესენსკას წერილები.) პრაღა: პროსტორი, 1998.

მითითებები

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  • მერი ჰოკადეი. Kafka, Love, and Courage: The Life of Milena Jesenská. ნიუ-იორკი: The Overlook Press, 1997.
  • მარტა მარკოვა-კოტიკოვა. Mýtus Milena : Milena Jesenská jinak. პრაღა: Primus, 1993.
  • ალენა ვაგნეროვა. Milena Jesenská. პრაღა: Prostor, 1996.
  • იაროსლავ დრესლერი. "Kafkova Milena." Archa, 1982.
  • ალენა ვაგნეროვა. Dopisy Mileny Jesenské. პრაღა: Prostor, 1998.
  • Divoké víno

რჩეული ბიბლიოგრაფია

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

რესურსები ინტერნეტში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  1. ↑ 1.0 1.1 Bibliothèque nationale de France BnF authorities: პლატფორმა ღია მონაცემები — 2011.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 Národní autority České republiky
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 The Fine Art Archive
  4. ↑ Swartz A. Open Library — 2007.
  5. ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #118557467 // ინტეგრირებული ნორმატიული ფაილი — 2012—2016.
  6. ↑ SNAC — 2010.
  7. ↑ FemBio database
  8. ↑ Vegetti Catalog of Fantastic Literature
  9. ↑ Babelio — 2007.
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 The Righteous Among the Nations Database
  11. ↑ Hockaday, 1997, 2; Marková-Kotyková, 1993, 17
  12. ↑ Wágnerová, 1996, 33
  13. ↑ Wágnerová, 1996, Hockaday, 1997; disputed by Marková-Kotyková, 1993
  14. ↑ Hockaday, 1997; Jesenská, 1998, themodernworld.com Kafka - Works: Nonfiction. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2015-04-02. ციტირების თარიღი: 2016-01-22.
  15. ↑ Dressler, 1982; Wágnerová, 1996; Marková-Kotyková, 1993
  16. ↑ Čermák, Josef (1994) „Die Kafka-Rezeption in Böhmen“, Kafka und Prag (German). Berlin: Walter de Gruyter, გვ. 219. ISBN 9783110140620. 
  17. ↑ Marková-Kotyková, 1993
  18. ↑ Dressler, 1982
  19. ↑ Hockaday, 1997, 155
  20. ↑ Dressler, 1982; Hockaday, 1997
  21. ↑ Book review: Fur coats, cocaine and Franz Kafka. Ian Thompson marvels at the life of Milena '4711' Jesenska, favourite correspondent of St Franz of Prague; Kafka, Love and Courage: The Life of Milena Jesenska by Mary Hockaday. The Independent, London (16 December 1995). ციტირების თარიღი: 10 November 2017.
  22. ↑ Hockaday, 1997
  23. ↑ Milena Jesenská. Righteous Among the Nations en. ციტირების თარიღი: 2024-06-12
  24. ↑ Divoké vino
  25. ↑ Černá, Jana (1988). Kafka's Milena. Souvenir Pr. ISBN 0-285-65065-3. OCLC 1106632424. 
  26. ↑ Alberto Evaristo Ginastera Biography
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=მილენა_იესენსკა&oldid=4806658“-დან