მიკლოშ ვამოში

მიკლოშ ვამოში
მიკლოშ ვამოში
	უნგრ. Vámos Miklós
დაბადების თარიღი	29 იანვარი, 1950 (75 წლის)
დაბადების ადგილი	ბუდაპეშტი, უნგრეთი
საქმიანობა	ლიტერატურის მთარგმნელი, სცენარისტი, დრამატურგი, ტელეწამყვანი, ჟურნალისტი, პოეტი ადვოკატი და მწერალი
მოქალაქეობა	უნგრეთი
ალმა-მატერი	ეტვეშ ლორანდის უნივერსიტეტი
ჯილდოები	Attila József Award
ხელმოწერა
	მიკლოშ ვამოში ვიკისაწყობში

მიკლოშ ვამოში (უნგრ. Vámos Miklós, დ. 29 იანვარი, 1950, ბუდაპეშტი, უნგრეთი) — უნგრელი მწერალი, სცენარისტი, დრამატურგი, გამომცემლობის დირექტორი და ტელევიზიის წამყვანი.

ოჯახი

მიკლოშ ვამოშის მამა, ტიბორ ვამოში (1911-1969), იურისტი და პოლიციელი იყო, ხოლო ომის შემდეგ — ლასლო რაიკის მდივანი. მოგვიანებით მუშაობდა ფრეზერის ოპერატორად, შემდეგ კი — იურისტად უიპეშტის ტყავის ქარხანაში. დედამისი, ერჟებეტ რიბარსკი (1917-1986), მთელი ცხოვრება მუშაობდა რეფერანტად. მიკლოშ ვამოში 19 წლამდე ტიბორის სახელით იყო ცნობილი, ხოლო 19 წლის ასაკში, ჟურნალ „Új Írás“-ის მთავარ რედაქტორ, მიკლოშ იოვანოვიჩის რჩევით, სახელად მიკლოში დაირქვა. ვამოშის ჰყავს და — ევა. მას ასევე ჰყავს ქალიშვილი, ანა, რომელიც 1977 წელს დაიბადა მის პირველ ქორწინებაში იუდიტ პატაკისთან. მეორე ქორწინებისას დორა ესესთან (2000 წლიდან 2009 წლამდე), 2003 წელს შეეძინა ტყუპი ვაჟი — პეტერი და ჰენრიკი.

კარიერა

მიკლოშ ვამოშმა 1968 წელს დაამთავრა ფერენც კელჩეის სახელობის გიმნაზია. 1966-1971 წლებში ის იყო ანსამბლ „გერილას“ წევრი, რომელთან ერთადაც კონცერტებით გამოდიოდა უცხოეთშიც. პოლიტიკური მიზეზების გამო იგი ბუდაპეშტის ელტე (ELTE) უნივერსიტეტის იურიდიულ ფაკულტეტზე მხოლოდ 1970 წელს მიიღეს. 1972 წლიდან მუშაობდა სტუდენტური ლიტერატურული ჟურნალის „Jelenlét“-ის რედაქტორად. სწავლა 1975 წელს დაასრულა და მუშაობა დაიწყო დრამატურგად კინოსტუდია „ობიექტივში“, სადაც 1992 წლამდე დარჩა. 1988-1990 წლებში აშშ-ში ცხოვრობდა ჯეიმს ფულბრაიტის სტიპენდიით. ამავე პერიოდში კითხულობდა ლექციებს კინოსა და თეატრის ფაკულტეტებზე რამდენიმე უნივერსიტეტში — მათ შორის ეილის დრამატული ხელოვნების სკოლასა და ნიუ-იორკის საქალაქო უნივერსიტეტში. 1990 წლიდან არის ამერიკული ჟურნალის „The Nation“-ის აღმოსავლეთ ევროპის კორესპონდენტი. შემდგომი სამი წლის განმავლობაში ხელმძღვანელობდა გამომცემლობას „Ab Ovo“.

1995-2003 წლებში მიკლოშ ვამოში ტელეპროგრამების წამყვანადაც მუშაობდა. მისი წარმატებული გადაცემები იყო: „ახლავე მოვალ!“ (Rögtön jövök!), „შეუძლებელი“ (Lehetetlen) და „ორი ადამიანი“ (2 ember). 1997-2003 წლებში იგი იყო თეატრ „International Buda Stage“-ის სამხატვრო ხელმძღვანელი. 2005 წლიდან, „ალექსანდრას“ წიგნის სახლში, „ვამოშის კლუბის“ ფარგლებში იგი მართავს შეხვედრებს ცნობილ მწერლებთან და პოეტებთან. ეს საუბრები გადაიცემა სატელევიზიო არხებზე Pax და Duna 2 Autonómia. იგი ასევე არის გაზეთ „The Washington Post“-ის უნგრელი კორესპონდენტი. უნგრულთან ერთად ვამოში ფლობს გერმანულ, ინგლისურ და ფრანგულ ენებს, ასევე კითხულობს ესპანურ, რუსულ და ლათინურ ენებზე. მისი ლიტერატურული ფსევდონიმებია: VT, Vámos Tibor, MT, Miklós Tibor, ZJ, Zakariás Jeromos. 2009 წლის თებერვალში მან დატოვა გამომცემლობა „Ab Ovo“ და მუშაობა დაიწყო გამომცემლობა „Európa Könyvkiadó“-ში.

კომპიუტერებით დაინტერესება

მიკლოშ ვამოში ერთ-ერთ პირველ უნგრელ მწერლად ითვლება, ვინც ინფორმაციულ-საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების (ICT) მნიშვნელობა დროულად გააცნობიერა. აშშ-ში ყოფნის დროს მან შეიძინა თავისი პირველი კომპიუტერი. მისი პირველი ვებგვერდი 2000 წლის 20 დეკემბერს გაიხსნა. გარდა ვამოშის შესახებ ძირითადი ინფორმაციისა, საიტზე შესაძლებელი იყო ტელეგადაცემის „Rögtön jövök!“ დეტალების გაცნობაც, ხოლო ფორუმზე თავად ავტორისგან შეიტყობდით, როგორ იქმნებოდა ეს სერიალი.

ნაწარმოებები

მიკლოშ ვამოშს გამოცემული აქვს ოცდათხუთმეტი წიგნი — მათ შორის რომანები, პიესები, მოთხრობები და კინოსცენარები. მის ყველაზე ცნობილ ნაწარმოებებს შორისაა რომანები: „Zenga zének“ (ჟღერს მუსიკა), „A New York–Budapest metró“ (ნიუ-იორკ–ბუდაპეშტის მეტრო), „Anya csak egy van“ (დედა მხოლოდ ერთია) და „Apák könyve“ (მამების წიგნი). უნგრეთის თეატრების სცენაზე დაიდგა მისი ოთხი პიესა, მათ შორის „Asztalosinduló“ (დურგლების მარში) და „Világszezon“ (მსოფლიო სეზონი). თავის შემოქმედებაში ვამოში განსაკუთრებით ინტერესდება ოჯახის და ისტორიის ურთიერთობით — თემით, რომელიც მის ნაწარმოებებში განმსჭვალულია სიღრმით და ადამიანურობით. მისი წიგნები თარგმნილია მრავალ ენაზე, მათ შორის: ინგლისურ, გერმანულ, ფრანგულ, იტალიურ, ესპანურ, ჰოლანდიურ, დანიურ, შვედურ, პოლონურ, სერბულ, ჩეხურ და სლოვაკურ ენებზე.

რომანები

Borgisz, издательство Kozmosz, ბუდაპეშტი, 1976
Én és én, издательство Magvető, ბუდაპეშტი, 1979
Háromszoros vivát, издательство Szépirodalmi, ბუდაპეშტი, 1981
Hanyatt-homlok és Emily néni szakálla, გამომცემლობა Magvető, ბუდაპეშტი, 1983
Zenga zének, издательство Szépirodalmi, ბუდაპეშტი, 1983
Félnóta, издательство Magvető, ბუდაპეშტი, 1986
Jaj, издательство Szépirodalmi, ბუდაპეშტი, 1988
A New York-Budapest metró, издательство Ab Ovo, ბუდაპეშტი, 1993
Anya csak egy van, издательство Ab Ovo, ბუდაპეშტი, 1995
135 lehetetlen történet, издательство Ab Ovo, ბუდაპეშტი, 1997
Apák könyve, издательство Ab Ovo, ბუდაპეშტი, 2000
Öt Kis Regény, издательство Ab Ovo, ბუდაპეშტი, 2002
Sánta kutya, издательство Ab Ovo, ბუდაპეშტი, 2003
Márkez meg én, издательство Ab Ovo, ბუდაპეშტი, 2004
Utazások Erotikába (Ki a franc az a Goethe?), გამომცემლობა Ab *Ovo, ბუდაპეშტი, 2007
Tiszta tűz, გამომცემლობა Európa, ბუდაპეშტი, 2009
Kedves kollégák, 1-2. გამომცემლობა Európa, ბუდაპეშტი, 2010

A csillagok világa, გამომცემლობა Európa, ბუდაპეშტი, 2010

საზღვარგარეთ გამოცემული წიგნები

Apák könyve

Buch der Väter, გამომცემლობა Random House btb Verlag, გერმანია, ბერლინი, 2004, მთარგმნელი: Ernő Zeltner
Il Libro dei Padri, გამომცემლობა Einaudi, იტალია, 2006, მთარგმნელი: Bruno Ventavoli
The Book of Fathers, გამომცემლობა Little Brown, დიდი ბრიტანეთი, 2006, მთარგმნელი: Peter Sherwood
Knjiga očeva, გამომცემლობა Laguna, Сербия, 2006, მთარგმნელი: Mária Tóth Ignjatović
Le Livre Des Peres, გამომცემლობა Denoël, საფრანგეთი, 2007, მთარგმნელი: Joëlle Dufeuilly.
Księga ojców, გამომცემლობა Albatros, პოლონეთი, ვარშავა, 2008, მთარგმნელი: Elżbieta Sobolewska
Het Boek der vaders, გამომცემლობა Contact, ჰოლანდია, 2008, მთარგმნელი: Frans van Nes
Book of Father, გამომცემლობა Other Press, აშშ, 2009, მთარგმნელი: Peter Sherwood
El libro de los padres, გამომცემლობა Lumen, ესპანეთი, 2010

Anya csak egy van

Vom Lieben und Hassen, გამომცემლობა Random House, გერმანია, ბერლინი, 2006, მთარგმნელი: Ernő Zeltner
Majka je samo jedna, გამომცემლობა Laguna, სერბეთი, (2008), მთარგმნელი: Mária Tóth Ignjatović

Bár

La Neige Chinoise, Kínai hó L’Harmattan, საფრანგეთი, პარიზი, 2003, მთარგმნელი: Clara Tessier

Borgisz

Borgis, გამომცემლობა Smena, სლოვაკეთი, 1980, მთარგმნელი: Katarina Králová-Ordodyová.
Borgis, გამომცემლობა Iskry, პოლონეთი, ვარშავა, 1980, მთარგმნელი: Krystyna Pisarska.
Borgis, გამომცემლობა Mlada Fronta, ჩეხეთი, პრაღა, 1989, მთარგმნელი: Milan Navratil.

Jaj

Ak og ve, გამომცემლობა Gyldendal, დანია, კოპენჰაგენი, 1991, მთარგმნელი: Péter Eszterhás Utazások Erotikában (Ki a franc az a Goethe?)
Meine zehn Frauen, გამომცემლობა btb, გერმანია, 2010, მთარგმნელი: Andrea Ikker

Zenga zének

Kamrat Stalins glorie, გამომცემლობა Cappelen, ნორვეგია, 1986, მთარგმნელი: Terézia Schandl
Sangen har vinger, გამომცემლობა Gyldendal, დანია, კოპენჰაგენი, 1987, მთარგმნელი: Péter Eszterhás
Kamrat Stalins gloria, გამომცემლობა Albert Bonniers, შვედეთი, სტოკჰოლმი, 1988, მთარგმნელი: Robert Mashult

ნოველები

Előszó az ábécéhez, გამომცემლობა Magvető, ბუდაპეშტი, 1972
Jelenleg tizenharmadik a listán, გამომცემლობა Magvető, ბუდაპეშტი, 1973
Váltás, გამომცემლობა, Magvető, ბუდაპეშტი, 1977
Valaki más, გამომცემლობა Magvető, ბუდაპეშტი, 1981

თეტრალური პიესები

Égszakadás-földindulás (პრემიერა ვესპრემში პეტეფის სახელობის თეატრში ), 1975
Asztalosinduló (პრემიერა სოლნოკშისიგლიგეტის სახელობის თეატრში ), 1976
Háromszoros vivát (პრემიერა ეგერის ვარშინჰაზის თეატრში), 1979
Világszezon (პრემიერა სეგედის ეროვნული თეატრში), 1981
Valaki más — Vegyes páros (ორ ერთიაქტიანი პიესა) (პრემიერა იატექსინის თეატრში), 1982

კინოსცენარები, ადაპტაციები, როლები

Boldog születésnapot, Marylin!, 1980, ავტორი
Boszorkányszombat, 1983, დრამატურგი
Villanyvonat, 1984, ავტორი
Vigyázat mélyföld!, 1986, თანაავტორი
Csók, Anyu, 1987, ავტორი
Szamba, 1995, ავტორი, თანაავტორი რობერტ კოლტაი
Ámbár tanár úr, 1998, ავტორი

აუდიოწიგნები

Hogy volt, 2006
Írók egymás közt, გამომცემლობა „Alexandra“, ბუდაპეშტი, 2008 წელი

პრემიები

კრიტიკოსთა პრემია, 1977
კომუნისტური ახალგაზრდების გაერთიანების პრემია, 1983
ატილა იოჟეფის პრემია, 1984
ევროპა 1968-ის კონკურსის პრემია(EURÓPA 1968), 1993
უნგრეთის პროფკავშირების ასოციაციის პრემია, 1996
„შელ-ვაშინგტონის“ პრემიები (Schell-Washington), 1997
კამერა ჰუნგარია (Kamera Hungaria), 2000
იოჟეფ ფიცას სახელობის ბიბლიოთეკარების პრემია, 2001
კოლუმბოს პრემია ფასეულობებისთვის, უნგრეთის პრემია, 2003
უნგრეთის რესპუბლიკის ოფიცრის ჯვარი, 2004
ბარკას თეატრის პრემია, 2005
ბუდაპეშტის 13-ე რაიონის საპატიო მოქალაქე, 1 ივნისი 2010.

რესურსები ინტერნეტში