მაროკოული ცხენები
მაროკოული ცხენები — უძველესი ტრადიცია, დაკავშირებული ბერბერული კავალერიის ისტორიასთან. ბარბი და არაბ-ბარბი ჯიშები მიიჩნევა ეროვნულ მემკვიდრეობად მაროკოში. ეს ჯიშები გამოჰყავდა მრავალ ადგილობრივ ტომს. ტბურიდა, ყველაზე პოპულარული მაროკოული საცხენოსნო სპორტი, წარმოაჩენს ბარბი ან არაბ-ბარბი ცხენის სამხედრო გამოყენების მაგალითებს. ქვეყანაში არის ხუთი ეროვნული ცხენსაშენი ფერმა მარაქეშში, მექნესში, ბუზნიკაში, უჯდასა და ელ-ჯადიდაში. ის ორგანიზებას უწევს მნიშვნელოვან საერთაშორისო საცხენოსნო ღონისძიებას, როგორიცაა ელ-ჯადიდას საერთაშორისო საცხენოსნო შოუ და მაროკოს სამეფო ტური, ასევე ეროვნულ სპორტულ ღონისძიებებს, როგორიცაა რაბატის ცხენის კვირეული.
ისტორია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ცხენები დაკავშირებულია ბერბერული და არაბული ხალხების ისტორიასთან. ეს ხალხები ცხოვრობენ მაროკოს ტერიტორიაზე;[1] უფრო მეტიც, ფილიპ ბარბიე დე პრეოდოს თანახმად, მაროკო, სავარაუდოდ, არის მაღრიბის ქვეყანა, რომელმაც ყველაზე მეტი უწყვეტობით შეინარჩუნა თავისი საცხენოსნო პრაქტიკა.[2]
პროტექტორატის პერიოდი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ფრანგული პროტექტორატის დროს, 1906 წელს, შეიქმნა Service des remontes et haras ფაშატების ორი ფერმით ტემარასა და მექნესში, და ულაყის დეპოთი მაზაგანში.[2] მაროკოში შეიქმნა სამხედრო ცხენსაშენები, რომელთაგან უძველესი იყო მექნესის ცხენსაშენი 1912 წელს.[3]
პირველი სამეცნიერო ნაშრომები ცხენის ვეტერინარიაში გამოჩნდა მეცხოველეობის სერვისის კვლევითი ლაბორატორიის იმპულსით კასაბლანკაში.[4]
არაბული ცხენები შემოჰყავდათ საფრანგეთიდან, ალჟირიდან, ტუნისიდან და სირიიდან,[2] მაგრამ ასევე იყო მოძრაობა საწინააღმდეგო მიმართულებით, მაღრიბის საუკეთესო ცხენებიდან ზოგიერთი საფრანგეთში გადაჰყავდათ.[5] ტემარას ფაშატების ფერმის დახურვამ 1927 წელს გამოიწვია ნახირის გადაყვანა მექნესის ეროვნულ ცხენსაშენში.[2]
1947 წელს ცხენების მოშენება სამხედრო კონტროლიდან გადავიდა სოფლის მეურნეობის სამინისტროს კონტროლის ქვეშ.[2]
მაროკოს დამოუკიდებლობის შემდეგ
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]მაროკოს დამოუკიდებლობის შემდეგ, ვეტერინარული მედიცინა ისწავლებოდა ჰასან II-ის აგრონომიულ და ვეტერინარულ ინსტიტუტში 1970 წელს, რამაც გამოიწვია პუბლიკაციები ცხენის ვეტერინარულ მედიცინაში.[4] მაროკოული არაბულსისხლიანი ცხენების საჯიშე წიგნი შეიქმნა 1982 წელს.[2] XX საუკუნის განმავლობაში, მაროკოული ცხენის ინდუსტრია დაეცა ცხენების გამოყენების შემცირების გამო.[6]
2000 წლიდან მაროკოს სამეფო ოჯახი მხარს უჭერს საცხენოსნო სპორტის განვითარებას და მზარდი რაოდენობის საერთაშორისო ცხენოსნური ღონისძიებების ორგანიზებას მაროკოს მიწაზე.[7] ამ მიზნით 2003 წელს შეიქმნა Société royale d'encouragement du cheval (SOREC),[3][8] იმ დროს, როდესაც ეროვნული ნახირი 130,000 ცხენით ყოველწლიურად მცირდება.[6]
მაროკოს ხუთი ეროვნული ცხენსაშენის რენოვაცია და აღჭურვა დაიწყო 2010 წელს. მაროკოული ცხენსაშენების ტექნიკური ხარისხი ახლა ახლოსაა ევროპული ცხენსაშენების ხარისხთან.[3]
2007 წელს საცხენოსნო სექტორმა შეადგინა 3,4 მილიარდი დირჰემი მაროკოს მთლიანი შიდა პროდუქტიდან.[6] 2014 წლის ბოლოსთვის ცხენოსნობა გახდა მეორე ყველაზე პოპულარული სპორტი მაროკოში, ფეხბურთის შემდეგ.[7] 2012 წელს, 11,500 მაროკოული სამუშაო ადგილი პირდაპირ ან ირიბად დამოკიდებული იყო ცხენზე;[9] 2015 წელს, სხვა შეფასებით, ამ სექტორში დაახლოებით 30,000 სამუშაო ადგილი იყო, ანუ მაროკოს მშპ-ის 0.61%, რაც შეესაბამება 6 მილიარდ დირჰემს.[6]
თანამედროვე ვეტერინარული კლინიკა Institut Agronomique et Vétérinaire Hassan-II-ში რაბატში გაიხსნა 2016 წლის სექტემბერში,[10] და პირველი ოპერაცია ცხენზე მაროკოს მიწაზე ჩაატარა 2016 წლის ნოემბერში.[6]
პრაქტიკა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
საცხენოსნო სპორტის ფედერაციის თანახმად, ტბურიდა არის წამყვანი ცხენოსნური დისციპლინა ქვეყანაში, წინ უსწრებს კონკურსს, დრესაჟსა და გამძლეობის შეჯიბრებებს.[9] სექტორი ვითარდება სამუშაო ცხოველთან ურთიერთობიდან სპორტსა და დასვენებაზე დაფუძნებულ პრაქტიკებამდე.[11]
თუმცა, ცხენით ჯირითი და ცხენოსნური სპორტი მაროკოში ჯერ კიდევ არ არის ფართოდ გავრცელებული, დაახლოებით 20,000 მხედარია საჯირითო სკოლებში ან კერძო თავლებში. მაროკოელ მხედრებს შეუძლიათ ჩააბარონ ოთხი საფეხური, რომლებიც ადასტურებს მათ ცხენოსნურ უნარებს, ის ცნობილია, როგორც „ფარისი“.[9]
2012 წლიდან, მაროკოელი მხედარი აბდელკებირ უადარი სახელს იხვეჭს. მან მიაღწია უმაღლეს დონეს მეფე მოჰამედ VI-ის წყალობით, რომელმაც მისთვის შეიძინა ფრანგული ულაყი Quickly de Kreisker ბრეტონელი მხედრისგან, ბენჟამინ რობერტისგან.[12]
2017 წელს მისი ქალიშვილი სუკაინა უადარი საერთაშორისო კონკურსში დებიუტანტი იყო.[13]
საცხენოსნო ტურიზმი საკმაოდ ფართოდაა გავრცელებული [9] და სწრაფად ვითარდება.[11]
ცხენების რბოლის სექტორიც იზრდება, 2011-დან 2016 წლამდე 500 ახალი დოღი იქნა ორგანიზებული.[6] ყოველწლიურად მაროკოში დაახლოებით 2,400 რბოლა იმართება და 560 ადგილზეა შესაძლებელი ფსონის დადება.[3]
2016 წლის აპრილში, ქალი ჟოკეი პირველად მონაწილეობდა რბოლაში მაროკოში.[14] 2017 წლის ივნისში მაროკოში 3 ქალი ჟოკეი იყო, მათ შორის ზინებ ელ ბრიუილი.ref>Véronique le Jeune. (8 June 2017) Maroc: la jockey Zineb el Briouil très à cheval sur l'égalité homme/femme. ციტირების თარიღი: 2 May 2019</ref>
ცხენები დაკავშირებულია ყოველდღიურ დღესასწაულებთან და ცერემონიებთან, როგორიცაა წინადაცვეთა, ქორწილები და მუსემი. მეფეებმა ჰასან II-მ და მოჰამედ VI-მ ორივემ განაცხადა, რომ ცხენი მაროკოული კულტურისა და ცივილიზაციის განუყოფელი ნაწილია. სამეფო ოჯახის წევრები ასევე მონაწილეობენ მრავალ ეროვნულ და საერთაშორისო ცხენოსნურ ღონისძიებაში.ref name=":0">Les Marocains et le Cheval. ციტირების თარიღი: 2 May 2019</ref>
მოშენება
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
2005 წელს მაროკოში იყო 160,000 ცხენი. 2011-იდან 2017 წლამდე, ახალდაბადებულთა რაოდენობა გაიზარდა 24%-ით, ანუ 900-ით.[6] ქვეყნის მთავარი ჯიშებია არაბული და ბარბი.[11] უფრო იშვიათად, მაროკო ასევე ზრდის არაბებს, სისხლიანებს და ანგლო-არაბებს. თუმცა, ჯორების მოშენება სასოფლო-სამეურნეო სამუშაოებისთვის კვლავ ძალიან გავრცელებულია.[15] SOREC-ის მიზანია ბარბი ცხენის პოპულარიზაცია, როგორც მაროკოული ცხენოსნური პრაქტიკის გლობალური ელჩისა.[6]
სპორტული ცხენების მოშენების ოპერაცია დაიწყო სიდი ბერუსიში 1985 წელს, მაროკოული სპორტული ცხენის მისაღებად.[11]
ქვეყანას აქვს ხუთი ეროვნული ცხენსაშენი. ისინი მდებარეობს მარაქეშში, მექნესში, ბუზნიკაში, უჯდასა და ელ-ჯადიდაში და მათ მართავს SOREC.[16] ბუზნიკას ცხენსაშენში ინახება სამეფო ოჯახის არაბული ცხენები.[17] მაროკო ასევე შთამბეჭდავი კერძო ცხენსაშენებით გამოირჩევა.[2] ხელოვნური განაყოფიერების გამოყენება იზრდება, განსაკუთრებით შორეულ რეგიონებში.[6]
ღონისძიებები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]მაროკო ორგანიზებას უწევს მრავალ საცხენოსნო ღონისძიებას. ყველაზე მნიშვნელოვანია Salon international du cheval d'El Jadida, რომელიც 2008 წელს შეიქმნა და, ორგანიზატორების თანახმად, 2018 წლის ღონისძიებაზე 230,000 ვიზიტორი მიიზიდა.[18] 2011 წლიდან, SOREC აწყობს საერთაშორისო შეხვედრებს ბარბი და არაბ-ბარბი ცხენებისთვის, ამ ორი ეროვნული ჯიშის პოპულარიზაციის მიზნით.[6]
Morocco Royal Tour, საერთაშორისო კონკურსი დაარსდა 2010 წელს მისი უდიდებულესობა მოჰამედ VI-ის ინსტრუქციით [19] და 2018 წელს 3-ვარსკვლავიანიდან 4-ვარსკვლავიან სტატუსამდე ამაღლდა.[20]
რაბატის ცხენის კვირეული (Oussbouou lfarass) ყოველ ივლისში აერთიანებს მაროკოს საუკეთესო ეროვნულ მხედრებს.[21]
კულტურა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]მაროკოული საცხენოსნო პრაქტიკა და ისტორია შთააგონებს მრავალ ხელოვანს, განსაკუთრებით ეჟენ დელაკრუას, რომელმა დახატა Exercices militaires des Marocains („მაროკოელების სამხედრო წვრთნა“) 1832 წელს, Le Kaïd, chef marocain („კაიდი, მაროკოელი მეთაური“) 1837 წელს, Le Sultan du Maroc („მაროკოს სულთანი“) 1845 წელს და Chevaux sortant de la mer („ცხენები ზღვიდან გამოსვლისას“) 1860 წელს; ასევე სალვადორ დალის, რომელმაც 1961-1962 წლებში შექმნა ნახატი La Bataille de Tétouan („ტეტუანის ბრძოლა“).[22]<gallery perrow="4">
ბიბლიოგრაფია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ლიტერატურა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- Barbié de Préaudeau, Philippe (2002). Le Cheval arabe, 2nd (fr), Les éditions du Jaguar. ISBN 2-86950-358-X.
- Hossaini-Hilali, Jamal (2012). La recherche vétérinaire sur le cheval au Maroc : Répertoire des travaux scientifiques de 1913 à 2011 (fr). Jamal Hossaini-Hilali. ISBN 978-9954-31-274-2.
სტატიები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- Talley, Gwyneth (2020). Human-Horse Relationships in Morocco: what Equids Can Tell Us About Society (fr). Hesperis Tamuda.
- Le Brech, Catherine (2018). Au Maroc, la filière du cheval monte en gamme (fr). Franceinfo.
- Libbrecht, Xavier (2014). Derrière Kebir Ouaddar c'est tout le Maroc qui galope (fr). La Revue.
- Mayrand, Lise (2014). Le Maroc, de la tbourida au CSO (fr). Cheval Magazine.
- Rousseau, Élise (2014). Tous les chevaux du monde (fr). Delachaux et Niestlé. ISBN 978-2-603-01865-1.
- Sylla, Adama (2017). La filière équine prend du galon (fr). Challenge.
- Vagnozzi, Catherine (2014). Abdelkebir Ouddar, Morocco to bois le Roi (fr). Equestrio.
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ Les Marocains et le Cheval. ციტირების თარიღი: 2 May 2019
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 Barbié de Préaudeau (2002, p. 190)
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 Le Brech (2018)
- ↑ 4.0 4.1 Hossaini-Hilali (2012)
- ↑ Barbié de Préaudeau (2002, p. 189)
- ↑ 6.00 6.01 6.02 6.03 6.04 6.05 6.06 6.07 6.08 6.09 Sylla (2017)
- ↑ 7.0 7.1 Vagnozzi (2014, p. 95)
- ↑ Historique et missions. ციტირების თარიღი: 2 May 2019
- ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 Mayrand (2014, p. 110)
- ↑ Lamy, Jérôme. (2017) Institut agronomique et vétérinaire Hassan II: le cheval a sa nouvelle clinique. ციტირების თარიღი: 2 May 2019
- ↑ 11.0 11.1 11.2 11.3 Rousseau (2014, p. 394)
- ↑ Simon, Marianne. (14 October 2014) L'ascension fulgurante d'Abdelkebir Ouaddar. ციტირების თარიღი: 2 May 2019
- ↑ Soukaina Ouaddar, la cavalière étoilée qui galope dans les pas de son père (2017). ციტირების თარიღი: 2 May 2019
- ↑ Bayo, Ibrahima. Portrait : Bouchra Marmoul, la première marocaine jockey fait tomber les préjugés. ციტირების თარიღი: 2 May 2019
- ↑ Rousseau (2014, p. 395)
- ↑ Les Haras nationaux. ციტირების თარიღი: 2 May 2019
- ↑ Barbié de Préaudeau (2002, p. 191)
- ↑ Salon du cheval d'El Jadida : Objectifs atteints, selon les organisateurs (2018). ციტირების თარიღი: 1 May 2019
- ↑ Morocco Royal Tour : Trois destinations d'exception et quatre étoiles (2018). ციტირების თარიღი: 1 May 2019
- ↑ Ravier, Yeelen. (2018) Le Morocco Royal Tour prépare ses 4 étoiles. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2019-05-01. ციტირების თარიღი: 1 May 2019
- ↑ Rabat au pas de course pour la 34e édition de la Semaine du cheval (2018). ციტირების თარიღი: 1 May 2019
- ↑ Institut du monde arabe, Chevaux et cavaliers arabes dans les arts d'Orient et d'Occident; Jean-Pierre (2002) Digard (fr). Éditions Gallimard. ISBN 2-07-011743-X.