მალტის გვირგვინის კოლონია
| მალტის გვირგვინის კოლონია მალტ. Kolonja tal-Gżira ta' Malta u l-Gżejjer li jagħmlu Magħha იტალ. Colonia dell'Isola di Malta e sue Dipendenze დიდი ბრიტანეთის კოლონია | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| ჰიმნი The Malta Hymn სამეფო ჰიმნი God Save the King/Queen (1813–1964) | |||||||||
| |||||||||
| დედაქალაქი | ვალეტა | ||||||||
| ენა | მალტური, ინგლისური, იტალიური | ||||||||
| რელიგია | კათოლიციზმი | ||||||||
| ფულის ერთეული | მალტური სკუდო და სხვა ვალუტები (1813–1825 წწ.), გირვანქა სტერლინგი (1825–1964 წწ.) | ||||||||
| ფართობი | 316 კმ² | ||||||||
| მოსახლეობა | 119 000 ად. (1821 წ.) 319 620 ად. (1957 წ.) | ||||||||
| მმართველობის ფორმა | მონარქია | ||||||||
| მეფე (პირველი) | |||||||||
| - 1813–1820 | ჯორჯ III | ||||||||
| დედოფალი (ბოლო) | |||||||||
| - 1952–1964 | ელისაბედ II | ||||||||
| გუბერნატორი (პირველი) | |||||||||
| - 1813–1824 | ტომას მეიტლანდი | ||||||||
| გუბერნატორი (ბოლო) | |||||||||
| - 1962–1964 | მორის ჰენრი დორმანი | ||||||||
| პრემიერ-მინისტრი (პირველი) | |||||||||
| - 1921–1923 | ჯოზეფ ჰოვარდი | ||||||||
| პრემიერ-მინისტრი (ბოლო) | |||||||||
| - 1962–1964 | ჯორჯ ბორგ ოლივერი | ||||||||
| ისტორია | |||||||||
| - 1814 წლის პარიზის სამშვიდობო ხელშეკრულება | 1814 წლის 30 მაისი | ||||||||
.svg)
.svg)
მალტის გვირგვინის კოლონია და მისი დამოკიდებული ტერიტორიები (ცნობილი როგორც მალტის გვირგვინის კოლონია ან უბრალოდ მალტა) – ყოფილი ბრიტანული კოლონია მალტის კუნძულებზე, რომელიც შემდგომში გახდა რესპუბლიკა მალტა. ის ჩამოყალიბდა 1813 წელს მალტის პროტექტორატის ბრიტანეთის გვირგვინის კოლონიად გარდაქმის შემდეგ, რაც დადასტურებული იქნა 1814 წლის პარიზის სამშვიდობო ხელშეკრულებით. კოლონიამ დამოუკიდებლობა მოიპოვა 1964 წელს.
დაარსება და ადრეული წლები (1813–1824)
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]1530–1798 წლებში მალტას მართავდა წმინდა იოანეს ორდენი. ორდენი გაუქმდა მეორე კოალიციის ომის დროს და მალტა დაიპყრო ნაპოლეონმა. მალტელები აჯანყდნენ საფრანგეთის რამდენიმე თვიანი მმართველობის შემდეგ და ბრიტანეთს დახმარება სთხოვეს. საბოლოოდ ფრანგებმა კაპიტულაცია მოახდინეს 1800 წელს და მალტა ნებაყოფლობით გახდა დიდი ბრიტანეთის პროტექტორატი. ბრიტანეთს მაშინ კუნძულის ევაკუაცია უნდა განეხორციელებინა 1802 წლის ამიანის ხელშეკრულების პირობების შესაბამისად, მაგრამ ვერ შეასრულა ეს ვალდებულება. მალტა გახდა გვირგვინის კოლონია 1813 წლის 23 ივლისს, როდესაც სერ თომას მეიტლენდი დაინიშნა მალტის გუბერნატორად. იმ წელს მალტას მიენიჭა კონსტიტუცია. მალტის გვირგვინის კოლონიის სტატუსი დაადასტურა პარიზის ხელშეკრულებამ 1814 წელს, რომელიც თავად დაადასტურა ვენის კონგრესმა 1815 წელს.
ჭირი მალტაში გაჩნდა 1813 წლის მარტში, როდესაც ალექსანდრიიდან დაავადებული ბრიტანული სავაჭრო გემი ჩამოვიდა. დაავადების გავრცელება განსაკუთრებით ვალეტასა და გრანდ ჰარბორის რაიონში დაიწყო და როდესაც გუბერნატორი მეიტლენდი ჩამოვიდა საკარანტინო ზომების გატარება დაიწყო. ჭირი გოზოში გავრცელდა 1814 წლის იანვრისთვის. მთლიანობაში დაიღუპა 4486 ადამიანი, რაც მთლიანი მოსახლეობის 4 %-ს შეადგენდა. დაავადების აღმოფხვრის შემდეგ მეიტლენდმა რამდენიმე რეფორმა განახორციელა. იგი ავტოკრატი იყო, რადგან მან უარი თქვა საკონსულტაციო საბჭოს შექმნაზე, რომელიც მალტის წარმომადგენლებისგან შედგებოდა და ამიტომ მას არაფორმალურად "მეფე ტომს" უწოდებდნენ. მან 1814 წელს შექმნა მალტის პოლიციის ძალები, ხოლო 1819 წელს დაშალა ადგილობრივი იტალიურენოვანი უნივერსიტეტი. განხორციელდა სხვადასხვა რეფორმა საგადასახადო და სასამართლო უზენაეს სასამართლოებშიც. მეიტლენდი გუბერნატორად დარჩა გარდაცვალებამდე, 1824 წლის 17 იანვარამდე.[1]
XIX საუკუნე და XX საუკუნის დასაწყისი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება].jpg)
1825 წელს მალტის სკუდო და იმ დროისთვის მიმოქცევაში მყოფი სხვა ვალუტა ოფიციალურად შეიცვალა გირვანქა სტერლინგით, ყველაზე დაბალი ღირებულების მონეტა იყო მესამედი ფარტინგი მოჭრილი არარეგულარული ინტერვალებით, ბოლო ასეთი გამოცემა მოხდა 1913 წელს. ამის მიუხედავად სკუდომ და სხვა უცხოურმა მონეტებმა განაგრძეს ცირკულირება შეზღუდული რაოდენობით, ხოლო ბოლოს სკუდო გაიყვანეს ბაზრიდან 60 წლის შემდეგ 1886 წლის ოქტომბერსა და ნოემბერში.[2] საბერძნეთის დამოუკიდებლობის ომის დროს მალტა გახდა მნიშვნელოვანი ბაზა დიდი ბრიტანეთის, საფრანგეთისა და რუსეთის სამხედრო-საზღვაო ძალებისთვის, განსაკუთრებით 1827 წლის ნავარინოს ბრძოლის შემდეგ. ადგილობრივი ეკონომიკა გაუმჯობესდა და ბიზნესის ბუმი დაიწყო, მაგრამ ომის დასრულებიდან მალევე 1832 წელს მოხდა ეკონომიკური ვარდნა. 1828 წელს ვატიკანის ეკლესია-სახელმწიფოს გამოცხადების შემდეგ მოხდა სიწმინდის უფლების გაუქმება. სამი წლის შემდეგ მალტის საყდარი პალერმოს საყდრისგან დამოუკიდებლად გაკეთდა. 1839 წელს გაუქმდა პრესის ცენზურა და დაიწყო ანგლიკანური წმინდა პავლეს პრო-საკათედრო ტაძრის მშენებლობა.
1846 წლის საკარნავალო უწესრიგობების შემდეგ, 1849 წელს ბრიტანეთის მმართველობის ქვეშ შეიქმნა არჩევითი წესით დაკომპლექტებული სამთავრობო საბჭო. 1870 წელს ჩატარდა რეფერენდუმი სასულიერო პირების სამთავრობო საბჭოში მონაწილეობის შესახებ, ხოლო 1881 წელს ბრიტანეთის მმართველობის ქვეშ შეიქმნა აღმასრულებელი საბჭო; 1887 წელს სამთავრობო საბჭოს ბრიტანეთის მმართველობის ქვეშ დაევალა „ორმაგი მმართველობა“. 1878 წელს სამეფო კომისიამ თავის მოხსენებაში რეკომენდაცია მისცა საგანმანათლებლო და სასამართლო სისტემების ანგლიკანიზაციის შესახებ. 1903 წელს გამოიხატა ნეგატიური რეაქცია, რომელიც დაკავშირებული იყო 1949 წლის ბრიტანეთის მმართველობის ქვეშ არსებული სამთავრობო საბჭოს ფორმის დაბრუნებასთან.
მიუხედავად ამისა, მალტელებს 1921 წლამდე უარი უთხრეს თვითმმართველობის უფლებაზე და ადგილობრივი მოსახლეობა ხანდახან იტანჯებოდა მნიშვნელოვანი სიღარიბის გამო.[3] ეს დაკავშირებული იყო კუნძულის მოსახლეობის მაცხოვრებელთა სიმრავლეზე და ბრიტანეთის სამხედრო ხარჯებზე მის მნიშვნელოვან დამოკიდებულებაზე, რომელიც იცვლებოდა სამხედრო მოთხოვნილებების შესაბამისად. XIX საუკუნის განმავლობაში ბრიტანულმა ადმინისტრაციამ ჩაატარა რამდენიმე ლიბერალური კონსტიტუციური რეფორმა,[4] რომელსაც მთლიანობაში შეხვდა წინააღმდეგობა ეკლესიისა და მალტის ელიტის მხრიდან, რომლებიც ებღაუჭებოდნენ საკუთარ ფეოდალურ პრივილეგიებს.[3][4] იტალიური ენის დასაცავად მალტაში შეიქმნა პოლიტიკური ორგანიზაციები, როგორიცაა ნაციონალისტური პარტია.
საუკუნის უკანასკნელი მეოთხედი გამოირჩეოდა ტექნიკური და ფინანსური პროგრესით, რომლებიც შეესაბამებოდა მშვენიერ ეპოქას: შემდგომ წლებში შეიქმნა ანგლო-ეგვიპტური ბანკი (1882 წ.) და მუშაობა დაიწყო 1000 მმ-იანი სიგანის მალტის რკინიგზამ (1883 წ.); 1885 წელს გამოშვებული იქნა პირველი სტანდარტული საფოსტე მარკები, ხოლო 1904 წელს ამუშავდა ტრამვაის ხაზი. 1886 წელს ექიმი-მიკრობიოლოგი დევიდ ბრიუსმა აღმოაჩინა მიკრობი, რომელიც იწვევს მალტურ ბრუცელოზს, ხოლო 1905 წელს თემისტოკლეს ზამიტმა აღმოაჩინა ბრუცელოზის წყარო. და ბოლოს, 1912 წელს დუნ კარმ პსაილამ მალტურ ენაზე დაწერა თავისი პირველი ლექსი.
-
პრო-იტალიური დემონსტრაცია მთავარი გვარდიის წინ, 1883 წ -
პროტესტი პურის გადასახადის წინააღმდეგ, 1880-იანი წლები -
ანტისაგადასახადო დემონსტრაციები 1880-იან წლებში
.jpg)
.jpg)
.jpg)
პირველი მსოფლიო ომი და ომებსშორისი პერიოდი (1914–1940)
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]პირველი მსოფლიო ომის პერიოდში დაჭრილი ჯარისკაცების დიდი რაოდენობის გამო, რომლებიც აქ სამკურნალოდ მოდიოდნენ, მალტას უძახოდნენ „ხმელთაშუაზღვის მედდას“.
1919 წელს პურზე ფასების მომატებით გამომდინარე 7 ივნისის უწესივრობებმა 1920-იან წლებში გამოიწვია ადგილობრივი მოსახლეობის ფართე ავტონომია. იმის შემდეგ, რაც 1921 წელს ფილიპო შიბერასმა მოიწვია ეროვნული ასამბლეა მალტამ მიიღო თვითმმართველობა დიდი ბრიტანეთის მმართველობის ქვეშ. შეიქმნა ორპალატიანი პარლამენტი სენატთან ერთად (გაუქმდა 1949 წელს) და არჩევითი საკანონმდებლო ორგანო. პრემიერ-მინისტრად დაინიშნა ჯოზეფ ჰოვარდი. 1923 წელს პირველად სახალხოდ გაისმა „L-Innu Malti-ის“ მუსიკალური პარტია და იმავე წელს პრემიერ-მინისტრი გახდა ფრანჩესკო ბუჰაჯიარი, 1924 წელს – სერ უგო პასკუალ მიფსუდი, ხოლო 1927 წელს – სერ ჯერალდ სტრიკლენდი.
1930-იანი წლები მალტის პოლიტიკური ელიტის, მალტის ეკლესიის და მალტაში ბრიტანეთის მთავრობის წარმომადგენლებს შორის ურთიერთობებში გახდა არასტაბილურობის პერიოდი; 1921 წლის კონსტიტუციის მოქმედება ორჯერ შეჩერდა. პირველად 1930–1932 წლებში მმართველი კონსტიტუციური პარტიასა და ეკლესიას შორის შეჯახების გამო და ეკლესიის მიერ პარტიისა და მისი მოკავშირეების ამომრჩევლებზე სასიკვდილო ცოდვების შემდგომი ძალდატანება, რამაც გამოიწვია თავისუფალი და კეთილსინდისიერი არჩევნების ჩატარება შეუძლებელი. 1933 წელს კონსტიტუციის მოქმედება კვლავ შეჩერდა მთავრობის საბიუჯეტო ხმის დათვლების გამო, რომელიც ითვალისწინებდა დაწყებით სკოლებში იტალიური ენის სწავლას.[5] ამის შემდეგ მალტა დაუბრუნდა გვირგვინის კოლონიის სტატუსს, რომელიც მას ქონდა 1813 წელს.
ბრიტანელების მოსვლამდე ასწლეულების განმავლობაში ოფიციალური ენა და ელიტის ერთ-ერთი საგანმანათლებლო ენა იყო იტალიური ენა, მაგრამ მისი სტატუსი დაიკარგა ინგლისური ენის მზარდი გამოყენების გამო. 1934 წელს ინგლისური და მალტური ენები გამოცხადნენ ერთადერთ ოფიციალურ ენებად. იმ წელს მოსახლეობის მხოლოდ დაახლოებით 15 % თავისუფლად ლაპარაკობდა იტალიურად.[4] ეს იმას ნიშნავდა, რომ 58 000 კაციდან, რომელთაც ასაკის გამო ქონდათ უფლება ყოფილიყვნენ ნაფიცი მსაჯულები, მხოლოდ 767-ს შეეძლო ყოფილიყო პრეტენდენტი ენის მიხედვით, რადგან აქამდე სასამარლოებში გამოიყენებოდა მხოლოდ იტალიური ენა.[4]
1936 წელს ბრიტანული მმართველობის პერიოდში აღმასრულებელი საბჭოს წევრების დანიშვნის გათვალისწინების მიზნით კონსტიტუცია გადაიხედა, ხოლო 1939 წელს ხელახლა გადაიხედა ბრიტანული მმართველობის პერიოდში აღმასრულებელი საბჭოს არჩევითობის გათვალისწინების მიზნით.
მეორე მსოფლიო ომი და მისი შედეგები (1940–1947)
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მეორე მსოფლიო ომის დაწყებამდე ვალეტა სამეფო ფლოტის ბრიტანეთის ხმელთაშუაზღვის ფლოტის შტაბის ადგილმდებარეობა იყო. 1937 წლის აპრილში მიუხედავად უინსტონ ჩერჩილის წინააღმდეგობებისა[6] არმია გადაიყვანეს ეგვიპტის ქალაქ ალექსანდრიაში, იმ საფრთხის გამო, რომ არმია საკმაოდ ახლო მიზანში იქნებოდა ევროპიდან საჰაერო დარტყმებისთვის.[7][8] იტალიის ომის გამოცხადების დროს (1940 წლის 10 ივნისი), მალტას ჰყავდა გარნიზონი ოთხი ათასზე ნაკლები ჯარისკაცით და დაახლოებით ხუთი კვირის საკვები მარაგით დაახლოებით სამასი ათასი მოსახლეობისთვის. გარდა ამისა მალტის საჰაერო თავდაცვა შედგებოდა ორმოცდაორი საზენიტო იარაღისაგან (ოცდათოთხმეტი "მძიმე" და რვა "მსუბუქი") და ოთხი Gloster Gladiator-ისგან, რომელთათვისაც სამი მფრინავი იყო საჭირო.
ბრიტანეთის კოლონია მალტა, რომელიც მდებარეობდა სიცილიიდან დაწყებული ღერძის ქვეყნების საზღვაო გზებამდე სიახლოვეს, განიცდიდა ბომბარდირებას იტალიელთა და გერმანელთა ავიაციების მხრიდან. დიდი ბრიტანეთი იყენებდა მალტას იტალიელთა საზღვაო ფლოტზე თავდასხმისათვის და კუნძულზე ქონდა წყალქვეშა გემების ბაზა. მალტა ასევე გამოიყენებოდა მიყურადების პუნქტის სახით, სადაც კითხულობდნენ გერმანულ რადიოშეტყობინობებს, მათ შორის „ენიგმას“ დახმარებით გადაცემულ შეტყობინობებსაც.[9]
მალტაზე პირველი საჰაერო დარტყმები განხორციელდა 1940 წლის 11 ივნისს; იმ დღეს მოხდა 6 შეტევა. კუნძულის ბიპლანებმა ვერ შეძლეს თავდაცვა ლუკის აუშენებელი აეროდრომის გამო; მაგრამ მეშვიდე შეტევისას აეროდრომი უკვე მწყობრში იყო. თავიდან იტალიელები დაფრინავდნენ დაახლოებით 5500 მეტრ სიმაღლეზე, შემდეგ დაბომბვის სიზუსტის გასაუმჯობესებლად ფრენის სიმაღლე დაწიეს 3000 მეტრამდე.
აგვისტოს ბოლოს „Gloster Gladiator“-მა მიიღეს შევსება 12 Hawker Hurricane-ის თვითმფრინავის სახით, რომლებიც ჩამოიყვანეს გემით HMS Argus. საბრძოლო მოქმედებების პირველი 5 თვის განმავლობაში კუნძულის ავიაციამ გაანადგურა ან მწყობრიდან გამოიყვანა დაახლოებით 37 იტალიური თვითმფრინავი.
ომის დაწყებიდან 1941 წლის დეკემბრამდე მალტაზე დაიღუპა 330 ადამიანი, ხოლო 297-მა მიიღო მძიმე ჭრილობები. 1941 წლის იანვარში გერმანული მეათე საავიაციო კორპუსი ჩავიდა სიცილიაში, ხოლო აფრიკის კორპუსი — ლიბიაში. შემდეგი 4 თვის განმავლობაში დაიღუპა 820 ადამიანი, ხოლო 915-მა მიიღო მძიმე ჭრილობები.[10]
1942 წლის 15 აპრილს მეფე ჯორჯ VI-მ გიორგის ჯვრით დააჯილდოვა (გამოვლენილი მამაცობისათვის უმაღლესი სამოქალაქო ჯილდო) „მალტის კუნძულების ციხესიმაგრე – მისი ხალხი და დამცველები“. ფრანკლინ დელანო რუზველტი მალტაში ჩავიდა 1943 წლის 8 დეკემბერს და ამერიკის შეერთებული შტატების ხალხის სახელით მალტის ხალხს უსახსოვრა აშშ-ის პრეზიდენტის ჯილდო. მან ეს ჯილდო გადასცა 8 დეკემბერს, მაგრამ სიმბოლური თვასაზრისით მასზე თარიღად მიუთითა 7 დეკემბერი. კერძოდ მასში ნათქვამი იყო: „ციდან მუდმივი ცეცხლის შედეგად მალტა იდგა ერთი და უშიშარი ზღვისპირას, როგორც პატარა მკვეთრი კოცონი სიბნელეში – იმედის მანათობელი მომავლის ნათელი დღეებისა“.[11] ჯილდოს მთლიანი ტექსტი ახლა ამოკვეთილია რესპუბლიკის ქუჩაზე მდებარე ვალეტის საქალაქო მოედნის დიდებული სასახლის მაგისტრის კედლის მემორიალურ დაფაზე.[12]
1942 წელს ოპერაცია „კვარცხლბეკის“ დამცველები ჩავიდნენ გრანდ-ჰარბორში, ხოლო მომდევნო წელს ფრანკლინ დელანო რუზველტი და უინსტონ ჩერჩილი ეწვივნენ მალტას. მეფე ჯორჯ VI ასევე ეწვია გრანდ-ჰარბორს.
მეორე მსოფლიო ომის დროს უგო პასკუალ მიფსუდი და ჯორჯ ბორგ ოლივერი იყვნენ მალტის ნაციონალისტური პარლამენტის ერთადერთი დარჩენილი წევრები. მიფსუდს გული წაუვიდა მას შემდეგ, როდესაც მკვეთრად გამოვიდა ენრიკო მიცის და მალტური წარმოშობის 49 სხვა იტალიელის, რომელთაც ბრალი ედებოდათ პროიტალიურ პოლიტიკურ მოღვაწეობაში, უგანდის საკონცენტრაციო ბანაკში დეპორტაციის დასაცავად. რამდენიმე დღის შემდეგ ის გარდაიცვალა.
მოკავშირეებმა სიცილიაზე გადასხმა 1943 წელს დაიწყეს მალტიდან. 1943 წლის იტალიის კაპიტულაციის შემდეგ იმავე წელს იტალიური ფლოტი მოკავშირეებს დანებდა მალტაში. 1945 წელს ჩერჩილი და რუზველტი იალტის კონფერენციის დაწყებამდე ერთმანეთს შეხვდნენ მალტაში.
1946 წელს მალტის ეროვნულმა ასამბლეამ მიიღო 1947 წლის კონსტიტუცია, რომელმაც აღადგინა თვითმმართველობა, ხოლო პოლ ბოფა გახდა მალტის მეხუთე პრემიერ-მინისტრი.
თვითმმართველობა დამოუკიდებლობამდე (1947–1964)
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ მალტამ მოიპოვა თვითმმართველობა: დომინიკ მინტოფი-ს მალტის ლეიბორისტული პარტია (მლპ) ცდილობდა დიდი ბრიტანეთთან ან მთლიან ინტეგრაციას, ან თვითგამორკვევას (დამოუკიდებლობა), ხოლო ჯორჯ ბორგ ოლივერის ნაციონალისტური პარტია (ნპ) გამოდიოდა დამოუკიდებლობის მომხრედ „დომინიონის იგივე სტატუსით“, რომელიც გააჩნიათ კანადას, ავსტრალია და ახალ ზელანდიას. ამავე დროს, 1948 წლის კორფუს სრუტის ინციდენტის 1949 წელს დიდმა ბრიტანეთმა ხელი მოაწერა ჩრდილოატლანტიკურ ხელშეკრულებას და შევიდა ნატოში.
1952 წელს დედოფალ ელისაბედ II-ის ტახტზე ასვლის შემდეგ, 1955 წლის დეკემბერში ლონდონში შედგა კონფერენცია მრგვალი მაგიდის ირგვლივ, რომელიც მიეძღვნა მალტის მომავალს, რომელშიც მონაწილეობა მიიღეს მალტის ახალმა პრემიერ-მინისტრმა დომენიკ მინტოფმა, ჯორჯ ბორგ ოლივერმა და სხვა მალტელმა პოლიტიკოსებმა, ასევე დიდი ბრიტანეთის კოლონიების საქმეთა მინისტრმა ალან ლენოქს-ბოიდმა. დიდი ბრიტანეთის მთავრობა დათანხმდა კუნძულებისთვის მიენიჭებინა სამი საკუთარი ადგილი ბრიტანეთის თემთა პალატაში.[13] ამას გარდა, შინაგან საქმეთა სამინისტრო კოლონიების საქმეთა სამინისტროსგან თავის თავზე აიღებს პასუხისმგებლობას მალტის საქმეებზე.[14] მიცემული პირობების თანახმად, მალტის პარლამენტი ასევე შეინარჩუნებს პასუხისმგებლობას ყველა საკითხებზე, გარდა თავდაცვისა, საგარეო და საგადასახადო პოლიტიკისა. მალტელებს ასევე უნდა ქონდეთ სოციალური და ეკონომიკური პარიტეტი დიდ ბრიტანეთთან, რომელიც გარანტირებული უნდა იყვეს კუნძულების ძირითადი დასაქმების წყაროს – დიდი ბრიტანეთის თავდაცვის სამინისტროს მიერ.
რეფერენდუმი დიდ ბრიტანეთთან ინტეგრაციის თაობაზე ჩატარდა 1956 წლის 11 და 12 თებერვალს, სადაც მოსახლეობის 77,02 %-მა მხარი დაუჭირა ამ წინადადებას, მაგრამ ნაციონალისტური პარტიის ბოიკოტის გამო რეფერენდუმში მონაწილეობა მიიღო მოსახლეობის მხოლოდ 59,1 %-მა, რაზეც ოპოზიციამ განაცხადა, რომ რეზულტატი საბოლოო არ არის.[15]
ბრიტანელმა დეპუტატებმა ასევე შეწუხდნენ იმაზე, რომ მალტის წარმომადგენლობა ვესტმინსტერში ქმნის პრეცენდენტს სხვა კოლონიებისთვის და გავლენას მოახდენს საყოველთაო არჩევნების შედეგებზე.[16]
ამას გარდა, სამეფო ფლოტისათვის მალტის სტრატეგიული საჭიროების დაქვეითება იმას ნიშნავს, რომ დიდი ბრიტანეთის მთავრობა უფრო მეტად არასაჭიროდ უჭერდა მხარს სამხედრო-საზღვაო ძალებს. 40 მუშის სამუშაოდან განთავისუფლების შესახებ საადმირალოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილების შემდეგ დომენიკ მინტოფმა განაცხადა, რომ „პარლამენტში მალტელი ხალხის წარმომადგენლები აცხადებენ, რომ ისინი უკვე აღარ არიან დამოკიდებულები შეთანხმებებზე და ვალდებულებებზე დიდი ბრიტანეთის მთავრობის წინაშე“ (1958 წლის კარავაჯოს ინციდენტი).[17] პასუხად კოლონიების საქმეთა მინისტრმა ტელეგრამა გაუგზავნა დომენიკ მინტოფს, სადაც ამტკიცებდა, რომ ის „დაუფიქრებლად საფრთხის ქვეშ აგდებდა“ ინტეგრაციის მთელ გეგმას.[17]
პროტესტის ნიშნად მინტოფი გადადგა პრემიერ-მინისტრის პოსტიდან, ხოლო ჯორჯ ბორგ ოლივერმა უარი თქვა ჩამოეყალიბებინა ალტერნატიული მთავრობა. ამან ის მოიტანა, რომ მალტის კუნძულები მეორედ აღმოჩნდნენ ლონდონის პირდაპირი კოლონიალური მმართველობის ქვეშ, ხოლო ლეიბორისტულმა პარტიამ უარი განაცხადა ინტეგრაციის მხარდაჭერაზე და ახლა გამოდის დამოუკიდებლობის მომხრედ. 1959 წელს დროებითი კონსტიტუცია ითვალისწინებდა დიდი ბრიტანეთის მმართველობის ქვეშ აღმასრულებელი საბჭოს შექმნას.
საფრანგეთი თავის კოლონიებშიც ატარებდა ანალოგიურ პოლიტიკას და ზოგიერთი მათგანი გახდა ზღვისიქითა დეპარტამენტი. დიდი ბრიტანეთის მიერ მალტისთვის წარდგენილი სტატუსი წარმოადგენდა უნიკალურ გამონაკლისს. მალტა იყო დიდი ბრიტანეთის ერთადერთი კოლონია, სადაც სერიოზულად განიხილებოდა დიდ ბრიტანეთთან ინტეგრაციის შესაძლებლობა და დიდი ბრიტანეთის მომდევნო მთავრობებმა გამორიცხეს დანარჩენი ზღვისიქითა ტერიტორიების ინტეგრაციის შესაძლებლობები, როგორიცაა მაგალითად გიბრალტარი.[18]
1961 წელს სისხლის კომისიამ წარადგინა ახალი კონსტიტუცია, რომელიც ითვალისწინებდა გარკვეულ თვითმმართველობას. ჯორჯ ბორგ ოლივერი მომდევნო წელს სტოლპერის მოხსენების წარდგენის შემდეგ გახდა მალტის პრემიერ-მინისტრი. მალტამ დამოუკიდებლობა მოიპოვა 1964 წლის 21 სექტემბერს.
-
XIX საუკუნის მალტის დროშა -
დროშა (1875–1898) -
დროშა (1898–1923) -
დროშა (1923–1943) -
დროშა (1943–1964)
.svg)
.svg)
.svg)
-
არაოფიციალური დროშა 1943 წლამდე -
არაოფიციალური დროშა (1943–1964)
.svg)
.svg)
ლიტერატურა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ASPECTS OF BRITISH COLONIAL POLICIES AND MALTESE PATTERNS OF BEHAVIOUR / Edward L. Zammit
რესურსები ინტერნეტში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- britishempire.co.uk: მალტის გვირგვინის კოლონია
- ბრიტანული პერიოდი მალტაში - ბრიტანული მემკვიდრეობა | ეწვიეთ მალტას visitmalta.com
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ Sciberras, Sandro. Maltese History – G. The First Years of British Rule 1800 – 1824. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 16 აპრილი 2014. ციტირების თარიღი: 10 September 2014
- ↑ British Era, 1800–1964. Central Bank of Malta. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 13 აგვისტო 2011. ციტირების თარიღი: 10 September 2014
- ↑ 3.0 3.1 Attard, Joseph (1988) Britain and Malta. Malta: PEG Ltd.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Luke, Sir Harry (1949) Malta – An Account and an Appreciation. Great Britain: Harrap.
- ↑ Le iniziative culturali italiane negli anni '30 per Malta e per le comunità maltesi all'estero. ციტირების თარიღი: 10 September 2014
- ↑ (2002) The Battle of Alamein: Turning Point, World War II. Viking, გვ. 36. ISBN 978-0-670-03040-8.
- ↑ Titterton, G. A. (2002). The Royal Navy and the Mediterranean, Volume 2. Psychology Press, გვ. xiii. ISBN 978-0-7146-5179-8.
- ↑ Elliott, Peter (1980). The Cross and the Ensign: A Naval History of Malta, 1798–1979. Naval Institute Press, გვ. ??. ISBN 978-0-87021-926-9.
- ↑ Calvocoressi, Peter (1981). Top Secret Ultra – Volume 10 of Ballantine Espionage Intelligence Library, reprint, Ballantine Books, გვ. 42, 44. ISBN 978-0-345-30069-0.
- ↑ (1961) Malta Convoy. I. Washburn, გვ. 60.
- ↑ „Mr. Roosevelt Gives Scroll To People on Isle of Malta“. The Gettysburg Times. Associated Press. 10 December 1943. pp. 1, 4.
- ↑ (2010) Historical Dictionary of Malta. Scarecrow Press, გვ. 197–198. ISBN 978-0-8108-5317-1.
- ↑ Dangerous Game დაარქივებული 6 March 2016 საიტზე Wayback Machine. , The Spectator, 10 February 1956
- ↑ Malta დაარქივებული 3 February 2023 საიტზე Wayback Machine. , Simon C. Smith, University of London, Institute of Commonwealth Studies, The Stationery Office, 2006, page 133
- ↑ Zarb Dimech, Anthony (29 May 2011). „Maltese Referenda past and present“. The Malta Independent. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 September 2014. ციტირების თარიღი: 10 September 2014.
- ↑ Malta (Round Table Conference) – HC Deb vol 550 cc1778-931. Parliamentary Debates (Hansard) (26 March 1956). ციტირების თარიღი: 10 September 2014
- ↑ 17.0 17.1 „Penny-Wise“. Time. 13 January 1958. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 7 March 2014. ციტირების თარიღი: 10 September 2014.
- ↑ Hansard Written Answers (House of Commons) → Foreign and Commonwealth Affairs. Parliamentary Debates (Hansard) (3 August 1976). ციტირების თარიღი: 9 March 2013