ლიეტუვის მუსიკა
| ლიეტუვის მუსიკა | |
|---|---|
 | |
| ქვეყანა | ლიეტუვა |
| დათარიღება | II ათასწლეულის დასაწყისი |
| ჟანრები | |
ლიეტუვის მუსიკა გულისხმობს ლიეტუვასთან ასოცირებულ მუსიკის ყველა ფორმას, რომელსაც აქვს ხალხური, პოპულარული და კლასიკური მუსიკალური განვითარების დიდი ისტორია. მუსიკა იყო პოლითეისტური, წინაქრისტიანული ლიეტუვის მნიშვნელოვანი ნაწილი - რიტუალებს ახლავდა მუსიკალური საკრავების მელოდია და სიმღერა.
ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მუსიკა ძველი ლიეტუვის პოლითეისტური რწმენის მნიშვნელოვანი ნაწილი იყო. ცნობილია, რომ II ათასწლეულის დასაწყისში ბალტიის ტომებს ჰქონდათ სპეციალური სამგლოვიარო ტრადიციები, რომელშიც მკვდრების მიერ ჩადენილ საქმეებს ლექსად და სიმღერად წარმოადგენდნენ, ასევე არსებობდა რიტუალური სიმღერები საომარი მოქმედებების, გმირებისა და მმართველების შესახებ.[2]
პირველი პროფესიონალური მუსიკა ლიეტუვაში შემოვიდა მოგზაური ბერების მიერ XI საუკუნეში. 1387 წელს ლიეტუვის გაქრისტიანების შემდეგ დაიწყო რელიგიური მუსიკის გავრცელება, შემოიტანეს გრიგორიანული გალობა. მოგზაური მუსიკოსები აწყობდნენ კონცერტებს ლიეტუველი დიდგვაროვნების სასახლეებსა და ციხეებში, ასევე დაარსდა ადგილობრივი კაპელები.
ცნობილია, რომ ანა, ლიეტუვის დიდი ჰერცოგინია, დიდი ვიტაუტას მეუღლე, რომელსაც დიპლომატიური ურთიერთობა ჰქონდა ტევტონ რაინდებთან, მას 1408 წელს გაუგზავნეს ძვირადღირებული საჩუქრები, კლავიკორდისა და პორტატული ორგანოს ჩათვლით.[3] ლიეტუვის დიდი ჰერცოგის გედიმინას ქალიშვილი, ალდონა, როდესაც დაქორწინდა პოლონელ კაზიმირ III- ზე, 1325 წელს სასახლის ორკესტრი წაიყვანა კრაკოვში.[4] მას ჰყავდა მუსიკოსები, რომლებიც უკრავდნენ ფლეიტაზე, ციტრუსსა და ლირაზე.
პირველი ოპერა (Dramma per musica) ლიეტუვაში დაიდგა ლიეტუვის გრანდ ჰერცოგების სასახლეში 1636 წელს. მარკოს სკაკი და ვირჯილიო პუჩიტელი ოპერის იმპრესარიოები იყვნენ. ოპერის გამოჩენა ლიეტუვაში საკმაოდ ადრე მოხდა, განსაკუთრებით იმის გათვალისწინებით, რომ იტალიური საოპერო ფენომენი ჩამოყალიბდა დაახლოებით 1600 წელს და პირველი ოპერა დაიდგა პარიზში 1650 წლამდე.
XVII საუკუნეში ლიეტუვის გრანდ ჰერცოგების სასახლეში დაიდგა სამი იტალიური ოპერა - ვირჯილიო პუჩიტელის - Il ratto d'Elena (ელენას გატაცება) (1636), L'Andromeda (ლიბრეტო) (1644), Circe Delusa (იმედგაცრუებული ცირკი) (1648). სცენოგრაფია და სცენის აპარატურა დამზადებულია იტალიელი არქიტექტორებისა და ინჟინრების აგოსტინო ლოკის, ბარტოლომეო ბოლზონისა და ჯოვანი ბატისტა გისლენის მიერ. ლიეტუვის დიდი საჰერცოგოების სასახლის კულტურული ცხოვრება განსაკუთრებით მძაფრი იყო სიგიზმუნდ II ავგუსტუსის დროს. ვილნიუსის რეზიდენცია იყო მრავალი კამერული კონცერტის, მუსიკისა და ცეკვის დღესასწაულების და კარნავალის მასპინძლობის ადგილი, მუსიკა კი სასახლის საზოგადოებრივი ცხოვრების განუყოფელი ნაწილი გახდა. ვილნიუსში სხვა ქვეყნებიდან, განსაკუთრებით იტალიიდან ჩამოსული მუსიკოსები მიიწვიეს. ყველაზე გამორჩეული იყო უნგრელი კომპოზიტორი და ლოტენისტი ბატინტ ბაკფარკი და იტალიელი კომპოზიტორი დიომედეს კატო.[5] კომპოზიტორი და ლუთენისტი მიქელაგნოლო გალილეი, გალილეო გალილეის ძმა, XVII საუკუნეში ვილნიუსის რედვილას კარზე უკრავდა. დაახლოებით 100 მუსიკოსი მუშაობდა ვილნიუსში, ლიეტუვის დიდი საჰერცოგოს და ვილნიუსის პალატინის (1515–1565) პროტესტანტი დიდი კანცლერის, მიქალოჯუს რადვილა ჯუდასისის კარზე.[6]
I Lituani (ლიეტუველები) - ოპერა, შექმნილია ანტონიო გისლანზონის იტალიურ ლიბრეტოზე, ადამ მიცკევიჩის მიერ დაწერილი ისტორიული პოემა კონრად ვალენროდის საფუძველზე. მისი პრემიერა შედგა მილანში, ლა სკალაში, 1874 წლის 7 მარტს. ერთ-ერთი პირველი პროფესიონალი ლიეტუველი მუსიკოსი იყო იუოზას კალვაიტი (1842-1900). მან შეადგინა ოთხხმიანი მასა ლიეტუვურ ენაზე ტილში (ქალაქი რუსეთში).[7] 1877 წელს იოზეფ ჰაიდნის შემოქმედება ლიეტუვურ ენაზე ითარგმნა და შესრულდა ვილნიუსში. 1906 წელს დაიდგა კომპოზიტორ მიკას პეტრაუსკასის (1873-1937) პირველი ეროვნული ოპერა Birutė, ლიბრეტო - გაბრიელიუს ლანდსბერგის-შემკალნისი (1852-1916). Mikalojus Konstantinas Čiurlionis (1875-1911) ითვლება თავისი თაობის უდიდეს ლიეტუველ კომპოზიტორად.[8]
ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Editor: Trilupaitienė, J.; authors: Trilupaitienė J., Būrė D. (2010). Opera Lietuvos didžiųjų kunigaikščių rūmuose (Opera in the Palace of the Grand Dukes of Lithuania), Vilnius: Nacionalinis muziejus Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės valdovų rūmai. ISBN 978-609-8061-01-7 (in Lithuanian, Italian, English, Polish)
- Budzinauskienè, L., Martinelli, M., Kunickytė, L., Makauskaitè, I., Tadarovska, G., Uzorka, M., Būrė, D. and Soriano, A. (2016). Opera „Everardas II – Lietuvos karalius“ (The Opera Everardo II - king of Lithuania), Vilnius: Nacionalinis muziejus Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės valdovų rūmai. ISBN 9786098061444 (in Lithuanian, Italian, English, Portuguese, Spanish)
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- მუსიკალური ინფორმაციის ცენტრი ლიეტუვაში – ლიეტუვური მუსიკის ყველაზე სრულყოფილი მონაცემთა ბაზა.
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ "Lithuanian wins best singer at International Opera Awards". www.lrt.lt. Retrieved 3 May 2019.
Lithuanian opera soprano Asmik Grigorian has won an International Opera Award as the best female singer of 2019 for her role in Salome at the Salzburg Festival.
- ↑ Landsbergis, Vytautas. www.vle.lt. Mokslo ir enciklopedijų leidybos centras. ციტირების თარიღი: 19 April 2019
- ↑ Jonynas, Ignas (1984). „Vytauto šeimyna“, Istorijos baruose (lt). Vilnius: Mokslas, გვ. 47–50. თარგი:LCC.
- ↑ muzikos instrumentai Lietuvoje. ციტირების თარიღი: 1 July 2018
- ↑ Kultūros vakaras "Muzika Valdovų rūmuose". ციტირების თარიღი: 6 June 2018
- ↑ Kuzminskyi, Ivan. On the influence of the Catholic Ivan Kuzminskyi musical culture of Lviv and Vilnius on partes polyphony at the end of the 16th and during the 17th centuries en (PDF) გვ. 17. Lithuanian Academy of Music and Theatre. ციტატა: „For example, approximately 100 musicians worked in Vilnius at the court of Mikalojus Radvila Juodasis (Mikołaj “The Black” Radziwiłł), the Protestant Grand Chancellor of the Grand Duchy of Lithuania and the Palatine of Vilnius (1515–1565)“ ციტირების თარიღი: 11 July 2018
- ↑ Vytas Nakas. The music of Lithuania — a historical sketch. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 22 მარტი 2019. ციტირების თარიღი: 14 June 2018
- ↑ Nakas, Vytas. THE MUSIC OF LITHUANIA — A HISTORICAL SKETCH. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 22 მარტი 2019. ციტირების თარიღი: 19 April 2019