ლატერანის ობელისკი

ლატერანის ობელისკი (იტალიურად L'Obelisco Lateranense) — რომის, იტალიის ერთ-ერთი ობელისკია. მსოფლიოში ყველაზე დიდი ორიგინალური ძველი ეგვიპტური ობელისკია, რომელიც ვერტიკალურად დგას (მისი ზომით მხოლოდ ასუანის ობელისკი აღემატება, რომელიც არასოდეს დასრულებულა და ჰორიზონტალურად იწვა ასუანის კარიერში).

ისტორია და აღწერა

ობელისკის შექმნა დაიწყო დაახლოებით 3500 წლის წინ ფარაონი თუტმოს III-ის ბრძანებით. თუმცა, თავდაპირველად, ობელისკის ზომები მშენებლებს ძალიან დიდად მოეჩვენათ და ის დარჩა კარიერში ჩაფლული. თუტმოს III-ის შვილიშვილი, ფარაონი თუტმოს IV-მ ბრძანა, რომ ობელისკზე მუშაობა გაგრძელებულიყო. მის დროს ის დასრულდა და დამონტაჟდა ეგვიპტის კარნაკში, ამონის ტაძრის აღმოსავლეთით. მაშინვე ობელისკზე ამოკვეთეს ეგვიპტური იეროგლიფებით დაწერილი წარწერა, რომელიც მოკლედ მოგვითხრობს მის შექმნის ისტორიას და ახსენებს ორივე ფარაონს.

357 წელს ჩვენი წელთაღრიცხვით, რომაელმა იმპერატორმა კონსტანტინე II-მ ორგანიზება გაუწია ძველი (იმ დროისთვის უკვე თითქმის ორ ათასი წლის) ობელისკის გადატანას რომში ალექსანდრიიდან (სადაც ის კარნაკიდან გადაიტანეს რამდენიმე წლით ადრე იმპერატორმა კონსტანტინემ) ხმელთაშუა ზღვის გავლით საზღვაო გზით, რაც იმ დროისთვის საკმაოდ რთული ამოცანა იყო. რომში ობელისკი დამონტაჟდა დიდ ცირკში (ჰიპოდრომი, სადაც ტარდებოდა ეტლების რბოლები), რათა მსახურებოდა „რბოლის ტრასაზე“ მიმართულების ნიშნად.

რომის იმპერიის დაცემის შემდეგ, დიდი ცირკი მიტოვებული იქნა, ობელისკი დაეცა და დაიმსხვრა სამ ნაწილად, ხოლო დროთა განმავლობაში დაიფარა ნიადაგის ფენით („ჭუნწითა და ნამსხვრევებით“). მისგან ობელისკი ამოიღეს მხოლოდ ათასი წლის შემდეგ, 1580-იან წლებში, განათლებული რომის პაპის სიქსტუს V-ის ბრძანებით, რომელმაც ორგანიზება გაუწია ძველი ობელისკების ძიებას, აღდგენას და აწევას მთელ რომში. ამ სამუშაოებს, პაპის მითითებით, ხელმძღვანელობდა არქიტექტორი დომენიკო ფონტანა.

აღდგენის შემდეგ, ობელისკი, რომელიც დაახლოებით 4 მეტრით შემცირდა, 1588 წელს დღესასწაულის ფორმით დამონტაჟდა ლათარანის ბაზილიკისა და ლათარანის სასახლის წინა მოედანზე – იმ დროის რომის პაპების რეზიდენცია. ამ ადგილზე ადრე მდგარი ძველი რომაული ცხენოსანი ძეგლი მარკუს ავრელიუსისა გადაიტანეს კაპიტოლის მთაზე.

თუტმოსის მიძღვნის იეროგლიფები, რომელიც მოიცავს ობელისკის მთელ „სხეულს“, დღემდე შემორჩა და კარგად იკითხება. ფონტანამ შეცვალა ძველი საფუძველი ახლით, მიუხედავად იმისა, რომ ძველი საფუძველი 1580-იან წლებში ჯერ კიდევ არსებობდა და დგას თავის თავდაპირველ ადგილზე. იმავე ეპოქაში, თავდაპირველი საფუძვლიდან გადაიწერა მასზე გამოსახული პოეტური მიძღვნა, რომელიც აღწერს იმპერატორ კონსტანტინეს მიერ ობელისკის გადატანას და დამონტაჟებას. ამის წყალობით, მიძღვნის ტექსტი შემორჩა ჩვენს დრომდე. მოგვიანებით, თავდაპირველი საფუძველი დაიკარგა.

ახალ საფუძველზე არის მიძღვნის წარწერა, რომელიც მოკლედ მოგვითხრობს ობელისკის ისტორიას და ახსენებს კონსტანტინეს (მაგრამ არა კონსტანტინე II-ს), ასევე ფონტანას ხელმოწერა.

ობელისკის ზედა ნაწილზე ფონტანამ დააყენა რთული ფორმის ზედა ნაწილი ოთხი ბრინჯაოს ლომით და ჯვრით, რომელიც ამჟამად იქაა.

ობელისკის სიმაღლეა 32 მეტრი, ფონტანას მიერ დამატებული ჯვრით და საფუძვლით – 45,7 მეტრი.

ლიტერატურა

• Strudwick, Helen, ed. (2006). The Encyclopedia of Ancient Egypt. New York: Metro Books. p. 499.
• Richardson, Lawrence (1992). A New Topographical Dictionary of Ancient Rome. p. 273.
• Gorringe, Henry H. (1882). Egyptian obelisks. pp. 127–129. doi:10.11588/diglit.33567#0239.