კრისტინა დე პიზანი
| კრისტინა დე პიზანი | |
|---|---|
| ფრანგ. Christine de Pizan | |
 | |
| დაბ. თარიღი | 11 სექტემბერი, 1364[1] [2] |
| დაბ. ადგილი | ვენეცია, ვენეციის რესპუბლიკა[3] [4] [5] [6] |
| გარდ. თარიღი | 1431[7] |
| გარდ. ადგილი | პუასი, საფრანგეთის სამეფო[5] |
| მოქალაქეობა | საფრანგეთი |
| საქმიანობა | მწერალი[8] , პოეტი, მთარგმნელი, ფილოსოფოსი[9] და წერილების მწერალი[10] [11] |
| მეუღლე | ეტიენ დიუ კასელი[2] |
| მამა | ტომასო დე პიზანი |
| შვილ(ებ)ი | ჟან კასელი და მათეუს დე პიზანო[12] |
| ნათესავ(ებ)ი | ჟან კასელი |
| ხელმოწერა |
 |
კრისტინა დე პიზანი (ან კრისტინ დე პიზა; ფრანგ. Christine de Pizan [kʁistin də pizɑ̃], შუა ფრანგ. [krisˈtinə də piˈzã]; დაბადებული როგორც Cristina da Pizzano; სექტემბერი 1364 – დაახლ. 1430) — იტალიაში დაბადებული, მაგრამ საფრანგეთში მოღვაწე სასამართლო მწერალი, რომელიც მსახურობდა მეფე ფრანსუა და შარლ VI შლეგის-ის და რამდენიმე ფრანგი ჰერცოგის კარზე. ის წერდა როგორც პროზას, ასევე პოეზიას.
კრისტინა დე პიზანი სასამართლო მწერლად მუშაობდა შუა საუკუნეების საფრანგეთში მას შემდეგ, რაც მისი ქმარი გარდაიცვალა. მისი მფარველები იყვნენ ორლეანის ჰერცოგი ლუი I, ბურგუნდიის ჰერცოგი ფილიპე მამაცი და მისი შვილი ჟანი უშიშარი.
მისი შემოქმედება ხშირად განიხილება როგორც ფემინისტური აზროვნების ერთ-ერთი ყველაზე ადრეული გამოხატულება. იგი ქმნიდა რომანებს, პოეზიას, ბიოგრაფიებს, ასევე წერდა ლიტერატურულ, ისტორიულ, ფილოსოფიურ, პოლიტიკურ და რელიგიურ ნარკვევებსა და მიმოხილვებს.[13][14][15]
ცხოვრება
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ადრეული ცხოვრება და ოჯახი (1364–1389)
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]კრისტინა დე პიზანი დაიბადა 1364 წელს ვენეციის რესპუბლიკაში, იტალიაში. ის იყო ტომასო დი ბენვენუტო დე პიზანოს შვილი. მისი მამა მოგვიანებით ცნობილი გახდა როგორც ტომას დე პიზანი (Thomas de Pizan) — ეს სახელი მიღებული ჰქონდა ოჯახის წარმოშობის ადგილის მიხედვით — სოფელი პიცანო (დღეს — მონტერენციოს მუნიციპალიტეტის ნაწილი), რომელიც მდებარეობს ბოლონიის სამხრეთ-აღმოსავლეთით.
ტომას დე პიზანი იყო ექიმი, სასამართლო ასტროლოგი და ვენეციის რესპუბლიკის მრჩეველი.[16] მან მიიღო მოწვევა საფრანგეთის მეფე შარლ V-ის კარზე, სადაც დაინიშნა მეფის ასტროლოგად, რის შედეგადაც 1368 წელს ქრისტინა ოჯახთან ერთად გადავიდა პარიზში.[17]
1379 წელს კრისტინ დე პიზანი დაქორწინდა ეტიენ დიუ კასელზე, რომელიც იყო მეფის კანცელარიის ნოტარიუსი და სამეფო მდივანი.[18]
კრისტინს ჰყავდა სამი შვილი. მისი ქალიშვილი დომინიკანელთა მონასტერში (Poissy) მონაზვნად შედგა 1397 წელს, სადაც ის გახდა მეფის ქალიშვილის, მარიას თანმხლები.[18]
კრისტინის ქმარი 1389 წელს ჭირის ეპიდემიის დროს გარდაიცვალა, ერთი წლის შემდეგ იმავე ეპიდემიით გარდაიცვალა მისი მამაც.[19] 1389 წლის 4 ივნისს, ერთ-ერთ სასამართლო პროცესზე, რომელიც არქიეპისკოპოს სენსისა და მეფის მრჩევლის ფრანსუა შანტეპრიმის მიერ იყო აღძრული ქრისტინის წინააღმდეგ, იგი მოხსენიებულია როგორც „დამუაზელი“ და „ეტიენ დიუ კასელის ქვრივი“.[20]
ლიტერატურული კარიერა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ქმრის — ეტიენ დიუ კასელის — გარდაცვალების შემდეგ, კრისტინა დე პიზანი ცდილობდა დედაზე და შვილებზე ეზრუნა.[21] მან სცადა მეუღლის ქონებიდან მისთვის განკუთვნილი თანხის მიღება, რის გამოც აღმოჩნდა ჩართული რთულ სასამართლო დავებში, რომლებიც დაკავშირებული იყო მეუღლისთვის ჯერ კიდევ გადაუხდელი ხელფასების ამოღებას.[17]
ამ რთულ გარემოებებში კრისტინი გახდა სამეფო კარის მწერალი. უკვე 1393 წლისთვის, ის წერდა სასიყვარულო ბალადებს, რომლებმაც სამეფო კარის მდიდარი მფარველების ყურადღება მიიპყრო.[18]
კრისტინი მალევე გადაიქცა გამორჩეულ მწერლად. მისი აქტიური მონაწილეობა წიგნების შექმნის პროცესში და მფარველთა მხარდაჭერის გონივრული გამოყენება პოლიტიკურად არეულ ეპოქაში გახდა ის საფუძველი, რის გამოც მას ხშირად მოიხსენიებენ როგორც პირველ პროფესიონალ ქალ მწერალს ევროპაში.[18]
მიუხედავად იმისა, რომ ვენეციაში იყო დაბადებული, კრისტინა დე პიზანი გამოირჩეოდა დიდი ერთგულებით საფრანგეთის მიმართ. ემოციურადაც და ფინანსურადაც იგი დაკავშირებული იყო ფრანგ სამეფო ოჯახთან — მისი ადრეული ბალადები მიძღვნილი იყო სწორედ ამ ოჯახის წევრებისადმი, მათ შორის: ბავარიელი იზაბოსადმი, ორლეანის ჰერცოგ ლუი I-ისადმი და ბერის მარიასადმი.
მფარველობის სისტემა შეიცვალა შუა საუკუნეების გვიან პერიოდში: ტექსტები კვლავ იქმნებოდა და ვრცელდებოდა გადაბმული გრაგნილების სახით, თუმცა თანდათან შეცვალა ისინი წიგნის (კოდექსის) ფორმამ. სამეფო ოჯახის წევრები უკვე პირადად უკვეთავდნენ წიგნებს მწერლებს, რითაც ხდებოდნენ მათ მფარველებად. მასალების გაიაფებასთან ერთად დაიწყო წიგნების ვაჭრობის განვითარება, რის შედეგადაც მწერლები და ხელნაწერთა დამამზადებლები ქმნიდნენ წიგნებს ფრანგი დიდგვაროვნებისთვის, რომელთაც უკვე შეეძლოთ საკუთარი ბიბლიოთეკების მოწყობა.
ამ ვითარებაში კრისტინს არ ჰყავდა მხოლოდ ერთი მუდმივი მფარველი, რომელიც ფინანსურად დაუფინანსებდა მის საქმიანობას. ამის ნაცვლად, იგი დაკავშირებული იყო სამეფო კართან და სხვადასხვა სამეფო საგვარეულო ფრთასთან — ბურგუნდიასთან, ორლეანთან და ბერის დინასტიებთან, თითოეულს საკუთარი კარი ჰქონდა.[22]
მთელი თავისი კარიერის განმავლობაში კრისტინი ასრულებდა სხვადასხვა ანაზღაურებად დავალებებს ცალკეული მფარველებისთვის და შემდეგ აქვეყნებდა ამ ტექსტებს ფრანგი არისტოკრატიისთვის გავრცელების მიზნით.[22]
ლიტერატურა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- Kelly 1971.
- Adams 2017.
- Lloyd 2006.
- Brown-Grant 1999.
- Redfern 1995, p. 77.
- Schaus 2006, p. 133.
- Willard 1984, p. 35.
- Famiglietti 2015, p. 261.
- Willard 1984, p. 39.
- Biggs 2013.
რესურსები ინტერნეტში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- კრისტინა დე პიზანი — ნამუშევრები პროექტ „გუტენბერგზე“
- კრისტინა დე პიზანი — ნამუშევრები საიტზე Internet Archive
- Comprehensive bibliography of her works, including listings of the manuscripts, editions, translations, and essays. in French at Archives de littérature du Moyen Âge (Arlima)
- The Making of the Queen's Manuscript
- Livre des faits et bonnes moeurs du sage roi Charles V
- Christine de Pisan: bibliographical and biographical references. – Center for the History of Women Philosophers and Scientists
- Epistre Othea (Cambridge, Newnham College, MS 5), digitised on Cambridge Digital Library
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ Find a Grave — 1996.
- ↑ 2.0 2.1 https://historyofwomenphilosophers.org/project/directory-of-women-philosophers/pizan-christine-de-1364-1430/
- ↑ Istituto dell'Enciclopedia Italiana Enciclopedia on line
- ↑ CERL Thesaurus — Consortium of European Research Libraries.
- ↑ 5.0 5.1 Discogs — 2000.
- ↑ Encyclopædia Britannica
- ↑ Library of the World's Best Literature / C. D. Warner — 1897.
- ↑ https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k18351t/f419.item
- ↑ https://journals.openedition.org/contextes/5798
- ↑ https://www.fabula.org/colloques/document6265.php
- ↑ Identifiants et Référentiels — ABES, 2011.
- ↑ Kelly 1971.
- ↑ Adams 2017.
- ↑ Lloyd 2006.
- ↑ Brown-Grant 1999.
- ↑ 17.0 17.1 Redfern 1995, p. 77.
- ↑ 18.0 18.1 18.2 18.3 Schaus 2006, p. 133.
- ↑ Willard 1984, p. 35.
- ↑ Famiglietti 2015, p. 261.
- ↑ Willard 1984, p. 39.
- ↑ 22.0 22.1 McGrady 1998, p. 197.
- დაბადებული 11 სექტემბერი
- დაბადებული 1364
- გარდაცვლილი 1431
- 14th-century French poets
- 14th-century French women writers
- 14th-century Italian philosophers
- 14th-century Italian poets
- 14th-century Italian women writers
- 15th-century French philosophers
- 15th-century French poets
- 15th-century French women writers
- 15th-century Italian philosophers
- 15th-century Italian poets
- 15th-century Italian women writers
- French women philosophers
- Italian emigrants to France
- Italian women philosophers
- Italian women poets
- Medieval women poets
- Republic of Venice philosophers
- Rhetoricians
- Year of death uncertain
- გარდაცვლილი 1430
- XIV საუკუნის ფრანგი ფილოსოფოსები
- შუა საუკუნეების ქალი პოეტები
- ფემინიზმი და ისტორია
- ფრანგი ქალი ფილოსოფოსები