კოლექტივიზმი

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია

კოლექტივიზმი არის ღირებულება, რომელიც ხასიათდება ინდივიდებს შორის თანხვედრასა და ჯგუფზე პრიორიტეტული აქცენტით. ინდივიდები ან ჯგუფები, რომლებიც კოლექტივიზმულ მსოფლმხედველობას იზიარებენ, მიაჩნიათ, რომ იპოვონ საერთო ღირებულებები და მიზნები, განსაკუთრებით თვალსაჩინო [1] და უფრო მეტი ორიენტაცია მოახდინონ ჯგუფში, ვიდრე ჯგუფთან მიმართებაში. [2] ტერმინი "ჯგუფური", უფრო დიფუზიურად არის განსაზღვრული, რომ კოლექტივისტი ინდივიდები მოიცავს ბირთვული ოჯახიდან დაწყებული რელიგიური ან რასობრივი / ეთნიკური ჯგუფის სოციალურ ერთეულებს. [3] [4]

საწყისები და ისტორიული პერსპექტივები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

გერმანელმა სოციოლოგმა ფერდინანდ ტუნიესმა კოლექტივიზმის და ინდივიდუალიზმის ადრეული მოდელი აღწერა, Gemeinschaft (საზოგადოება) და Gesellschaft (საზოგადოება) ტერმინების გამოყენებით. [5] Gemeinschaft– ის ურთიერთობები, რომლებშიც კომუნალიზმი პრიორიტეტულია, ფიქრობდნენ, რომ დამახასიათებელია მცირე, სოფლის თემები. ანთროპოლოგმა, რედფილდმა (1941) გამოთქვა ეს აზრი ხალხური საზოგადოების დაპირისპირების საქმეში. [6]

მაქს ვებერი (1930) კოლექტივიზმსა და ინდივიდუალიზმს დაუპირისპირდა რელიგიის ობიექტივი და მიაჩნდა, რომ პროტესტანტები უფრო ინდივიდუალური და თვითდაჯერებული იყვნენ კათოლიკეებთან შედარებით, რომლებიც მხარს უჭერდნენ ხალხში იერარქიულ, ურთიერთდამოკიდებულ ურთიერთობებს. [7] ჰოფსტედი (1980) ძალზე გავლენიანი იყო ჯვარედინი კულტურული კვლევის ეპოქაში, სადაც შედარება მოხდა კოლექტივიზმისა და ინდივიდუალიზმის განზომილებაში. ჰოფსტედემ კონცეპტუალიზებული კოლექტივიზმი და ინდივიდუალიზმი, როგორც ერთი კონტინუმის ნაწილი, თითოეული კულტურული კონსტრუქციით წარმოადგინა საპირისპირო პოლუსი. ავტორი ახასიათებდა ინდივიდებს, რომლებმაც დაადასტურეს კოლექტივიზმის მაღალი ხარისხი, როგორც მათი სოციალური კონტექსტები ჩასმული და კომუნალურ მიზნებს პრიორიტეტულად ანიჭებენ ინდივიდუალურ მიზნებს. [8]

მარქსიზმი – ლენინიზმი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

კოლექტივიზმი იყო მარქსისტულ-ლენინური იდეოლოგიის მნიშვნელოვანი ნაწილი საბჭოთა კავშირში, სადაც მან მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა ახალი საბჭოთა ადამიანის ჩამოყალიბებაში, თავისი ცხოვრება შეეწირა კოლექტივის სასიკეთოდ. ტერმინები, როგორიცაა "კოლექტიური" და "მასები", ოფიციალურ ენაზე ხშირად იყენებდნენ და ადიპროპის ლიტერატურაში ადიდებდნენ, მაგალითად ვლადიმერ მაიაკოვსკის ( ვის სჭირდება "1" ) და ბერტოლტ ბრეხტი ( გადაწყვეტილება, კაცი ტოლია კაცს). [9] [10]

ტერმინოლოგია და გაზომვა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

კოლექტივიზმის კონსტრუქცია ემპირიულ ლიტერატურაში წარმოდგენილია რამდენიმე სხვადასხვა სახელწოდებით. ყველაზე ხშირად, გამოიყენება ტერმინი ურთიერთდამოკიდებულ თვითკონტროლი. [11] კოლექტივიზმ-ინდივიდუალიზმის კონცეფციის აღსაწერად გამოყენებული სხვა ფრაზებია: აკლენტრიტიზმი-იდიოცენტრიზმი, [12] კოლექტიურ-კერძო თვითობა, [13], აგრეთვე კოლექტივიზმი-ინდივიდუალიზმის ქვეტიპები (მნიშვნელობა, ვერტიკალური და ჰორიზონტალური ქვეტიპები). [14] არასათანადო ტერმინოლოგია ითვალისწინებს გარკვეულ სირთულეს კოლექტივიზმზე ემპირიული ლიტერატურის ეფექტურად სინთეზირებაში. [15]

თეორიული მოდელები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

კოლექტივიზმის ერთ კრიტიკულ მოდელში მარკუსი და ქიტაამა [16] ურთიერთდამოკიდებულ (ე.ი. კოლექტივიზმის) თვითეულობას აღწერენ, როგორც ფუნდამენტურად არის დაკავშირებული სოციალურ კონტექსტთან. როგორც ასეთი, საკუთარი თავის გრძნობა დამოკიდებულია და ნაწილობრივ განსაზღვრავს მათ გარშემო მყოფებს და ძირითადად გამოიხატება საზოგადოებრივ, აშკარა ქცევაში. როგორც ასეთი, საკუთარი თავის ორგანიზაციას ხელმძღვანელობს სხვების მითითების სახით. ანუ, ურთიერთდამოკიებული ინდივიდი იყენებს სხვა ადამიანის გამოუცხადებელ აზრებს, გრძნობებს და რწმენას, რომელთანაც აქვთ ურთიერთობა, ისევე როგორც სხვა პირის ქცევა, მიიღოს გადაწყვეტილებები საკუთარი შინაგანი მახასიათებლებისა და მოქმედებების შესახებ.

მარკუსმა და კიტამაამაც შეუწყო ხელი ლიტერატურას, ჰოფსტედეს კოლექტივიზმი-ინდივიდუალიზმის ცალმხრივი მოდელის გამოწვევით დაუპირისპირდნენ. [16] ავტორებმა ეს ორი კონსტრუქცია ორმხრივ კონცენტრირებულად გააკეთეს, ისე, რომ როგორც კოლექტივიზმმა, ისე ინდივიდუალიზმმა შეიძლება დამოუკიდებლად და პოტენციურად მიიღონ იგივე ხარისხი. ეს ცნება გამოთქვა დარგის სხვა გამოჩენილმა თეორეტიკოსებმა. [2] [17] [18]

ზოგიერთმა მკვლევარმა გააფართოვა კოლექტივიზმი-ინდივიდუალიზმის ჩარჩო, რათა უფრო სრულყოფილი შეხედულება ჰქონოდა. კერძოდ, ტრიანდისმა და კოლეგებმა შემოიღეს თეორიული მოდელი, რომელიც მოიცავს ურთიერთკავშირის კონტექსტების ცნებას. [4] [19] ავტორები ამტკიცებენ, რომ კოლექტივიზმისა და ინდივიდუალიზმის სფეროები შემდგომში შეიძლება აღწერილი იყოს ჰორიზონტალური და ვერტიკალური ურთიერთობებით. ითვლება, რომ ჰორიზონტალური ურთიერთობები სტატუსის ტოლფასია, ხოლო ვერტიკალური ურთიერთობები ხასიათდება როგორც იერარქიული, ასევე სტატუსის არათანაბარი. როგორც ასეთი, ჰორიზონტალური კოლექტივიზმი გამოიხატება, როგორც ორიენტაცია, რომლის დროსაც ჯგუფური ჰარმონია ძალიან ფასდება და ჯგუფის წევრები აღიქვამენ თანაბარ მდგომარეობაში. ვერტიკალური კოლექტივიზმი გულისხმობს ჯგუფური მიზნების პრიორიტეტულობას ინდივიდუალურ მიზნებზე, რაც გულისხმობს თვით იერარქიული პოზიციონირების განლაგებას მთლიანი ჯგუფის მიმართ. ჰორიზონტალურ-ვერტიკალურ ინდივიდუალიზმი-კოლექტივიზმის მოდელმა მიიღო ემპირიული მხარდაჭერა და იგი გამოყენებულ იქნა კულტურის ფარგლებში ნიმუშების შესასწავლად. [20] [21] სხვა მკვლევარების მიერ შემდგომი მუშაობის თანახმად, შვიდი განზომილება შეიძლება საჭირო გახდეს თვითმყოფადობის დამოუკიდებელი და ურთიერთდამოკიდებულ მოდელების დასახატად. [22]

WEB DuBois– ის მიერ წარმოშობილმა [23] ზოგიერთმა მკვლევარმა მიიღო ისტორიული პერსპექტივა ზოგიერთ კულტურულ ჯგუფში კოლექტივიზმის გაჩენის შესახებ. DuBois და სხვები ამტკიცებდნენ, რომ შევიწროებული უმცირესობის ჯგუფები განიცდიან შინაგან დაყოფას, რაც გულისხმობს, რომ ამ ჯგუფებიდან ინდივიდებისთვის თვითიდენტიფიკაციის განვითარება გულისხმობს საკუთარი ჯგუფის საკუთარი შეხედულებების ინტეგრაციას, ისევე როგორც მათი ჯგუფის, როგორც წესი, ნეგატიური, საზოგადოებრივი შეხედულებები. [24] ეს განყოფილება ფიქრობენ, რომ გავლენას ახდენს მიზნების ფორმირებაზე ისე, რომ მარგინალიზებული ჯგუფების წარმომადგენლები მიდრეკილნი არიან ინდივიდუალისტური ფასეულობებისკენ მიუთითონ კოლექტივიზმისკენ. [25] [26] [27] [28]

ზოგიერთმა ორგანიზაციულმა კვლევამ აღმოაჩინა კოლექტივიზმის სხვადასხვა ვარიაცია. ამაში შედის ინსტიტუციური კოლექტივიზმი და ჯგუფური კოლექტივიზმი. ინსტიტუციური კოლექტივიზმი არის იდეა, რომ სამუშაო გარემო ქმნის კოლექტივიზმის ხასიათის განცდას მსგავსი სტატუსებისა და მსგავსი ჯილდოს გამო, მაგალითად, იგივე ხელფასის მიღებით. ჯგუფური კოლექტივიზმი არის იდეა, რომ ინდივიდის არჩეულ ჯგუფს, როგორიცაა ოჯახი ან მეგობრული ჯგუფები, ქმნის კოლექტივიზმის ბუნების განცდას. [29] ჯგუფური კოლექტივიზმი შეიძლება მოიხსენიებოდეს, როგორც ოჯახის კოლექტივიზმი. [30]

მაკრო დონის ეფექტები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

კულტურული შეხედულებების გათვალისწინებით, საპასუხო ურთიერთობა აქვთ მაკრო დონის პროცესებთან, როგორიცაა ეკონომიკა, სოციალური ცვლილებები და პოლიტიკა. [31] [32] ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკაში საზოგადოებრივი ცვლილებები ეს კარგად გამოხატავს. 1980-იანი წლების დასაწყისში ჩინეთმა განიცადა ეკონომიკური და სოციალური სტრუქტურების დრამატული გაფართოება, რამაც გამოიწვია უფრო მეტი შემოსავლის უთანასწორობა ოჯახებს შორის, მთავრობის ნაკლები ჩართვა სოციალურ კეთილდღეობის პროგრამებში და გაზარდა დასაქმების კონკურენცია. [33] ამ ცვლილებებთან შესაბამისობა იდეოლოგიის ცვალებადობა იყო ჩინეთის მოქალაქეებში, განსაკუთრებით მათ შორის, ვინც ახალგაზრდები იყვნენ, კოლექტივიზმისგან (გაბატონებული კულტურული იდეოლოგია) დაშორებული ინდივიდუალიზმისკენ. [34] [35] ჩინეთმა ასევე დაინახა, რომ ეს ცვლა აისახა საგანმანათლებლო პოლიტიკაში, იმდენად, რომ მასწავლებლებს მოუწოდეს ხელი შეუწყონ თავიანთი მოსწავლეთა ინდივიდუალური მოსაზრებებისა და თვითეფექტურობის განვითარებას, რაც ზემოთ ხსენებული ეკონომიკური ცვლილებების დაწყებამდე ჩინურ კულტურაში არ იყო ხაზგასმული. [36] [37]

კოლექტივიზმის, პოლიტიკური შეხედულებებისა და ქცევების ასოციაციის შესწავლის მცდელობები, ძირითადად, მოხდა საერთო ეროვნულ დონეზე. ამასთან,უფრო იზოლირებულმა პოლიტიკურმა მოძრაობებმა ასევე მიიღეს კოლექტივისტური ჩარჩო. მაგალითად, კოლექტივისტური ანარქიზმი არის რევოლუციური [38] ანარქისტული დოქტრინა, რომელიც მხარს უჭერს როგორც სახელმწიფო, ასევე კერძო საკუთრებაში არსებულ საშუალებებს გაუქმებას. ამის ნაცვლად, იგი ითვალისწინებს წარმოების საშუალებებს,რომლებიც კოლექტიურად ეკუთვნის და აკონტროლებს თავად მწარმოებლებს.

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. ↑ Schwartz, S. H. „Individualism–collectivism: Critique and proposed refinements“: 139–157. დამოწმება journal საჭიროებს |journal=-ს (დახმარება)
  2. ↑ 2.0 2.1 Oyserman, D. „The lens of personhood: Viewing the self, others, and conflict in a multicultural society“: 993–1009. დამოწმება journal საჭიროებს |journal=-ს (დახმარება)
  3. ↑ Hui, C. H. „Measurement of individualism–collectivism“: 17–36. დამოწმება journal საჭიროებს |journal=-ს (დახმარება)
  4. ↑ 4.0 4.1 Triandis, H. C. (1995). Individualism and Collectivism. Boulder, CO: Westview Press. 
  5. ↑ F. Tönnies (1957). Community and association. Harper Torchbooks. 
  6. ↑ Redfield (1941). The folk culture of Yucatán. University of Chicago Press. 
  7. ↑ M. Weber (1930). The Protestant ethic and the spirit of capitalism. New York: Routledge. 
  8. ↑ Hofstede (1980). Culture's consequences. Beverly Hills: Sage. 
  9. ↑ Overy, Richard (2004). The Dictators: Hitler's Germany, Stalin's Russia, გვ. 301. ISBN 978-0-393-02030-4. 
  10. ↑ Horn, Eva. „Actors/Agents: Bertolt Brecht and the Politics of Secrecy“: 38–55. დამოწმება journal საჭიროებს |journal=-ს (დახმარება)
  11. ↑ Markus, H. R., & Kitayama, S. „Culture and the self: Implications for cognition, emotion, and motivation“: 224–253. დამოწმება journal საჭიროებს |journal=-ს (დახმარება)CS1-ის მხარდაჭერა: მრავალი სახელი: ავტორების სია (link)
  12. ↑ Triandis, H. C. (1983). Allocentric vs. idiocentric social behavior: A major cultural difference between Hispanics and mainstream (Technical reports). Champaign: Department of Psychology, University of Illinois. 
  13. ↑ Trafimow, D., Triandis, H. C., & Goto, S. G. „Some tests of the distinction between the private self and the collective self“: 649–665. დამოწმება journal საჭიროებს |journal=-ს (დახმარება)CS1-ის მხარდაჭერა: მრავალი სახელი: ავტორების სია (link)
  14. ↑ Triandis, H. C., Bhawuk, D. P. S., & Gelfand, M. J. „Horizontal and vertical dimensions of individualism and collectivism: A theoretical and measurement refinement“: 240–275. დამოწმება journal საჭიროებს |journal=-ს (დახმარება)CS1-ის მხარდაჭერა: მრავალი სახელი: ავტორების სია (link)
  15. ↑ Taras. „Opposite Ends of the Same Stick? Multi-Method Test of the Dimensionality of Individualism and Collectivism“: 213–245. დამოწმება journal საჭიროებს |journal=-ს (დახმარება)
  16. ↑ 16.0 16.1 Markus, H. R., & Kitayma, S. (2010). „Cultures and selves: A cycle of mutual constitution“. Perspectives on Psychological Science. 5 (4): 420–430. doi:10.1177/1745691610375557. PMID 26162188.CS1-ის მხარდაჭერა: მრავალი სახელი: ავტორების სია (link)
  17. ↑ Singelis (1994). „The measurement of independent and interdependent self-construal“. Personality and Social Psychology Bulletin. 20 (5): 580–591. doi:10.1177/0146167294205014.
  18. ↑ Triandis (1995). INDCOL (Unpublished research scale on individualism and collectivism). 
  19. ↑ Singelis, T. M., Triandis, H. C., Bhawuk, D. P. S., & Gelfand, M. J. (1995). „Horizontal and vertical dimensions of individualism and collectivism: A theoretical and measurement refinement“. Cross-Cultural Research. 29 (3): 240–275. doi:10.1177/106939719502900302.CS1-ის მხარდაჭერა: მრავალი სახელი: ავტორების სია (link)
  20. ↑ Komarraju, M., & Cokley, K. O. (2008). „Horizontal and vertical dimensions of individualism–collectivism: A comparison of African Americans and European Americans“. Cultural Diversity and Ethnic Minority Psychology. 14 (4): 336–343. doi:10.1037/1099-9809.14.4.336. PMID 18954169.CS1-ის მხარდაჭერა: მრავალი სახელი: ავტორების სია (link)
  21. ↑ Lalwani, A. K., Shavitt, S., & Johnson, T. (2006). „What is the relation between cultural orientation and socially desirable responding?“. Journal of Personality and Social Psychology. 90 (1): 165–178. doi:10.1037/0022-3514.90.1.165. PMID 16448316.CS1-ის მხარდაჭერა: მრავალი სახელი: ავტორების სია (link)
  22. ↑ Vignoles (2016). „Beyond the ‘east–west’ dichotomy: Global variation in cultural models of selfhood“. Journal of Experimental Psychology: General. 145 (8): 966–1000. doi:10.1037/xge0000175.
  23. ↑ DuBois, W. E. B. (1969). The souls of Black folk. New York: Signet. 
  24. ↑ Gaines, Jr., S. O., & Reed, E. S. „Prejudice: From Allport to DuBois“: 96–103. დამოწმება journal საჭიროებს |journal=-ს (დახმარება)CS1-ის მხარდაჭერა: მრავალი სახელი: ავტორების სია (link)
  25. ↑ Asante, M. K. (1981). Black men. Beverly Hills: Sage, გვ. 75–82. 
  26. ↑ Marin, G., & Marin, B. V. (1991). Research with Hispanic populations. Newbury Park: Sage. 
  27. ↑ White, J. L., & Parham, T. A. (1990). The psychology of Blacks: An African American perspective. Englewood Cliffs: Prentice-Hall. 
  28. ↑ Wiggins, J. S. (1991). Thinking clearly about psychology. Minneapolis: University of Minnesota Press. 
  29. ↑ House, Robert J.. Culture, Leadership, and Organizations. Sage Publications, Inc.. 
  30. ↑ Brewer, Paul. „Individualism-Collectivism in Hofstede and GLOBE“: 436–445. დამოწმება journal საჭიროებს |journal=-ს (დახმარება)
  31. ↑ Inglehart, R. (1990). Culture Shift in Advanced Industrial Society. Princeton. 
  32. ↑ Inglehart, R. (1997). Modernization and Postmodernization: Cultural, Economic, and Political Change in 43 Societies. Princeton. 
  33. ↑ Zhang, W. W. (2000). Transforming China: Economic reform and its political implications. New York. 
  34. ↑ Cai, X., & Wu, P. „A study of the modernity of social concept of younger students in China“: 148–152. დამოწმება journal საჭიროებს |journal=-ს (დახმარება)CS1-ის მხარდაჭერა: მრავალი სახელი: ავტორების სია (link)
  35. ↑ Huang, M. „A comparative study of the value outlook of Chinese adolescent students“: 83–88. დამოწმება journal საჭიროებს |journal=-ს (დახმარება)
  36. ↑ Xu, X., & Peng, L. „Reflection on parents' educational beliefs in the new century“: 62–63. დამოწმება journal საჭიროებს |journal=-ს (დახმარება)CS1-ის მხარდაჭერა: მრავალი სახელი: ავტორების სია (link)
  37. ↑ Yu, R. „On the reform of elementary school education in China“: 56–57. დამოწმება journal საჭიროებს |journal=-ს (დახმარება)
  38. ↑ Patsouras, Louis. 2005. Marx in Context. iUniverse. p. 54
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=კოლექტივიზმი&oldid=4301293“-დან