შინაარსზე გადასვლა

კიევის რუსეთის გაქრისტიანება

სტატიის შეუმოწმებელი ვერსია
მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
კიევის რუსეთი
Кыѥвьска Рѹсь (ძველაღმოსავლეთ სლავურად)
882 წელი — 1240 წელი
დროშა რიურიკიდების დინასტიური გერბი

კიევის რუსეთი XI საუკუნის დასაწყისში
დედაქალაქი კიევი
ენა ძველაღმოსავლეთ სლავური
რელიგია მრავალღმერთიანობა (988 წლამდე), მართლმადიდებლობა (988 წლიდან)
ფულის ერთეული ვერცხლისა და ოქროს მონეტები, ბუნებრივი გაცვლა
ფართობი დაახლოებით 800 000 კმ² (მაქსიმუმზე)
მოსახლეობა დაახლოებით 4–5 მილიონი (დაახლ., XI ს.)
მმართველობის ფორმა ფეოდალური მონარქია
დინასტია რიურიკიდები
დიდი მთავარი
ისტორია
 - მდებარეობდა აღმოსავლეთ ევროპაში (დღევანდელი უკრაინა, რუსეთი, ბელარუსი)
 - დააარსა ოლეგ ნოვგოროდელმა
 - მეზობელი_სახელმწიფოებია: ხაზარების ხანი, ბულგარეთი (საშუალო საუკუნეები), ბიზანტიის იმპერია, პოლონეთი, უნგრეთის სამეფო
 - დაშლის_მიზეზი იყო მონღოლთა მიერ კიევის დანგრევა

კიევის რუსეთის გაქრისტიანება – ხანგრძლივი და რთული პროცესი, რომელიც რამდენიმე ეტაპად მიმდინარეობდა.[1] 867 წელს კონსტანტინოპოლის პატრიარქი ფოტიოს I აუწყებდა სხვა ქრისტიან პატრიარქებს, რომ კიევის რუსეთი-ის მოსახლეობა დიდი პატივით და ენთუზიაზმით ინათლებოდა ქრისტიანობაზე, თუმცა როგორც ჩანს მის მცდელობებს არ ჰქონია გრძელვადიანი შედეგები, რადგან გარდასულ დღეთა მატიანე[2][3] და სხვა სლავური წყაროები აღწერენ, რომ X საუკუნეში კიევის რუსეთის მოსახლეობა კვლავ მყარად იყო მიჯაჭვული სლავურ წარმართობას.

ტრადიციული შეხედულების თანახმად, რომელიც დაფიქსირებულია გარდასულ დღეთა მატიანეში,[4][5] კიევის რუსეთის საბოლოო გაქრისტიანება მოხდა დაახლოებით 988 წელს,[6][7] თუმცა ეს თარიღი სადავოა.[8] სწორედ ამ დროს მოინათლა ვლადიმირ დიდი ხერსონესოსში (კორსუნი) და შემდეგ კიევში მონათლა თავისი ოჯახი და ხალხი.

ამ მოვლენებს ტრადიციულად მოიხსენიებენ, როგორც „კიევის რუსთა ნათლობას“ (რუს. Крещение Руси; უკრ. Хрещення Русі; ბელარ. Вадохрышча Русі) — ტერმინი, რომელიც ფართოდ გამოიყენება როგორც რუსულ, ისე უკრაინულ და ბელარუსულ ლიტერატურაში.[9]

ანტიკური ხანა

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ადრეული ყოფნა

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მიუხედავად იმისა, რომ ხშირად კიევის რუსეთის გაქრისტიანებას მხოლოდ ვლადიმირის (ვოლოდიმირის) სახელს უკავშირებენ, ეს იყო ხანგრძლივი და რთული პროცესი, რომელიც ჯერ კიდევ სახელმწიფოს ჩამოყალიბებამდე დაიწყო.[10] ქრისტიანობის გავრცელება შავი ზღვისპირეთის ბერძნულ კოლონიებში დაიწყო ჯერ კიდევ I საუკუნეში, თუმცა მათი დიდი ნაწილი არასოდეს ყოფილა კიევის რუსეთის შემადგენლობაში.[11]

III საუკუნეში რეგიონში შეიჭრნენ გუთები, რომლებმაც IV საუკუნეში არიანული ქრისტიანობა მიიღეს. მათ მიერ აშენებული IV–V საუკუნეების ეკლესიების ნაშთები აღმოჩენილია ქრიმში, რომელიც მაშინ არ შედიოდა კიევის კონტროლის ქვეშ, გარდა ტმუტარაკანისა. თუმცა |ჰუნთა 370-იანი წლების შემოსევამ რამდენიმე საუკუნით შეაჩერა ქრისტიანობის გავრცელების პროცესი.[12]

აპოსტოლური ლეგენდები

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

გარდასულ დღეთა მატიანე (გვ. 7.21–9.4) აღწერს ლეგენდას ანდრია პირველწოდებულის მისიონერული ქადაგებების შესახებ შავი ზღვის სანაპირო დასახლებებში, ასევე მის მიერ დღევანდელი კიევის ადგილის კურთხევასა და მოლოცვას.[13] ლეგენდის თანახმად, ანდრია მოგზაურობდა სინოპიდან ხერსონესოსის (კორსუნის) მიმართულებით ყირიმში, შემდეგ მდინარე დნეპრით აღმა გაემართა და მიაღწია მომავალ კიევის ადგილს, სადაც ჯვარი აღმართა.[14]

შემდეგ სავარაუდოდ ის გაემგზავრა ჩრდილოეთით სლოვენებისკენ, რომლებიც ცხოვრობდნენ მომავალ დიდი ნოვგოროდის ტერიტორიაზე. ანდრიას, როგორც ამბობენ არ მოსწონდა მათი ზნე-ჩვეულებები — განსაკუთრებით ცხელი ორთქლის აბანოში (ბანია) დაბანა. შემდგომ იგი ეწვია რომს და საბოლოოდ დაბრუნდა სინოპში.[15][16]

გარდასულ დღეთა მატიანის მოგვიანო მონაკვეთში, რომელიც თარიღდება 6404 წელით (898; გვ. 28), მოცემულია დამაბნეველი მტკიცებები იმ შესახებ, თითქოსდა ვინმე ანდრონიკე — რომელიც ითვლება მოციქულ პავლეს მოწაფედ — ყოფილიყო „სლავების მოციქული“, რადგან ქადაგებდა „მორავიელებში“ და „ილირიკონში“, ხოლო „რუსები“ თითქოს სლავების შთამომავლები იყვნენ. ამით იგი ეწინააღმდეგება იმავე მატიანის სხვა ადგილას მოცემულ ცნობებს.[17]

ერთგან მატიანე პირდაპირ ამბობს, 6491 (983) წლის ქვეშ: „მოციქულები აქ ხორციელად არ ყოფილან“და ასევე აღნიშნავს: „აქ არც მოციქულებმა ასწავლეს და არც წინასწარმეტყველებმა იწინასწარმეტყველეს“.[18]

ანდრიას მოგზაურობის ლეგენდა სკვითიაში წარმოიშვა III ან IV საუკუნეში, თუმცა მხოლოდ IX საუკუნეში ბერმა ეპიფანემ ბერძნულ ენაზე დაწერა vita, რომელშიც პირველად მოიხსენიება სინოპი და ხერსონი.[19] ამასთან გარე წყაროები მიანიშნებენ, რომ ანდრიას მიერ კიევის ადგილის კურთხევის ლეგენდა მხოლოდ XI საუკუნის ბოლოს გახდა ცნობილი, ხოლო შიდა წყაროები მოწმობენ, რომ სლოვენებთან (მომავალი ნოვგოროდელებთან) მოგზაურობის თემა იყო პირველი ინტერპოლაცია — ვინაიდან რომში ანდრია სწორედ ამ მოგზაურობას ახსენებს, მაგრამ არაფერს ამბობს კიევის კურთხევის ან ჯვრის აღმართვის შესახებ.[20] შესაბამისად კიევის კურთხევის ლეგენდა შესაძლოა მოგვიანებით შერწყმული ინტერპოლაცია იყოს, რომელიც მიზნად ისახავდა ქალაქისთვის მოციქულური წარმოშობის პრესტიჟის მინიჭებას.[21]

IX საუკუნე

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

კიევის რუსეთის ადრეულ მთავართა და მთავარ ქალთა შორის, როგორიც იყვნენ ასკოლდი და დირი და ოლღა მოციქულთასწორი, ზოგიერთი წყაროს მიხედვით, ქრისტიანად მოექცა, თუმცა ოლეგ ბრძენი, იგორ კიეველი და სვიატოსლავ I წარმართებად დარჩნენ.[22]

ზოგიერთი ისტორიკოსისა და წყაროს მიხედვით, IX საუკუნეში უკვე იყო პრეცენდენტი ქრისტიანობის გავრცელების მცდელობისა კიევის რუსეთში. ამ პროცესის მთავარი დოკუმენტური წყარო არის კონსტანტინოპოლის პატრიარქი ფოტიოს I-ის ენციკლიკური წერილი, რომელიც თარიღდება 867 წლის დასაწყისით. წერილში, რომელიც 860 წლის რუსეთ-ბიზანტიურ ომს უკავშირდება, ფოტიუსი აუწყებს აღმოსავლეთის პატრიარქებსა და ეპისკოპოსებს, რომ მას შემდეგ, რაც პირველი ბულგარული სამეფო 864 წელს ქრისტიანულ სარწმუნოებაზე მოექცა,[23] რუსებმაც დიდი ენთუზიაზმით მიიღეს ქრისტიანობა, რის გამოც მან საჭიროდ მიიჩნია მათთან ეპისკოპოსი გაეგზავნა.[24]

კიევის რუსთა პირველი ნათლობა — ილუსტრაცია XIV საუკუნის კონსტანტინე მანასესის მატიანეში.

ბიზანტიელი ისტორიკოსები, რომელთაგან პირველი იყო თეოფანე აღმსარებლის მატიანე, რუსთა 860 წლის ალყას ბიზანტიური გამარჯვება დაუკავშირეს და ეს გამარჯვებას მიაწერეს ღვთისმშობლის მფარველობას. მათი ინტერპრეტაციით იმპერიის კედლებთან ნანახმა სასწაულებმა რუსები შთააგონეს, რამაც მათში მონანულის განცდა გამოიწვია, რის გამოც მათ ფოტიუსს მიმართეს და სთხოვეს ეპისკოპოსი გაეგზავნა.[25]

კონსტანტინე VII, რომელმაც დაწერა ბიოგრაფია თავისი პაპის, ბასილი მაკედონელის შესახებ, ამ გაქრისტიანების მთავარ აქტორებად სწორედ ბასილს და პატრიარქ ეგნატეს მიიჩნევს და არა მათ წინამორბედებს — მიხეილ III-სა და ფოტიუსს. იგი აღწერს, როგორ დაარწმუნეს ბიზანტიელებმა რუსები ქრისტიანობაზე მოქცევაში, მჭევრმეტყველური სიტყვებითა და ძვირფასი საჩუქრებით — ოქრო, ვერცხლი და ძვირფასი ქსოვილები. ტრადიციული ლეგენდის მიხედვით წარმართები განსაკუთრებით შეიძრნენ სასწაულით: როდესაც ეპისკოპოსმა (შესაძლოა არქიეპისკოპოსმა) სახარების წიგნი ღუმელში ჩააგდო და წიგნი ცეცხლმა არ დააზიანა.[26]

კონსტანტინეს მონათხრობმა გამოიწვია ხანგრძლივი დისკუსია, იყო თუ არა IX საუკუნის გაქრისტიანება ორწლიანი პროცესი. ერთი მიდგომის მიხედვით არსებობდა მხოლოდ ერთი გაქრისტიანება და კონსტანტინე უბრალოდ საკუთარ წინაპარს მიაწერდა თავისი წინამორბედის — მიხეილ III-ის — მისიონერულ წარმატებებს, რათა ბასილის დიდება გაეზარდა.[27]

სხვა მოსაზრებით, რომელიც კონსტანტინე ცუკერმანს ეკუთვნის, რუსთა პირველ თხოვნაზე ფოტიუსმა (მიხეილ III-ესთან ერთად) უბრალო ეპისკოპოსი გაუგზავნა რუსებს, რამაც მათი წარმართული ელიტა შეურაცხყო და ენთუზიაზმი ჩააცხრო. სექტემბერში, 867 წელს, მიხეილი მოკლა ბასილმა, რომელმაც უკვე ახალ პატრიარქ იგნატიოსთან ერთად რუსებს გაუგზავნა არქიეპისკოპოსი, რომელმაც მდიდარი საჩუქრებით კვლავ აღძრა ადგილობრივი ლიდერების რელიგიური სურვილები.[28]

აღსანიშნავია, რომ მსგავსი ორფაზიანი გაქრისტიანება ახასიათებდა ბულგარეთსაც — ბულგარები ასევე შეურაცხყოფილნი დარჩნენ, როდესაც კონსტანტინოპოლიდან მხოლოდ უბრალო ეპისკოპოსი გაუგზავნეს და ამიტომ პაპი ნიკოლოზ I-ს სთხოვეს უფრო მაღალი რანგის საეკლესიო პირის გამეგზავნათ. ასეთ საკითხებს პოლიტიკურ ელიტაში დიდი მნიშვნელობა ენიჭებოდა.

ამ პერიოდის გაქრისტიანების თარიღი და მოტივაცია კვლევებში კვლავაც სადავოა. გრიგორი ლიტავრინის შეფასებით, ეს იყო:

ვიკიციტატა
„ფორმალური და დიპლომატიური აქტი, რომელიც ქრისტიან სახელმწიფოს მმართველთან სასარგებლო შეთანხმებების დადებას უწყობდა ხელს“

.[29] ცუკერმანის აზრით ეგნატემ რუსებს არქიეპისკოპოსი 870 წლისთვის გაუგზავნა, ხოლო დიმიტრი ობოლენსკი განიხილავს 874 წელს, როგორც გაქრისტიანების საბოლოო თარიღს.[30]

X საუკუნე

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ოლღა მოციქულთასწორი-ის ნათლობა კონსტანტინოპოლში, მინიატურა რადზივილის მატიანედან

რაც არ უნდა ყოფილიყო ფოტიუსის ძალისხმევას რუსთა გაქრისტიანებაში, არ მოჰყოლია ხანგრძლივი შედეგები. მიუხედავად იმისა, რომ ფოტიუსის მისია არ არის მოხსენებული გარდასულ დღეთა მატიანე-ში, მისი ავტორები ცნობიერად აღნიშნავენ, რომ 944 წლისთვის კიევის მოსახლეობის მნიშვნელოვანი ნაწილი ქრისტიანი იყო. 945 წლის რუსულ-ბიზანტიური ხელშეკრულების მიხედვით, რომელიც მატიანის ტექსტშია დაცული, რუსების ქრისტიანი ნაწილი თავისი რწმენით იფიცებდა, ხოლო მმართველი მთავარი და სხვა წარმართები – პერუნსა და ველესს მოიხმობდნენ წარმართული წესის მიხედვით. მატიანეში ასევე მოხსენიებულია ელია წინასწარმეტყველის საეკლესიო კოლეგიალური ტაძარი კიევში (რომლის კულტიც სლავურ ქვეყნებში პერუნის პატივისცემის მსგავსად იყო ჩამოყალიბებული), რამაც თანამედროვე მკვლევრებში გააჩინა კითხვები – რამდენი ეკლესია არსებობდა იმ დროს კიევში.

945 ან 957 წელს რეგენტი ოლღა მოციქულთასწორი კონსტანტინოპოლს ეწვია მღვდელ გრიგოლთან ერთად. მისი მიღება იმპერატორის კარზე აღწერილია დე ცერემონიების წიგნში (De Ceremoniis). ლეგენდის თანახმად ბიზანტიის იმპერატორი კონსტანტინე VII ოლღათი მოიხიბლა, მაგრამ ოლღამ ის მოატყუა და აიძულა თავისი ნათლია გამხდარიყო. ნათლობის შემდეგ კი განაცხადა, რომ ნათლია ვერ დაქორწინდებოდა ნათლულზე.

მიუხედავად იმისა, რომ ჩვეულებრივ მიიჩნევა თითქოს ოლღა კონსტანტინოპოლში მოინათლა და არა კიევში პირდაპირი წყარო ნათლობის დეტალებზე არ არსებობს, ამიტომ არც ერთი ვერსია არ გამოირიცხება. ასევე ცნობილია, რომ ოლღამ რომიდან ეპისკოპოსები და მღვდლები გამოითხოვა.[31]

მისი ვაჟი, სვიატოსლავი (963–972) განაგრძობდა პერუნისა და სხვა სლავური პანთეონის ღვთაებების თაყვანისცემას. იგი მთელი სიცოცხლე მტკიცე წარმართად დარჩა. გარდასულ დღეთა მატიანეს მიხედვით იგი ფიქრობდა, რომ მისი მეომრები დაკარგავდნენ მისდამი პატივისცემას და მას დასცინებდნენ თუკი ქრისტიანად მოექცეოდა.

სვიატოსლავის მემკვიდრე იაროპოლკ I (972–980), როგორც ჩანს უფრო ლმობიერად იყო განწყობილი ქრისტიანობის მიმართ. გვიანდელი შუასაუკუნეების წყაროები მიუთითებენ, რომ იაროპოლკმა ელჩები გაცვალა პაპთან. ადემარ შაბანის Chronicon და პიეტრო დამიანის მიერ დაწერილი წმინდა რომუალდის ცხოვრება აღწერს წმინდა ბრუნოს მისიას რუსთა ქვეყანაში, სადაც მან ქრისტიანად მოაქცია ერთ-ერთი მეფე (სამი ძმიდან ერთ-ერთი, რომლებიც იმ დროს მართავდნენ ქვეყანას).

ალექსანდრ ნაზარენკო ვარაუდობს, რომ იაროპოლკმა უკვე დაიწყო მონათვლის საწყისი რიტუალები, თუმცა მანამდე ის მოკლა მისმა ნახევარძმამ – წარმართმა ვლადიმირმა, რომლის უფლებები ტახტზე საკამათო იყო. ამ თეორიის თანახმად იაროპოლკის ნათლობის შესახებ ნებისმიერი ინფორმაცია, რომელიც ლათინური წესის მიხედვით იქნებოდა შესრულებული, შემდგომში შეგნებულად წაიშალა აღმოსავლეთ მართლმადიდებლური მატიანეების ავტორების მიერ — ისინი ცდილობდნენ ვლადიმირის, როგორც რუსის მოციქულის სახე შეურყვნელი შეენარჩუნებინათ მომავალი თაობებისთვის.“[32]

ვლადიმერის მოქცევის ისტორია

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ვლადიმერის მოქცევას აღწერს რამდენიმე სხვადასხვა ვერსიით გადმოცემული შუასაუკუნეების წყარო, თუ როგორ მოექცა ვლადიმირ დიდი სლავური წარმართობიდან ბიზანტიურ ქრისტიანობაზე X საუკუნის 980-იან წლებში.

ტრადიციულ ისტორიოგრაფიაში ეს მოვლენა ცნობილია, როგორც ვლადიმერის მონათვლა და მიიჩნევა კიევის რუსეთის გაქრისტიანების მნიშვნელოვან ეტაპად, რომელიც ხშირად მოიხსენიება როგორც „რუსეთის მოქცევა“.

თითქმის ყველა წყარო თანხმდება იმაზე, რომ ვლადიმერის მონათვლა მოხდა იმავე პერიოდში, როდესაც განვითარდა ორი სხვა მნიშვნელოვანი ისტორიული მოვლენა: ვლადიმერის ქორწინება ბიზანტიის პრინცესა ანა პორფიროგენეტზე — ბასილ II-ის და კონსტანტინე VIII-ის დასთან და ვლადიმერის მიერ ხერსონესის (ბერძნ.: Χερσών, ლათ. Chersōn; საეკლესიო სლავურად: Кърсунь/Корсоунь; თანამედროვე უკრაინულად და რუსულად: Херсон(ес)) ალყა და დაპყრობა — ქალაქისა, რომელიც მდებარეობდა ყირიმის ნახევარკუნძულზე და წარმოადგენდა ბიზანტიურ საგანმანათლებლო-ეკლესიურ ცენტრს.

თუმცა წყაროები არ თანხმდებიან იმაზე, როგორ უკავშირდებოდა ერთმანეთთან ეს სამი მოვლენა, რა თანმიმდევრობით მოხდა და რა მოტივით იყო განხორციელებული.

მთლიანად ვლადიმერის მოქცევის თემა დიდ ადგილს იკავებს მთავარი ქრონიკის (ПВЛ – Повесть временных лет) ტექსტში — 37 გვერდი 286-დან (ანუ დაახლოებით 12,9 % მთლიანი ქრონიკის მოცულობისა) ეთმობა სწორედ ამ მოვლენების აღწერას.

კიევის გაქრისტიანება

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ვლადიმერის გამარჯვებით დაბრუნების შემდეგ, მან თავისი დედაქალაქის მცხოვრებლები დნეპრის ნაპირზე მოიხმო მონათვლისთვის. ეს მასობრივი მონათვლა გახდა კიევის რუსეთის ქრისტიანიზაციის სიმბოლური და საწყისი მოვლენა, რომელიც ხშირად მოიხსენიება როგორც "რუსეთის მონათვლა".

პირველ რიგში ვლადიმერმა მონათლა თავისი თორმეტი შვილი და მრავალი ბოიარი. მან გაანადგურა სლავური წარმართული ღმერთების ხის ქანდაკებები (რომლებიც თავად ააგო მხოლოდ რვა წლის წინ). ქანდაკებები ან დაწვეს, ან ნაწილებად დაჭრეს, ხოლო უმაღლესი ღვთაების პერუნის ქანდაკება მდინარე დნეპრში გადააგდეს.[33]

შემდეგ ვლადიმერმა გაუგზავნა მოწოდება კიევის ყველა მცხოვრებს — "მდიდრებს, ღარიბებს, მათხოვრებსა და მონებს", რომ მეორე დღეს აუცილებლად მივიდნენ მდინარეზე, რათა არ აღმოჩნდნენ "მთავრის მტრები". ხალხი მასობრივად მივიდა მდინარეზე, ზოგი კი ახალშობილებითაც. ისინი წყალში შევიდნენ, ხოლო მღვდლები, რომლებიც ხერსონში იყვნენ მოწვეულნი ამ შემთხვევისთვის ლოცულობდნენ.[34]

მოვლენის აღსანიშნავად ვლადიმერმა ააშენა კიევის რუსეთის პირველი ქვის ეკლესია, სახელწოდებით მოცემის ეკლესია, სადაც დაგეგმილი იყო მისი და მისი ახალი მეუღლის დაკრძალვა. მეორე ეკლესია აიგო იმ გორაზე, სადაც ადრე წარმართული ქანდაკებები იდგა.[35] მიუხედავად იმისა, რომ ამ მეორე ეკლესიის ზუსტი მდებარეობა უცნობია, იგი ხშირად იდენტიფიცირდება სამი წმინდანის ეკლესიასთან,[36] რომლის დემონტაჟიც საბჭოთა ხელისუფლებამ 1935 წლიდან დაიწყო, რათა ადგილი გაეთავისუფლებინა სახალხო კომისართა საბჭოს შენობისთვის.[37][38]

შედეგები

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ოსტრომირის სახარება, დაწერილი სლავური საეკლესიო ენით, ერთ-ერთი პირველი დათარიღებული აღმოსავლურ-სლავური წიგნთაგანი.

კიევის მონათვლას მოჰყვა ანალოგიური საზეიმო მონათვლები ქვეყნის სხვა ქალაქებში. იოაკიმის ქრონიკა აღწერს, რომ ვლადიმერის ბიძამ — დობრინიამ — ნოვგოროდის მცხოვრებლები იძულებით მოაქცია ქრისტიანობაზე "ცეცხლით", ხოლო ქალაქის უხუცესმა პუტიატამ ქრისტიანობა "ხმლით" დაუმტკიცა თანამოქალაქეებს. ამავე პერიოდში ეპისკოპოსმა იოაკიმ ხერსონელმა ააგო ნოვგოროდში პირველი ხის ტაძარი — სოფიას ტაძარი „ცამეტი გუმბათით“, წარმართთა სასაფლაოს ადგილზე.[39]

მიუხედავად ოფიციალური გაქრისტიანებისა წარმართობა ქვეყანაში დიდხანს ინარჩუნებდა პოზიციებს და სხვადასხვა დროს იჩენდა თავს, მაგალითად ზემო ვოლგის აჯანყებისა და სხვა ეპიზოდური პროტესტების სახით. განსაკუთრებით ძლიერი წინააღმდეგობა აღმოსავლეთით — როსტოვის ცენტრში შეინიშნებოდა. ნოვგოროდშიც კი, 1071 წელს კვლავ მოხდა წარმართთა აჯანყება, რომლის დროსაც ეპისკოპოს თეოდორეს სიცოცხლე საფრთხეში აღმოჩნდა. საბოლოოდ თავადმა გლებ სვიატოსლავიჩმა აჯანყებული ხალხი დაშალა, როცა ერთ-ერთი მეთაური ჯადოქარი ნაჯახით მოკლა.[40]

რუსეთის გაქრისტიანებამ მტკიცედ დააკავშირა ქვეყანა ბიზანტიის იმპერიასთან.[41] ბიზანტიური განათლება და წიგნიერი კულტურა გავრცელდა კიევსა და სხვა ქალაქებში. ტაძრები იწყებდნენ მშენებლობას ბიზანტიური არქიტექტურის მიხედვით. ვლადიმერის ძის, იაროსლავ ბრძენის მმართველობისას კიეველმა მიტროპოლიტმა ილარიონმა შექმნა პირველი ცნობილი აღმოსავლურ-სლავური ლიტერატურული ნაშრომი — ცნობილი ქადაგება კანონსა და მადლზე, რომელშიც მან რუსეთი სხვა ქვეყნებთან შედარებით დადებითად წარმოაჩინა.

ამავე პერიოდში ოსტრომირის სახარება, რომელიც ნოვგოროდში შეიქმნა, გახდა პირველი დათარიღებული და სრულად შემონახული აღმოსავლურ-სლავური წიგნი. თუმცა ერთადერთი შემონახული საერო ლიტერატურული ნამუშევარი — იგორის ლაშქრობის სიმღერა — მიუთითებს იმაზე, რომ ქრისტიანულ კიევის რუსეთში მაინც შენარჩუნდა გარკვეული წარმართული მსოფლმხედველობა. 1988 წელს, ქრისტიანობის ათასწლეულის აღსანიშნავად, აღმოსავლური კათოლიკური და აღმოსავლური მართლმადიდებელი ეკლესიები, რომლებიც წარმოშობით კიევის მონათვლასთან არიან დაკავშირებული, ფართოდ აღნიშნავდნენ ამ იუბილეს. მოსკოვში გამართული საზეიმო ღონისძიებები სიმბოლურად ცვლიდა საბჭოთა სახელმწიფოსა და ეკლესიის ურთიერთობის ხასიათს — პირველად 1917 წლის შემდეგ მრავალი ეკლესია და მონასტერი რუსეთის მართლმადიდებელ ეკლესიას დაუბრუნდა.

მათ შორის იყო უკრაინული ეკლესიების სამრევლოებიც, რომლებმაც მთელ მსოფლიოში იზეიმა ქრისტიანობის ათასწლოვანი იუბილე.

2008 წელს უკრაინის ეროვნულმა ბანკმა მიმოქცევაში გაუშვა საიუბილეო მონეტები — „კიევის რუსეთის გაქრისტიანება“, სერიიდან „ქრისტიანული სულიერების აღორძინება უკრაინაში“.[42]

2022 წელს, ამ მოვლენის ტრადიციულ თარიღს უკრაინაში მიენიჭა სახელმწიფო დღესასწაულის — სახელმწიფოებრიობის დღის სტატუსი.

ილუსტრაციები

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

იხილეთ აგრეთვე

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ლიტერატურა

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  • Cross, Samuel Hazzard; Sherbowitz-Wetzor, Olgerd P. (1930) The Russian Primary Chronicle, Laurentian Text. Translated and edited by Samuel Hazzard Cross and Olgerd P. Sherbowitz-Wetzor (1930). Cambridge, Massachusetts: The Mediaeval Academy of America. 
  • Katchanovski, Ivan; Kohut, Zenon E.; Nesebio, Bohdan Y.; Yurkevich, Myroslav (2013) Historical Dictionary of Ukraine. Lanham, Maryland; Toronto; Plymouth: Scarecrow Press, გვ. 992. ISBN 9780810878471. 
  • Ostrowski, Donald (2006). „The Account of Volodimer's Conversion in the "Povest' vremennykh let": A Chiasmus of Stories“. Harvard Ukrainian Studies. Harvard Ukrainian Research Institute. 28 (1–4): 567–580. JSTOR 41036982. ციტირების თარიღი: 6 May 2023.
  • Ostrowski, Donald; Birnbaum, David J.. Rus' primary chronicle critical edition – Interlinear line-level collation cu. pvl.obdurodon.org (7 December 2014). ციტირების თარიღი: 5 May 2023
  • Santos Marinas, Enrique (2011) „Christian Myths of Origin among the East Slavs: The alleged Apostolic Roots of Christianity in the Kievan Rus'“, Europe of Nations. Myths of Origin. Aveiro: Aveiro University, გვ. 324–335. 
  • Thuis, Hans (2015). Nestorkroniek. De oudste geschiedenis van het Kievse Rijk (nl). Nijmegen: Uitgeverij Vantilt, გვ. 304. ISBN 9789460042287. 

სქოლიო

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  1. ↑ Katchanovski, Kohut, Nesebio, Yurkevich, 2013, გვ. 74–75.
  2. ↑ The Rusian Primary Chronicle en. Swarthmore (8 July 2014). ციტირების თარიღი: 2023-11-28
  3. ↑ Dvoichenko-Markov, Demetrius de (1979). „The Russian primary chronicle and the Vlachs of Eastern Europe“. Byzantion (ინგლისური). philpapers.org. 49: 175–187. ციტირების თარიღი: 2023-11-28.
  4. ↑ The Rusian Primary Chronicle en. Swarthmore (8 July 2014). ციტირების თარიღი: 2023-11-28
  5. ↑ Dvoichenko-Markov, Demetrius de (1979). „The Russian primary chronicle and the Vlachs of Eastern Europe“. Byzantion (ინგლისური). philpapers.org. 49: 175–187. ციტირების თარიღი: 2023-11-28.
  6. ↑ Vladimir I and Christianization en. libretexts (27 September 2020). ციტირების თარიღი: 2023-11-28
  7. ↑ Christianization of Russia en. advantour. ციტირების თარიღი: 2023-11-28
  8. ↑ Oleg Rapov, Russkaya tserkov v IX–pervoy treti XII veka (რუსული ეკლესია IX–XII საუკუნის პირველი მესამედის პერიოდში). მოსკოვი, 1988.
  9. ↑ ЧАСТЬ ВТОРАЯ, ЦЕРКОВНАЯ - ГЛАВА I. ХРИСТИАНСТВО В БЕЛАРУСИ ru. belapc. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2023-12-11. ციტირების თარიღი: 2023-11-28
  10. ↑ Katchanovski, Kohut, Nesebio, Yurkevich, 2013, გვ. 74.
  11. ↑ Katchanovski, Kohut, Nesebio, Yurkevich, 2013, გვ. 74.
  12. ↑ Katchanovski, Kohut, Nesebio, Yurkevich, 2013, გვ. 74.
  13. ↑ Katchanovski, Kohut, Nesebio, Yurkevich, 2013, გვ. 74.
  14. ↑ Thuis, 2015, გვ. 10–11.
  15. ↑ Thuis, 2015, გვ. 11.
  16. ↑ Santos Marinas, 2011, გვ. 327.
  17. ↑ Santos Marinas, 2011, გვ. 327–328.
  18. ↑ Santos Marinas, 2011, გვ. 328.
  19. ↑ Santos Marinas, 2011, გვ. 328.
  20. ↑ Santos Marinas, 2011, გვ. 328.
  21. ↑ Santos Marinas, 2011, გვ. 328–329.
  22. ↑ Katchanovski, Kohut, Nesebio, Yurkevich, 2013, გვ. 74–75.
  23. ↑ Georgi Bakalov (2003). History of the Bulgarians from Antiquity to the 16th Century. ISBN 954-528-289-4.
  24. ↑ Photii Patriarchae Constantinopolitani Epistulae et Amphilochia. Ed. B. Laourdas, L.G. Westerinck. T.1. Leipzig, 1983. გვ. 49.
  25. ↑ Theophanes Continuatus, Ioannes Cameniata, Symeon Magister, Georgius Monachus. Ed. I. Becker. Bonnae, 1838 (CSHB), გვ. 196.
  26. ↑ Theophanes Continuatus, Ioannes Cameniata, Symeon Magister, Georgius Monachus. Ed. I. Becker. Bonnae, 1838 (CSHB), გვ. 342–343.
  27. ↑ A. Avenarius. Christianity in 9th-century Rus. In: Beiträge zur byzantinischen Geschichte im 9.–11. Jahrhundert. Prague: V. Vavrinek, 1978, გვ. 301–315.
  28. ↑ Zuckerman, Constantine. Deux étapes de la formation de l'ancien état russe. In: Les centres proto-urbains russes entre Scandinavie, Byzance et Orient. Paris, 2000, pp. 95–120.
  29. ↑ Florja B.N., Litavrin G.G. Christianity of the Nations of Central and South-East Europe and the Conversion of Old Rus. Byzantinoslavica, 1988, 49, გვ. 186.
  30. ↑ D. Obolensky. Byzantium and the Slavs: Collected Studies. London, 1971. V.4.
  31. ↑ მერსებურგის თიეტმარი წერს, რომ მაგდებურგის არქიეპისკოპოსი ადალბერტი პრაღელი, მანამ სანამ მაღალ საეკლესიო წოდებას მიიღებდა, იმპერატორ ოტოს მიერ გაგზავნილი იქნა რუსთა ქვეყანაში (Rusciae) უბრალო ეპისკოპოსად, თუმცა წარმართებმა განდევნეს. იგივე ცნობები მოტანილია ქვედლინბურგის და ჰილდეშაიმის ანალებში.
  32. ↑ ალექსანდრ ნაზარენკო. Древняя Русь на международных путях. მოსკოვი, 2001. ISBN 5-7859-0085-8.
  33. ↑ ლონგსუორთი, ფილიპ (2006). რუსეთი: ერთი და მომავალი იმპერია პრეისტორიიდან პუტინამდე. ნიუ-იორკი: St. Martin's Press, გვ. 38. ISBN 0-312-36041-X. 
  34. ↑ ლავრენტის ქრონიკა (ПСРЛ 1), სვ. 102.
  35. ↑ ლავრენტის ქრონიკა (ПСРЛ 1), სვ. 108-109.
  36. ↑ რუსული პირველადი ქრონიკა, ლავრენტის ვერსია. თარგმანი და რედაქცია: სემუელ ჰაზარდი და ოლგერდ პ. შერბოვიც-ვეცორი (1930) en. The Mediaeval Academy of America. ციტირების თარიღი: 2025-03-07
  37. ↑ სამი წმინდანის ეკლესია en. უკრაინის ინტერნეტ ენციკლოპედია. ციტირების თარიღი: 2025-03-07
  38. ↑ უკრაინის საგარეო საქმეთა სამინისტროს შენობის შესახებ uk. ციტირების თარიღი: 2025-03-07
  39. ↑ ნოვგოროდის მესამე ქრონიკა (ПСРЛ 3), გვ. 208. იხ. ასევე: ვასილი ტატიშჩევი, რუსეთის ისტორია, ტ. 1, მოსკოვი-ლენინგრადი: სსრკ მეცნიერებათა აკადემია, 1962, გვ. 112–113.
  40. ↑ არსენი ნასონოვი (რედ.), ნოვგოროდის პირველი ქრონიკა: ძველი და ახალი რედაქციები, მოსკოვი-ლენინგრადი: სსრკ მეცნიერებათა აკადემია, 1950, გვ. 191–196.
  41. ↑ ავერინცევი სერგეი, რუსეთის მონათვლა და რუსული კულტურის გზა, წიგნში: უძველესი რუსეთის გაქრისტიანება, ათასწლეული: 988–1988, რედ. ი. ჰამანი, პარიზი, 1992, გვ. 139–147.
  42. ↑ საიუბილეო მონეტები „კიევის რუსეთის გაქრისტიანება“, უკრაინის ეროვნული ბანკის ვებგვერდი, ივლისი 2008
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=კიევის_რუსეთის_გაქრისტიანება&oldid=4893039“-დან