კარელ კრამაჟი

კარელ კრამაჟი
ჩეხ. Karel Kramář
დაბადების თარიღი	27 დეკემბერი, 1860
დაბადების ადგილი	ვისოკე ნა დიზერუ, ავსტრიის იმპერია
გარდაცვალების თარიღი	26 მაისი, 1937 (76 წლის)
გარდაცვალების ადგილი	პრაღა, ჩეხოსლოვაკია
მოქალაქეობა	ჩეხეთი
განათლება	კარლის უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტი და პარიზის პოლიტიკური კვლევების ინსტიტუტი
ეროვნება	ჩეხი
პარტია	ახალგაზრდა ჩეხეთი
საქმიანობა	პოლიტიკოსი
მეუღლე/ები	Naděžda Kramářová
კარელ კრამაჟი ვიკისაწყობში

კარელ კრამაჟი (ჩეხ. Karel Kramář; დ. 27 დეკემბერი, 1860 წელი, ვისოკე ნა დიზერუ, ავსტრიის იმპერია - გ. 26 მაისი, 1937 წელი, პრაღა, ჩეხოსლოვაკია) - ჩეხი პოლიტიკოსი. იგი იყო ჩეხეთის მთავარი პოლიტიკური პარტიის, ახალგაზრდა ჩეხეთის წარმომადგენელი, ავსტრიის საიმპერატორო საბჭოში 1891–1915 წლებში (სადაც მას კარლ კრამარჟსაც უწოდებდნენ) და გახდა პარტიის ლიდერი 1897 წელს. პირველი მსოფლიო ომის დროს, კრამაჟი ციხეში ჩასვეს ავსტრია-უნგრეთის წინააღმდეგ ღალატისთვის, მაგრამ მოგვიანებით გაათავისუფლეს ამნისტიით. 1918 წელს იგი სათავეში ჩაუდგა ჩეხოსლოვაკიის ეროვნულ კომიტეტს პრაღაში, რომელმაც დამოუკიდებლობა გამოაცხადა 28 ოქტომბერს. კრამაჟი ახალი სახელმწიფოს პირველი პრემიერ-მინისტრი გახდა, მაგრამ ერთი წლის შემდეგ თანამდებობა დატოვა. მიუხედავად იმისა, რომ იგი ეროვნული ასამბლეის წევრად დარჩა გარდაცვალებამდე, 1937 წ.

ადრეული ცხოვრება

კარელ კრამაჟის პორტრეტი

იგი დაიბადა ვისოკე ნა დიზერუში (ჰოხშტადტ ან დერ ისერი), ახლანდელი ჩეხეთის რესპუბლიკის ჩრდილოეთ საზღვართან, მდიდარ ოჯახში. კრამაჟმა განათლება მიიღო პრაღის, სტრასბურგისა და ბერლინის უნივერსიტეტებში და პარიზის მეცნიერებათა პოლიტიკის ცენტრში; მან მიიღო დოქტორის ხარისხი იურიდიულ დარგში. 1880-იან წლებში კრამაჟმა აშკარა როლი ითამაშა იმ აჟიოტაჟის წინააღმდეგ, როდესაც ჩარლზ-ფერდინანდის უნივერსიტეტი (ახლანდელი ჩარლზის უნივერსიტეტი) პრაღაში ინსტრუქციებს გვთავაზობდა თითქმის მხოლოდ გერმანულ ენაზე; მოთხოვნები გაკეთდა ჩეხურენოვანი უნივერსიტეტის მიმართ, რომ ჩეხ სტუდენტებს შეძლებოდათ განათლება მიეღოთ საკუთარ ენაზე. ჩარლზ-ფერდინანდის უნივერსიტეტის სწავლების ენის გერმანული ან ჩეხური საკითხი იყო ძალიან სადავო 1880-იანი წლების დასაწყისში, რამაც გამოიწვია ხშირი გამოსვლები პრაღის ქუჩებში ეთნიკურ გერმანელ და ეთნიკურ ჩეხ სტუდენტებს შორის. საბოლოოდ, 1882 წელს იმპერატორმა ფრანც-იოზეფმა დაამტკიცა ჩარლზ-ფერდინანდის უნივერსიტეტის დაყოფა ორ დამოუკიდებელ ფილიალად, რომელთაგან ერთი ინსტრუქციას გვთავაზობდა ჩეხურად, ხოლო მეორე ინსტრუქციას გერმანულ ენაზე.

კარიერა

იგი გახდა ახალგაზრდა ჩეხეთის პარტიის ლიდერი ავსტრია-უნგრეთში და მოგვიანებით ნაციონალური დემოკრატიული პარტიის ლიდერი ჩეხოსლოვაკიაში. 1896 წელს კრამაჟი გახდა ავსტრიის ფინანსთა მინისტრი. ორმაგი მონარქიის სხვა სლავ პოლიტიკოსების მსგავსად, კრამაჟს არ მოსწონდა 1867 წლის კომპრომისი. კრამაჟს სჯეროდა, რომ დროთა განმავლობაში და დემოკრატიით, საყოველთაო საარჩევნო უფლების საფუძველზე, ავსტრიის იმპერია გადაკეთდებოდა სლავურ სახელმწიფოდ, რადგან სლავური ხალხი იმპერიაში სხვადასხვა ეთნიკური ჯგუფებიდან ყველაზე მრავალრიცხოვანი იყო. სხვა მრავალი ახალგაზრდა ჩეხების მსგავსად, კრამაჟიც იყო რუსოფილი, რომელიც ხედავდა რუსეთს, როგორც მსოფლიოს ერთადერთ სლავურ დიდ ძალას, რომელიც ანადგურებდა ჰაბსბურგის მონარქიის დომინანტ ეთნიკურ გერმანელებს. კრამაჟის მეუღლე რუსი სოციალისტი იყო, მოსკოველი მრეწველის ასული და 1917 წლამდე ისინი ფლობდნენ მდიდრულ აგარაკს ყირიმში. კრამაჟი გატაცებული იყო რუსული კულტურით და უყვარდა რუსული ლიტერატურა. ტომახ მასარიკი ხშირად აკრიტიკებდა კრამაჟს ავსტრიის იმპერიაში საყოველთაო არჩევნების უფლებას, დემოკრატიასა და საიმპერატორო რუსეთის ავტოკრატიასთან უფრო მჭიდრო კავშირების წინააღმდეგობის გამო. 1905 წლის ოქტომბრის მანიფესტი კრამაჟმა შეაფასა, როგორც ნიშანი იმისა, რომ რუსეთი ლიბერალიზდება და უახლოეს მომავალში დემოკრატიული ძალა გახდება.

1908 წელს პრაღაში, 1909 წელს სანქტ-პეტერბურგში და 1910 წელს სოფიაში, კრამაჩი დაესწრო პან-სლავურ კონგრესებს. მსგავსი პან-სლავური ხაზის გასწვრივ, კრამაში მუშაობდა "სლავურ ბლოკში" რაიხსტრატში, რომელიც აერთიანებდა სლავური ხალხების წარმომადგენელ ყველა პარტიას ერთ ბლოკში ჰაბსბურგის სახლის წინააღმდეგ. კრამაშის პრორუსულმა მიდრეკილებამ დიდი დაძაბულობა გამოიწვია ეთნიკურ პოლონელ და უკრაინელ პოლიტიკოსებში, რადგან პოლონელებიც და უკრაინელებიც ამჯობდნენ ყოფილიყვნენ ავსტრიის იმპერიის ნაწილი ვიდრე რუსეთის იმპერია.

ლიტერატურა

• Crampton, Richard Eastern Europe in the Twentieth Century-and After, London: Routledge, 1997, ISBN 0-415-16423-0.
• Mamatey, Victor "The Establishment of the Republic" pages 3–38 from A History of the Czechoslovak Republic 1918–1948 edited by Victor Mamatey an Radomír Luža, Princeton: Princeton University Press, 1973
• Orzoff, Andrea The Battle for the Castle The Myth of Czechoslovakia in Europe, 1914–1948, Oxford: Oxford University Press, 2009, ISBN 978-019-536781-2.
• Seton-Watson, R.W "Karel Kramer" pages 183–189 from The Slavic and Eastern European Review, Volume 16, No. 46, July 1937
• Winters, Stanley "The Young Czech Party (1874–1914): An Appraisal" pages 426–444 from Slavic Review, Vol. 28, No. 3. September 1969.

• Lustigová, Martina (2007). Karel Kramář, první československý premiér. Praha: Vyšehrad. ISBN 978-80-7021-898-3. 
• Preclík, Vratislav. Masaryk a legie (Masaryk and legions), váz. kniha, 219 pages, first issue vydalo nakladatelství Paris Karviná, Žižkova 2379 (734 01 Karvina, Czech Republic) ve spolupráci s Masarykovým demokratickým hnutím (Masaryk Democratic Movement, Prague), 2019, ISBN 978-80-87173-47-3, pages 35–53, 106–107, 111–112, 124–125, 128, 129, 132, 140–148, 184–199.

რესურსები ინტერნეტში

• ჩეხეთისა და სლოვაკეთის ერთობლივი საპარლამენტო ბიბლიოთეკა, 1918 წლის 14 ნოემბერი, პირველი სესია 1918–20 წლებში.
• 209.85.165.104 საიტზე Wayback Machine (archived 7 June 2007)