კაპენის კარიბჭე
კაპენის კარიბჭე (იტალ. Porta Capena) — კარიბჭე სერვიუსის კედელში რომში, იტალიაში. კარიბჭე მდებარეობდა პიაცა დი პორტა კაპენას ტერიტორიაზე, სადაც ცელიუსის, პალატინის და ავენტინის ბორცვები ერთიანდება. სავარაუდოდ, მისი ზუსტი ადგილმდებარეობა იყო ვია დი ვალე დელე კამენეს შესასვლელსა და ვია დელე ტერმე დი კარაკალას დასაწყისს შორის (ცნობილი როგორც „არქეოლოგიური გზა“), რომელიც გადაჰყურებდა ცირკუს მაქსიმიუსის მოხვეულ მხარეს.[1]
დღესდღეობით პიაცა დი პორტა კაპენა მასპინძლობს FAO-ს (გაეროს სურსათისა და სოფლის მეურნეობის ორგანიზაციის) შტაბ-ბინას. 1937-დან 2004 წლამდე, იქ იდგა აქსუმის ობელისკი.
ისტორია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ხეობა, რომელიც ამჟამად კარაკალას აბანოების გამზირს გარს აკრავს, ძველ დროში დაფარული იყო ტყეებით, გამოქვაბულებითა და მტკნარი წყლის წყაროებით. ამ ტერიტორიაზე (რომელსაც კამენას ხეობა ეწოდება), რომელიც წმინდად და იდუმალად ითვლებოდა, გადმოცემის თანახმად (და ლივიუსი პუნქტუალურად აღნიშნავს), მშვიდობიანი მეფე ნუმა პომპილიუსი, რომულუსის პირველი მემკვიდრე, ღამღამობით ხვდებოდა ქალღმერთ (ან ნიმფა) ეგერიას, რომელიც ამ შეხვედრებისას აწვდიდა მას ყველა საჭირო ინფორმაციას რიტვალების დასაწესებლად, რომლებიც თითოეული ღვთაებისთვის ყველაზე სასიამოვნო იქნებოდა, ასევე შესაბამისი სამღვდელმსახურო ფუნქციების შესახებ. იყო თუ არა ის კეთილსინდისიერი, ამ ხერხით მეფემ მოახერხა რამდენიმე წლის განმავლობაში სიმშვიდის შენარჩუნება უხეში და უმეცარი ხალხისთვის, რომელსაც ომში ვერ ეპოვა თავის გამოჩენის შესაძლებლობა. ამიტომ, ეს ადგილი შეიძლება ჩაითვალოს ძველი რომის რელიგიის აკვნად.
მისი მდებარეობა და ზოგიერთი მოწმობა გვაფიქრებინებს, რომ კარიბჭეს თავდაპირველად კამენა ერქვა და რომ მისი მშენებლობა შესაძლოა უფრო ადრეულიც კი იყოს, ვიდრე სერვიუსის კედლისა. პირველი ისტორიულ-ლეგენდარული ხსენება თარიღდება მეფე ტულუს ჰოსტილიუსის დროით (ძვ.წ. VII საუკუნის შუა პერიოდი): ეს უკავშირდება იმ ფაქტს, რომ ჰორაციას – ჰორაციუსების დის, რომელიც მოკლეს იმის გამო, რომ დამნაშავედ ჩათვალეს კურიაციუსების ერთ-ერთში შეყვარების გამო – საფლავის ძეგლი აღმართეს კარიბჭესთან ახლოს.
ძვ.წ. 489 წელს, სწორედ პორტა კაპენადან გამოაძევეს რომიდან ახალგაზრდა ვოლსკების სიმრავლე, რომლებიც ელოდებოდნენ თამაშებს, კორიოლანუსის გეგმის მიხედვით, რათა გაეღვივებინა მათი მტრობა რომის წინააღმდეგ და მოემზადებინა შემდგომი ომისთვის.[2]
ძვ.წ. 312 წელს აშენდა აპიუსის გზა, რომელიც იწყებოდა კარიბჭიდან და მიემართებოდა ქალაქ კაპუასკენ: ამ მიზეზით, კარიბჭის სახელი შეიცვალა კაპენად და მთელმა ტერიტორიამ, რომელიც უკვე მნიშვნელოვანი იყო სხვადასხვა მიზეზით, შეიძინა უმნიშვნელოვანესი როლი, როგორც სამხრეთ იტალიასთან ტრანზიტისა და კონტაქტის მთავარმა წერტილმა.
ლიტერატურულ წყაროებში, კარიბჭე ასევე ნახსენებია კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი მოვლენის გამო, რომელმაც ღრმად აღბეჭდა კვალი რომის ისტორიაში: როგორც ლივიუსი გვაუწყებს, კანეს დამანგრეველი ბრძოლის შემდეგ, სენატი შეიკრიბა სიტუაციის შესაფასებლად „ad portam Capenam“, რომელიც იყო ასამბლეის სამი შეხვედრის ადგილიდან ერთ-ერთი.[3]
პროცესია, რომელმაც რომში შემოიტანა ქალღმერთი კიბელე („მაგნა მატერ“), რომელიც იყო უცხოური კულტებისა და რიტუალების ერთ-ერთი პირველი წარმომადგენელი, რაც მოგვიანებით ქრისტიანობის დამკვიდრებით დაგვირგვინდა, ასევე გაიარა პორტა კაპენას გავლით.
დაკნინება და განადგურება
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]იუვენალის მიხედვით, ახ.წ. I საუკუნეში, პორტა კაპენას ტერიტორიას დაკარგული ჰქონდა თავისი ისტორიული და ლეგენდარული მნიშვნელობა და გადაქცეული იყო მათხოვრების შეხვედრის ადგილად, განსაკუთრებით იუდაური რელიგიის მიმდევრებისთვის.[4] კარიბჭის ბოლო გამოყენება იყო როგორც საყრდენი თაღი აქვა მარციას აკვედუკის გასასვლელად.
პორტა კაპენა განადგურდა და მთელი ტერიტორია რეკონსტრუქციას დაექვემდებარა იმპერატორ კარაკალას მიერ; შესასვლელი რომში მოგვიანებით გადატანილ იქნა ცოტა უფრო შორს, ახალი პორტა აპიის გავლით, რომელიც გადიოდა ავრელიანეს კედელში. მისი ნაშთები, რომლებიც დღეს უკვე აღარ ჩანს, აღმოაჩინეს 1867 წელს ჩატარებული გათხრების დროს.
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ Becker, J.. Places: 27164982 (Porta Capena). Pleiades. ციტირების თარიღი: January 1, 2024.
- ↑ Dionysius of Halicarnassus, Roman Antiquities, VIII, 3.
- ↑ Livy, {{{first1}}} Ab urbe condita, გვ. XXIII, 32.3.
- ↑ Decimus Junius Juvenalis 3.10–16.