კამა
| კამა | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| მეცნიერული კლასიფიკაცია | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| ლათინური სახელი | |||||||||||||||
| Anethum graveolens L., 1753 | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
კამა (ლათ. Anethum graveolens) — მცენარე ქოლგოსანთა ოჯახისა. თავის გვარში ერთადერთი სახეობა. ზოგიერთი წყაროს თანახმად, Anethum-ის გვარში 4 სახეობა შედის.[1][2]
ველურად გავრცელებულია მცირე აზიაში, ირანში, ჩრდილოეთ ინდოეთსა და ეგვიპტეში. ცნობილი იყო ჯერ კიდევ ძველი ხალხებისათვის, როგორც სამკურნალო და სანელებელი მცენარე. სანელებელ მცენარედ გავრცელდა კულტურაში, შემდეგ კი როგორც გაველურებული და სარეველა — თითქმის მთელ დასავლეთ ევროპაში, სამხრეთ აფრიკაში, ჩრდილოეთ, ცენტრალურ და სამხრეთ ამერიკაში. კულტივირებული და გაველურებულია კავკასიაშიც.[3] სიცივის ამტანი, სითბოსა და სინათლის მოყვარულია.[2]
ერთწლოვანი მცენარეა. ღერო ჩვეულებრივ მარტოული, მცირედ დატოტვილი, სიმაღლით 100–150 სმ-ია. ფოთლები ძაფისებრ სეგმენტებად სამ- ან ოთხმაგად ფრთისერგანკვეთილია. მცირე ზომის ყვითელი ყვავილები შეკრებილია ყვავილედში — რთულ ქოლგაში. ნაყოფი ორ ცალთესლიან ნაწილად იშლება, რომლებსაც გვერდებზე ფრთები აქვს.[3]
მცენარის ყველა ნაწილი შეიცავს ეთეროვან ზეთს და სპეციფიკური სუნი აქვს. ბალახში მისი შემცველობა 1,5%-ია, ნაყოფში — 2,8–4%. ეთეროვანი ზეთის მთავარი შემადგენელი ნაწილი, რომელიც მცენარის სუნს განაპირობებს, არის კარვონი, რომლის შემცველობა ნაყოფის ზეთში 60%-მდეა, ბალახში — 16%-მდე. კარვონის გარდა ნაყოფის ზეთში შედის დილაპიოლი (30%), ფელანდრენი და სხვა ნივთიერებები. ბალახში შედის აგრეთვე ფლავონოიდები, კვერცეტინი, კემპფეროლი, იზორამნეტინი, ფურანოქრომონები და კუმარინები, ნაყოფში — ცხიმოვანი ზეთი (20%-მდე). ამას გარდა ნაყოფი შეიცავს ფენოლკარბონის მჟავებს: ფერულმჟავას, ქლოროგენმჟავას, კოფეინმჟავას.[3]
ახალგაზრდა ფოთლებსა და ყლორტებს იყენებენ კერძებში (ნედლს ან გამხმარს),[2] როგორც საკაზმ-სანელებელს და ეთერზეთოვან მცენარეს,[4] აგრეთვე მწნილეულის დასამზადებლად (უკვე შემოსულს). კამა შეიცავს A პროვიტამინს, B ჯგუფის ვიტამინებს, C ვიტამინს და სხვა.[4] თესლისგან მიღებული ეთეროვანი ზეთი მრეწველობის მრავალ დარგში გამოიყენება.[2]
ხალხურ მედიცინაში ნაყოფის ფხვნილი და მისი ნაყენი გამოიყენება როგორც აირმდენი, ამოსახველებელი და შარდმდენი საშუალება; ნაყოფის ნახარში — ძუძუთი მკვებავ დედებში ლაქტაციის გასაძლიერებლად, უძილობისას — როგორც დამამშვიდებელი, აგრეთვე ხველის დროს და საჭმლის მონელების გასაუმჯობესებლად. ბალახის ნაყენს იყენებენ ჰიპერტონიის დროს, განსაკუთრებით საწყის სტადიებზე.[3]
ითესება ადრეულად, თესლს აპნევენ ან რიგებში თესენ. ღია გრუნტში მწვანე მასის მოსავლიანობა 1–2 კგ/მ²-ია, დახურულში — 2–3 კგ/მ².[2]
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ Simpson, Michael G. (1 იანვარი, 2010). „8 - Diversity and Classification of Flowering Plants: Eudicots“. Plant Systematics (Second Edition): 275–448. doi:10.1016/B978-0-12-374380-0.50008-7. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი
|date=-ში (დახმარება) - ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 Куленкамп А. Ю. Укроп // Большая российская энциклопедия. т. 32. — М., 2016. — стр. 765.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 Гаммерман А. Ф., Кадаев Г. Н., Яценко-Хмелевский А. А. Лекарственные растения (Растения-целители) : Справочник. — 3-е изд., перераб. и доп. — М.: «Высшая школа», 1984. — стр. 338–339, 400 c., 150 000 экз.
- ↑ 4.0 4.1 კამა // ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 5, თბ., 1980. — გვ. 342.