იუნიქსის ბრძანებები

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია

იუნიქსის ტიპის სისტემებში არსებობს მრავალი ბრძანება. ბრძანებები წარმოადგენს პროგრამებს, რომელთა გაშვებაც შეუძლია მომხმარებელს. ისინი ასრულებენ გარკვეულ დავალებას, უმეტესად მარტივს, მაგრამ რამდენიმე ბძანების კომბინირებით უფრო რთული დავალებების შესრულებაც შეიძლება. ზოგი ბძანება სტანდარტულია, ზოგი კი გავრცელებულია პოპულარობის შედეგად. უმეტესად, ბრძანებათა გამშვები ფაილები /bin, /usr/bin და /usr/local/bin კატალოგებში მდებარეობს.

დახმარება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

info ბრძანების GNU info სახელმძღვანელოს წაკითხვა.
apropos სახელმძღვანელოების მოძებნა რომელშიც არის შეტანილი მოცემული სიტყვა
man სახელმძღვანელოს წაკითხვა მოცემული ბრძანების.
help შელის შინა ბრძანების თაობაზე დახმარების სთხოვნა.
which ეძებს თუ სად არის მოცემული პროგრამა.
whatis ადგენს რომელი ბრძანებები ეკავშირება გარკვეულ ბრძანებას

ძირითადი ბრძანებები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

history წინა ნახმარი მრძანებების ჩვენება.
type მრძანების ტიპის (ალიასი, პროგრამა...) ჩვენება.

კავშირი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

mesg აკონტროლებს თქვენი ტერმინალის სხვა პროგრამის მიერ მანიპულაციას (ეკრანწე მიწერ მოწერა..., write-ით).
talk სხვა მომხმარებელთან საუბარი (თუ იგივე სისტემაშია).
wall სისტემის ყოველივე მომხმარებლისთვის მიწერა (Write ALL).
write გარკვეული მომხმარებელისთვის მიწერა..

ეკრანი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

less ფაილის ეკრანზე ჩვენება უკან და წინ გადასვლის უნარით (more-ზე უფრო ძლიერია).
more ფაილის ეკრანზე ჩვენება მარტო წინ გადასვლის საშუალებით.
screen ტერმინალში ვირტუალური "ფანჯრების" მართვა.

სარედაქტირო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ed მარტივი ტექსტის სარედაქტირო პროგრამა.
emacs ტექსტის სარედაქტირო პროგრამა.
joe ტექსტის სარედაქტირო პროგრამა.
nano ტექსტის სარედაქტირო პროგრამა.
pico ტექსტის სარედაქტირო პროგრამა.
vi ტექსტის სარედაქტირო პროგრამა.
vim vi-ს გრაფიკული ვერსია.

ფაილები და საქაღალდეები (კატალოგები)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

cd კატალოგში შესვლა. (Change Directory).
cp ფაილის გადაწერა (ორიგინალის შენარჩუნებით) (CoPy).
dd ფაილის გადაწერა სხვა ფორმატში გადატანის შესაძლებლობით.
du დისკის დაკავებული რაოდენობის ჩვენება. (Disk Usage).
df დისკის თავისუფალი ადგილის რაოდენობის ჩვენება. (Disk Free).
file ფაილის ტიპის ჩვენება.
ln ქმნის კავშირს სხვა ფაილის ან კატალოგის მიმართ.
ls აჩვენებს მოცემული კატალოგში მყოფ ფაილებს და კატალოგებს.
mkdir ქმნის ახალ კატალოგს.
mv ფაილის ან კატალოგის სხვა ადგილზე გადატანა (ან სახელის შეცვლა).
pwd აჩვენებს კატალოგს რომელშიც მომხმარე ამჟანად იმყოფება.
rm შლის ფაილს ან კატალოგს.
rmdir შლის კატალოგს თუ იგი ცარიელია.
touch ქმნის ცარიელ ახალ ფაილს, ან ცვლის მის მოდიფიკაციის თარიღს თუ ის უკვე არსებობდა.
lsof აჩვენბს გახსნილ ფაილებს.

არქივები და კომპრესირება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

bzip2 ფაილებს და კატალოგების კომპრესირება და უკუღმა ოპერაცია.
cpio ფაილების გადააქ ან გადმოაქ cpio/tar არქივში/არქივიდან.
gzip ფაილებს და კატალოგების კომპრესირება და უკუღმა ოპერაცია.
tar ქმნის ფაილების და კატალოგების არქივს.
zip ფაილებს და კატალოგების კომპრესირება და უკუღმა ოპერაცია.
zcat აჩვენებს კოპრესირებულ ფაილის მოცულობას.

მოძებნა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

find ფაილების მოძებნა გარკვეული მონაცემების მიხედვით.
locate/slocate ფაილების მოძებნა მონაცემების ბაზის მეშვეობით (რომელიც არის შექმნილი updatedb ბრძანების მიერ).
whereis ძებნის პროგრამებს და მით სახელმძღვანელოებს.
which იძლევა პროგრამის ადგილოებას ფაილურ სისტემაში.

დისკები და დამონტაჟება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

df აჩვენებს დისკის დაყოფების ცარიელი ადგილის რაოდენობას.
dump/restore ფაილური სისტემის შენახვა და აღდგენა.
fsck ფაილური სისტემის შემოწმება, დისკის დაყოფის ტიპის მიხედვით იყენებს შემდეგ პროგრამებს:

- e2fsck ( fsck.ext2 ) ext2 და ext3 ფაილური სისტემებისთვის (e2fsck და fsck.ext2 იგივე პროგრამას წარმოადგენს).
- reiserfsck ReiserFS-თვის
- cramfsck cramfs-თვის
- fsck.jfs JFS-თვის
- fsck.xfs XFS-თვის
- fsck.minix Minix-ის ფაილურის სისტემისათვის
- fsck.xiafs XIAFS-თვის

fsdb ფაილური სისტემის დებუგერი
hdparm IDE დისკის პარამეტრების შეცვლა.
sdparm SCSI დისკის პარამეტრების შეცვლა.
mkfs ფაილური სისტემის შექმნა. (MaKe FileSystem).
mount ამონტაჟებს ფაილურ სისტემას მოცემულ დასამონტაჯო ადგილას.
sync დისკზე მონაცემების დაწერის დაძალება.
tune2fs ext2 ან ext3 დაყოფის პარამეტრების შეცვლა.
cryptsetup დისკის შიფრაცია.

ტექსტის მანიპულირება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

awk სკრიპტული ენა ფაილების მანიპულაციისთვის.
cat ფაილის გახსნა-წაკითხვა ან ფაილების გაერთება.
cut შლის ტექსტის ფრაგმენტს გარკვეული პარამეტრების მიხედვით.
diff აჩვენებს განსხვავებებს ფაილებს შორის.
dos2unix დოსის (ვინდოუსის) ფაილს იყვანს იუნიქსში წასაკითხად.
echo აჩვენებს ბოცემუს ტექსტს.
expr წინადადების გათვლა (მათემატიკური ან ასოების)
fgrep აჩვენებს ხაზებს რომლებზეც მოცემული სიტყვაა.
grep ტექსტის ძებნა.
head აჩვენებს ფაილის პირველ ხაზებს.
join აერთებს ორი ფაილის ხაზებს.
nl ფაილის ხაზების დანიმრება.
read კითხულობს ხაზს
sed ცვლის სიტყვებს სხვა სიტყვებით.
sort დახარისხება.
strings აჩვენებს დასაბეჭდავ ასოებს.
tail აჩვენებს ტექსტის ბოლო ხაზებს.
tee ფაილის შექმნა, რომელსაც კონსოლშივე ვავსებთ.
tr ასოებს შლის ან აქცევს სხვა ასოებათ
uniq ფილტრავს ტექსტს ისე რომ ტოვებს მოცემული სიტყვის მხოლოდ ერთ ეგზემპლარს.
unix2dos იუნქსის ფაილი გადაყავს დოსისთვის (ვინდოუსისთვის).
wc ითვლის ასოების, სიტყვების ან ხაზების რაოდენობას.

ნების დართვა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

chgrp ცვლის ფაილის საპატრონო ჯგუფს.
chmod ცვლის ფაილის უფლებებს (კიტხვა, წერა, და გაშვება).
chown ცვლის ფაილის პატრონს.
getfacl ფაილის ACL-ების ჩვენება.
setfacl ფაილის ACL-ების შეცვლა.

პროცესები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

free აჩვენებს ინფორმაციებს მეხსიერების მოხმარების შესახებ.
fuser აჩვენებს პროცეს რომელიც ხმარობს მოცემულ ფაილს.
kill გარკვეულ პროცესს უგზავნის სიგნალს, უფრო ხშირად იმისთვის რომ პროგრამა გააჩეროს.
killall1 გარკვეული პროცესების გათიშვა, ან გარკვეული სიგნალიზაციის მიცემა.
killall5 ყოველივე პროცესის გათიშვა.
nohup უშვებს პროცეს რომელიც დარჩება აქტიური მისი მომხმარებლის გასვლის შემდეგაც.
nice უშვებს ბრძანებას შეცვლილი პრიორიტეტებით.
pidoff იძლევა მოცემული პროცესის PID-ეს.
pkill იგივეა რაც ბრძანება kill, ოღონთ პროცეს თიშავს სახელწოდების მიხედვით.
ps აჩვენებს გაშვებულ პროცესებს.
pstree სისტემაში მომქმედ პროცესებს აჩვენებს იერარქიულად, ხის ფორმით.
renice ცვლის პროცესის უპირატესობას.
top აჩვენებს ყველაზე აქტიურ პროცესებს.
xkill თიშავს X-ის მოცემულ პროგრამას.
vmstat აჩვსნებს სტატისტიკას სისტემის შესახებ.

შელები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

bash GNU-ს შელი (Bourne Again Shell).
csh C-shell, მისი სინტაქსი ახლოა C ენასთან.
ksh Korn Shell, უმეტესათ მოინახულება კომერციულ იუნიქსის ვერციებში.
sh ტანდარტული შელი (Bourne Shell).
tcsh csh-ის გაუმჯოსება.
zsh Z Shell.

სერვისები და ამუშავება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

dmesg აჩვენებს ბირთვის მიერ დაბეჭდილ ინფორმაციას.
init ცვლის სისტემის მოქმედების დონეს
runlevel იძლევა აქტიური სისტემის მოქმედების დონეს
service უშვებს ან ხელახლად უშვებს გარუკვეუკ სერვერს ან მას თიშავს, მხოლოდ ზოგიერთ ლინუქსის დისტრიბუტივებისთვის: დებიანი, რედ ჰატი
who აჩვენებს მიმდინარე მანქანაზე შესულ ყველა მომხმარებელს: who -r : იგივე რაც runlevel
who -b : სისტემის ბოლო ჩართვის დრო date (დამოკიდებულია /proc/uptime-ზე)
who am i აჩვენებს ლოგინს რომელითაც ხართ შესული სისტემაში, შესვლის დრო, ტერმინალის ნომერი.
whoami აჩვენებს თქვენს ლოგინს.

ქსელები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

curl მრავალი ქსელური პროტოკოლების მხარდაჭრით მონაცემების სერვერზე ატვირთვა ან გადმოქაჩვა.
dhclient DHCP-ს კლიენტი.
ftp ftp-ის კლიენტი.
hostname აჩვენებს მომხმარის კიმპიუტერის სახელს.
ifconfig ქსელის ინტერფეისის კონფიგურირება ან მისი პარამეტრების ჩვენება.
iwconfig უმართულო ქსელის კონფიგურირება.
links ვებ ბრაუზერი, ტექსტუალური ვერცია.
lynx ვებ ბრაუზერი, ტექსტუალური ვერცია.
mail ელ.წერილის გასაგზავნი ან წასაკითხი.
nslookup აჩვენებს გარკვეული კომპიუტერის IP მისამართს DNS-ის მეშვეობით.
ping პინგავს მოცემულ კომპიუტერს.
route აჩვენებს როუტერის მასივს
rsh შელის გაშვება დისტანციურად (Remote SHell), (შეიცვალა SSH-ით რომელსაც შიფრაცია შეუძლია).
rsync საქაღალდის ორ კომპიუტერთან ერთად სინქრონირება (Remote SYNChronization).
sftp FTP-ს კლიენტი, შიფრაციით დაცულ რეჟიმში.
scp ფაილის გადაადგილება დაცული პროტოკოლის მეშვეობით (Secure Copy).
ssh ssh-ის კლიენტი (Secure SHell). , traceroute აჩვენებს კომპიუტერებს რომლების გადალახვაა საჭირო მიზნად ამორჩეული კომპიუტერთან დასაკავშირებად.
w3m ერთ-ერთი მინიმალური ბრაუზერი.
wget ფაილების გადმოწერა სერვერებიდან (უმეტესად FTP და HTTP)

მომხმარებელნი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

chfs ფაილების მოძებნა გარკვეული მონაცემების მიხედვით.
chsh/chsh შელის პროგრამის შეცვლა.
finger ძებნის პროგრამებს და მით სახელმძღვანელოებს.
groupadd ჯგუფის დამატება.
groupdel ჯგუფის გაუქმება.
su სხვა მომხმარებლად გადაქცევა.
id მომხმარებელის ნომერი.
sudo root-ად გადაქცევა.
users აჩვენებს მომხმარებლებს რომლებიც ამ ჟამად ხმარობენ სისტემას (აგრეთვე იხილეთ who).
useradd მომხმარებელის დამატება.
userdel მომხმარებელის გაუქმება.
visudo ავტომატურად არედაქტირებს /etc/sudoers ფაილს რომ ნება დართოს sudo ბრძანების გამოსაყენებლად.
w აჩვენებს მომხმარებლებს რომლებიც ამ ჟამად ხმარობენ სისტემას და რასაც აკეთებენ.
who აჩვენებს მომხმარებლებს რომლებიც ამ ჟამად ხმარობენ სისტემას.

X Window System-ის (X11) ბრძანებები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

startx X Window System-ის გაშვება.
editres
xev
xhost
xmodmap
xrdb
xset
xvidtune
xwd

X.org-ის კონფიგურაცია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

X -configure უშვებს X.org სერვერს და ცდის რომ ავტომატურად ადეკვატური კონფიგურაციის ფაილი შექმნას.
xorgcfg კონფიგურაცია (გრაფიკული ვერცია).
xorg86config კონფიგურაცია (ტექსტუქლური ვერცია).

XFree86-ის კონფიგურაცია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

Xfree86 -autoconfig უშვებს XFree86 სერვერს და ცდის რომ ავტომატურად ადეკვატური კონფიგურაციის ფაილი შექმნას.
xf86cfg კონფიგურაცია (გრაფიკული ვერსია).
xf86config კონფიგურაცია (ტექსტუალური ვერსია).

მოდულები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

lsmod აჩვენებს ბირთვის მოდულებს რომლებსაც სისტემა იყენებს.
modinfo აჩვენებს ინფორმაციებს მოდულის შესახებ. (ფაილი, ავტორი, ლიცენზია, პარამეტრები).
modprobe გარკვეული მოდულის ჩატვირთვა.
depmod ქმნის პროგრამის სხვა პროგრამებზე დამოკიდებულობის სიას.

PCMCIA[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

cardctl ამოწმებს PCMCIA კარტებს.
cardinfo აჩვენებს ინფორმაციებს PCMCIA კარტის შესახებ.
cardmgr PCMCIA კარტების მართვა.
lspcmcia აჩვენებს PCMCIA კარტებს რომლებიც შეერთებულნი არიან კომპიუტერში.

სხვადასხვა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

alias
ltrace
flex და bison
swapon და swapoff ააქტიურებს ან რთავს ვირტუალური მეხსიერებისთვის გამოსაყენ დისკის დანაყოფს (ფარტიშს).

იხილეთ აგრეთვე[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]