ისლამური კალიგრაფია

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია

ისლამური კალიგრაფია-ხელწერისა და კალიგრაფიის მხატვრული პრაქტიკა იმ ენებზე, რომლებშიც გამოიყენება არაბული ან მისგან მიღებული ანბანი. მასში შედის არაბული, სპარსული, ოსმალური და ურდუ კალიგრაფია.[1][2][3]

ისლამური კალიგრაფიის განვითარება მტკიცედ არის მიბმული ყურანთან; თავები და ნაწყვეტები ყურანიდან არის საერთო და თითქმის უნივერსალური ტექსტი, რომელზედაც დაფუძნებულია ისლამური კალიგრაფია. მიუხედავად იმისა, რომ ადამიანებისა და ცხოველების მხატვრული გამოსახულებები არ არის ნათლად აკრძალული ყურანით, სურათები შეზღუდულია ისლამურ წიგნებში, რათა თავიდან აიცილონ კერპთაყვანისმცემლობა. მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთი მეცნიერი ამაზე კამათობს, კუფიური დამწერლობა სავარაუდოდ განვითარდა VII საუკუნის ბოლოს კუფაში, ერაყში, საიდანაც მიიღო მისი სახელი. სტილი მოგვიანებით გადავიდა რამდენიმე მიმართულებით, მათ შორის ყვავილოვანი, ფოთლოვანი, ჩაქსოვილი ან გადახლართული, შემოსაზღვრული და კვადრატული კუფიკი. თუმცა, ძველ სამყაროში მხატვრები ხშირად არღვევდნენ ამ აკრძალვას, ხაზების და სურათების ასაგებად მცირე ზომის ნაწერების გამოყენებით. კალიგრაფია იყო ღირებული ხელოვნების ფორმა, თუნდაც როგორც მორალური სიკეთე.[4]

თუმცა, ისლამური კალიგრაფია არ შემოიფარგლება მხოლოდ რელიგიური საგნებით, ობიექტებით ან სივრცეებით. ისევე როგორც ყველა ისლამური ხელოვნება, იგი მოიცავს მრავალფეროვან კონტექსტში შექმნილ ნამუშევრებს.[5] ისლამურ ხელოვნებაში კალიგრაფიის გავრცელება პირდაპირ არ არის დაკავშირებული მის არაფიგურალურ ტრადიციასთან; უფრო სწორად, ის ასახავს ისლამში დამწერლობისა და წერილობითი ტექსტის ცნების ცენტრალურობას.[6] მაგალითად, ისლამურმა წინასწარმეტყველმა მუჰამედმა თქვა: „პირველი, რაც ღმერთმა შექმნა, იყო კალამი“.[7]

ისლამური კალიგრაფია განვითარდა ორი ძირითადი სტილისგან: კუფიური და ნასხური. არსებობს თითოეულის რამდენიმე ვარიაცია, ასევე რეგიონალური სპეციფიკური სტილი. არაბული ან სპარსული კალიგრაფია ასევე ჩართულია თანამედროვე ხელოვნებაში, დაწყებული შუა აღმოსავლეთის პოსტკოლონიალური პერიოდით, ისევე როგორც კალიგრაფიის უახლესი სტილი.

სტილი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

თანამედროვე[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

პოსტკოლონიურ ეპოქაში ჩრდილოეთ აფრიკასა და ახლო აღმოსავლეთში მოღვაწე მხატვრებმა არაბული კალიგრაფია თანამედროვე ხელოვნების მოძრაობად გადააქციეს, რომელიც ცნობილია როგორც ჰურუფია მოძრაობა.[8] ამ სტილში მომუშავე მხატვრები იყენებენ კალიგრაფიას, როგორც გრაფიკულ ელემენტს თანამედროვე ხელოვნების ნიმუშებში.[9][10]

ტერმინი ჰურუფია მომდინარეობს არაბული ტერმინიდან, ასო ასო. ტრადიციულად, ამ ტერმინს სუფიური ინტელექტუალური და ეზოთერული მნიშვნელობა ჰქონდა. ეს არის აშკარა მითითება შუა საუკუნეების სწავლების სისტემაზე, რომელიც მოიცავს პოლიტიკურ თეოლოგიასა და ლეტრიზმს. ამ თეოლოგიაში ასოები განიხილებოდა, როგორც კოსმოსის პირველყოფილი აღმნიშვნელები და მანიპულატორები.[11]

ჰურუფიას მხატვრებმა გააერთიანეს დასავლური ხელოვნების კონცეფციები მხატვრულ იდენტობასა და სენსიტიურობასთან, რომელიც გადმოტანილია მათივე კულტურისა და მემკვიდრეობისგან. ეს მხატვრები აერთიანებდნენ ისლამურ ვიზუალურ ტრადიციებს, განსაკუთრებით კალიგრაფიას და თანამედროვე ხელოვნების ელემენტებს სინკრეტიკურ თანამედროვე კომპოზიციებში.[12] მიუხედავად იმისა, რომ ჰურუფია მხატვრები იბრძოდნენ ეპოვათ საკუთარი ინდივიდუალური დიალოგი ნაციონალიზმის კონტექსტში, ისინი ასევე მუშაობდნენ ესთეტიკაზე, რომელიც სცილდებოდა ეროვნულ საზღვრებს და წარმოადგენდა უფრო ფართო კავშირს ისლამურ იდენტობასთან.

ჰურუფიას მხატვრული სტილი, როგორც მოძრაობა, სავარაუდოდ, ჩრდილოეთ აფრიკაში დაახლოებით 1955 წელს დაიწყო იბრაჰიმ ელ-სალაჰის ნამუშევრებით. თუმცა, კალიგრაფიის გამოყენება თანამედროვე ნამუშევრებში, როგორც ჩანს, დამოუკიდებლად გაჩნდა სხვადასხვა ისლამურ სახელმწიფოში. ამ სფეროში მომუშავე მხატვრებმა ხშირად არ იცოდნენ სხვა ჰურუფია მხატვრების ნამუშევრების შესახებ, რაც საშუალებას აძლევდა სტილის სხვადასხვა გამოვლინებას სხვადასხვა რეგიონის მიხედვით.[13] სუდანში, მაგალითად, ნამუშევრები მოიცავს როგორც ისლამურ კალიგრაფიას, ასევე დასავლეთ აფრიკის მოტივებს.[14]

ჰურუფია ხელოვნების მოძრაობა არ შემოიფარგლებოდა მხატვრებით და მოიცავდა მხატვრებს, რომლებიც მუშაობდნენ სხვადასხვა სფეროში.[15] ერთი მაგალითია იორდანელი კერამიკოსი, მაჰმუდ თაჰა, რომელიც აერთიანებდა კალიგრაფიის ტრადიციულ ესთეტიკას დახელოვნებულ ოსტატობას.[16] მიუხედავად იმისა, რომ არ არის დაკავშირებული ჰურუფიას მოძრაობასთან, თანამედროვე მხატვარი შირინ ნეშატი აერთიანებს არაბულ ტექსტს თავის შავ-თეთრ ფოტოგრაფიაში, ქმნის კონტრასტს. ერაყში მოძრაობა ცნობილი იყო როგორც ალ ბუდ ალ ვაჰადი,[17] ხოლო ირანში ცნობილი იყო როგორც მოძრაობა საქა-ხანე.

დასავლურმა ხელოვნებამ გავლენა მოახდინა არაბულ კალიგრაფიაზე სხვა გზებით, ისეთი ფორმებით, როგორიცაა კალიგრაფიტი, რომელიც არის კალიგრაფიის გამოყენება საჯარო ხელოვნებაში პოლიტიკურ-სოციალური გზავნილების გასაკეთებლად ან საზოგადოებრივი შენობებისა და სივრცის გაფორმებისთვის.[18]

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. ↑ Blair, Sheila S. (1995). The art and architecture of Islam : 1250–1800, Reprinted with corrections, New Haven: Yale University Press. ISBN 0-300-06465-9. 
  2. ↑ Chapman, Caroline (2012). Encyclopedia of Islamic Art and Architecture, ISBN 978-979-099-631-1
  3. ↑ Julia Kaestle. (10 July 2010) Arabic calligraphy as a typographic exercise.
  4. ↑ Lyons, Martyn. (2011). Books : a living history. Los Angeles: J. Paul Getty Museum. ISBN 978-1-60606-083-4. OCLC 707023033. 
  5. ↑ Blair, Sheila S. (Spring 2003). "The Mirage of Islamic Art: Reflections on the Study of an Unwieldy Field". The Art Bulletin. 85: 152–184 – via JSTOR.
  6. ↑ Allen, Terry (1988). Five Essays on Islamic Art. Sebastopol, CA: Solipsist Press. pp. 17–37. ISBN 0944940005.
  7. ↑ Roxburgh, David J. (2008). ""The Eye is Favored for Seeing the Writing's Form": On the Sensual and the Sensuous in Islamic Calligraphy". Muqarnas. 25: 275–298 – via JSTOR.
  8. ↑ Flood, Necipoğlu (2017). A Companion to Islamic Art and Architecture. Volume II. Hoboken: John Wiley & Sons. pp. 1294. ISBN 1119068665. OCLC 1006377297.
  9. ↑ Mavrakis, N., "The Hurufiyah Art Movement in Middle Eastern Art", McGill Journal of Middle Eastern Studies Blog
  10. ↑ A. and Masters, C., A-Z Great Modern Artists, Hachette UK, 2015, p. 56
  11. ↑ Mir-Kasimov, O., Words of Power: Hurufi Teachings Between Shi'ism and Sufism in Medieval Islam, I.B. Tauris and the Institute of Ismaili Studies, 2015
  12. ↑ Lindgren, A. and Ross, S., The Modernist World, Routledge, 2015, p. 495; Mavrakis, N., "The Hurufiyah Art Movement in Middle Eastern Art," McGill Journal of Middle Eastern Studies Blog, Online: https://mjmes.wordpress.com/2013/03/08/article-5/; Tuohy, A. and Masters, C., A-Z Great Modern Artists, Hachette UK, 2015, p. 56
  13. ↑ Dadi. I., "Ibrahim El Salahi and Calligraphic Modernism in a Comparative Perspective," South Atlantic Quarterly, 109 (3), 2010, pp. 555–576, DOI:https://doi.org/10.1215/00382876-2010-006; Flood, F.B. and Necipoglu, G. (eds) A Companion to Islamic Art and Architecture, Wiley, 2017, p. 1294
  14. ↑ Flood, Necipoğlu (2017). A Companion to Islamic Art and Architecture. Volume II. Hoboken: John Wiley & Sons. pp. 1298-1299. ISBN 1119068665. OCLC 1006377297.
  15. ↑ Mavrakis, N., "The Hurufiyah Art Movement in Middle Eastern Art," McGill Journal of Middle Eastern Studies Blog, Online: https://mjmes.wordpress.com/2013/03/08/article-5/;Tuohy[მკვდარი ბმული] Unknown. ციტირების თარიღი: 25 March 2020[მკვდარი ბმული], A. and Masters, C., A-Z Great Modern Artists, Hachette UK, 2015, p. 56; Dadi. I., "Ibrahim El Salahi and Calligraphic Modernism in a Comparative Perspective," South Atlantic Quarterly, 109 (3), 2010, pp. 555–576, DOI:https://doi.org/10.1215/00382876-2010-006
  16. ↑ Asfour. M., "A Window on Contemporary Arab Art," NABAD Art Gallery, Online: http://www.nabadartgallery.com/
  17. ↑ "Shaker Hassan Al Said," Darat al Funum, Online: www.daratalfunun.org/main/activit/curentl/anniv/exhib3.html; Flood, Necipoğlu (2017). A Companion to Islamic Art and Architecture. Volume II. Hoboken: John Wiley & Sons. pp. 1294. ISBN 1119068665. OCLC 1006377297.
  18. ↑ Martin Lejeune, 15 June 2017, Oman unveils world’s 1st interactive calligraphic Quran
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ისლამური_კალიგრაფია&oldid=4446638“-დან