ირინა ხაკოვსკაია

ირინა ხაკოვსკაია
დაბადების თარიღი	15 (27) აგვისტო, 1887 ან 15 აგვისტო, 1888(1888-08-15)
დაბადების ადგილი	ტარაშჩა ან ტარაშჩა, კიევის გუბერნია, რუსეთის იმპერია
გარდაცვალების თარიღი	1 მარტი, 1960(1960-03-01)
გარდაცვალების ადგილი	მალოიაროსლავეცი
მოქალაქეობა	სსრკ რუსეთის იმპერია
განათლება	Women's Pedagogical Institute

სახლი მალოიაროსლავეცში (ივანოვსკაიას ქ. 30), სადაც ცხოვრობდა ი.კ. კახოვსკაია

ირინა კონსტანტინეს ასული კახოვსკაია (რუს. Ири́на Константи́новна Кахо́вская, დ. 15 აგვისტო, 1887, ტარაშჩა, კიევის ოლქი — გ. 1 მარტი, 1960, მალოიაროსლავეცი, კალუგის ოლქი) — რუსი რევოლუციონერი, სოციალისტურ-რევოლუციური პარტიის წარმომადგენელი, 1918 წელს უკრაინაში საოკუპაციო ძალების მეთაურის, ფელდმარშალ ჰერმან ემილ გოტფრიდ ფონ ეიხჰორნი მკვლელობის ორგანიზატორი, დეკაბრისტ პეტრე კახოვსკის შვილიშვილი.

ბიოგრაფია

ირინა კახოვსკაია დაიბადა მიწის ამზომველის და სახალხო მასწავლებლის ოჯახში. 1897 წლის 28 აგვისტოდან 1903 წლის 25 მაისამდე სწავლობდა სანქტ-პეტერბურგში, კეთილშობილური წარმოშობის ობლების მარიინსკის ინსტიტუტში, რომელიც დაამთავრა ვერცხლის მედალზე. შემდეგ ჩააბარა ქალთა პედაგოგიური ინსტიტუტის ისტორიულ-ფილოლოგიურ ფაკულტეტზე.

1905 წლიდან იგი დაინტერესდა რევოლუციური იდეებით მაქსიმ გორკის გამოსვლის მოსმენის შემდეგ. ალექსანდრა კოლონტაის გავლენით გარკვეული პერიოდის განმავლობაში მხარს უჭერდა სოციალ-დემოკრატიის იდეებს და გახდა ბოლშევიკური პარტიის მდივანი პეტერბურგში. მალე კახოვსკაიამ შეცვალა შეხედულებები და შეუერთდა სოციალისტ-რევოლუციონერ მაქსიმალისტების კავშირს. 1906 წლის ზაფხულში ის ეწეოდა რევოლუციურ პროპაგანდას გლეხებს შორის სამარის პროვინციის სოფლებში.

პირველად 1907 წლის 28 აპრილს იქნა დაპატიმრებული, დედაქალაქის უშიშროების დეპარტამენტის მიერ. 1908 წლის 7 მარტს პეტერბურგის სამხედრო საოლქო სასამართლომ მას 20 წლით კატორღა მიუსაჯა. სასჯელის დამტკიცების დროს მას ვადა 15 წლამდე შეუმცირდა. მან სასჯელი ჯერ მოსკოვის ნოვინსკის ქალთა ციხეში მოიხადა, შემდეგ იგი გაგზავნეს ნერჩინსკის სასჯელაღსრულების განყოფილების მალცევსკის ციხეში, სადაც 1908 წლის 16 ივლისს ჩავიდა. ცნობილი „ექვსეული“ სოციალისტი რევოლუციონერი (მარია სპირიდონოვა, ანასტასია ბიცენკო, რევეკა ფიალკა, ლიდია იეზერსკაია, სონია იზმაილოვიჩი, მარია შკოლნიკი) უკვე იმყოფებოდნენ ნერჩინსკის სასჯელაღსრულების დაწესებულებაში. ზოგიერთ მათგანთან ის მრავალი წლის განმავლობაში მეგობრობდა.

კახოვსკაიამ ციხის გარემო ასე აღწერა:

„თავიდან ჩემი ფიქრები მეგობრებისა და ბუნების სურათებით, გაქცევის ოცნებებით იყო სავსე. ვწერდით გრძელ წერილებს მეგობრებს, რომლებიც დაუყოვნებლივ უნდა განადგურებულიყო, ან ვისხედით გაუთავებლად ალგებრული ან გეომეტრიული ამოცანების ამოსახსნელად — ყველაფერი, რათა თავიდან ავიცილოთ ფიქრი, მოვკლათ დრო და მოვემზადოთ ღამის ძილისთვის, რომელიც ვიმედოვნებდით, რომ სავსე იქნებოდა ლამაზი ოცნებებით.“

ქალიშვილის მხარდასაჭერად კახოვსკაიას დედა ციმბირში გადავიდა საცხოვრებლად, სადაც პოლიტპატიმრებს ფარულად გადასცემდა წერილებს. 1914 წელს ირინა კახოვსკაიას ამნისტია მოხდა. 1917 წლის რევოლუციის შემდეგ მან მარია სპირიდონოვასთან ერთად მონაწილეობა მიიღო PSR-ის კომიტეტის შექმნაში. მან ასევე მონაწილეობა მიიღო სოციალისტურ-რევოლუციური პარტიის დაყოფაში მემარცხენე და მემარჯვენე ფრთებად — შეუერთდა პირველს. საბჭოთა კავშირის II რუსულ კონგრესზე იგი მემარცხენე სოციალისტურ-რევოლუციონერების პრეზიდიუმის წევრი იყო.

მას შემდეგ, რაც მემარცხენე სოციალისტურ-რესპუბლიკის ცენტრალურმა კომიტეტმა სანქცია დაუწესა „ტერორისტულ ბრძოლას“, იგი შეუერთდა ცენტრალურ კომიტეტს დაქვემდებარებულ საბრძოლო ორგანიზაციას. 1918 წელს ირინა კახოვსკაიამ თავის მეგობართან და თანაპარტიელ ბორის დონსკოისთან ერთად მოამზადა თავდასხმა ფელდმარშალ ჰერმან ემილ გოტფრიდ ფონ ეიხჰორნი, რომელიც ხელმძღვანელობდა სამხედრო ოკუპაციას უკრაინაში, ისევე როგორც ჰეტმან სკოროპადსკის. მთელი ივნისის განმავლობაში კახოვსკაია და დონსკოი აწარმოებდნენ მეთვალყურეობას, ცდილობდნენ დაედგინათ საუკეთესო დრო და ადგილი გერმანელი ფელდმარშალის მოსაკლავად, რომელიც დაუნდობელ ტირანად ითვლებოდა. გადაწყდა, რომ მას დონსკოი მოკლავდა. ისტორიკოსი მარგარეტ მაკველი წერდა, რომ რევოლუციონერისთვის მისი მკვლელობა ტრაგიკული აუცილებლობა იყო, რომლის გამოსყიდვა მხოლოდ საკუთარი სიკვდილით შეიძლებოდა. 30 ივლისს დონსკოი შეხვდა უცნობს, რომელსაც სთხოვა ეჩვენებინა გენერლის მმარშუტი რეზიდენციის მიმართულებით. დონსკოი მას გაჰყვა და ცოტა ხნის შემდეგ აფეთქება მოხდა: ფელდმარშალი დაიღუპა. კახოვსკაიამ გადაწყვიტა ბოლომდე შეესრულებინა ბრძანება და მოეკლა რუსი გენერალ-ლეტენანტი პაველ სკოროპადსკი, რომელიც დაგეგმილი იყო გერმანელი გენერლის დაკრძალვის დღეს, მაგრამ სკოროპადსკიმ დაკრძალვა მის მოსვლამდე დატოვა. წარუმატებელი დღის შემდეგ კახოვსკაია და ორი თანამებრძოლი ღამის გასათევად აგარაკზე წავიდნენ, სადაც გერმანელების მიერ ორგანიზებულ ჩასაფრებაში მოხვდნენ. ირინა აწამეს დაკითხვისას, შემდეგ დააპატიმრეს და სიკვდილი მიუსაჯეს. სანამ ელოდა სასჯელის დადასტურებას, მან რამდენიმე თვე გაატარა ლუკიანოვსკაიას ციხის დაქვემდებარაში მყოფ გერმანულ კომენდანტურაში. მისი პატიმრობის პერიოდში გერმანიაში ნოემბრის რევოლუცია დაიწყო, მაგრამ იგი გაათავისუფლეს მხოლოდ 1919 წლის 24 იანვარს, მისი გათავისუფლების მხარდასაჭერად რამდენიმე კამპანიის შემდეგ.

1919 წელს იგი დააპატიმრეს ჩეკისტებმა, მაგრამ 2 თვის შემდეგ ლენინის ჩარევის წყალობით გაათავისუფლეს, რადგან ცნობილი გახდა, რომ იგი ორივე მხარის მტრის — დენიკინის მოკვლას გეგმავდა. დენიკინის მკვლელობა არ მომხდარა, რადგან მისი თანაშემწეები ტიფით დაავადდნენ. როსტოვში, სადაც მკვლელობა უნდა მომხდარიყო, ირინა განაგრძობდა მემარცხენე სოციალისტ- რევოლუციონერთა იდეების პროპაგანდას.

მოსკოვში ჩასვლის შემდეგ ირინა ტიფით დაავადდა, 1921 წელს დააპატიმრეს და 1922 წელს გადაასახლეს კალუგაში, სადაც დაწერა მემუარები, რომლებიც გამოქვეყნდა ბერლინში რუსულ და გერმანულ ენებზე, შემდეგ კი პარიზში — რომენ როლანის წინასიტყვაობით.

1925 წლის მარტში კახოვსკაია კვლავ დააპატიმრეს, ბრალი არა მხოლოდ კალუგაში მემარცხენე სოციალისტურ-რევოლუციური ორგანიზაციის აღორძინების მცდელობაში, არამედ სტუდენტური ორგანიზაციის „რევოლუციური ავანგარდის“ იდეოლოგიურ ლიდერობაშიც დასდეს. OGPU კოლეგიის სპეციალურმა კრებამ კახოვსკაიას 3 წელი მიუსაჯა საკონცენტრაციო ბანაკში, რომელიც ვიატკაში გადასახლებით შეცვალა იმავე პერიოდით. მაგრამ ეკატერინა პეშკოვას თხოვნით, ვიატკას ნაცვლად იგი გაგზავნეს სტავროპოლ-ვოლგაზე და იქიდან გადაიყვანეს სამარყანდში, სადაც შეუერთდა მ. სპირიდონოვას და ა. იზმაილოვიჩს. გადასახლების დასრულების შემდეგ, კახოვსკაია, იზმაილოვიჩი და სპირიდონოვა ერთად ცხოვრობდნენ ტაშკენტში, ინგლისური ენიდან ტექნიკური თარგმანებით შოულობდნენ საარსებო მინიმუმს და ატარებდნენ კერძო გაკვეთილებს.

ირინა კოხოვსკაიას საფლავი

1930-იანი წლების დასაწყისში კახოვსკაია კვლავ დააპატიმრეს და უფაში გადაასახლეს. 1937 წლის თებერვალში კახოვსკაია კვლავ დააპატიმრეს და 1937 წლის 25 დეკემბერს, სსრკ უზენაესი სასამართლოს სამხედრო კოლეგიის ვიზიტის დახურულ სასამართლო სხდომაზე, „საკავშირო სოციალისტური რევოლუციური ცენტრის“ შეთითხნილ საქმეზე, მიესაჯა 10 წლით თავისუფლების აღკვეთა. იაროსლავლისა და ვლადიმირის ციხეებში ხანმოკლე ყოფნის შემდეგ, 1939 წელს იგი გაგზავნეს კრასნოიარსკის ბანაკში, სადაც 7 წლის განმავლობაში მუშაობდა ზოგად სამუშაოებზე: ხე-ტყის და სასოფლო-სამეურნეო. იგი გაათავისუფლეს 1947 წლის თებერვალში და ცხოვრობდა კანსკში, სადაც ბოლოს დააპატიმრეს 1948 წლის იანვრის დასაწყისში. ირინა ხაკოვსკაია იმყოფებოდა კრასნოიარსკის ციხეში, რის შემდეგაც 1949 წელს დააბრუნეს კანსკში დევნილის სტატუსით.

ირინა ხაკოვსკაიამ ორმოცდახუთი წელი გაატარა ციხეში და გადასახლებაში. 1954 წელს იგი გაათავისუფლეს გადასახლებიდან, ხოლო 1955 წელს გადავიდა მალოიაროსლავეცში, სადაც, სხვა საკითხებთან ერთად, მუშაობდა ანტუან დე სენტ-ეგზიუპერის ზღაპრის „პატარა უფლისწული“ (გამოუქვეყნებელი) თარგმნაზე.

რეაბილიტირებულია (გაამართლეს) 1957 წელს. იგი გარდაიცვალა 1960 წელს ღვიძლის კიბოთი. ირინა ხაკოვსკაია დაკრძალეს ძველ მალოიაროსლავეცის სასაფლაოზე.

ლიტერატურა

• Леонтьев Я. Жанна Д’Арк из сибирских колодниц
• Maxwell M., Narodniki Women. Russian Women Who Sacrificed Themselves for the Dream of Freedom, N. Y.: Pergamon Press, 1990.
• Каховская И.К., Спиридонова М.А. Женщины в революции. Святое дело освобождения России. — თარგი:М.: Родина, 2024. — 232 с.
• Каховская И. К. Воспоминания террористки. — თარგი:М.: Радикальная теория и практика, 2019. — 236 с.
• Kachovskaja I. K. Attentate auf Eichhorn und Denikin: Erinnerungen. — თარგი:B.: Skythen, 1923. — 111 S.(გერმანული)