შინაარსზე გადასვლა

იოანა (ქალი პაპი)

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
ილუსტრირებული ხელნაწერი, რომელშიც გამოსახულია პაპი იოანა პაპის ტიარით. საფრანგეთის ეროვნული ბიბლიოთეკა, დაახლოებით 1560 წელი.

იოანა (ლათ. Ioannes Anglicus, 855–857) — ქალი, რომელმაც გავრცელებული ცნობებით შუა საუკუნეებში, ორი წლის განმავლობაში პაპის ტახტი დაიკავა.[1] მისი ისტორია პირველად XIII საუკუნის ქრონიკებში გამოჩნდა და შემდეგ მთელ ევროპაში გავრცელდა. ეს ისტორია საუკუნეების განმავლობაში ფართოდ იყო გავრცელებული და ხალხს სჯეროდა, რომ ეს ნამდვილი ამბავი იყო, თუმცა თანამედროვე ისტორიკოსების უმეტესობა მას ლეგენდად მიიჩნევს. [2] [3] [4]

მისი ისტორიის უმეტეს ვერსიებში, იგი აღწერილია, როგორც ნიჭიერი და განათლებული ქალი, რომელმაც თავი კაცად გაასაღა — მისი საყვარელი მამაკაცის თხოვნით, მისივე თავდაცვის მიზნით. გავრცელებული მონათხრობის მიხედვით, მისი განსაკუთრებული უნარების გამო (სავარაუდოდ მკურნალი იყო) ეკლესიის იერარქიაში, იოანამ მაღალ საფეხურებს მიაღწია და საბოლოოდ პაპად აირჩიეს. მისი სქესი მაშინ გამოაშკარავდა, როდესავ მას პროცესიის დროს მშობიარობა დაეწყო და ბავშვი გააჩინა. ამ მომენტიდან იგი მალევე გარდაიცვალა — ან მკვლელობით, ან ბუნებრივი მიზეზით. ცნობების მიხედვით, შემდგომში ეკლესიური პროცესიის მიმდინარეობისას (ლათ. Via Sacra) საეკლესიო იერარქები თავს არიდებდნენ იმ მარშრუტს, რომელიც იოანამ გაიარა, ხოლო ვატიკანმა ქალი პაპის სახელი, პონტიფიკატების ოფიციალური რეესტრიდან ამოიღო და შემოიღო სპეციალური რიტუალი, იმის დასადგენად, რომ (ლათ. Duos habet et bene pendentes )- "მას აქვს ისინი") , მომავალი პაპები აუცილებლად მამაკაცები ყოფილიყვნენ.[5] [6]

XVI საუკუნეში, სიენის ტაძარში პაპ იოანას ბიუსტი იყო გამოფენილი სხვა პაპებთან ერთად; ის 1600 წელს პროტესტის შედეგად იქნა მოხსნილი.[7]

შეგახსენებთ, რომ ზოგ შემთხვევაში „პაპ იოანე VII“ - ის სახელწოდება შეიძლება ეწოდეს ლეგენდარულ ქალ პაპს, თუმცა რეალურად პაპი იოანე VII ისტორიული ფიგურაა (პაპი 705–707 წლებში). მაგრამ ზოგჯერ ლეგენდარული პაპი ჯოანნა/იოანე ანგლიკუსიც ზუსტად ასე იწოდებოდა ტექსტებში. თუ ამ შემთხვევაში იგულისხმება ქალი პაპის ილუსტრაცია, ეს შეიძლება იყოს ლეგენდის ვიზუალური გამოხატულება.
პაპ იოანე VII-ის გამოსახულება ჰარტმან შედელის რელიგიურ ნიურნბერგის ქრონიკაში, რომელიც 1493 წელს გამოქვეყნდა.“

ჟან დე მეილის ქრონიკა, რომელიც დაახლოებით 1250 წელს დაიწერა, პირველად ახსენებს ქალ პაპს თავის ქრონიკაში, რომელიც სხვა მის შემდგომ ავტორებს შთააგონებთ ამ თემაზე არაერთი საინტერესო ლეგენდის ვერსია შექმნათ და ქალი პაპის რეალურობაზე ესაუბრათ. ყველაზე პოპულარული და გავლენიანი ვერსია ჩნდება მაშინ, როდესაც XIII საუკუნის ბოლოს, მარტინ ოპაველი თავის ქრონიკაში (ლათ. Chronicon Pontificum et Imperatorum) მოგვითხრო ეს ლეგენდა. მარტინმა ასევე დაამატა დეტალები, რომ ქალი პაპის დაბადების სახელი იყო იოანა ანგლიკუს მაინცელი, რომ იგი IX საუკუნეში მართავდა ეკლესიას და მის საყვარელ მამაკაცთან ერთად დამკვიდრდა ეკლესიის წიაღში. [8] პაპი იოანას არსებობის ლეგენდა გამოიყენეს ვოლტერ ბრუტის დაცვის მიზნით 1391 წლის სასამართლო პროცესზეც. [9] ლეგენდას, პაპ იოანას შესახებ, მრავალი ისტორიკოსი ნამდვილ ამბად მიიჩნევდა XVI საუკუნემდე, მანამ, სანამ კათოლიკე და პროტესტანტ ავტორებს შორის ფართო დებატებმა ეჭვქვეშ არ დააყენა მისი სისწორე. სხვადასხვა ავტორი მიუთითებდა იმ არადამაჯერებლად დიდ ინტერვალზეც, რომელიც იოანას სავარაუდო სიცოცხლესა და ტექსტებში მის პირველად მოხსენიებას შორის არსებობდა. [10] [11] პროტესტანტმა მეცნიერმა დევიდ ბლონდელმა საბოლოოდ დაადასტურა ამ ისტორიის შეუძლებლობა. [12] [13] დღეს, პაპი იოანა მოიაზრება გამოგონილ ფიგურად. თუმცა ლეგენდა მაინც, მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს, თანამედროვე კულტურულ პერსპექტივებზე. [14] [15]

ლეგენდები

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ქალი პაპი, პირველად მოიხსენიება დომინიკელი ბერის, ჟან დე მეილის ქრონიკაში — (ლათ. (Chronica Universalis Mettensis) და იგი XIII საუკუნის დასაწყისით თარიღდება. მის მოთხრობაში ქალი პაპი უსახელოა და მოვლენები 1099 წელს ვითარდება. ჟანის თანახმად:

ვიკიციტატა
„რაც შეეხება ერთ პაპს. უფრო სწორად კი — ქალ პაპს, რომელიც რომის პაპებისა და ეპისკოპოსების რეესტრში არ ფიგურირებს, რადგან იგი ქალი იყო, რომელმაც თავი, კაცად გაასაღა. თავისი ხასიათისა და ნიჭის წყალობით, იგი გახდა კურიის მდივანი, შემდეგ კარდინალი და ბოლოს — პაპი. ერთ დღეს, როცა ცხენზე ჯდებოდა, დაეწყო მშობიარობა და ბავშვი გააჩინა. მაშინვე, რომაული სამართლის მიხედვით, ის ფეხებით ცხენის კუდს მიაბეს და ხალხმა ნახევარი ლიგის მანძილზე ათრია და ქვებით ჩაქოლა — სადაც დაიღუპა, იქვე დაიკრძალა, და იმ ადგილზე შემდეგ დაიწერა: ლათ. „Petre, Pater Patrum, Papisse Prodito Partum“ („პეტრევ, მამაო — მამათაო, ამხილე ქალი პაპი, მშობიარობით“). იმავე დროს დაწესდა ოთხდღიანი მარხვა, სახელად "ქალი პაპის მარხვა".“

— ჟან დე მეილი, Chronica Universalis Mettensis. [16]

ამ ისტორიამ გავლენა იქონია ჟან დე მეილის თანამოძმე დომინიკელზეც — სტეფან ბურბონზე, რომელმაც ლეგენდა მოარგო საკუთარ ნაშრომს „სული წმიდის შვიდი ნიჭის შესახებ“. თუმცა, ყველაზე ცნობილი და გავლენიანი ვერსია ჩნდება მაშინ, როცა XIII საუკუნის ბოლოს მარტინ ოპაველმა გამოიყენა ლეგენდა თავის ცნობილ ქრონიკაში ლათ. Chronicon Pontificum et Imperatorum. ამ რედაქციაში ქალ პაპს, პირველად განესაზღვრა სახელი — იოანე ანგლიკუსი ან იოანე მაინცელი, ხოლო მოვლენების დრო შეიცვალა — XI საუკუნე, IX საუკუნით ჩანაცვლდა. ამავე ქრონიკაში აღნიშნულია, რომ იოანა პაპი გახდა, და რომს მართავდა ლეო IV-სა და ბენედიქტე III-ს შორის, 850-იან წლებში.

ლათ. Chronicon-ის მიხედვით:

ვიკიციტატა
„„იოანე ანგლიკუსი, დაბადებული მაინცში, იყო პაპი ორი წელი, შვიდი თვე და ოთხი დღე და გარდაიცვალა რომში. ამის შემდეგ პაპობა ერთი თვის განმავლობაში ვაკანტური(თავისუფალი) იყო. თქმულა, რომ ეს იოანე იყო ქალი, რომელიც ერისქალობისას საყვარელმა კაცმა მამაკაცის სამოსით ათენში წაიყვანა. იქ მან სხვადასხვა სფეროში დიდი ცოდნა დააგროვა და მას ვერავინ შეედრებოდა. მოგვიანებით, იგი რომში ასწავლიდა თავისუფალ მეცნიერებებს და მისი მოსწავლეები ცნობილი მასწავლებლებიც კი იყვნენ. ქალაქში აღიარეს მისი ცოდნა და პიროვნება და საბოლოოდ აირჩიეს პაპად. თუმცა, პაპობისას იგი დაორსულდა თავისი საყვარლისგან, რომელიც ერთ-ერთი ვერსიით მისივე პირადი დაცვა იყო. მშობიარობის სავარაუდო დრო არასწორად იქნა განსაზღვრული, რის გამოც ბავშვი პროცესიისას — წმინდა პეტრეს ტაძრიდან — ლატერანისკენ მიმავალ გზაზე — შვა. ეს ადგილი, რომელსაც ადრე ეწოდებოდა ლათ. Via Sacra („წმინდა გზა“), შემდგომ ეწოდა "გარიდული ქუჩა". ის იქვე დაკრძალეს. მიიჩნევა, რომ პაპი ამის შემდეგ აღარ შედიოდა "გარიდულ ქუჩაზე", რადგან ეს გზა საშინელების სიმბოლოდ იქცა. პაპი იოანა, პონტიფიკოსთა რეესტრშიც არ წერია და მიჩნეულია ანტიპაპად, როგორც მისი სქესის, ისე მომხდარი სკანდალის გამო.““

— მარტინ ოპაველი, ლათ. Chronicon Pontificum et Imperatorum

ქრონიკის ერთ-ერთ ვერსიაში წარმოდგენილია ალტერნატიული ბედი, რომ თითქოს ქალი პაპი, არ გარდაცვლილა მაშინვე, არამედ ამ მხილებისა და სკანდალის შემდეგ დატყვევებულ და გადაყენებულ იქნა პაპობიდან, და მთელი ცხოვრება სინანულში გაატარა. მისმა შვილმა კი, რომელიც ოსტიის ეპისკოპოსი გახდა, დედის სიკვდილის შემდეგ, იგი საკათედრო ტაძარში დაასაფლავა.

ქალ პაპზე სხვა წყაროებიც არსებობს, თუმცა არცერთი მათგანი არ არის ზემოთ ჩამოთვლილ ქრონიკებზე ადრე შექმნილი. ყველაზე ხშირად ციტირებულია ანასტასიუს ბიბლიოთეკარი (გარდ. 886), ლათ. Liber Pontificalis-ის შემდგენელი, რომელიც ქრონიკის დათარიღების მიხედვით ქალი პაპის თანამედროვე უნდა ყოფილიყო. თუმცა, აღნიშნული მონაკვეთი გვხვდება მხოლოდ ერთ არასანდო ხელნაწერში, რომელიც ვატიკანის ბიბლიოთეკაში ინახება, სადაც შესაბამისი მინაწერი ქვედა ზღვარზეა ჩაწერილი სხვა ხელით — ქრონიკის შემდგომ პერიოდში.

იგივე ეხება მარიანუს სკოტუსის პაპთა ქრონიკას, XI საუკუნის ტექსტს. მისი ზოგიერთი ხელნაწერი ახსენებს „ქალ პაპ იოანას“, თუმცა ყველა ეს ვერსიებიც, მოგვიანებითაა შექმნილი და არსებულ ქრონიკებზე ძველ მასალებს, არ შეიცავს.

"სათესლე კვერცხების შემოწმების პროცესი" — "ორი აქვს და კარგად კიდია".

ლეგენდის ზოგიერთი ვერსია ამტკიცებს, რომ შემდგომ პერიოდში პაპებმა შემოიღეს სასქესო ორგანოების შემოწმების რიტუალი, რომელიც სრულდებოდა ე.წ. „ნახვრეტიან/ამოჭრილ სკამზე“ ლათ. (sedes stercoraria) ჯდომის გზით — კარდინალი ამოწმებდა, ჰქონდა თუ არა ახალ პაპს სათესლე ჯირკვლები და აცხადებდა: „Duos habet et bene pendentes“ („ორი აქვს და კარგად კიდია“) [17] / "მას აქვს ისინი"). [18]

იოანა ანგლიკანუსთან დაკავშირებით, არსებობს სხვა ლეგენდებიც. 1290-იან წლებში დომინიკელმა რობერტ უზესელმა აღწერა ხილვა, რომელშიც მან იხილა „ის ადგილი, სადაც, როგორც ამბობენ, პაპის კაცად ყოფნა დასტურდება“. პაპი იოანას სახელს ხშირად უკავშირებდნენ საოცარ მოვლენებს. პეტრარკამ (1304–1374) თავის თხზულებაში Chronica de le Vite de Pontefici et Imperadori Romani წერდა, რომ მას შემდეგ, რაც პაპი იოანას ქალობა გამოააშკარავეს:

ვიკიციტატა
„„ბრეშიაში სამი დღის განმავლობაში სისხლი წვიმდა. საფრანგეთში გამოჩნდნენ საოცარი კალიები — ექვსფრთიანი და ძლიერ კბილებიანი. ისინი სასწაულებრივად დაფრინავდნენ ცაში და ბოლოს ბრიტანეთის ზღვაში დაიხრჩვნენ. მათი ოქროსფერი სხეულები ტალღებმა ნაპირზე გამორიყეს და ჰაერი იმდენად გაჭუჭყიანდა, რომ მრავალმა ადამიანმა სიცოცხლე დაკარგა.““

— პეტრარკა, Chronica de le Vite de Pontefici et Imperadori Romani. თუმცა, აღნიშნული თხზულება შესაძლოა მცდარად მიეწერება პეტრარკას. [19]

შემდგომი განვითარება

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

XIII საუკუნის შუახანებიდან პაპი იოანას ლეგენდა ფართოდ გავრცელდა და მრავალი ადამიანის მიერ სიმართლედაც იქნა აღქმული. იოანას ფიგურა დომინიკელთა ქადაგებებში ხშირად გამოიყენებოდა როგორც ლათ. exemplum — მაგალითი მორალური სწავლებისთვის.

ვატიკანის ბიბლიოთეკის პრეფექტმა, მეცნიერმა ბართოლომეო პლატინამ, პაპ სიქსტუს IV-ის დავალებით 1479 წელს დაწერა Vitæ Pontificum Platinæ historici liber de vita Christi ac omnium pontificum qui hactenus ducenti fuere et XX („პლატინას, ისტორიკოსის წიგნი ქრისტესა და ყველა პაპის ცხოვრებაზე, რომლებიც დღემდე ორმოცდაათზე მეტნი ყოფილან“). ამ ნაშრომში იგი პაპ იოანას შემდეგნაირად ახსენებს:

ვიკიციტატა
„"იოანე VIII — იოანე, წარმოშობით ინგლისელი, დაბადებულია მაინცში და ამბობენ, რომ იგი პაპის ტახტზე ავიდა ბოროტი ხელოვნებით; რადგანაც ქალი იყო, თუმცა მამაკაცად იყო გადაცმული. ახალგაზრდობაში იგი გაემგზავრა ათენში თავის საყვარელთან, ერთ ცნობილ სწავლულთან ერთად, და იქაურ მასწავლებლებთან ისეთი წარმატებით ისწავლა, რომ რომში ჩასვლის შემდეგ ბიბლიური ცოდნის მხრივ ცოტანი თუ უტოლდებოდნენ, მით უმეტეს — აღემატებოდნენ მას. თავისი განსწავლულობითა და სადავო საკითხებზე სიღრმისეული მსჯელობით მან ისეთი პატივისცემა და ავტორიტეტი მოიპოვა, რომ (როგორც მარკინუსი წერს) პაპ ლეო IV - ის გარდაცვალების შემდეგ ერთსულოვნად აირჩიეს პაპად. როდესაც კოლოსეუმის თეატრსა (რომელიც ნერონის კოლოსის გამო ასე იწოდებოდა) და წმინდა კლემენტის ეკლესიას შორის მდებარე გზით მიდიოდა ლატერანის ტაძრისკენ, სამშობიარო ტკივილებმა მოულოდნელად შეაწუხა და იმ ადგილზევე დაიღუპა. მისი პაპობა გაგრძელდა ორი წელი, ერთი თვე და ოთხი დღე. იგი სწორედ ამავე ადგილზე დაუფლავთ ყოველგვარი დიდების გარეშე. ეს ამბავი ფართოდ გავრცელებულია, თუმცა მას უწმინდურ და ბუნდოვან წყაროებს მიაწერენ, ამიტომაც მას მოკლედ და თავშეკავებით მოვიხსენიებ, რათა არ შევქმნა შთაბეჭდილება, თითქოს თავისდაუნებურად უარვყოფდეთ იმას, რაც საზოგადოების დიდი ნაწილისთვის კარგად ცნობილი ამბავია. სჯობს, სხვა დანარჩენებთან ერთად შევცდე, ვიდრე სრულიად უარვყო ის, რაც შესაძლოა არ იყოს ბოლომდე დაუჯერებელი."“

ქალი პაპის შესახებ მითს ხშირად იხსენიებდნენ შუა საუკუნეების გვიან პერიოდსა და რენესანსის ეპოქაშიც. ერთ-ერთი პირველი, ვინც ეს ამბავი გერმანულ ენაზე გადმოსცა, იყო იანს დერ ენიკელი (1270-იანი წლები). ასევე, ცნობილი იტალიელი მწერალი ჯოვანი ბოკაჩო პაპ იოანას შესახებ წერდა თავის ნაშრომში De Mulieribus Claris („გამორჩეული ქალების შესახებ“, 1353 წელი). [20]

როზენვალდის ტაროს ხის ამოუჭრელ გრავიურების ფურცელზე გამოსახულია უსათაურო ქალი პაპი (Popess). ეს ნამუშევარი XVI საუკუნის დასაწყისით თარიღდება და ამჟამად დაცულია ვაშინგტონში, ეროვნულ გალერეაში.

ადამ ოფ უსკის Chronicon-ში (1404) ქალი პაპი პირველად მოიხსენიება სახელით — აგნესი. ამავე წყაროში აღნიშნულია რომში არსებული ქანდაკება, რომელიც თითქოს ქალ პაპს ეკუთვნის. მნიშვნელოვანია, რომ არც ერთ ადრინდელ ავტორს ასეთი ქანდაკება არ უხსენებია, რაც შესაძლებელს ხდის ვიფიქროთ, რომ რეალური ქანდაკება, რომელიც სხვა ფიგურას წარმოადგენდა, დროთა განმავლობაში ქალი პაპის სახით იქნა გააზრებული.

მოგზაურთათვის განკუთვნილმა სახელმძღვანელომ Mirabilia Urbis Romae-ს გვიან XIV საუკუნის გამოცემამ პირველად მოიხსენია, თითქოს ქალი პაპის საფლავი წმინდა პეტრეს ტაძარში იყო. ამავე პერიოდში სიენას ტაძრისთვის (Duomo di Siena) შეიქმნა პაპთა ბიუსტების სერია, რომელშიც ქალი პაპიც იყო წარმოდგენილი წარწერით: „Ioannes VIII, Foemina de Anglia“ („იოანე VIII, ქალი ინგლისიდან“), განთავსებული ლეო IV-სა და ბენედიქტე III-ს შორის.

პაპი იოანა მშობიარობის დროს — გრავიურა გერმანული თარგმანიდან, რომელიც შესრულებულია ჰაინრიხ შტაინჰოიველის მიერ ჯოვანი ბოკაჩოს ნაშრომის De mulieribus claris („გამორჩეული ქალების შესახებ“) საფუძველზე. დაბეჭდილია იოჰანეს ცაინერის მიერ ულმში, დაახლოებით 1474 წელს. ნამუშევარი დაცულია ბრიტანეთის მუზეუმში.

1415 წელს თავის სასამართლო პროცესზე იან ჰუსმა მტკიცებით განაცხადა, რომ ეკლესიას საერთოდ არ სჭირდებოდა პაპი, რადგან „პაპ აგნესის“ (როგორც თავად უწოდა მას, იგულისხმება იოანა) პონტიფიკატის დროს ეკლესია მშვიდად აგრძელებდა ფუნქციონირებას. მისი ოპონენტები არ დაეთანხმნენ ამ დასკვნას ეკლესიის პაპისგან დამოუკიდებლობის შესახებ, თუმცა მათ არ უარყვიათ თვითონ ქალი პაპის არსებობა.

რეფორმაციის პერიოდში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

რეფორმაციის ეპოქაში ქალი პაპის ლეგენდა განსაკუთრებით პოპულარული გახდა და ხშირად გამოიყენებოდა კათოლიკური ეკლესიის კრიტიკის კონტექსტში. პროტესტანტი ავტორები მას ასახავდნენ როგორც ეკლესიის მორალური გადაგვარების და ისტორიული სიყალბის მაგალითს.

1587 წელს ფლორიმონ დე რემონმა — ბორდოს პარლამენტის მაგისტრატმა და ანტიკვარმა — გამოსცა თავისი პირველი ტრაქტატი, სახელწოდებით Erreur Populaire de la Papesse Jeanne(„პოპულარული შეცდომა პაპ იოანას შესახებ“), რომელიც მოგვიანებით გამოიცა სახელწოდებით L'Anti-Papesse („ანტი-პაპი ქალი“). ამ ტრაქტატში რემონი იყენებდა ჰუმანისტური ტექსტური კრიტიკის მეთოდებს, რათა ქალი პაპის ლეგენდა ეტაპობრივად დაეშალა და ეკლესიის ისტორია უფრო გამართული ისტორიული პრინციპების საფუძველზე აღედგინა.

რემონის Erreur Populaire რამდენჯერმე გადაიბეჭდა და XV გამოცემას მიაღწია უკვე 1691 წელს. [21]

1601 წელს პაპმა კლემენტ VIII-მ ოფიციალურად განაცხადა, რომ ქალი პაპის შესახებ ლეგენდა სიმართლეს არ შეესაბამებოდა. ცნობილი ბიუსტი წარწერით Johannes VIII, Femina ex Anglia („იოანა VIII, ქალი ინგლისიდან“), რომელიც დაახლოებით 1400 წელს შეიქმნა სიენის საკათედრო ტაძრის (Duomo di Siena) პაპთა ქანდაკებათა სერიისთვის და რომელიც მრავალი მოგზაურის ყურადღებას იპყრობდა, ან განადგურდა, ან ხელახლა გამოქანდაკდა და გადაკეთდა — მის ნაცვლად განთავსდა პაპი ზაქარიას მამაკაცის ფიგურა. [22]

ქალი პაპის ლეგენდა „ფაქტობრივად განდევნილად“ ითვლება მას შემდეგ, რაც XVII საუკუნის შუახანების პროტესტანტმა ისტორიკოსმა დეივიდ ბლონდელმა მასზე კრიტიკული ანალიზი წარმოადგინა. ბლონდელი ვარაუდობდა, რომ პაპ იოანას ისტორია შესაძლოა წარმოიშვა სატირის სახით, რომელიც მიმართული იყო პაპ იოანე XI-ის წინააღმდეგ — ის პაპი, რომელიც ახალგაზრდულ ასაკში, ოცდაათ წლამდე, გარდაიცვალა. ბლონდელმა დეტალურად გააანალიზა არსებული მტკიცებები და დროითი შესაბამისობები და დაასკვნა, რომ მსგავსი მოვლენები ისტორიულად ვერ მოხდებოდა. [23]

XVI საუკუნის იტალიელი ისტორიკოსი ონოფრიო პანვინიო, ბართოლომეო პლატინას ერთ-ერთი ნაშრომის კომენტარში, სადაც მოხსენიებულია პაპი იოანა, ვარაუდობდა, რომ ქალი პაპის ლეგენდა შესაძლოა წარმოიშვა პაპ იოანე XII-ის შესახებ გავრცელებული მოთხრობებიდან. იოანეს, როგორც იუწყებოდნენ, ჰყავდა მრავალი საყვარელი, მათ შორის ქალი სახელად იოანა, რომელიც მისი პონტიფიკატობის დროს რომში დიდ გავლენას ფლობდა. [24] [25]

რეფორმაციის პერიოდში სხვადასხვა პროტესტანტი ავტორი აქტიურად იყენებდა პაპი იოანას ლეგენდას ანტიკათოლიკურ წერილებსა და პუბლიკაციებში, რაზეც კათოლიკეები პასუხობდნენ საკუთარი პოლემიკური ნაშრომებით. პიერ გუსტავ ბრუნეს თქმით.[26]

XVI და XVII საუკუნეებში მრავალი ავტორი დაინტერესდა პაპი იოანას ლეგენდით, თუმცა განხილვები უმეტესად პოლემიკურ კონტექსტში მიმდინარეობდა — ლუთერანული და კალვინისტური რეფორმის მომხრეთა და კათოლიკური აპოლოგეტების შორის დაპირისპირების ფარგლებში.

პაპი იოანას მშობიარობის გრავიურა, აღებული 1675 წლის გამოცემიდან A Present for a Papist („საჩუქარი პაპისტისთვის“).

ინგლისელმა ავტორმა ალექსანდერ კუკმა დაწერა წიგნი სათაურით Pope Joane: A Dialogue between a Protestant and a Papist („პაპი იოანა: დიალოგი პროტესტანტსა და პაპისტს შორის“), რომელშიც იგი ცდილობდა დაემტკიცებინა პაპი იოანას არსებობა კათოლიკურ ტრადიციებზე დაყრდნობით. [27] აღნიშნული ნაშრომი ხელახლა გამოიცა 1675 წელს სათაურით: A Present for a Papist: Or the Life and Death of Pope Joan, რომელიც სრულად ასე იყო დასათაურებული: „საჩუქარი პაპისტისთვის: ანუ პაპი იოანას ცხოვრება და სიკვდილი, პირდაპირი მტკიცებულება ბეჭდურ გამოცემებსა და კათოლიკე ავტორების ხელნაწერებზე დაყრდნობით, რომ რომის პაპი მართლაც იყო ქალი, სახელად იოანა, რომელმაც საზეიმო პროცესიის დროს ქუჩაში შვილი შვა“. [28] წიგნში აღწერილია, თუ როგორ შობს პაპი იოანა შვილს ყველას თვალწინ — ხალხის პირდაპირი ხედვის პირობებში. ტექსტს თან ერთვის დეტალური გრავიურა, სადაც ბავშვის გაკვირვებული სახე მოჩანს პაპის სამოსის ქვეშ. მიუხედავად იმისა, რომ XIX საუკუნეშიც კი ავტორები, როგორიც იყვნენ ევალდუს კისტი და კარლ ჰაზე, ლეგენდას რეალურ ისტორიად განიხილავდნენ, სხვა პროტესტანტი ავტორები — მათ შორის დევიდ ბლონდელი და გოტფრიდ ლაიბნიცი — ისტორიის ნამდვილობას უარყოფდნენ.

უახლესი ანალიზი და კრიტიკა

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
პაპესა — ტაროს კარტი Visconti-Sforza-ის გემბანიდან, დაახ. 1450 წ.

მეცნიერების უმრავლესობა XX და XXI საუკუნეებში პაპ იოანას აფასებს როგორც შუასაუკუნეების ლეგენდას და არა როგორც ისტორიულად დადასტურებულ ფიგურას. [29] ბრიტანელი ისტორიკოსი ჯონ ჯულიეს ნორიჯი აღნიშნავდა, რომ პაპ იოანნას შესახებ ლეგენდა მტკიცებულებების ლოგიკური ანალიზის შედეგად უნდა ჩაითვალოს მითად.[30] „The Oxford Dictionary of Popes“ აღნიშნავს, რომ

ვიკიციტატა
„„არ არსებობს არცერთი თანამედროვე ხანის მტკიცებულება ქალი პაპის შესახებ იმ პერიოდებში, როდესაც მისი მმართველობა მიიჩნევა სავარაუდოდ შესაძლებლად““

, თუმცა ამავე დროს ადასტურებს, რომ პაპ იოანას ლეგენდა საუკუნეების განმავლობაში ფართოდ იყო გავრცელებული და საზოგადოების მიერ ნამდვილ ამბად აღქმული.

1910 წლის „კათოლიკური ენციკლოპედია“ უფრო დეტალურად განიხილავს ისტორიულ ქრონოლოგიურ პრობლემას:

ვიკიციტატა
„„ლეო IV-სა და ბენედიქტ III-ს შორის, სადაც მარტინუს პოლონუსი მოიაზრებს პაპ იოანას, მას ვერ ჩავანაცვლებთ, რადგან ლეო IV გარდაიცვალა 855 წლის 17 ივლისს, და მას შემდეგ მალევე რომის სამღვდელოებამ და ხალხმა აირჩია ბენედიქტ III; თუმცა ანტიპაპის — გადაყენებული კარდინალის, ანასტასიუსის — პაპად გამოცხადების გამო, ბენედიქტის კურთხევა მხოლოდ 29 სექტემბერს შედგა. არსებობს მონეტები, რომლებზეც გამოსახულია როგორც ბენედიქტ III, ისე იმპერატორი ლოთარი, რომელიც გარდაიცვალა 855 წლის 28 სექტემბერს; აქედან გამომდინარე, ბენედიქტი აუცილებლად უნდა ყოფილიყო აღიარებული როგორც პაპი ამ თარიღამდე. 855 წლის 7 ოქტომბერს ბენედიქტ III- მ გამოსცა საბუთი კორვეის სააბატოსთვის. რეიმსის მთავარეპისკოპოსმა ჰინკმარმა პაპ ნიკოლოზ I-ს ატყობინებდა, რომ მის მიერ ლეო IV-თან გაგზავნილმა მაცნემ გზაში შეიტყო ამ პაპის გარდაცვალების შესახებ და თავისი თხოვნა ბენედიქტ III-ს გადასცა, რომელმაც გადაწყვიტა საკითხი. (ჰინკმარი, წერილი XL, P.L., CXXXVI, 85). ყველა ეს წყარო ადასტურებს ლეო IV-ისა და ბენედიქტ III-ის ცხოვრების ქრონოლოგიის სისწორეს და ცხადყოფს, რომ ამ ორ პაპს შორის არ ყოფილა ინტერრეგნუმი (მმართველებს შორის შუალედური პერიოდი, ანუ დროის მონაკვეთი, როცა ერთი მმართველის (მეფის, პაპის, იმპერატორის და ა.შ.) გარდაცვალებისა ან გადაყენების შემდეგ ახალი მმართველი ჯერ არ არის დანიშნული ან აღსაყდრებული), რაც გამორიცხავს იმ სივრცეს, სადაც შეიძლება მოეთავსებინათ ე.წ. ქალი პაპი.“[31]“
ნიუ-ორლეანი: მარდი გრასის სცენა ჯექსონის მოედანზე, ფრანგულ კვარტალში — ორსული ქალი გამოწყობილია „პაპი იოანას“ კოსტიუმში.

ასევე აღინიშნება, რომ პაპობის მოწინააღმდეგეები IX საუკუნეში არსად ახსენებენ ქალ პაპს. მაგალითად, კონსტანტინოპოლის პატრიარქი ფოტიოს I, რომელიც კონსტანტინოპოლის პატრიარქი გახდა 858 წელს და 863 წელს პაპმა ნიკოლოზ I-მ გადააყენა, მძიმე და დაძაბულ ურთიერთობაში იყო რომის პაპთან. ფოტიოსი მტკიცედ იცავდა საკუთარ ავტორიტეტს და აქტიურად ეწინააღმდეგებოდა რომის პაპის გავლენას აღმოსავლურ ეკლესიაში, რაც მიუთითებს იმაზე, რომ ასეთი მასშტაბის სკანდალი, როგორიც ქალი პაპის არსებობა იქნებოდა, მისთვის დიდი სარგებლის მომტანი იქნებოდა პოლემიკაში — მაგრამ მის მრავალრიცხოვან ნაწერებში მსგავსი ისტორია საერთოდ არ ფიქსირდება. საინტერესოა, რომ ერთ-ერთ ადგილას ის პირდაპირ ახსენებს: „ლეო და ბენედიქტს, რომის ეკლესიის დიდ მღვდლებს, თანმიმდევრულად“ — რაც ასევე ეწინააღმდეგება პაპ იოანას ჩასმის ვერსიას ამ ქრონოლოგიურ მონაკვეთში.

როსმარი და დეროლ პარდო, თავიანთ წიგნში „ქალი პაპი: პაპ იოანას იდუმალება“ ავტორები, ვარაუდობენ, რომ თუ ქალი პაპი მართლაც არსებობდა, უფრო რეალისტური ვერსია იქნებოდა 1086–1108 წლების პერიოდი, როცა არსებობდა რამდენიმე ანტიპაპი. ამ პერიოდში, ლეგიტიმური პაპების — ვიქტორ III-ის, ურბან II-ის და პაშკალ II-ის — მმართველობა რომში სრულად არ იყო განმტკიცებული, ვინაიდან ქალაქი ოკუპირებული იყო საღვთო რომის იმპერატორ ჰენრი IV-ის მიერ, ხოლო მოგვიანებით ნორმანებმა დაარბიეს რომი. ამ ვითარებაში ქაოტურ პოლიტიკურ და საეკლესიო გარემოში ქალი პაპის არსებობის დამალვა ან chronicle-ში მოხსენიება შესაძლებელი იქნებოდა — შესაბამისად, ავტორები სწორედ ამ რეალობის კვალდაკვალ ავითარებენ თავიანთ თეორიას.[32] ეს თეორია ასევე ემთხვევა ლეგენდის პირველ დამოწმებულ ვერსიას, რომელიც წარმოდგენილია ჟან დე მაიის მიერ; იგი ქალი პაპის ამბავს ქრონოლოგიურად მოიაზრებს 1099 წელს. ჟან დე მაიის ვერსია აღიარებულია მისი თანამედროვე და თანამეგობარი სტეფანე ბურბონის მიერ.

პიტერ სტენფორდი, ბრიტანელი ავტორი და The Catholic Herald-ის ყოფილი რედაქტორი, თავის ნაშრომში The Legend of Pope Joan: In Search of the Truth (2000) ასკვნის:

ვიკიციტატა
„„მთელი არსებული მტკიცებულებების აწონ-დაწონის შემდეგ, დარწმუნებული ვარ, რომ პაპი იოანა ისტორიული ფიგურა იყო — თუმცა შესაძლოა ყველა დეტალი, რომელიც საუკუნეების განმავლობაში გადმოცემით შემორჩა, სინამდვილეს არ შეესაბამებოდეს“[33]“

სტენფორდის ნაშრომი ზოგიერთი მკვლევრის მიერ კრიტიკასაც დაექვემდებარა — კერძოდ, ისტორიკოსმა ვინსენტ დიმარკომ მას:

ვიკიციტატა
„ „თითქმის ამომწურავად მიმნდობი““

(credulous) უწოდა, რაც მიანიშნებს იმაზე, რომ ავტორი გადაჭარბებულად ენდობა არაზუსტი და საეჭვო წყაროებით გამყარებულ თხრობებს. [34]

მიუხედავად ისტორიული მტკიცებულებების უქონლობისა, საკითხავი რჩება, რატომ გახდა პაპ იოანას ლეგენდა ასეთი პოპულარული და საუკუნეების განმავლობაში ფართოდ გავრცელებული. ფილიპ ჯენკინსი თავის ნაშრომში The New Anti-Catholicism: The Last Acceptable Prejudice აღნიშნავს, რომ ამ „ანტიპაპური ლეგენდის“ პერიოდული აღორძინება უფრო უკავშირდება ფემინისტურ და ანტიკათოლიკურ სურვილებსა და მოლოდინებს, ვიდრე ისტორიულ სინამდვილეს.[35] განსახილველია ასევე „სედეს სტერკორარია“ (sedes stercoraria) — ტახტი, რომლის სავარძელს შუაში ღარი აქვს და რომელიც დღეს მდებარეობს ლატერანის წმინდა იოანეს ბაზილიკაში (რომის პაპების ოფიციალურ რეზიდენციაში და კათოლიციზმის ცენტრში). აღნიშნული და სხვა ამგვარი, ტუალეტისმაგვარი სავარძლები გამოიყენებოდა პაპ პაშკალ II-ის კურთხევისას 1099 წელს.[36]

სინამდვილეში, მსგავსი სავარძლების ნიმუშები დღესაც ინახება: ერთი ვატიკანის მუზეუმში, ხოლო მეორე — ლუვრის მუზეუმში. ამ სავარძლის კონსტრუქციის მიზეზი ისტორიკოსთა შორის სადავოა. ზოგიერთი მკვლევარი ვარაუდობს, რომ ისინი თავდაპირველად წარმოადგენდნენ რომაულ ბიდეებს ან იმპერიული მშობიარობის სკამებს, რომლებიც მათი სიმწიფისა და იმპერიული წარმომავლობის გამო პაპებმა გამოიყენეს რიტუალურ ცერემონიებში, რითაც ცდილობდნენ თავიანთი იმპერიული პრეტენზიების ხაზგასმას — როგორც ამას აკეთებდნენ ლათინური ტიტულის „Pontifex Maximus“ გამოყენებითაც. [37]

ალენ ბურო (Alain Boureau) ციტირებს ჰუმანისტ იაკოპო დ’ანჯელო დი სკარპარიას (Jacopo d'Angelo de Scarparia), რომელმაც 1406 წელს რომში იმოგზაურა გრიგოლ XII-ის ინტრონიზაციის ცერემონიაზე დასასწრებად. მისი მონათხრობის თანახმად, პაპი მცირე ხნით დაჯდა ორ „ოვალურად ამოჭრილ სკამზე“ ლატერანის სასახლეში, და ამასთან იაკოპო აღნიშნავს:

ვიკიციტატა
„„მდაბიო ხალხი გიჟურ ზღაპარს ყვება, თითქოს პაპს ეხებიან სათესლე ჯირკვლებზე, რათა დარწმუნდნენ, რომ ის ნამდვილად მამაკაცია““

.ეს ფაქტი მიუთითებს, რომ პაპ იოანას ლეგენდის ეს ქვეწარწერა იმ პერიოდში კვლავ ცოცხალი იყო რომის ურბანულ ფოლკლორში.[38]

მართალია, როგორც მარტინუს პოლონუსი აღნიშნავდა, XIII საუკუნიდან მოყოლებული შუა საუკუნეების პაპობა აღარ იყენებდა პირდაპირ მარშრუტს ლატერანსა და წმინდა პეტრეს ბაზილიკას შორის („პირდაპირი გზა“ აღნიშნავს ყველაზე მოკლე და ღია ცერემონიულ მარშრუტს, რომელსაც პაპობა გადიოდა ინტრონიზაციის ან საზოგადოებრივი აღლუმისას, ხალხის თვალწინ), თუმცა არ არსებობს რაიმე მტკიცებულება, რომ ეს პრაქტიკა, (იგულისხმება — "Via Sacra" - „წმინდა გზა“) უფრო ადრინდელი პერიოდიდან მოდიოდა. ამ ტრადიციის წარმოშობა დაუდგენელია, მაგრამ შესაძლებელია, რომ ის პაპ იოანას ლეგენდაში ფართოდ გავრცელებული რწმენის გამო შენარჩუნდა, და საზოგადოებაში არსებულმა წარმოდგენამ მას ზედმიწევნით უძველესი წარსული მიაწერა.

მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთი შუასაუკუნეების ავტორი ქალ პაპს მოიხსენიებდა როგორც „იოანე VIII“, რეალური პაპი იოანე VIII მართავდა ეკლესიას 872–882 წლებში. ადრინდელი შუა საუკუნეების დოკუმენტური წყაროების სიმწირის გამო, ისტორიული მოვლენების შეფასებაში ხშირად ჩნდება დაბნეულობა, და პაპ იოანას ლეგენდა ხშირად გადაჯაჭვულია პაპ იოანე VIII - ის სახელით მოღვაწე პაპთან და ეს ნუმერაციული ხარვეზია, რაც კიდევ უფრო ართულებს ისტორიულ ქრონოლოგიის აღქმას.[39]

XI საუკუნეში პაპი იოანე XIV-ს შეცდომით ორი, იმ პერიოდში მოღვაწე პაპის სახელიც მიაწერეს. სწორედ ამ მიზეზით, როცა პეტრუს ჰისპანუსი 1276 წელს აირჩიეს პაპად, მან იფიქრა, რომ უკვე არსებობდა ოცი პაპი იოანეს სახელით, ამიტომაც გამოტოვა ნომერი XX და მიიღო ტიტული იოანე XXI.

2018 წელს არქეოლოგმა მაიკლ ჰაბიხტმა ფლინდერსის უნივერსიტეტიდან გამოაქვეყნა ახალი მტკიცებულებები, რომლებიც ისტორიული პაპი იოანას არსებობას მხარს უჭერდა. ჰაბიხტმა და გრაფოანალიტიკოსმა მარგერიტ შპიჰერმა გააანალიზეს შუა საუკუნეების მონეტებზე გამოსახული პაპთა მონოგრამები და აღმოაჩინეს, პაპ იოანე VIII-ის სახელთან დაკავშირებულია ორი მნიშვნელოვნად განსხვავებული მონოგრამა. ჰაბიხტის არგუმენტით, პირველი მონოგრამა, რომელსაც ის ათარიღებდა 856–858 წლებით, ეკუთვნოდა ქალ პაპს — იოანას, ხოლო მეორე მონოგრამა, რომელიც დაათარიღა 875 წლიდან და მიაკუთვნა ნამდვილ პაპ იოანე VIII-ს. [40] [41]

მხატვრული ლიტერატურა

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

პაპი იოანა მრავალი წლის შემდეგაც კი პოპულარულ ისტორიულ/ლეგენდარულ ფიგურად რჩება მხატვრულ და საკულტო ნაწარმოებებში, ასევე სხვადასხვა სახვითი ხელოვნების ფორმატში.

მასზე დაფუძნებული ან მის მიმართ მინიშნებები შეტანილია არაერთ თეატრალურ პიესაში, მათ შორის:

ლუდვიგ ახიმ ფონ არნიმის „Päpstin Johanna“ (1813), ბერტოლტ ბრეხტის ფრაგმენტი (Werke, ტომი 10), ცეს ვან დერ პლაიმის მონოდრამა „Pausin Johanna“ (1996), და ქერილ ჩარჩილის დრამა „Top Girls“ (1982), რომლებშიც პაპი იოანა ერთ-ერთი პერსონაჟია. 2019 წლის ივლისში მალტაში, მდინას არხთან, გაიმართა თეატრალური წარმოდგენა სახელწოდებით „Pope Joan“, სადაც პაპი იოანა წარმოდგენილი იყო როგორც, მთავარი მოქმედი პირი. [42] [43] [44] [45]

პაპ იოანნა ხშირად გვხვდება მხატვრულ პროზაშიც.

ლეგენდის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ლიტერატურული ინტერპრეტაციაა ბერძენი მწერლის ემანუელ როიდესის 1866 წლის რომანი „ქალი პაპი იოანა“ (Η Πάπισσα Ιωάννα), რომელიც განსაკუთრებით აღფრთოვანებით მიიღო მარკ ტვენმა და ალფრედ ჟარიმ. აღნიშნული ნაწარმოები ლოურენს დარლელმა თავისუფლად თარგმნა ინგლისურად სახელწოდებით „პაპ იოანას უცნაური ისტორია“ (The Curious History of Pope Joan, 1954).

პაპ იოანას ლეგენდამ შთააგონა ალფრედ ჟარი, მის უკანასკნელ ნაწარმოებშიც — „პაპის მდოგვისმზარეული“ (The Pope's Mustard-Maker, 1907) — ოპერეტა ქალი პაპის შესახებ, სახელად „ჯეინი კვერცხებიდან“, რომელიც მოქმედებდა „იოანე VIII“-ის სახელით.

ამავე თემაზეა აგებული ამერიკელი მწერლის დონნა ვულფოლკ კროსის ისტორიული რომანი „პაპი იოანნა“ (1996), რომელიც მოგვიანებით დადგინდა გერმანულ მიუზიკლად და გადაიღეს ფილმად 2009 წელს.

ლეგენდას მიეძღვნა ასევე სხვა რომანებიც:

ვილჰელმ სმეტსის „პაპ იოანნას ზღაპარი ახლებურად განხილული“ (1829), მარჯორი ბოუნის „შავი მაგია“ (1909), ლუდვიგ გორმის „პაპი იოანნა“ (1912), ივ ბიშეს „პაპი იოანნა“ (2005), ჰუგო ნ. გერსტლის „მდივანი: ერთადერთი ქალი პაპის ისტორია“ (2005). ჰოვარდ პაილის „რობინ ჰუდის მხიარული თავგადასავლები“-შიც კი იკითხება მინიშნება ამ ლეგენდაზე.

რობერტ ჰარისის 2016 წლის რომანში „კონკლავი“ (რომელიც შემდგომ ეკრანიზებულ იქნა), ერთ-ერთი პაპობის ლიბერალი კანდიდატი აცხადებს, რომ მისი რეგნალური სახელი იქნება „იოანე“, რაც აშკარა მინიშნებად აღიქმება პაპ იოანას ლეგენდისადმი.

უახლესად, ემილი მაგუაიერის 2024 წლის ისტორიულმა რომანმა „ეკსტაზი“ სადაც (Rapture) ხელახლა გადმოსცა პაპ იოანნას ლეგენდის თხრობა თანამედროვე მხატვრული ფორმით.[46]

პაპ იოანას ლეგენდაზე დაფუძნებით ორი ფილმია გადაღებული. 1972 წელს მაიკლ ანდერსონმა გადაიღო ფილმი Pope Joan (1972), რომელიც აშშ-ში გამოვიდა სახელწოდებით The Devil’s Imposter („ეშმაკის თაღლითი“), ხოლო 2009 წელს ხელახლა გამოვიდა ახალი სათაურით She… Who Would Be Pope („ის, ვინც პაპი იქნებოდა“). მეორე ფილმი წარმოადგენს დონნა ვულფოლკ კროსის რომანის ეკრანიზაციას და გამოვიდა 2009 წელს, ასევე სახელწოდებით Pope Joan.

პაპ იოანა ასევე ფიგურირებს ვიდეოთამაშებშიც. ის გამოჩნდება Ruler კლასის პერსონაჟად 2015 წლის მობილურ თამაშში Fate/Grand Order-ში. გარდა ამისა, იგი შთაგონების წყაროა პერსონაჟისთვის იოანა , რომელიც წარმოადგენს მაკოტო ნიიძიმას ერთ-ერთ პერსონას (ადამიანის სულის მანიფესტაციას, რომელიც ბრძოლაში გამოიყენება დემონებთან) 2016 წლის ვიდეოთამაშში Persona 5. [47]

ლიტერატურა

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ბიბლიოგრაფია

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მთავარი წყაროები

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მეორეული წყაროები

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მხატვრული ლიტერატურა

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

რესურსები ინტერნეტში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ფილმები

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

იხილეთ აგრეთვე

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  1. ↑ The span is given as 855–857; see also quotes from "The Register of Bishop Trefnan" in The Trial of Walter Brut of 1391 in Blamires, p. 259.
    • Boureau, Alain (2001).
  2. ↑ Boureau, Alain (2001). The Myth of Pope Joan. Translated by Lydia G. Cochrane. University of Chicago Press. p. 8. ISBN 0-226-06745-9.
  3. ↑ Rustici, Craig M. (2006). The Afterlife of Pope Joan: Deploying the Popess Legend in Early Modern England. University of Michigan Press. p. 8. ISBN 978-0-472-11544-0.
  4. ↑ Noble, Thomas F. X. (April 2013). "Why Pope Joan?". Catholic Historical Review. 99 (2): 219–220. doi:10.1353/cat.2013.0078. S2CID 159548215.
  5. ↑ Rustici, Craig M. (2006). The Afterlife of Pope Joan: Deploying the Popess Legend in Early Modern England. University of Michigan Press. pp. 1–2. ISBN 978-0-472-11544-0.
  6. ↑ Noble, Thomas F. X. (April 2013). "Why Pope Joan?". Catholic Historical Review. 99 (2): 220. doi:10.1353/cat.2013.0078. S2CID 159548215.
  7. ↑ Rustici, Craig M. (2006). The Afterlife of Pope Joan: Deploying the Popess Legend in Early Modern England. University of Michigan Press. pp. 12–3. ISBN 978-0-472-11544-0.
  8. ↑ Rustici, Craig M. (2006). The Afterlife of Pope Joan: Deploying the Popess Legend in Early Modern England. University of Michigan Press. pp. 6–7. ISBN 978-0-472-11544-0.
  9. ↑ Blamires, 250–260.
  10. ↑ Rustici, Craig M. (2006). The Afterlife of Pope Joan: Deploying the Popess Legend in Early Modern England. University of Michigan Press. p. 14. ISBN 978-0-472-11544-0.
  11. ↑ Noble, Thomas F. X. (April 2013). "Why Pope Joan?". Catholic Historical Review. 99 (2):
  12. ↑ Blondel, David, Familier esclaircissement de la question si une femme a este assise au siege papal de Rome entre Leon IV et Benoit III (Amsterdam: Blaeu, 1647); discussed in Valerie R. Hotchkiss, "The Female Pope and the Sin of Male Disguise", in Clothes Make the Man: Female Cross Dressing in Medieval Europe (London: Routledge, 2012), 69. ISBN 1135231710.
  13. ↑ Duffy, Eamon (1997). Saints and Sinners: A History of the Popes (Third ed.). New Haven: Yale University Press. p. 158. ISBN 978-0-300-11597-0.
  14. ↑ Rustici, Craig M. (2006). The Afterlife of Pope Joan: Deploying the Popess Legend in Early Modern England. University of Michigan Press. p. 2. ISBN 978-0-472-11544-0.
  15. ↑ Norwich, John Julius (2011). A History of the Papacy. New York: Random House. p. 63. ISBN 978-0-679-60499-0.
  16. ↑ Breverton, Terry (2011). Breverton's Phantasmagoria: A Compendium of Monsters, Myths and Legends. Lyons Press. p. 81. ISBN 978-0-7627-7023-6.
  17. ↑ Clément, Catherine (1999). Opera: The Undoing of Women. U of Minnesota P. p. 105. ISBN 978-0-8166-3526-9. Retrieved 8 March 2012.
  18. ↑ Leroy, Fernand (2001). Histoire de naître: de l'enfantement primitif à l'accouchement médicalisé. De Boeck Supérieur. pp. 100–101. ISBN 978-2-8041-3817-2.
  19. ↑ Chronica delle vite de pontefici et imperatori romani. University of Pennsylvania. Retrieved 24 January 2015 – via Franklin: Penn Libraries Catalog. The attribution to Petrarch is doubtful. "Cette oeuvre est généralement considérée comme apocryphe." – Bib. Nat. cat.
  20. ↑ Ch. 99: "De Ioannae Anglica Papa", begins succinctly: "Ioannes esto Vir nomine videbature, sexu tamen fœmina fuit."
  21. ↑ Tinsley, Barbara Sher (Autumn 1987). "Pope Joan Polemic in Early Modern France: The Use and Disabuse of Myth". Sixteenth Century Journal. 18 (3): 381–398. doi:10.2307/2540724. ISSN 0361-0160. JSTOR 2540724. S2CID 165483898.
  22. ↑ Stanford, Peter (1999). The She-Pope: a quest for the truth behind the mystery of Pope Joan. Arrow. ISBN 978-0-7493-2067-6.
  23. ↑ Kelly, J.N.D. (2005) [1988]. Oxford Dictionary of Popes. Oxford University Press. pp. 331–332. ISBN 0-19-861433-0.
  24. ↑ McClintock, John; James Strong (1882). Cyclopaedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature, Volume 4. Harper. p. 980. Retrieved 23 March 2011.
  25. ↑ Knight, Charles (1867). Biography: or, Third division of "The English encyclopedia". Bradbury, Evans & Co. p. 633. Retrieved 17 July 2016.
  26. ↑ Brunet, Pierre Gustave (1880). Gay; Doucé (eds.). La Papesse Jeanne: Étude Historique et Littéraire. Brussels. p. 8.
  27. ↑ Rustici, Craig M. (2006). The Afterlife of Pope Joan: Deploying the Popess Legend in Early Modern England. University of Michigan Press. p. 43. ISBN 0472115448. Retrieved 24 January 2015.
  28. ↑ A present for a papist: or, The history of the life of pope Joan (2nd ed.). Cornhill, London: Olive Payne. 1740. pp. 1–88. Retrieved 24 January 2015.
  29. ↑ Lord, Lewis (24 July 2000). "The lady was a pope: A bestseller revives the outlandish tale of Joan". U.S. News Online. U.S. News & World Report. Archived from the original on 24 March 2010. Retrieved 22 March 2010.
  30. ↑ Norwich, John Julius (2011). "Pope Joan (Chapter VI)". Absolute Monarchs: A History of the Papacy. pp. 63–70.
  31. ↑ Kirsch, J.P. (1910). "Popess Joan". The Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. Retrieved 22 March 2010.
  32. ↑ Pardoe, Rosemary and Darroll (1988). "Chapter 3: 'Did Joan exist?'". The Female Pope: The Mystery of Pope Joan. The First Complete Documentation of the Facts behind the Legend. Crucible. ISBN 978-1-85274-013-9. Retrieved 22 March 2010.
  33. ↑ "Legend of Pope Joan". Publishers Weekly. 4 January 1999. Retrieved 24 January 2015.
  34. ↑ იოანნა: ქალი პაპი
  35. ↑ Jenkins, Philip (2003). The New Anti-Catholicism: The Last Acceptable Prejudice. Oxford University Press. p. 89. ISBN 0-19-515480-0.
  36. ↑ Boureau, Alain (1988). La Papesse Jeanne. Paris: Aubier. p. ?.
  37. ↑ Norwich, John Julius (2011). [https://medievalchurch.org.uk/pdf/e-books/creighton%20m/history-of-the-papacy%20creighton-1.pdf A History of the Papacy]. New York: Random House. p. 63. ISBN 978-0-679-60499-0.
  38. ↑ Boureau, Alain (1988). La Papesse Jeanne. Paris: Aubier. p. 23.
  39. ↑ Riesman, David (Winter 1923). "A Physician in the Papal Chair". Annals of Medical History. V (4): 291–300.
  40. ↑ Solly, Meilan (19 September 2018). "Why the Legend of Medieval Pope Joan Persists". Smithsonian Magazine. Retrieved 25 September 2020.
  41. ↑ Habicht, Michael E. (2018). Päpstin Johanna: Ein vertuschtes Pontifikat einer Frau oder eine fiktive Legende? (in German). Berlin: epubli. ISBN 978-3746757360.
  42. ↑ "Dreaming of a female pope | Irene Christ on Pope Joan". MaltaToday.com.mt.
  43. ↑ "Pope Joan and her relevance today". MaltaToday.com.mt.
  44. ↑ "Pope Joan at Mdina". Times of Malta. 5 July 2019.
  45. ↑ "Irene Christ takes on Pope Joan". independent.com.mt – The Malta Independent.
  46. ↑ Mem: 7622776. "Maguire's historical fiction 'Rapture' sells to Sceptre | Books+Publishing". Retrieved 30 January 2025.
  47. ↑ "Persona® 5". atlus.com. ATLUS. Retrieved 26 April 2017.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=იოანა_(ქალი_პაპი)&oldid=4773253“-დან