ილდიზის სასახლე
| ილდიზის სასახლე | |
|---|---|
 | |
| 41°03′00″ ჩ. გ. 29°00′36″ ა. გ. / 41.05000° ჩ. გ. 29.01000° ა. გ. | |
| დაარსდა | 1880 წელი |
| ქვეყანა |
 თურქეთი |
| მდებარეობა | ბეშიქთაში |
 | |
ილდიზის სასახლე (თურქ. Yıldız Sarayı) — ყოფილი იმპერიული ოსმალური პავილიონების და ვილების ვრცელი კომპლექსი ბეშიქთაშში, სტამბოლი, თურქეთი, რომელიც აშენდა მე-XIX და მე-XX საუკუნეების დასაწყისში. იგი გამოიყენებოდა როგორც სულთნის და მისი კარის რეზიდენცია მე-XIX საუკუნის ბოლოს.
წარმოშობა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ილდიზის სასახლე, რაც ნიშნავს „ვარსკვლავის სასახლეს“, აშენდა 1880 წელს და გამოიყენებოდა ოსმალეთის სულთან აბდულჰამიდ II-ის მიერ.[1] სასახლის ტერიტორია თავდაპირველად ბუნებრივი ტყით იყო დაფარული და იმპერიულ მამულად იქცა სულთან აჰმედ I-ის მეფობის დროს (1603–1617 წწ.). სხვადასხვა სულთანმა აჰმედ I-ის შემდეგ ისიამოვნა დასვენებით ამ მიწებზე და სულთნებმა აბდულმეჯიდ I-მა და აბდულაზიზმა აქ ააშენეს სასახლეები. ილდიზის სასახლე იყო კომპლექსი ბორცვებისა და ხეობების დიდ ტერიტორიაზე. ეს იყო ტრადიციული ოსმალური არქიტექტურის[2] მაგალითი, რომელიც შედგებოდა სხვადასხვა შენობების კომპლექსისგან მიწის ნაკვეთზე გადაფენილი.
პირველი პავილიონი ააშენა სულთან სელიმ III-მ 1798-დან 1808 წლამდე, თავისი დედისთვის, მიჰრიშაჰ სულთანისთვის.[3] 1870-იან წლებში სასახლეების მიმდებარე ტერიტორია იყო იზოლირებული პავილიონების ტყიან გარემოში.[4]
მე-XIX საუკუნის ბოლოს სულთან აბდულჰამიდ II-მ დატოვა დოლმაბაჰჩეს სასახლე, რადგან ეშინოდა სასახლეზე ზღვიდან თავდასხმის, რომელიც მდებარეობს ბოსფორის სრუტის სანაპიროზე. მან გააფართოვა ილდიზის სასახლე და უბრძანა ცნობილ იტალიელ არქიტექტორ რაიმონდო დ'არონკოს ახალი შენობების მშენებლობა სასახლის კომპლექსში. როდესაც იქ გადავიდა, სასახლე გახდა ოსმალეთის მთავრობის მეოთხე რეზიდენცია (წინა რეზიდენციები იყო ესქი სარაი (ძველი სასახლე) ედირნეში, და თოფქაფის და დოლმაბაჰჩეს სასახლეები სტამბოლში).
განლაგება
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]სასახლე არის შენობების კომპლექსი, რომელიც მოიცავს სახელმწიფო აპარტამენტებს ბიუიუქ მაბეინს, შალეს პავილიონს, მალტას პავილიონს, ჩადირის პავილიონს, ილდიზის თეატრსა და ოპერის თეატრს, ილდიზის სასახლის მუზეუმს და იმპერიულ ფაიფურის ქარხანას. ილდიზის სასახლის ბაღები ასევე პოპულარული საჯარო ადგილია სტამბოლის მაცხოვრებლებში. ხიდი აკავშირებს ილდიზის სასახლეს ჩირაღანის სასახლესთან ბოსფორზე ამ ბაღის გავლით.
ილდიზის სასახლე დაყოფილია სამ ეზოდ. პირველი ეზო არის ის ადგილი, სადაც სულთანი და მისი ლიდერები მართავდნენ, რაც გასაგებია, რადგან სასახლე წარმოადგენდა ოსმალეთის მთავრობის მეოთხე რეზიდენციას. ამ ეზოში შეიძლება იპოვოთ მმართველი ოფიციალური პირების ოფისები, სულთან აბდულჰამიდ II-ის ვრცელი ბიბლიოთეკა და იარაღსაცავი. მეორე ეზოში იყო სულთნისა და მისი ოჯახის პირადი საცხოვრებელი სივრცე. მესამე ეზო იყო ის ადგილი, სადაც გარე ბაღები იყო. ეს ბაღები მოიცავდა ზოგიერთ უიშვიათეს მცენარესა და ყვავილს სულთან აბდულჰამიდ II-ის თხოვნით. ასევე, მესამე ეზოში იყო განთავსებული ილდიზის ფილების ქარხანაც. იქ ოსმალებმა შექმნეს ფილები და სხვა სახის ხელოვნება, როგორიცაა ფაიფურის ვაზები.[3]
ბიუიუქ მაბეინ ქოშქიუ
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ბიუიუქ მაბეინ ქოშქიუ ააშენა სულთან აბდულაზიზმა 1866 წელს და დაპროექტებული იყო სასამართლოს არქიტექტორ სარკის ბალიანის მიერ. ეს იყო სულთან აბდულჰამიდ II-ის ერთ-ერთი მთავარი რეზიდენცია ილდიზის სასახლეში, შალე ქოშქიუსთან ერთად. სულთან აბდულჰამიდ II-მ ამ შენობაში უმასპინძლა უცხოელ სტუმრებს, მათ შორის რუდოლფს, ავსტრიის მემკვიდრე პრინცს და მის მეუღლე პრინცესა სტეფანი ბელგიელს 1884 წელს, და გერმანიის იმპერიის კაისერ ვილჰელმ II-ს 1889 წელს. ბიუიუქ მაბეინ ქოშქიუ აღარ არის ღია საზოგადოებისთვის და აღარ არის მუზეუმი. 2015 წლიდან მას იყენებს თურქეთის პრეზიდენტი თავისი სტამბოლში ვიზიტების დროს,[5][6] მის ოფისებთან ერთად დოლმაბაჰჩეს სასახლეში[7] და ვაჰდეთინის პავილიონში.[8]
სახელმწიფო აპარტამენტები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]სულთან აბდულჰამიდ II-სთვის მომუშავე მთავრობის ოფიციალურ პირებს თავიანთი ოფისები ჰქონდათ სახელმწიფო აპარტამენტების შენობაში (თურქულად: იავერან ვე ბენდეგან დაირესი). ისლამური თანამშრომლობის ორგანიზაციის სტამბოლის ოფისი ამჟამად მდებარეობს ამ შენობაში.
შალე კიოსკი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სულთან აბდულჰამიდ II-ის მეორე მთავარი რეზიდენცია ილდიზის სასახლის კომპლექსში იყო შალე კიოსკი (შალეს pavilion, თურქულად: შალე ქოშქიუ). შენობას აქვს ორი სართული და სარდაფი და აშენებულია ხისა და ქვის ნარევისგან. იგი აშენდა სამ ეტაპად, პირველი ორი ნაწილით (აშენებული ხისგან 1877–1879 და 1889 წლებში) დაპროექტებული სასამართლოს არქიტექტორ სარკის ბალიანის მიერ, და მესამე ნაწილით (აშენებული ქვის ქანდაკებით 1898 წელს) დაპროექტებული სასამართლოს არქიტექტორ რაიმონდო დ'არონკოს მიერ. პირველი ნაწილი შექმნილი იყო შვეიცარიული შალეს მსგავსად, აქედან მომდინარეობს სახელწოდება შალე. უინსტონ ჩერჩილი და შარლ დე გოლი იყვნენ სასახლის ამ ნაწილის სტუმრებს შორის. მეორე ნაწილი დაემატა 1889 წელს კაისერ ვილჰელმ II-ის განსათავსებლად, რომელიც იყო პირველი უცხოელი მონარქი, ვინც კონსტანტინოპოლს სტუმრობდა. სწორედ ამ ეტაპზე დაემატა სედეფლი სალონი (სადაფის დარბაზი). სახელი მომდინარეობს სადაფის ფართო გამოყენებისგან, რომელიც თითქმის მთელ მის ზედაპირებს ფარავდა. ჭერზე ასევე არის დეტალური მხატვრული პეიზაჟები. შალე კიოსკის მესამე ნაწილი ასევე აშენდა კაისერ ვილჰელმ II-სთვის, მისი მეორე ვიზიტისთვის 1898 წელს (კაისერის მესამე ვიზიტი ქალაქში იყო 1917 წელს, სულთან მეჰმედ V-ის მეფობის დროს).[9] მიღების დარბაზი აშენდა ამ პერიოდში და რჩება ყველაზე შთამბეჭდავ ოთახად მთელ შალეს პავილიონში. იატაკზე არის ერთი ხალიჩა, რომლის ფართობი აღემატება 400 კვადრატულ მეტრს და ხელით მოქსოვა 60-მა მქსოველმა. დარბაზის ელეგანტურ მახასიათებლებს მიეკუთვნება მოოქროვილი, კასეტიანი ჭერი და დიდი სარკეები. სულთან აბდულჰამიდ II იყო გამოცდილი დურგალი და რეალურად მან შექმნა ავეჯის ზოგიერთი ნაწილი, რომელიც შეიძლება ნახო შალეს პავილიონის შიგნით.
მალტას კიოსკი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მალტას კიოსკი, დაპროექტებული სასამართლოს არქიტექტორ სარკის ბალიანის მიერ, არის პავილიონი, რომელიც მდებარეობს ილდიზის პარკში, ილდიზის სასახლის გამყოფი კედლის ჩრდილოეთ მხარეს. ასევე არის ორი სადამკვირვებლო და დასასვენებელი პავილიონი გორაკში, რომელიც წარმოადგენს ჩირაღანის სასახლის უკანა ბაღს, სულთან აბდულაზიზის მეფობის პერიოდიდან. სახელწოდების წარმოშობა მომდინარეობს მალტადან მოტანილი კირქვის ფართო გამოყენებისგან, რომელიც არის მთავარი გამოყენებული მასალა.[10]
მიდჰათ ფაშას სასამართლო პროცესი გაიმართა კარვში პავილიონის უკან.
ჩადირ კიოსკი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
იგი ააშენა სულთან აბდულაზიზმა (1861–1876), რომელიც იყენებდა მათ როგორც ციხეებს. დღეს იგი არის კაფე და რესტორნის განთავსების ადგილი.
ილდიზის თეატრი და ოპერის სახლი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]აშენებული სულთან აბდულჰამიდ II-ის მიერ 1889 წელს, მის გუმბათიან ჭერზე არის ვარსკვლავები, რაც მიუთითებს ილდიზის სასახლის სახელწოდებაზე, რაც ნიშნავს ვარსკვლავის სასახლეს. იმის გამო, რომ არავის ჰქონდა უფლება ზურგი მიექცია სულთნისთვის, სულთნის ბალკონისპოზიციამ გამოიწვია ის, რომ პირველი რიგის ადგილები არასოდეს გამოიყენებოდა.
ილდიზის სასახლის მუზეუმი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ილდიზის სასახლე გადაეცა კულტურისა და ტურიზმის სამინისტროს 1977 წელს და მას შემდეგ გამოიყენება როგორც მუზეუმი.[11]
სასახლის ნაწილი იყო სულთან აბდულჰამიდ II-ის დურგლის სახელოსნო, რომელსაც დურგლობისკენ გავლენა მოახდინა წინასწარმეტყველმა ჰადრათ ნუჰ ა.ს.-მა და გამოიყენებოდა სასახლის ხელოვნებისა და ობიექტების საჩვენებლად.
მუზეუმი დაიხურა 2018 წელს რესტავრაციისთვის და ხელახლა გაიხსნა 2024 წლის ივლისში.[12]
სტამბოლის ქალაქის მუზეუმი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]სტამბოლის ქალაქის მუზეუმი (შეჰირ მიუზესი) ადრე მდებარეობდა ილდიზის სასახლეში, მაგრამ დაიხურა 2024 წელს.
იმპერიული ფაიფურის ქარხანა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
გაიხსნა 1895 წელს, ქარხანა აშენდა ზედა კლასების მოთხოვნის დასაკმაყოფილებლად ევროპული სტილის კერამიკაზე. თასები, ვაზები და თეფშები, რომლებსაც ის აწარმოებდა, ხშირად ასახავდა ბოსფორის იდეალიზებულ სცენებს. შენობას აქვს საინტერესო გარეგნობა იმით, რომ წააგავს ევროპულ შუასაუკუნეების ციხესიმაგრეს.
შემდგომი გამოყენება
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ოსმალეთის იმპერიის დასრულების შემდეგ, სასახლე გამოიყენებოდა როგორც მდიდრული კაზინო, სანამ არ გარდაიქმნა სასტუმრო სახლად სახელმწიფო და სამეფო თავებისთვის. მოგვიანებით ის გახდა მუზეუმი და მისი ბაღები შეიძლებოდა გამოყენებულიყო პირადი რეცეფციებისა და ღონისძიებებისთვის, როგორიცაა სტამბოლის ანტიკვარიატის ბაზრობა, რომელიც ადრე იმართებოდა სილაჰჰანეს (იარაღსაცავის) დარბაზში.
იხილეთ აგრეთვე
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]რესურსები ინტერნეტში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- Directorate of National Palaces: Yıldız Palace website
- Picture gallery of park and palace
- Eyewitness Travel Guides: Istanbul. 124-125
- Points from Turkey
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ „The luxurious palaces of the Ottoman Empire“. DailySabah. ციტირების თარიღი: 2018-01-22.
- ↑ Yildiz Palace en-US (2014-03-25). ციტირების თარიღი: 2021-12-07
- ↑ 3.0 3.1 Yıldız Palace Complex en. ციტირების თარიღი: 2021-12-07
- ↑ Freely, John (1998). Istanbul : the imperial city, Internet Archive (en), London; New York: Penguin Books, გვ. 281. ISBN 978-0-14-024461-8.
- ↑ Istanbul's Yıldız Palace 'allocated' for Turkish president - Turkey News en (8 November 2015).
- ↑ Cumhurbaşkanı Erdoğan, Almanya Başbakanı Merkel’i Kabul Etti (18 October 2015).
- ↑ Dolmabahçe Çalışma Ofisi’nde güvenlik toplantısı (13 January 2024).
- ↑ Cumhurbaşkanı Erdoğan, İngiltere Dışişleri Bakanı Cameron'u kabul etti (26 January 2024).
- ↑ Ö. Kürşad Karacagil. (2014)WILHELM II’S VISIT TO THE OTTOMAN EMPIRE AND THE DIARY OF HIS HOST MEHMED SHAKIR PASHA (1898) გვ. 73-97. Istanbul University Press.
- ↑ Ellul, Michael (2010) „Malta Limestone goes to Europe: Use of Malta Stone outside Malta“, რედ. Joseph F. Grima: 60th anniversary of the Malta Historical Society: a commemoration. Zabbar: Veritas Press, გვ. 371–406. ISBN 978-99932-0-942-3. OCLC 779340904.
- ↑ History of the Yıldız Palace. ციტირების თარიღი: 2025-05-16
- ↑ Yildiz Palace museum in Istanbul to reopen after nearly 6 years of restoration en. ციტირების თარიღი: 2025-05-16