იან სარვი
| იან სარვი | |
|---|---|
 | |
| მშობლიური სახელი | ესტ. Jaan Sarv |
| დაბადების თარიღი |
21 დეკემბერი 1877 სარუ, ესტონეთი |
| გარდაცვალების თარიღი |
23 აგვისტო 1954 (76 წლის) ტარტუ , ესტონეთის სსრ, სსრკ |
| მოქალაქეობა |
 ესტონეთი |
| ალმა-მატერი |
ტარტუს უნივერსიტეტი ჰუგო ტრეფნერის გიმნაზია |
| პროფესია | მათემატიკოსი |
| დამსაქმებელი | ტარტუს უნივერსიტეტი |
| ჯილდოები | თეთრი ვარსკვლავის ორდენი |
იან სარვი (ესტ. Jaan Sarv, დ. 21 დეკემბერი, 1877, სარუ — გ. 23 აგვისტო, 1954, ტარტუ) —ესტონელი მათემატიკოსი და პედაგოგი. დიდი ხნის განმავლობაში მუშაობდა ტარტუს უნივერსიტეტში. საფუძველი ჩაუყარა მათემატიკურ განათლებას ესტონურ ენაზე.
ბიოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
დაიბადა ფერმერის ოჯახში. სწავლობდა სარუსა და მინისტეს სოფლის სკოლებში, შემდეგ აულიინას (ალუქსნე) სამოციქულო მართლმადიდებელი ეკლესიის სკოლაში. 1893 წელს შევიდა ჰუგო ტრეფნერის გიმნაზიაში, მაგრამ მომდევნო წელს ფინანსური სირთულეების გამო იძულებული გახდა გიმნაზიიდან გამოსულიყო. მოზარდი დამოუკიდებლად აგრძელებდა მეცადინეობას და 1899 წელს სკოლის დამამთავრებელ კლასში დაბრუნდა. ჩააბარა გამოსაშვები გამოცდები იურიევკის გიმნაზიაში და იმავე წელს ჩაირიცხა იურიევსკის (დერპტის) საიმპერატორო უნივერსიტეტის (ამჟამად ტარტუს უნივერსიტეტი) ფიზიკა-მათემატიკის ფაკულტეტზე.
როდესაც 1905 წლის რევოლუციური მოვლენების დროს უნივერსიტეტი დაიხურა, იან სარვმა ვალგაში ესტონეთის საკრედიტო საბჭოში დაიწყო მუშაობა, სადაც ხელმძღვანელობდა ვალგის დემოკრატიულ საბჭოს, მაგრამ მალე იძულებული გახდა გაქცეულიყო ვალგადან. გაემგზავრა პარიზში და სორბონაში განაგრძო მათემატიკის შესწავლა.
1906 წელს ცოტა ხნით ჩავიდა რეველში. იქ წერდა სტატიებს ადგილობრივი გაზეთებისთვის. 1907 წელს დაბრუნდა იურიევსკში, კვლავ ჩაირიცხა უნივერსიტეტში და დაამთავრა მოკლე დროში. 1917 წლამდე ასწავლიდა პილცამააში რამდენიმე ადგილას.
1918 წლის დეკემბერში მისი მეგობარი პიტერ პილდი დაინიშნა ესტონეთის ეროვნული უნივერსიტეტის დირექტორად, რომელიც შეიქმნა ტარტუში იურიევსკის უნივერსიტეტის ბაზაზე. პილდმა იან სარვი მიიწვია უნივერსიტეტში სამუშაოდ. როდესაც ბოლშევიკებმა აიღეს ტარტუ 1918 წლის 21 დეკემბერს, პილდი გაიქცა ტალინში და თავის ადგილას იან სარვი დატოვა.
ამ დროს შემუშავდა უნივერსიტეტის წესდება და იანვრის ბიუჯეტი. ბოლშევიკების უკან დახევის შემდეგ სარვმა სთხოვა გაეთავისუფლებინათ უნივერსიტეტის ხელმძღვანელობიდან და გაეგზავნათ ლონდონის ბიბლიოთეკებში თვითგანვითარებისთვის.
1919 წელს, ლონდონიდან დაბრუნების შემდეგ, დაინიშნა მათემატიკისა და ფიზიკის კათედრის გამგედ და ექსტრაორდინალურ პროფესორად, ხოლო 1928 წელს — სრულ პროფესორად.
სადოქტორო დისერტაცია „გეომეტრიის საფუძვლები“ დაიცვა 1931 წელს. 1935 წელს ტარტუს უნივერსიტეტის შრომებში გამოაქვეყნა კვლევა „არითმეტიკის საფუძვლები“. იან სარვი ძირითადად ასწავლიდა გეომეტრიას.
იან სარვი მონაწილეობდა მათემატიკის სწავლების ესტონეთის კომისიის მუშაობაში. მან დიდი წვლილი შეიტანა ესტონურ ენაზე მათემატიკური ტერმინოლოგიის შექმნაში.
მეორე მსოფლიო ომის დასრულების შემდეგ იგი გახდა ტარტუს სახელმწიფო უნივერსიტეტის გეომეტრიის კათედრის გამგე (1951). 1954 წელს პენსიაზე გავიდა და იმავე წელს გარდაიცვალა.
იან სარვი დაკრძალეს ტარტუში, რაადის სასაფლაოზე.
ბიბლიოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Уравнение прямой в пространстве. / Я. Х. Сарв. — Тарту : Науч. лит-ра, 1948 (тип. «Ханс Хейдеманн»). — 27 с.; 24 см. — (Ученые записки Тартусского государственного университета. Математические науки; 5)[1][2]
ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Jāns Sarvs Eesti biograafiline andmebaas ISIK (ესტ.)
- «Eesti koolimatemaatika ajalugu» I—IV, Олаф Принц, Тарту, 1992—1994 წწ.