იანის აქურატერსი
| იანის აქურატერსი | |
|---|---|
| Jānis Akuraters | |
 | |
| დაბადების თარიღი | 13 იანვარი, 1876 |
| დაბადების ადგილი | დიგნაიის სამრევლო, იეკაბპილსის ოლქი, ლატვია |
| გარდაცვალების თარიღი | 25 ივლისი, 1937 |
| გარდაცვალების ადგილი | რიგა, ლატვია |
| დასაფლავებულია | Forest Cemetery |
| საქმიანობა | მწერალი |
| ენა | ლატვიური ენა |
| ეროვნება | ლატვიელი |
| მოქალაქეობა | ლატვია |
| ჯილდოები | Order of the Three Stars, 3rd Class |
| შვილ(ებ)ი | ლაიმა აკურატერე |
იანის აქურატერსი (რუსულ პრესაში ცნობილი როგორც ი. აქურატერი) (ლატვ. . Jānis Akuraters, დ. 13 იანვარი, 1876, დიგნაიის სამრევლო, იეკაბპილსის ოლქი, ლატვია — გ. 25 ივლისი, 1937, რიგა, ლატვია) — ლატვიელი მწერალი და ლატვიის ეროვნული თეატრის შექმნის ერთ-ერთი ორგანიზატორი.[1]
ბიოგრაფია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]იანის აქურატერსი დაიბადა 1876 წლის 13 იანვარს დიგნაიის ვოლოსტში იეკაბპილსის ოლქში მეტყევე იურის აქურატერისა და მისი ცოლის დარტა აქურატერეს ოჯახში. დაამთავრა ბირჟის დაწყებითი და იეკაბპილსის საჯარო სკოლები (1894). სწავლობდა სპეციალიზებულ მეტყევეობის სასწავლებელში ტულის გუბერნიაში. დაბეჭდვა დაიწყო 1895 წლიდან, როდესაც ჟურნალ „Austrums“-ში გამოქვეყნდა მისი ლექსი „ზამთარი“. მასწავლებლობის გამოცდის ჩაბარების შემდეგ (1889) მუშაობდა სკოლაში. გარკვეული დრო ცხოვრობდა მოსკოვში, იყო მოსკოვის უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტის ლექციების მსმენელი (1903).[2] 1905 წლის პირველი რუსული რევოლუციის დროს უკიდურესად პოპულარული იყო აქურატერსის ლექსები და თარგმანები, რომლებიც ეძღვნებოდა ხალხური ბრძოლის რომანტიკას. ამ დროს ემთხვევა მისი პირველი ენთუზიაზმი ეროვნული იდეით. 1905 წლის იანვრის მოვლენების შემდეგ დააპატიმრეს. 1907 წელს გაასახლეს ფსკოვის გუბერნიაში, საიდანაც გაიქცა ფინეთში. ემიგრაცია შვედეთში, მაგრამ გარკვეული დროის შემდეგ გადავიდა ნორვეგიაში. ქვეყნის დედაქალაქში, ქრისტიანიაში, გაეცნო ნორვეგიის ეროვნული თეატრის საქმიანობას. შთაგონდა მსგავსი თეატრის შექმნის იდეით ლატვიაში, რომელიც, მისი აზრით, უნდა ყოფილიყო საზოგადოებაში ჩამოყალიბებული ინტერესის კატალიზატორი ეროვნული კულტურის პრობლემებისადმი. ემიგრაციიდან დაბრუნების შემდეგ (1908), ცხოვრობდა ლატვიაში. პირველი მსოფლიო ომის წლებში მსახურობდა საბადაგო რაზმის შემადგენლობაში ლატვიელი მსროლელების მე-2 ბრიგადის შტაბთან. მონაწილეობდა შობის ბრძოლებში, ატარებდა დაჭრილ მსროლელებს რიგის ჰოსპიტლებში და ლაზარეტებში. 1917 წლის 10 ნოემბერს აირჩიეს მე-12 არმიასთან ლატვიელი ჯარისკაცების ეროვნული საბჭოს აღმასრულებელი კომიტეტის წევრად. 1918 წელს იყო დროებითი ეროვნული საბჭოს (მოგვიანებით ლატვიის ხალხური საბჭო) წევრი, აქტიურად მონაწილეობდა ეროვნული თეატრის შექმნაში, რომელმაც საქმიანობა დაიწყო ვალკაში 1918 წლის 23 აპრილს. რიგაში ეროვნული თეატრის ზეიმიერ ოფიციალურ გახსნაზე 1919 წლის 30 ნოემბერს ჟღერდა მისი შესავალი სიტყვა. ახალი თეატრის სცენაზე წარმატებით იდგმებოდა იანის აქურატერსის პიესები, დაწყებული „ვიესტურსით“, რომლის პრემიერა შედგა პირველ თეატრალურ სეზონში.[3] იყო მხატვრული დეპარტამენტისა და ლატვიური რადიოფონის დირექტორი, წერდა პუბლიცისტურ ნაშრომებს მისი თვანამედროვე ლატვიური საზოგადოების პოლიტიკური და კულტურული ცხოვრების თემებზე, დაწერა ერთ-ერთი პირველი ლატვიური ისტორიული ფილმის „დროის ქარბუქი“ (1921) სცენარი. 1927 წელს რიგაში გამოვიდა თერთმეტტომეული შრომების კრებული. დაჯილდოვდა სამი ვარსკვლავის ორდენით (1926), ხელმძღვანელობდა ლატვიური პენ-კლუბის საქმიანობას (1932—1937). 1937 წელს პირველმა ლატვიელ მწერალთაგან გახდა ეროვნული პრემიის ლაურეატი.
მემკვიდრეობა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]რიგის ტორნიაკალნსის უბანში მდებარე იანის აკურატერის სახლი, რომელიც 1933 წელს არქიტექტორ ვერნერს ვიტანდსის მიერ აშენდა, პირვანდელ მდგომარეობაში აღდგა და ამჟამად პოეტის მემორიალურ მუზეუმს მოიცავს.
ლიტერატურა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]აკურატერის პირველი პუბლიკაცია გამოქვეყნდა 1895 წელს ჟურნალ „Austrums“-ში, ეს იყო ლექსი „Ziema“ („ზამთარი“). მისი სიცოცხლის განმავლობაში გამოიცა პოეზიის 10 კრებული, 14 პიესა, მრავალი მოთხრობა და რომანი. მისი პოეზია რომანტიზმთან ახლოსაა, მაგრამ მის პროზაულ ნაწარმოებებში ექსპრესიონიზმი დომინირებს. გარდაიცვალა 1937 წლის 25 ივლისს რიგაში, დაკრძალულია ტყის სასაფლაოზე. 1991 წელს სახლში, სადაც 1933 წლიდან ცხოვრობდა იანის აქურატერსის ოჯახი, გაიხსნა მემორიალური მუზეუმი.
მოთხრობები
- „ადამიანი“ (1905)
- „ბატრაკი ბიჭის ზაფხული“ (1911)
- „მოალპავე კუნძულები“ (1912)
- „გადატანილიდან“ (1913)
- „ჩრდილოეთის ყვავილები“ (1914)
- „მოვლენები“ (1914)
- „ოცნებები და ბედისწერები“ (1919)
- „მეგობართა სახეები“ (1920)
- „სიკვდილი“ (1924)
რომანები
- „პეტერის დანგა“ (1921)
- „სიჩუმე და სინათლე“ (1921)
- „ცეცხლოვანი ყვავილები“ (1925)
რესურსები ინტერნეტში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ Skultans, Vieda (1998). The Testimony of Lives: Narrative and Memory in Post-Soviet Latvia. Psychology Press, გვ. 186. ISBN 978-0-415-16290-6. ციტირების თარიღი: 8 January 2013.
- ↑ Triju Zvaigžņu ordenim 90: apbalvojuma dzimšana, nebūšanas un pārvērtības lv. ციტირების თარიღი: 2020-11-16
- ↑ Address: Ojāra Vācieša Street 6A, Rīga. See page 32 Restoration of the Jānis Akuraters Museum in RESTAURĒTIE KULTŪRAS PIEMINEKĻI LATVIJĀ 2016 RESTORED CULTURAL MONUMENTS IN LATVIA