ვედია ბარუთი
| ვედია ბარუთი | |||
|---|---|---|---|
| მშობლიური სახელი | თურქ. Vedia Barut | ||
| მოქალაქეობა |
| ||
| განათლება | ვიქტორიას ქალთა საშუალო სკოლა | ||
| საქმიანობა | მეწარმე, მსახიობი | ||
| მშობლები |
მამა: მეჰმეთ რეჯეფ ბეი დედა: ემინე ჰანიმი | ||
ვედია ბარუთი (თურქ. Vedia Barut; დ.14 თებერვალი 1919[1] – გ.21 მაისი 2003[2]) — პირველი თურქი კვიპროსელი ქალი მეწარმე[3].
ბიოგრაფია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ვედია ბარუთი დაიბადა ნიქოზიაში 1919 წლის 14 თებერვალს, მეჰმეტ რეჯეპ ბეისა და ემინე ჰანიმის ოჯახში. მამამისი სელიმიეს მეჩეთის მთავარი იმამი იყო, ხოლო დედა — დიასახლისი. ვედია სკოლაში სიარული დაიწყო 3 წლის ასაკში და 9 წლიდან ვიოლინოზე დაკვრასაც სწავლობდა. იგი სწავლობდა აია სოფიას დაწყებით სკოლაში და დაამთავრა ვიქტორიას ქალთა საშუალო სკოლა. მომავალში სურდა ფარმაცევტობა, თუმცა ბრიტანეთის მმართველობის პოლიტიკის ცვლილების გამო ეს ვერ შეძლო[1].
საქმიანობა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]1937 წელს ბარუთმა გახსნა საკუთარი მაღაზია, რაც მკაცრ პატრიარქალურ საზოგადოებაში წინააღმდეგობებს შეხვდა. ზოგიერთები ამტკიცებდნენ, რომ მისი საქმიანობა შეურაცხყოფას აყენებდა მამამისის რელიგიურ სტატუსს. თუმცა მწერალი მითათ ბეი გაზეთ სოზში ღიად იცავდა მას, რითაც საზოგადოებრივი მხარდაჭერა მოიპოვა[1].
ვედია ბარუთმა მაღაზია მართა 2003 წლამდე[3]. 1980-იან წლებში ხანძარმა გაანადგურა მისი პირველი მაღაზია, რის შემდეგაც ვაჟის დახმარებით გახსნა ახალი. თავდაპირველად იგი ქალებისთვის განკუთვნილ საქონელს ყიდდა, მოგვიანებით კი გადავიდა საკანცელარიო საქონელზე და მეორე მსოფლიო ომის დროს ნიკოზიაში ერთადერთი ლიცენზირებული საკანცელარიო ვაჭარი გახდა. ასევე ყიდიდა როგორც თურქულენოვან, ასევე ბერძნულ და ინგლისურენოვან გაზეთებს მწვანე ზოლის სამხრეთიდან[1][3].
ხანძრის შემდეგ მან შეწყვიტა საკანცელარიო საქონლის გაყიდვა და მხოლოდ გაზეთების გაყიდვას განაგრძობდა.
თეატრალური მოღვაწეობა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ბარუთი ერთ-ერთი პირველი მსახიობი ქალი იყო თურქი კვიპროსელების თეატრში[3]. მაღაზიის გახსნამდე მან მეგობრებთან ერთად დადგა პოპულარული თურქული პიესის, აშიქ გარიპი-ს სამოყვარულო ადაპტაცია[1].
ქალთა უფლებები და სოციალური გავლენა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ვედია ბარუთის მოღვაწეობამ მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა კვიპროსის საზოგადოებრივ ცხოვრებაზე, განსაკუთრებით ქალთა უფლებების განვითარებაზე. 1930-იან წლებში, როცა ქალებისთვის საზოგადოებრივ საქმიანობაში მონაწილეობა შეზღუდული იყო, ბარუთი გახდა ერთ-ერთი პირველი ქალი, ვინც ამ დამკვიდრებულ ტაბუებს დაუპირისპირდა. მისი მაღაზიის გახსნა 1937 წელს ნამდვილი გარღვევა იყო კვიპროსის პატრიარქალურ საზოგადოებაში, სადაც ქალის დამოუკიდებელი ეკონომიკური საქმიანობა იშვიათი მოვლენა იყო[1].
ბარუთის აქტიურობამ პრეცედენტი შექმნა და უჩვენა, რომ ქალებს შეეძლოთ წარმატებით ებარათ საკუთარი საქმე. იგი ბევრ ახალგაზრდა ქალს შთააგონებდა განათლების გაგრძელებისა და პროფესიული დამოუკიდებლობისკენ სწრაფვაში. ამასთან, ბარუთი მჭიდროდ იყო დაკავშირებული ადგილობრივ საზოგადოებასთან და მონაწილეობდა საქველმოქმედო და საგანმანათლებლო ინიციატივებში, რაც კიდევ უფრო ამტკიცებდა მის გავლენას[3].
მისი წიგნებისა და გაზეთების გაყიდვა განსაკუთრებულ როლს ასრულებდა საზოგადოების განათლებაში. იმ პერიოდში, როცა კვიპროსი დაყოფილი იყო მწვანე ზოლით და ჩრდილოეთ და სამხრეთ ნაწილის კავშირი რთული იყო, ბარუთი გახდა ერთ-ერთი იმ იშვიათი ფიგურათაგან, ვინც უწყობდა ხელს კულტურულ გაცვლასა და ინფორმაციის მიმოქცევას ორივე საზოგადოებას შორის[1].
იგი ყიდიდა როგორც თურქულენოვან, ასევე ბერძნულ და ინგლისურენოვან გაზეთებს, რითაც ხელს უწყობდა სხვადასხვა ეთნიკური ჯგუფების ინფორმირებულობას და მეტ ორმხრივ გაგებას. ამ გზით ბარუთის საქმიანობა არა მხოლოდ ეკონომიკური, არამედ სოციალური ხასიათისიც იყო და იგი ერთგვარ ხიდს წარმოადგენდა გაყოფილ კვიპროსზე[4].
ვედია ბარუთის მოღვაწეობა დღესაც აღიარებულია, როგორც ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი წვლილი კვიპროსში ქალთა უფლებების, სოციალური პროგრესისა და ეთნიკური გაერთიანების ხელშეწყობის საქმეში.
მედიაში ასახვა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ვედია ბარუთის მოღვაწეობა ფართოდ გაშუქდა კვიპროსულ მედიაში, როგორც სიცოცხლეში, ისე გარდაცვალების შემდეგ. მისი სახელით არაერთი სტატია და გადაცემა მიეძღვნა pioneering ქალთა მოძრაობაში შეტანილი წვლილის აღსანიშნავად[5].
ბეიაზიტ ორთაქოული-ს მიერ მომზადებულ დოკუმენტურ ფილმში — „ცხოვრების სამზარეულოში“ — ვედია ბარუთი წარმოდგენილია, როგორც მაგალითი ქალისთვის, რომელმაც წარმატებით დაამსხვრია საზოგადოების მიერ დაკისრებული ჩარჩოები[1].
მედიაში ხშირად ხაზგასმულია მისი როლი თურქი კვიპროსელების თეატრის ჩამოყალიბებაში და იმ კულტურულ გაცვლაში, რომელსაც იგი ხელს უწყობდა მწვანე ზოლით გაყოფილ ნიქოზიაში. ბარუთი დღემდე აღიარებულია, როგორც ერთ-ერთი გამორჩეული ფიგურა კვიპროსის ქალთა ისტორიაში.
ბარუთის მემკვიდრეობა დღევანდელობაში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ვედია ბარუთის მოღვაწეობამ კვიპროსის სოციალურ და კულტურულ ცხოვრებაზე ხანგრძლივი გავლენა მოახდინა. დღესაც იგი აღიქმება როგორც სიმბოლო ქალთა ეკონომიკური დამოუკიდებლობისა და საზოგადოებრივი გაბედულების[1].
ბარუთის მაგალითი შთააგონებს ახალ თაობებს, განსაკუთრებით ქალებს, კარიერის შექმნისა და საზოგადოებრივ საქმიანობაში ჩართვისკენ. ნიკოზიაში დღემდე არსებობს პროგრამები, რომლებიც პატივს მიაგებენ pioneering ქალებს და ბარუთი ამ სიის ერთ-ერთ გამორჩეულ ფიგურად ითვლება[6].
მისი მოღვაწეობა ხშირად განიხილება როგორც ნაწილი იმ ისტორიული პროცესისა, რომელმაც საფუძველი დაუდო ქალთა უფლებების გაფართოებას კვიპროსში. ბარუთის მიერ გადადგმული გაბედული ნაბიჯები რჩება მუდმივ შთაგონებად კვიპროსელებისთვის, რომლებიც ახლა უფრო თავისუფლად გამოხატავენ თავიანთ სოციალურ და პროფესიულ მისწრაფებებს.
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 Vedia Barut. Yaşamın Mutfağında Documentary, BRT. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 21 მაისი 2015. ციტირების თარიღი: 24 ივლისი 2016.
- ↑ Vedia Barut anıldı. Havadis. ციტირების თარიღი: 24 ივლისი 2016.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 Yitirdiklerimiz: Vedia Barut. Kıbrıs (13 ივლისი 2016). ციტირების თარიღი: 24 ივლისი 2016.
- ↑ Vedia Barut anıldı. Havadis. ციტირების თარიღი: 24 ივლისი 2016.
- ↑ Vedia Barut anıldı. Havadis. ციტირების თარიღი: 24 ივლისი 2016.
- ↑ Vedia Barut anıldı. Havadis. ციტირების თარიღი: 24 ივლისი 2016.