ვალენტინ ჰაუი

ვალენტინ ჰაუი
ფრანგ. Valentin Haüy
დაბ. თარიღი	13 ნოემბერი, 1745(1745-11-13)
დაბ. ადგილი	Saint-Just-en-Chaussée
გარდ. თარიღი	19 მარტი, 1822(1822-03-19) (76 წლის)
გარდ. ადგილი	პარიზი
დასაფლავებულია	პერ-ლაშეზის სასაფლაო და Grave of Haüy
მოქალაქეობა	საფრანგეთი
საქმიანობა	ენათმეცნიერი და პედაგოგი
ალმა-მატერი	პარიზის უნივერსიტეტი
ჯილდოები	წმინდა ვლადიმერის მე-4 ხარისხის ორდენი
ვალენტინ ჰაუი ვიკისაწყობში

ძეგლი ჰაუის საფლავზე უსინათლო ხელოსნებისა და მუსიკოსების მიერ შეგროვებული თანხებით დაიდგა.

ვალენტინ ჰაუი ( ფრანგ. Valentin Haüy}}, დ. 13 ნოემბერი, 1745 — გ. 19 მარტი, 1822) — ფრანგი ქველმოქმედი, მე-18-19 საუკუნეების მასწავლებელი და ნოვატორი, ერთ-ერთი პირველი ტიფლოპედაგოგიის სპეციალისტი, უსინათლოთა პირველი საგანმანათლებლო დაწესებულებების შემქმნელი, ბრმათა რელიეფური ანბანის ავტორი, ლუი ბრაილის წინამორბედი.

ბიოგრაფია

ვალენტინ ჰაუი დაიბადა საფრანგეთში, სოფელ სენტ-ჟუსტში (ქალაქ ამიენის მახლობლად) 1745 წლის 13 ნოემბერს, ღარიბი ფრანგი გლეხი მქსოველის ოჯახში. ბიჭმა არაჩვეულებრივი ინტერესი გამოიჩინა უცხო ენების მიმართ და ამან განსაზღვრა მისი ცხოვრების გზა. ვალენტინმა, მიუხედავად ყველა ფინანსური და სოციალური სირთულისა, მოახერხა უმაღლესი განათლების მიღება დედაქალაქში და თარჯიმნის თანამდებობაც კი მიიღო საგარეო საქმეთა სამინისტროში. გარდა ცოცხალი ევროპული ენებისა, ჰაუი საუბრობდა ლათინურ, ბერძნულ, ებრაულ ენაზე და კითხულობდა რამდენიმე აღმოსავლურ ენაზე. სტაბილური შემოსავლის წყაროს აღმოჩენის შემდეგ, ვალენტინი დაქორწინდა და შეეძინა ქალიშვილი, შემდეგ კი ვაჟი. ახალგაზრდას საფრანგეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს ჩინოვნიკის ბრწყინვალე კარიერა უწინასწარმეტყველეს.

ძმები ჰაუიები

1784 წელს, 39 წლის ასაკში, ჰაუიმ, იმ დროს უკვე ჩამოყალიბებულმა მასწავლებელმა, მთავრობისა და არასამთავრობო საქველმოქმედო საზოგადოების დახმარების გარეშე, მხოლოდ საკუთარი ხარჯებით და საკუთარ სახლში, გახსნა მსოფლიოში პირველი სკოლა უსინათლო ბავშვებისთვის და უწოდეს „მუშათა უსინათლოთა სახელოსნო“. სახელოსნოს პირველი სტუდენტი იყო ბიჭი, ფრანსუა დე ლეზუერი, რომელიც აიყვანეს ეკლესიის ვერანდადან. შემდეგ ფრანსუას სკოლაში კიდევ თერთმეტი უსახლკარო თანატოლი შეუერთდა. ამ მოვლენამდე მსოფლიომ ჯერ კიდევ არ იცოდა უსინათლოთა საგანმანათლებლო დაწესებულებები. ბრწყინვალე მასწავლებელი ჰაუი იყენებდა უსინათლოთა სწავლების თავის მეთოდს, უსინათლოთათვის მის მიერ გამოგონილი შრიფტის — „უნციალის“ მეშვეობით.

ძეგლი: ვალენტინ ჰაუი და მისი პირველი სტუდენტი ფრანსუა დე ლეზუერი

დიდი ფინანსური სიძნელეების მიუხედავად, ჰაუიმ მოახერხა სკოლაში სტამბის შექმნა და გამოსცა რამდენიმე წიგნი უსინათლოთათვის, დაბეჭდილი „უნციალში“ — ამაღლებული შრიფტით. ეს იყო პირველი უსინათლოთა წიგნები დედამიწაზე. ამ წიგნებს იყენებდნენ უსინათლოების სასწავლებლად ბრაილის ექვსპუნქტიანი შრიფტის მოსვლამდე. ვალენტინ ჰაუის საქმიანობა რუსეთის იმპერიის კარზე შენიშნეს. 1803 წელს რუსეთის იმპერატორმა ალექსანდრე I-მა ვალენტინს გაუგზავნა წინადადება მხედველობის სრული ან ნაწილობრივი დაკარგვის მქონე ადამიანებისთვის საგანმანათლებლო დაწესებულების შექმნის შესახებ რუსეთის მაშინდელ დედაქალაქ სანქტ-პეტერბურგში, რომელიც მასწავლებელმა მიიღო და 1806 წლის სექტემბერში ჩავიდა პეტერბურგში. ვალენტინ ჰაუიმ იპოვა ენთუზიაზმით სავსე მასწავლებლები და როცა სკოლა მზად იყო გასახსნელად, რუსეთის იმპერიის განათლების სამინისტროს ოფისიდან მოვიდა პასუხი: „რუსეთში ბრმა ბავშვები არ არიან“. შემდეგ ვალენტინმა თავად დაიწყო სტუდენტების ძებნა, რაც არ იყო რთული. ვალენტინ ჰაუი მზად იყო არა მხოლოდ უსინათლო მოსწავლეებისთვის ესწავლებინა, არამედ გამოეკვება ბავშვები საკუთარი ხარჯებით. ალექსანდრე I-ის მიწვევიდან ოთხი წლის შემდეგ, 1807 წელს, იმპერატორმა დაამტკიცა პეტერბურგის უსინათლო მუშაკთა ინსტიტუტის პერსონალი, წესდება და ბიუჯეტი. ეს თარიღი ახლა რუსეთში ბრმა ბავშვების პირველი საგანმანათლებლო დაწესებულების დაარსების თარიღად ითვლება. დამტკიცებული პერსონალი მხოლოდ 15 მასწავლებელს მოიცავდა და მწირე ბიუჯეტი არ იყო საკმარისი არსებობისთვის. 1808 წლის ზაფხულში ჩინოვნიკებმა ჩაატარეს ინსტიტუტის შემოწმება, სადაც აღნიშნეს: „ბრმა სტუდენტებს ასწავლიან კითხვას, წერას, გეოგრაფიას, ისტორიას, ენებს, მუსიკას, ბეჭდვას, სიმღერას და სხვადასხვა ხელობას — კალათისა და სკამების ქსოვა, ბადის ქარგვა, ბეჭდვას“.

72 წლის ასაკში ვალენტინ ჰაუი ტოვებს თანამდებობას და ამავდროულად ტოვებს რუსეთს.

1822 წლის 19 მარტს ვალენტინ ჰაუი გარდაიცვალა და დაკრძალეს პარიზში პერ-ლაშეზის სასაფლაოზე.

ჯილდოები

წმინდა ვლადიმირის მე-4 ხარისხის ორდენი.

ოჯახი

ძმა — რენე იუსტი ჰაუი (1743-1822) — მინერალოგი და კრისტალოგრაფი.

ლიტერატურა

• «Краткое изложение, служащее проспектом второго издания Опыта по воспитанию слепых» — краткий очерк как бы суммирует результаты трудов Гаюи в области воспитания слепых.