ესტონეთის ევანგელურ-ლუთერანული ეკლესია
| ესტონეთის ევანგელურ-ლუთერანული ეკლესია | |
|---|---|
 | |
| ძირითადი ინფორმაცია | |
| ქვეყანა | ესტონეთი |
| კურთხევის წელი | 1922 |
| სტატუსი | ეკლესიის მმართველობის საეპისკოპოსო სისტემა |
| ფუნქციური სტატუსი | კულტურული მემკვიდრეობის არქიტექტურული ძეგლი |
| ხელმძღვანელობა | არქიეპისკოპოსი ურმას ვიილმა |
| საიტი | http://www.eelk.ee/ |
ესტონეთის ევანგელურ-ლუთერანული ეკლესია  ვიკისაწყობში | |
ესტონეთის ევანგელურ-ლუთერანული ეკლესია (ესტ. Eesti Evangeelne Luterlik Kirik, EELK) — ესტონეთის ლუთერანული თემი. მას ჰყავს 200 ათასი მრევლი, მათგან 50 ათასი აქტიურია. ეკლესიას ხელმძღვანელობს არქიეპისკოპოსი ურმას ვიილმა. იგი დაარსდა 1949 წელს, მას შემდეგ, რაც წინა სამღვდელოებამ დატოვა ქვეყანა და წითელი არმიის შემოსვლის შემდეგ შვედეთში ემიგრაციაში წავიდა. 1944 წელს შვედეთში, ესტონელ ემიგრანტებს შორის, ჩამოყალიბდა ცალკე ესტონეთის ევანგელურ-ლუთერანული ეკლესია საზღვარგარეთ.
ლუთერანიზმის ისტორია ესტონეთში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]შვედეთის ეკლესიის ნაწილი (1561-1710)
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ლუთერანობის განვითარებაში ესტონეთში მნიშვნელოვანი ეტაპი იყო 1561 წელი, როდესაც ჩრდილოეთ ლივონიის რაინდებმა (რომელიც ამ დროიდან ეწოდა ესტლანდია) შვედეთის მეფის ძალაუფლება აღიარეს, ხოლო მათ მიერ კონტროლირებადი ტერიტორია შვედეთის ეკლესიის სულიერი იურისდიქციის ქვეშ მოექცა. თანამედროვე ესტონეთის სამხრეთ ნაწილში ლუთერანული კონსისტორიები (დოსპატისა და პერნოვის) დაარსდა 1633-1634 წლებში და ექვემდებარებოდა რიგის ობერ-კონსისტორიას.
რუსეთის ევანგელისტურ-ლუთერანული ეკლესიის შემადგენლობაში (1710-1919)
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]1710 წელს ესტლანდია რუსეთის იმპერიამ დაიპყრო, თუმცა სკანდინავიური ლუთერანული ტრადიცია საუკუნეების განმავლობაში შენარჩუნდა. 1734 წელს რეველის, ესტლანდიისა და ეზელის კონსისტორიები დაექვემდებარა ლიფლანდიისა და ესტლანდიის საქმეთა იუსტიციის კოლეგიის კონსისტორიულ საბჭოს, ხოლო 1832 წელს — გენერალურ ევანგელურ-ლუთერანულ კონსისტორიას. ესტლანდიის პროვინციულ კონსისტორიაში შემოიღეს გენერალ-სუპერინტენდენტის თანამდებობა, ხოლო სამხრეთ ესტონეთი კვლავ ლიფლანდიის პროვინციული კონსისტორიის დაქვემდებარებაში დარჩა, რომელსაც ასევე გენერალ-სუპერინტენდენტი ხელმძღვანელობდა. 1802 წელს დორპატის (ტარტუს) უნივერსიტეტში გაიხსნა ლუთერანული საღვთისმეტყველო ფაკულტეტი, რაც ესტონეთს რუსეთის იმპერიის ერთ-ერთ უმსხვილეს ლუთერანულ ცენტრად აქცევდა.
ესტონეთის ევანგელისტურ-ლუთერანული ეკლესია (1919 წლიდან)
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]1919 წელს, ესტონეთის რესპუბლიკის ჩამოყალიბების შემდეგ, ესტლანდიის კონსისტორია და გენერალ-სუპერინტენდენტის თანამდებობა გაუქმდა, ხოლო ჩამოყალიბდა პირველი ეროვნული ლუთერანული ეკლესია, რომლის წინამძღოლი ეპისკოპოსი იაკობ კუკი გახდა.
ესტონეთის სსრ-ის ჩამოყალიბების შემდეგ ლუთერანული იერარქიის უწყვეტობა დაირღვა. 1945 წელს დროებითმა საეკლესიო კომიტეტმა აირჩია აუგუსტ პეხნი ეპისკოპოსის მოვალეობის შემსრულებლად. იმავე წელს დაიწყო „ოცეულების“ (20-კაციანი ჯგუფების) რეგისტრაცია, რაც აუცილებელი იყო თემის ოფიციალური დაფუძნებისთვის. 1948 წლისთვის დარეგისტრირდა 154 სამრევლო 79 მღვდელთან ერთად. ასევე მიღებულ იქნა გადაწყვეტილება, აღდგენილიყო საღვთისმეტყველო ინსტიტუტი დისტანციური სწავლის ფორმატით.
1969 წელს ესტონურმა ეკლესიამ გაავრცელა თავისი გავლენა კარელიაში (პეტროსკოის სამრევლოს შექმნით), ხოლო 1977 წელს — ინგრიაში (პუშკინის სამრევლო).
1992 წელს, ესტონეთის დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ, ესტონეთის ეკლესიისგან გამოყოფილი იქნა ინგრიის ევანგელურ-ლუთერანული ეკლესია, ხოლო 2003 წელს — სიბირის ევანგელურ-ლუთერანული ეკლესია. 2007 წლიდან ესტონურ ეკლესიებში დაიწყო ღვთისმსახურება რუსულ ენაზეც.
ორგანიზაციული სტრუქტურა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]უმაღლესი ორგანო არის ეკლესიის კრება (kirikukogu), რომელიც ირჩევა 4 წლის ვადით. აღმასრულებელი ორგანოა კონსისტორია (konsistoorium), რომელიც შედგება მთავარი ეპისკოპოსისგან (peapiiskop), ეპისკოპოსებისგან (piiskop), კანცლერისგან (kantsler) და 4 ასესორისგან (assessor). ადგილობრივი ორგანიზაციებია პრობსტები (praostkonna), ხოლო მათ წარმომადგენლობით ორგანოებს სინოდები (sinod) წარმოადგენენ. აღმასრულებელი ორგანოები კი კონსისტორიებია.
ეკლესიის უმაღლესი ხელისუფლება ეკუთვნის მთავარ ეპისკოპოსს, რომლის რეზიდენცია ტალინში მდებარეობს. ეკლესიის სხვადასხვა ტერიტორიები დაყოფილია რეგიონებად, რომლებიც კონკრეტული ეპისკოპოსების სამართავ სფეროში შედის. თუმცა, ისინი მხოლოდ ამ რეგიონების მმართველები არიან და არ წარმოადგენენ ეპარქიების სრულუფლებიან ხელმძღვანელებს. ეს რეგიონებია: დასავლეთი, ჩრდილოეთი და სამხრეთი, ასევე საზღვარგარეთის დიაცეზი, რომელიც 2010 წელს ჩამოყალიბდა ესტონეთის ევანგელურ-ლუთერანული ეკლესიის (ЭЕЛЦ) საზღვარგარეთის ფილიალთან გაერთიანების შედეგად. ამჟამად ЭЕЛЦ-ში, არქიეპისკოპოსის გარდა, ოთხი ეპისკოპოსი მსახურობს, მათგან ორი საპენსიო ასაკშია, ასევე საპატიო არქიეპისკოპოსია ანდრეს პიდერი.