ესპანური გრიპი
 | ამ სტატიას გრამატიკის, სტილისა და მართლწერის გასწორება სჭირდება. |
1918-1920 წლის გრიპის პანდემია, ცნობილი როგორც ესპანური გრიპი, გამოწვეული იყო H1N1 ტიპის ინფლუენზის A ვირუსით. პანდემია დაიწყო 1918 წლის მარტში, კანზასში, აშშ-ში და გავრცელდა გლობალურად, შეიჭრა მსოფლიოს მოსახლეობის მესამედში, რაც დაახლოებით 500 მილიონ ადამიანს მოიცავდა. სიკვდილიანობის მაჩვენებელი შეფასებულია 17 მილიონიდან 50 მილიონამდე, ზოგიერთი შეფასებით კი ეს რიცხვი 100 მილიონამდე აღწევს, რაც ხდის ამ პანდემიას ისტორიაში ერთ-ერთ ყველაზე საშიშ და გამანადგურებელ ეპიდემიად.
აფეთქება მოხდა პირველი მსოფლიო ომის დასასრულს, როდესაც ომის დროს ცენზურა ახშობდა ეპიდემიის შესახებ ამბებს, მაგრამ ღიად გავრცელდა ინფორმაცია ნეიტრალურ ესპანეთში, რამაც გამოიწვია "ესპანური გრიპის" არასწორი ტერმინი. პანდემიის გეოგრაფიული წარმოშობა გაურკვეველია, მრავალი თეორიით, თუ როგორ გავრცელდა იგი.
ამ პანდემიის შემთხვევაში, როგორც ჩვეულებრივ გრიპის აფეთქებებში, რომლებიც ძირითადად ახალგაზრდებს და მოხუცებს აზიანებს, ამ ეპიდემიამ გამოიწვია უნიკალურად მაღალი სიკვდილიანობა მოზარდებში. ხელშემწყობი ფაქტორები მოიცავდა არასრულფასოვან კვებას და ცუდ ჰიგიენას, რამაც გამოიწვია სიკვდილიანობა ხანგრძლივი ავადმყოფობის შემდეგ.
სიმპტომები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]1918 წლის პანდემიის დროს ინფიცირებულთა უმეტესობას აღენიშნებოდა გრიპის ტიპიური სიმპტომები, როგორიცაა ყელის ტკივილი, თავის ტკივილი და ცხელება, განსაკუთრებით პირველი ტალღის დროს. თუმცა, მეორე ტალღა ბევრად უფრო მძიმე იყო, ხშირად იწვევდა ბაქტერიულ პნევმონიას, რამაც გამოიწვია მრავალი სიკვდილი. ამ მძიმე ფორმამ გამოიწვია კანის გალურჯება (ჰელიოტროპული ციანოზი), რასაც მოჰყვა კიდურების და ტანის გაშავება. სიკვდილი ჩვეულებრივ ხდებოდა რამდენიმე საათში ან დღეებში სითხით სავსე ფილტვების გამო.
სხვა სიმპტომები მოიცავდა ცხვირიდან და პირიდან სისხლდენას, მუცლის მოშლას, თმისა და კბილების ცვენას,თავბრუსხვევას და მგრძნობელობის დაქვეითებას. ხშირი იყო აგრეთვე სისხლდენა ლორწოვანი გარსებიდან, მათ შორის ცხვირიდან, კუჭიდან და ნაწლავებიდან.
ბაქტერიები ფილტვებში შევიდნენ დაზიანებული ბრონქული მილების მეშვეობით. ვირუსმა ასევე გამოიწვია ფილტვების მასიური სისხლდენა და შეშუპება. თანამედროვე ანალიზი აჩვენებს, რომ ვირუსმა გამოიწვია იმუნური სისტემის გადაჭარბებული რეაქცია (ციტოკინური ქარიშხალი), რაც განსაკუთრებით სასიკვდილო იყო ძლიერი იმუნური პასუხის მქონე ახალგაზრდებისთვის.