ემანუელ პაპასი

ემანუელ პაპასი
ეროვნება	ბერძენი
მოქალაქეობა	საბერძნეთი
საქმიანობა	ვაჭარი, ფილანტროპი, რევოლუციონერი

ემანუელ პაპასის ბიუსტი ათენში

ემანუელ პაპასი (ბერძ. Εμμανουήλ Παππάς; დ.5 დეკემბერი, გ.1772 – 1821 წლის) — ფილიკი ეტერიის თვალსაჩინო წევრი და ბერძნული დამოუკიდებლობის ომის ლიდერი მაკედონიაში.

ბიოგრაფია

ემანუელ პაპასი დაიბადა სოფელ დოვისტაში, რომელიც დღეს მის სახელს ატარებს. მღვდლის შვილი, პაპასი წარმატებით საქმიანობდა ვაჭრობასა და საბანკო სფეროში როგორც მაკედონიაში, ასევე ევროპაში — მას სავაჭრო პუნქტები ჰქონდა კონსტანტინეპოლში, ვენასა და ბუდაპეშტში, მიუხედავად იმისა, რომ შეზღუდული განათლება ჰქონდა მიღებული.

როგორც ფილიკი ეტერიის ერთ-ერთი დამფუძნებელი წევრი, ომის დაწყების შემდეგ პაპასმა თავისი ქონება პარტიზანული შენაერთების ორგანიზებასა და დაფინანსებას მოახმარა. 1821 წლის მარტში მან სცადა თავისი მოქმედებების კოორდინაცია ანასტასიოს კარატასოსთან, რომელიც დასავლეთ მაკედონიაში აჯანყების ლიდერი იყო, იმ იმედით, რომ შეძლებდა რევოლუციის გაერთიანებას მთელ რეგიონში. თუმცა, მათი ქმედებები ერთმანეთთან შეუთანხმებელი აღმოჩნდა და დიდ წარმატებას ვერ მიაღწია.

რევოლუცია მაკედონიაში

1821 წლის გაზაფხულზე ემანუელ პაპასმა ჩაიბარა 4,000 მაკედონელი მებრძოლის მეთაურობა და გადავიდა ხალკიდიკეში, ათონის მთაზე, სადაც 23 მაისს, კუტლუმუსიუსის მონასტერში შეკრებილ ლიდერებთან ერთად, მან ოფიციალურად წამოიწყო რევოლუცია. აჯანყება სწრაფად გავრცელდა პოლიგიროსში, არნაიაში, ორმილიაში, სითონიასა და კალამარიის ტერიტორიებზე.

პაპასი მალე გამოცხადდა, როგორც „მაკედონიის წინამძღოლი და დამცველი“. მან თავისი ძალა ორ ნაწილად დაყო: ერთი ნაწილი თავად ჩაუდგა სათავეში და აპოლონიას მიმართულებით დაიძრა, რათა შეეჩერებინა კონსტანტინოპოლიდან მომავალი ოსმალური ძალები, მეორე კი სტამოს კაფსასის მეთაურობით არნაიისა და ხოლომონის მთის გავლით მივიდა სედესთან, თესალონიკის მახლობლად. თავდაპირველად, აჯანყებულებმა მნიშვნელოვანი წარმატებები მოიპოვეს — მათ თითქმის მთელი ნახევარკუნძულის გათავისუფლება შეძლეს და თესალონიკეს საფრთხეც შეუქმნეს. თუმცა კარატასოსთან კოორდინაციის ნაკლებობამ და chalkidiki-ს სიახლოვემ თესალონიკესთან, სადაც დიდი ოსმალური გარნიზონი იყო განლაგებული, საშუალება მისცა ოსმალებს, დიდი ძალებით შემტევი ოპერაცია დაეწყოთ.

პირველ ეტაპზე კაფსასმა, რიცხობრივად სუსტი ძალების გამო, უკანდახევა გადაწყვიტა და დაიკავა პოზიცია ვასილიკაში, წმინდა ანასტასიის მონასტრის მახლობლად. იქ, მას ოსმალურმა ძალებმა შემოუარეს და დაამარცხეს. კაფსასმა ბრძოლა არჩია უკან დახევას და 68 მებრძოლთან ერთად გმირულად იბრძოლა, თუმცა ყველა დაიღუპა.

ამის შემდეგ პაპასმა უკან დაიხია პალენესა და გამაგრებულიყო უძველესი პოტიდეას ნანგრევებისკენ. 30 ოქტომბერს მას თავს დაესხა 14,000 კაციანი ოსმალთა კორპუსი, რომელსაც პირადად ხელმძღვანელობდა თესალონიკეს ვალი მეჰმედ ემინ ფაშა. მიუხედავად წინააღმდეგობისა, ქალაქი დაეცა და გადაწვეს, ასევე გადაწვეს მიმდებარე სოფლები. ნოემბერში პაპასმა, ადგილობრივ მოსახლეობასთან ერთად, შეძლო გაქცევა და გაცურა ჰიდრასკენ, თუმცა გზაში გულსისხლძარღვთა შეტევით გარდაიცვალა.

მისი მარცხი და 1822 წლის აპრილში ნაოუსაში კარატასოს აჯანყების ჩახშობა ნიშნავს ბერძნული დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლის დასასრულს ჩრდილოეთ საბერძნეთში. პაპასი ითვლება ბერძნული რევოლუციის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს ფიგურად — ის პირველ ეროვნულ კრებაზე ეპიდავროსში გამოცხადდა „ბერძნული ერის გმირად“.

ემანუელ პაპასის მემკვიდრეობა და აღქმა შემდგომ ეპოქებში

ემანუელ პაპასი (1772 — 1821) ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს ფიგურად იქცა ბერძნული ეროვნული-განმათავისუფლებელი მოძრაობის კონტექსტში, განსაკუთრებით კი მაკედონიის რეგიონისთვის. მისი პოლიტიკური ხედვა და სამხედრო თავგანწირვა მნიშვნელოვნად იქნა აღქმული როგორც მის თანამედროვეთა, ასევე შემდგომი თაობების მიერ, რამაც მას გაუმტკიცა ადგილი ახალი საბერძნეთის ეროვნულ ნარატივში.

XIX საუკუნის მეორე ნახევარში, როდესაც საბერძნეთი დამოუკიდებელი სახელმწიფოს სახით ჩამოყალიბდა, დაიწყო ეროვნული გმირების კულტივაცია. ამ პროცესში პაპასი წარმოადგენდა განსაკუთრებული პატრიოტიზმის სიმბოლოს. სერესის რეგიონში – სადაც იგი დაიბადა და მოღვაწეობდა – შეიქმნა ფოლკლორული სიმღერები და თქმულებები, რომელთაც მასში ქრისტიანული რწმენის დამცველი და ოსმალური დესპოტიზმის წინააღმდეგ მებრძოლი გმირი დაინახეს1.

საბერძნეთის მეორე რესპუბლიკას ხანაში (1924–1935), როდესაც ეროვნულმა მობილიზაციამ პოლიტიკური და საგანმანათლებლო სისტემები მოიცვა, პაპასის სახე აქტიურად იქნა გამოყენებული ნაციონალისტური რიტორიკისთვის. მის სახელს დაერქვა არაერთი ქუჩა, სკვერი და სკოლა ათენში, თესალონიკში და მშობლიურ დოშინში. 1981 წელს, პასოკის მმართველობისას, კულტურული მემკვიდრეობის დემოკრატიზაციის პროცესმა ხელახლა გაააქტიურა პაპასის ფიგურა როგორც ერთიანობის და სამოქალაქო გმირობის სიმბოლო2.

მისი სახელობის მუნიციპალიტეტი – ემანუელ პაპასის მუნიციპალიტეტი – ჩამოყალიბდა ადმინისტრაციული რეფორმის შედეგად 1997 წელს, ხოლო „კალიკრატეს გეგმა“ 2011 წელს მას ახალი იურიდიული სტრუქტურა მიანიჭა. მუნიციპალიტეტი ყოველწლიურად აღნიშნავს ნაციონალურ დამოუკიდებლობის დღეს, რომელიც ეძღვნება პაპასის ხსოვნას. ტარდება მარშიები, გამოფენები და ლექციები, რომელთა მიზანია ადგილობრივი იდენტობის გამყარება3.

თანამედროვე ისტორიკოსებმა – მათ შორის დიმიტრის სტამატოპულოსიმ და ტასოს კოსტოპულოსიმ – პაპასის ფენომენი განიხილეს როგორც ბალკანეთის ერების მიერ ოსმალური იმპერიის წინააღმდეგ ბრძოლის საწყისი ეტაპი. ისინი მას აფასებენ როგორც ერთ-ერთ პირველ ეროვნულ ლიდერს, რომელმაც ჩრდილოეთი საბერძნეთიში სცადა სამხედრო და პოლიტიკურად ორგანიზებული წინააღმდეგობის მოწყობა4.

მისი პიროვნების სიმბოლური დატვირთვა აისახა საბერძნეთის ოფიციალურ სკოლის სახელმძღვანელოებშიც, სადაც პაპასი წარმოდგენილია როგორც არქეტიპული ბერძენი გმირი – მორალური სიწმინდის, რელიგიური ერთგულებისა და თავგანწირვის მაგალითი. მისი გარდაცვალება – მარცხის წინაშე მყოფი მოძრაობის მძიმე ეპიზოდში – განიხილება როგორც ტრაგიკული სიმბოლო, რომელიც მომავალი გამარჯვებისთვის საფუძვლის დადებას გულისხმობდა5.

იხილეთ აგრეთვე

• Greek War of Independence
• List of Macedonians (Greek)

ლიტერატურა

• Vakalopoulos, Apostolos E. "History of Macedonia 1354–1833", Vanias Press (1984).
• Vakalopoulos, Apostolos E. "Histoire De La Grece Moderne", Horvath Press. ISBN 2-7171-0057-1.
• Paroulakis, Peter H., "The Greeks: Their Struggle For Independence”, Hellenic International Press (1984). ISBN 0-9590894-1-1.
• Stratiki, Poti, “To Athanato 1821”, Stratikis Bros, (1990). ISBN 960-7261-50-X.
• Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Ε΄, Εκδόσεις Μπάρα, Αθήνα, 1885, გვ. 212–218. ↩
• Γιώργος Μαργαρίτης, Το Αντάρτικο στην Ελλάδα, Εκδόσεις Βιβλιόραμα, Αθήνα, 2000, გვ. 91. ↩
• ოფიციალური ვებგვერდი – Δήμος Εμμανουήλ Παππά ↩
• Σταματόπουλος, Δημήτρης. Το Έθνος και η Επανάσταση, Εκδόσεις Βιβλιόραμα, 2010, გვ. 141–154. ↩
• Σταματίου, Ελένη. Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδας, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2015, გვ. 47–50. ↩

რესურსები ინტერნეტში

• მაკედონიის ისტორია, 1354–1833