ევგენია ჩარლზი
| ევგენია ჩარლზი | |
 ევგენია ჩარლზი 1985 წელს | |
| დომინიკის მე-3 პრემიერ-მინისტრი | |
|---|---|
| თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
| 21 ივლისი 1980 – 14 ივნისი 1995 | |
| წინამორბედი | ოლივერ სერაფინი |
| მემკვიდრე | ედისონ ჯეიმსი |
დომინიკის მე-3 საგარეო საქმეთა მინისტრი | |
| თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
| 21 ივლისი 1980 – 2 ივნისი 1990 | |
| წინამორბედი | ოლივერ სერაფინი |
| მემკვიდრე | ბრაიან ალეინე |
| დაბადებული | 15 მაისი 1919 პუენტ-მიშელი,  დომინიკა |
| გარდაცვლილი | 6 სექტემბერი 2005 (86 წლის) სენ-პიერი (მარტინიკა) |
| მოქალაქეობა | დომინიკა |
| პოლიტიკური პარტია | დომინიკის თავისუფლების პარტია |
| მამა | ჯონ ბატისტ ჩარლზი |
| დედა | ჟოზეფინ ჩარლზი (დელონი) |
| განათლება | ტორონტოს უნივერსიტეტი; ლონდონის ეკონომიკის სკოლა |
| რელიგია | კათოლიციზმი |
| ჯილდოები | ბრიტანეთის იმპერიის ორდენის ქალბატონი-კომანორი |
მერი ევგენია ჩარლზი (ინგლ. Mary Eugenia Charles ; დ. 15 მაისი, 1919, პუენტ-მიშელი, დომინიკა — გ. 6 სექტემბერი, 2005, ფორტ-დე-ფრანსი, მარტინიკა ) — დომინიკელი პოლიტიკოსი, დომინიკის პრემიერ-მინისტრი 1980 წლიდან 1995 წლამდე. პირველი ხელმძღვანელი ქალი კარიბის ზღვის აუზის ქვეყნებში, პირველი ქალი ჩრდილოეთ ამერიკაში, რომელიც გახდა პრემიერ მინისტრი მას შემდეგ, რაც მისმა პარტიამ გაიმარჯვა არჩევნებში. იგი ატარებდა მემარჯვენე კონსერვატიულ პოლიტიკას, რომელიც ორიენტირებული იყო რონალდ რეიგანის ამერიკულ ადმინისტრაციაზე. გამოირჩეოდა მკაცრი მართვის სტილით და აღკვეთა სახელმწიფო გადატრიალების რამდენიმე მცდელობა. მას მეტსახელად შეარქვეს „ კარიბის ზღვის რკინის ლედი.“
ის იყო მსოფლიოში მეოთხე ყველაზე ხანგრძლივად მოქმედი ქალი პრემიერ-მინისტრი შეიხ ჰასინას, სირიმავო ბანდარანაიკესა და ინდირა განდის შემდეგ. [1][2] [3]
პირადი ცხოვრება
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]მერი კათოლიკურ ოჯახში დაიბადა მეთევზეთა სოფლიდან. ევგენია ჩარლზის ბაბუა იყო პლანტაციის მონა. [4] დედა — ჟოზეფინ ჩარლზი (დაბად. დელონი) მუშაობდა როზოს სასურსათო მაღაზიაში და თან საცხობს მართავდა. მისი მამა, ჯონ ბაპტისტ ჩარლზი იყო მასონი, რომელიც ფლობდა ფერმას, ახორციელებდა ციტრუსის ექსპორტს აშშ-სა და დიდ ბრიტანეთში. იგი გახდა მსხვილი მეწარმე და დააარსა კუნძულის ბანკი.[5] [6]
ჯონ ბაპტისტ ჩარლზი ასევე იყო გამოჩენილი დომინიკელი პოლიტიკოსი და პანაფრიკანიზმის მხარდამჭერი. გამოდიოდა კოლონიური ხელისუფლების ტირანიის წინააღმდეგ, დასავლეთ ინდოეთისთვის სამფლობელოს სტატუსის მინიჭებისთვის და თვითმმართველობის გაფართოებისთვის. თანამშრომლობდა მარკუს გავრისთან. 1935 წელს ჩარლზ უფროსმა გაიღო მნიშვნელოვანი თანხა ეთიოპიის დასახმარებლად იტალიასთან ომში. [7]
მერი ევგენია ჩარლზი სათანადო სულისკვეთებით აღიზარდა. მოგვიანებით მან მამას დიდი ადამიანი უწოდა და განაცხადა, რომ მისი წარმატებები მამის აღზრდის დამსახურება იყო. მთავრობის მეთაურის რანგში პრიორიტეტი ფერმერების ინტერესებს მიანიჭა. [8]
ევგენია ჩარლზმა განათლება მიიღო გრენადის კათოლიკურ სკოლაში, შემდეგ ტორონტოს უნივერსიტეტში და ლონდონის ეკონომიკისა და პოლიტიკური მეცნიერების სკოლაში . დომინიკაში დაბრუნების შემდეგ, ის ადვოკატად მუშაობდა და გახდა პირველი ქალი ადვოკატი კუნძულზე. თეორიულად სპეციალიზირებული იყო არასრულწლოვანთა დანაშაულის მიმართულებით, ხოლო პრაქტიკულად — საკუთრების უფლებების დაცვაზე.[9] [10] [11]
პოლიტიკური კარიერა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ევგენია ჩარლზი პოლიტიკით 1960-იან წლებში დაინტერესდა, როდესაც ედვარდ ოლივერ ლებლანის მთავრობამ მკაცრი შეზღუდვები დააწესა ოპოზიციურ პარტიებსა და პრესის თავისუფლებაზე. ევგენია ჩარლზი შეუერთდა პოლიტიკურ, პროფკავშირულ და რელიგიურ ლიდერთა ჯგუფს, რომლებიც ეწინააღმდეგებოდნენ დომინიკის ლეიბორისტული პარტიის ავტორიტარულ მმართველობას.
1968 წელს ევგენია ჩარლზმა მინაწილეობა მიიღო დომინიკის თავისუფლების პარტიის ( DFP ) დაარსებაში. პარტიამ დაიკავა მემარჯვენე კონსერვატიული ანტიკომუნისტური პოზიციები. ამავე დროს, DFP მხარს უჭერდა დემოკრატიულ თავისუფლებებს, სოციალურ პროგრამებს და კორუფციასთან ბრძოლას. პარტია სარგებლობდა დომინიკელთა პროფკავშირების მხარდაჭერით, რომლებიც ორიენტირებული იყვნენ ამერიკული პროფკავშირების ასოციაციის AFL-CIO- ზე.
1970 წლის არჩევნებში ევგენია ჩარლზი აირჩიეს დომინიკის საკანონმდებლო ასამბლეაში. მან ხელისუფლების მიმართ აშკარად მტრული პოზიცია დაიკავა, დემონსტრაციულად დაარღვია შემოღებული დრეს-კოდი, რთხელ პარლამენტის სხდომაზე საცურაო კოსტიუმით გამოცხადდა. 1972 წელს იგი გახდა DFP-ის ლიდერი და დარჩა პარტიის სათავეში 1995 წლამდე.
პრემიერ მინისტრი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება].jpg)
1978 წელს დომინიკამ დამოუკიდებლობა გამოაცხადა. ოპოზიციამ პატრიკ ჯონის ლეიბორისტული მთავრობის წინააღმდეგ მასობრივი საპროტესტო აქციები დაიწყო. ევგენია ჩარლზის პარტია აქტიურად იყო ჩართული 1979 წლის 29 მაისის მასობრივ საპროტესტო გამოსვლებში, რასაც მოჰყვა ჯონის კაბინეტის გადადგომა. ამავდროულად, კონსერვატიული DFP მოქმედებდა სიტუაციურ ალიანსში ოპოზიციის მემარცხენე რადიკალურ ნაწილთან ( დომინიკის განმათავისუფლებელი მოძრაობა) და უკმაყოფილო ლეიბორისტებთან ოლივერ სერაფინის ხელმძღვანელობით, რომლის კოალიციურმა მთავრობამ შეცვალა პატრიკ ჯონი. [12][13]
1980 წლის საპარლამენტო არჩევნებში DFP-მ გაიმარჯვა და მიიღო პარლამენტის 21 ადგილიდან 17. მთავრობას სათავეში ჩაუდგა ევგენია ჩარლზი (პირველი ქალი, რომელიც პრემიერ მინისტრად მუშაობდა კარიბის ზღვის აუზში, პირველი ქალი ჩრდილოეთ ამერიკაში, რომელიც გახდა პრემიერ მინისტრი მას შემდეგ, რაც მისმა პარტიამ მოიგო არჩევნები). მან ასევე დაიკავა თავდაცვის, ფინანსთა და საგარეო საქმეთა მინისტრის თანამდებობები.
ლეიბორისტულ პარტიასთან ასოცირებული პოლიტიკური ელიტა, განსაკუთრებით დომინიკის თავდაცვის ძალების ( DDF ) სარდლობა უარყოფითად რეაგირებდა ხელისუფლების შეცვლაზე. განსაკუთრებით უკმაყოფილება გამოიწვია ჩარლზის მიერ დაუყონებლივ შემოღებულმა კანონპროექტმა, რომელიც მთავრობას უფლებას აძლევდა გაეთავისუფლებინათ სისხლის სამართლის დანაშაულში ეჭვმიტანილი DDF ოფიცრები (პატრიკ ჯონის მთავრობის პირობებში დომინიკელი სამხედრო პერსონალი ფაქტობრივად ხელშეუხებელი იყო).
DDF-ის პერსონალმა 1980 წლის 30 დეკემბერს როზეუში დიდი საპროტესტო აქცია მოაწყო. მათ მხარს უჭერდნენ დომინიკელი რასტაფარიანები. რამდენიმე კვირის შემდეგ, ფერმერი, რომელიც DFP-ის მთავრობისადმი თავისი ლოიალურობით გამოირჩეოდა, გაიტაცეს და მოკლეს რასტაფარიანებმა.
ევგენია ჩარლზმა გამოიჩინა სიმკაცრე და გამძლეობა მთავრობის სათავეში. 1981 წლის 13 თებერვალს მან განაცხადა სამხედრო შეთქმულების აღმოჩენის შესახებ და შემოიღო საგანგებო მდგომარეობა. 7 მარტს DDF დაიშალა და რამდენიმე ოფიცერი დააკავეს. ბრიტანელი და ფრანგი ინსტრუქტორების დახმარებით შესაძლებელი გახდა ხელისუფლებისადმი ლოიალური პოლიციის ძალების სწრაფად აღდგენა.
1981 წლის აპრილში, შეერთებულ შტატებში ჩაიშალა დომინიკაში დაქირავებულთა შეჭრის გეგმა (ოპერაცია წითელი ძაღლი ), რომელიც შემუშავებული იყო თეთრი რასისტების, ნეო-ნაცისტების და კუ-კლუქს-კლანსმენების ჯგუფის მიერ. შეთქმულებმა, რომლებმაც შეაგროვეს პირადი იარაღი, საბრძოლო მასალა, ასაფეთქებელი ნივთიერებები, რეზინის ნავები და შავ-თეთრი დროშა სვასტიკით, აპირებდნენ გემით ჩასვლას დომინიკაში, მაგრამ კაპიტანს ერთ-ერთმა მათგანმა მიმართა CIA-ს აგენტის სახელით, აცნობა ალკოჰოლის, თამბაქოს, იარაღის და ფეთქებადი ნივთიერებების ბიუროს. მიუხედავად იმისა, რომ ყოფილი პრემიერ მინისტრი პატრიკ ჯონი, რომელიც შეთქმულთა მარიონეტულ ლიდერად მოიაზრებოდა, უკვე დაპატიმრებული იყო, მაინც არ წყვეტდნენ მცდელობებს. საბოლოოდ, შეთქმულები დააპატიმრეს ნიუ ორლეანში და მიუსაჯეს სამი წლით თავისუფლების აღკვეთა 1794 წლის ნეიტრალიტეტის აქტის დარღვევისთვის. [14]
1981 წლის დეკემბრის ბოლოს ჩარლზმა მოახერხა გადატრიალების მცდელობის აღკვეთა, DDF-ის ყოფილი მეთაური მაიორი ფრედერიკ ნიუტონის ხელმძღვანელობით. პუტჩისტები ასევე აპირებდნენ ხელისუფლებაში კვლავ პატრიკ ჯონის მოყვანას. ნიუტონს მიესაჯა სიკვდილით დასჯა. ის ჩამოახრჩვეს 1986 წელს. [15] ჯონს მიესაჯა თორმეტი წლით თავისუფლების აღკვეთა, საიდანაც მან მოიხადა ხუთი წელი
ევგენია ჩარლზმა განაცხადა, რომ პუტჩისტების მიზანი იყო დომინიკაში მარიხუანას წარმოებისა და რეალიზაციის ცენტრის შექმნა.[16]
ჩარლზის კონსერვატიული მთავრობა აქტიურად უწყობდა ხელს დომინიკის ეკონომიკურ განვითარებას. მკაცრმა ფინანსურმა და საგადასახადო პოლიტიკამ დომინიკას საშუალება მისცა მოეზიდა უცხოური ინვესტიციები და დაეგროვებინა მნიშვნელოვანი სახსრები. მათ ინვესტიცია ჩადეს საგზაო ინფრასტრუქტურაში, ელექტრიფიკაციაში და ბანანისა და ქოქოსის წარმოების აღდგენაში, რომელიც 1979 წლის ქარიშხალმა გაანადგურა. ინფლაციის მაჩვენებელი 30%-დან 5%-მდე დაეცა. საერთაშორისო სავალუტო ფონდის რეკომენდაციების შემდეგ, ევგენია ჩარლზმა მნიშვნელოვნად შეამცირა სახელმწიფო ხარჯები. დომინიკას ეკონომიკური მდგომარეობა საუკეთესო იყო კარიბის ზღვის აუზში. ასევე განხორციელდა გარემოსდაცვითი პროგრამები, კერძოდ, იშვიათი სახეობის თუთიყუშის დაცვა მხოლოდ დომინიკაში. აღინიშნა ტურიზმის ზრდა, თუმცა ჩარლზი არ ავლენდა ინტერესს მისი გაფართოების მიმართ.
ჩარლზის მართვის სტილი ითვლებოდა ავტორიტარულად, მაგრამ ამავე დროს დაცული იყო პოლიტიკური თავისუფლება და იურიდიულ ნორმები. მიუხედავად სიმკაცრისა, იგი პოპულარული იყო ქვეყანაში. მას მეტსახელად მამო შეარქვეს.
მისი კრიტიკოსებიც კი აღიარებენ, რომ მამოს დამსახურებით დომინიკელებმა საკუთარი თავის პატივისცემა მოიპოვეს. [17]
ევგენია ჩარლზის პოპულარობა განსაკუთრებით მაღალი იყო დომინიკელთა საშუალო ფენაში, განსაკუთრებით ფერმერებში. მის მიმართ ნეგატიური დამოკიდებულება ჰქონდათ ყველაზე ღარიბი ფენის წარმომადგენლებს, მემარცხენე ინტელიგენციას, კრიმინალებსა და რასტაფარიანებს.
საგარეო პოლიტიკაში ევგენია ჩარლზი ორიენტირებული იყო რონალდ რეიგანის ამერიკულ ადმინისტრაციასა და მარგარეტ ტეტჩერის ბრიტანეთის მთავრობაზე. ხაზგასმით აღინიშნა დომინიკის ერთგულება ბრიტანული პოლიტიკური ტრადიციებისადმი და მადლობა გადაუხადა დიდ ბრიტანეთს კუნძულის განვითარებაში გაწეული დახმარებისთვის.
ევგენია ჩარლზმა ფართო საერთაშორისო პოპულარობა მოიპოვა 1983 წელს, როდესაც დომინიკის მთავრობამ მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა აშშ-ს პოლიტიკურ მხარდაჭერაში გრენადაში შეჭრასთან დაკავშირებით. გრენადაზე ოქტომბრის გადატრიალების და მორის ბიშოპის მკვლელობის შემდეგ, ევგენია ჩარლზმა ორგანიზება გაუწია ღმოსავლეთ კარიბის ზღვის ქვეყნების ორგანიზაციის (OECS) შეხვედრას. იგი ამტკიცებდა, რომ გადატრიალება განხორციელდა სსრკ-ს და კუბის მომხრეების მიერ (რაც სიმართლეს შეესაბამებოდა). იმის შიშით, რომ ეპისკოპოსი დათანხმდებოდა თავისუფალი არჩევნების ჩატარებას. დომინიკის პრემიერ-მინისტრს უფლება ჰქონდა, OECS-ის სახელით მოეთხოვა სამხედრო ჩარევა შეერთებული შტატებისგან. 1983 წლის 25 ოქტომბერს ევგენია ჩარლზმა განაცხადა შეჭრის შესახებ რონალდ რეიგანთან ერთად.[18] ზოგიერთი ცნობით, შეერთებულმა შტატებმა დომინიკას დამატებითი ფინანსური დახმარება გაუწია გრენადას კრიზისში პოლიტიკური მხარდაჭერის სანაცვლოდ.
1980-იან წლებში ევგენია ჩარლზმა (დომინიკა), ედვარდ სიგამ ( იამაიკა ), ტომ ადამსმა ( ბარბადოსი ), ჰერბერტ ბლეიზმა ( გრენადა ) შექმნეს ერთგვარი „რეიგანის ვესტ-ინდოეთის ალიანსი“. ამავდროულად, მიუხედავად მისი ანტიკომუნისტური შეხედულებებისა, ჩარლზმა დაამყარა სავაჭრო ურთიერთობები კუბასთან დომინიკელი ფერმერების ეკონომიკური მხარდაჭერის აუცილებლობის მოტივით.
1991 წელს დომინიკის პრემიერ-მინისტრს ელიზაბეტ II-მ მიანიჭა ბრიტანეთის იმპერიის ორდენის ქალბატონი-კომანდორის წოდება.
გვიანი წლები და გარდაცვალება
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]1992 წელს ჩარლზი იყო იურისტ ქალთა საერთაშორისო ფედერაციის ყოველწლიური კონგრესის პრეზიდენტი. ამ თანამდებობაზე ის 1990 აირჩიეს. ევგენია ჩარლზი დომინიკის პრემიერ მინისტრის პოსტზე თხუთმეტი წლის განმავლობაში იყო. მისი პრემიერობის ბოლო წლებში DFP-ის პოპულარობა შემცირდა ეკონომიკური პოლიტიკის სოციალური ხარჯების გამო. 1995 წლის არჩევნებში პარტიამ ყველაზე მეტი ხმა მიიღო, თუმცა საარჩევნო სისტემის თავისებურებების გამო საპარლამენტო უმრავლესობა დაკარგა. ევგენია ჩარლზმა პრემიერ-მინისტრის თანამდებობა დატოვა.
1995 წელს პენსიაზე გასვლის შემდეგ, ევგენია ჩარლზი კითხულობდა ლექციებს ამერიკის შეერთებულ შტატებში და ვესტ-ნდოეთის უნივერსიტეტში, ასევე ჩართული იყო ადამიანის უფლებათა არაკომერციული ორგანიზაციის ჯიმი კარტერის ცენტრის საქმიანობაში.
2005 წლის 30 აგვისტოს ჩარლზი შევიდა პორტ-დე-ფრანსის საავადმყოფოში მარტინიკაზე, ბარძაყის ოპერაციის გასაკეთებლად. იგი გარდაიცვალა ფილტვის ემბოლიით 6 სექტემბერს, 86 წლის ასაკში. იგი დაკრძალეს პუანტ მიშელში 14 სექტემბერს.
პიროვნული თვისებები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ევგენია ჩარლზი არასოდეს დაქორწინებულა და არ ჰყოლია შვილები. მისი სამი ძმა ექიმი გახდა, მისი და კი — კათოლიკე მონაზონი.
ჯონ ბაპტისტ ჩარლზმა, ევგენია ჩარლზის მამამ, იცოცხლა 107 წლამდე და მოესწრო ქალიშვილის პრემიერ-მინისტრობას.
ევგენია ჩარლზის პიროვნულ თვისებებს შორის იყო გამბედაობა (რაც გამოიკვეთა გადატრიალების დროს), შრომისმოყვარეობა, სიმკაცრე, კონფლიტურობა და ქედმაღლობა. დამკვირვებლებმა აღნიშნავდნენ მისი უნარს, ემართა მამაკაცების კოლექტივები და ჩაეხშო ქვეშევრდომების პროტესტი. ამავე დროს, იგი გულგრილი იყო საკუთარი პიროვნების შეფასებების მიმართ. ევგენია ჩარლზს მეტსახელად კარიბის ზღვის რკინის ლედი შეარქვეს.
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ Eugenia Charles. University of London. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 21 აგვისტო 2020. ციტირების თარიღი: 17 January 2020
- ↑ Edition 2005 (2003). „Eugenia Charles – prime minister of Dominica“. Britannica.
- ↑ „Eugenia Charles, 86, Is Dead; Ex-Premier of Dominica, Called 'Iron Lady'“. The New York Times. Associated Press. 9 September 2005.
- ↑ Eugenia Charles. Prime minister of Dominica. ციტირების თარიღი: 2019-04-19
- ↑ (2003) The International Who's Who 2004. Psychology Press, გვ. 302. ISBN 978-1-85743-217-6.
- ↑ (1999) Women in Politics: Voices from the Commonwealth. Commonwealth Secretariat. ISBN 978-0-85092-569-2.
- ↑ Biography of Dame Mary Eugenia Charles, DBE. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2016-06-21. ციტირების თარიღი: 2016-06-30.
- ↑ Mary Eugenia Charles Biography. ციტირების თარიღი: 2016-06-30
- ↑ Pattullo, Polly (8 September 2005). „Obituary: Dame Eugenia Charles“. The Guardian. ციტირების თარიღი: 26 August 2009.
- ↑ The Commonwealth Caribbean Law List, 1976. Organisation of Commonwealth Caribbean Bar Associations.
- ↑ Bulletin of Eastern Caribbean Affairs. University of West Indies.
- ↑ Dominica Freedom Party remembers Dame Eugenia Charles (7 September 2011).
- ↑ Dame Mary Eugenia Charles (10 June 2007).
- ↑ „Ex-Commander Hanged For Dominica Coup Role“. The New York Times. 9 August 1986. ციტირების თარიღი: 26 August 2009.
- ↑ Ex-Commander Hanged For Dominica Coup Role. ციტირების თარიღი: 2017-10-01
- ↑ Crask (1 January 2011) Dominica.
- ↑ Dame Eugenia Charles. ციტირების თარიღი: 2016-06-30
- ↑ EUGENIA CHARLES (1919—2005). ციტირების თარიღი: 2016-06-30