გროზნოს ბრძოლა (1996 წლის აგვისტო)
| 1996 წლის აგვისტოს გროზნოს ბრძოლა | |||
|---|---|---|---|
| თარიღი | 6-20 აგვისტო, 1996 წელი | ||
| მდებარეობა | გროზნო, ჩეჩნეთი, რუსეთი | ||
| შედეგი | ჩეჩნეთის გამარჯვება | ||
| მხარეები | |||
| |||
| მეთაურები | |||
| |||
| დანაკარგები | |||
| |||
1996 წლის აგვისტოს გროზნოს ბრძოლა (ასევე ცნობილია როგორც ოპერაცია ჯიჰადი ან ოპერაცია ნულოვანი ვარიანტი) — ჩეჩენი აჯანყებულების მიერ გროზნოს დაბრუნების პროცესი.[1] მათ მოულოდნელი დარბევით დედაქალაქ გროზნოზე კონტროლი აღადგინდეს. რუსეთის ფედერაციამ ქალაქი დაიპყრო გროზნოს წინა ბრძოლაში, რომელიც დასრულდა 1995 წლის თებერვალში და რომლის შედეგადაც განთავსდა ფედერალური და რესპუბლიკური შინაგან საქმეთა სამინისტროს (MVD) ჯარების დიდი გარნიზონი ქალაქში.
გაცილებით მცირე მეამბოხე ძალებმა შეაღწიეს გროზნოში და ან გაანადგურეს ფედერალური და რესპუბლიკური შინაგან საქმეთა სამინისტროს ჯარები ან ხაფანგში შეიტყუეს. ამის შემდეგ ჩეჩნებმა რუსი ჯარისკაცები დახოცეს და განდევნეს.[2] საბოლოო შედეგი იყო ცეცხლის შეწყვეტა, რამაც ეფექტურად დაასრულა ჩეჩნეთის პირველი ომი 1994–1996 წლებში.
წინაპირობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1996 წლის ივლისში რუსეთის ხელმძღვანელობამ უარი თქვა ჩეჩნეთში მშვიდობიან პროცესზე და განაახლა მასშტაბური სამხედრო ოპერაციები. 1996 წლის 9 ივლისიდან 16 ივლისამდე რუსული ჯარები თავს დაესხნენ ეჩნეთის რესპუბლიკის სამხრეთით მთისწინეთში და მთებში მდებარე სეპარატისტულ ბაზებს. 20 ივლისს რუსულმა ძალებმა დაიწყეს ფართომასშტაბიანი ლაშქრობა სამხრეთ მაღალმთიანთა დასაკავებლად, შედეგად მათი ძირითადი საბრძოლო ფრონტი ამ ტერიტორიაზე გადავიდა.
6 აგვისტოს, აჯანყებულთა შეტევის დღეს, რუსულმა ძალებმა დაიწყეს დიდი ოპერაცია სოფელ ალხან-იურტში, გროზნოდან 1500 გასამხედროებული შინაგანი ჯარისა და დოკუ ზავგაევის მთავრობის პრო-მოსკოველი ჩეჩენი პოლიციელების გადაყვანის საშუალებით.
1996 წლის 6 აგვისტოს ჩეჩნური შენაერთები, რომლებიც თავს ესხმოდნენ გროზნოს, შედგებოდა 1,300–3000 მებრძოლისგან. თავდაპირველად რუსული მედია იტყობინებოდა, რომ ქალაქში მხოლოდ 250 მებრძოლი შემოვიდა. რუსეთის შიგნით მდებარე რუსეთის გარნიზონი კი- 12000 ჯარისკაცისგან შედგებოდა.[3] რუსული რიცხვითი უპირატესობის დასაძლევად ჩეჩნეთის შტაბის უფროსმა ასლან მასხადოვმა გამოიყენა შეღწევის ტაქტიკა. ქალაქის რუკის კარგად ცოდნის გამოყენებით ჩეჩნური შენაერთები შევიდნენ გროზნოში და თავიდან აიცილეს რუსული საგუშაგოების ქსელი და სხვა პოზიციები გულდასმით დაგეგმილ და ძალზე კოორდინირებულ სწრაფ დაწინაურებამდე მოსკოვის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე ღრმა ობიექტებზე თავდასხმის ან დაბლოკვის წინ.[4]
შედეგები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ხასავ-იურტის შეთანხმებამ გზა გაუხსნა რუსეთსა და ჩეჩნეთს შორის ორი შემდგომი ხელშეკრულების ხელმოწერას. 1996 წლის ნოემბრის შუა რიცხვებში ბორის ელცინმა და ასლან მასხადოვმა ხელი მოაწერეს შეთანხმებას ეკონომიკური ურთიერთობებისა და რეპარაციის შესახებ ჩეჩნებისთვის, რომლებიც დაზარალდნენ 1994–96 წლების ომის შედეგად. 1997 წლის 12 მაისს, პრეზიდენტებმა მასხადოვმა და ელცინმა ხელი მოაწერეს რუსეთ-ჩეჩნეთის სამშვიდობო ხელშეკრულებას, რომელიც მოუწოდებდა ,,მშვიდობას და რუსეთ-ჩეჩნეთის ურთიერთობების პრინციპებს".[5] დაღესტანში 1999 წლის ზაფხულში შემოსევამ, ამ ხელშეკრულებების დარღვევა და ჩეჩნეთის მეორე ომის დაწყება გამოიწვია.
2000 წელს პაველ ფელგენჰაუერმა კომენტარი გააკეთა: "1996 წელს რუსი გენერლები ამტკიცებდნენ, რომ მათ შეეძლოთ გროზნოს გათავისუფლება მხოლოდ ქალაქის სრული განადგურებით მასიური მძიმე იარაღითა და საჰაერო დაბომბვებით, მაგრამ ასეთი განურჩეველი თავდასხმა კრემლმა არ მოიწონა. 1996 წელს რუსეთის საზოგადოებრივ, სამხედრო და პოლიტიკურ ელიტას ყელში ამოუვიდა და აირჩია რუსული ჯარის გაყვანა. ყოველ შემთხვევაში, გროზნოს განადგურება 1996 წლის აგვისტოში ძნელად გონივრული ვარიანტი იყო: ათასობით ფედერალური და რესპუბლიკური შინაგან საქმეთა სამინისტროს ჯარისკაცი იყო ჩარჩენილი ქალაქში და, სავარაუდოდ, ისინი დაიღუპებოდნენ ჩეჩნებთან ერთად. დღეს მძიმე ბომბები და იარაღი გამოიყენება შეუზღუდავად ჩეჩნეთის ქალაქებისა და სოფლების წინააღმდეგ ".[6]
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ Knezys, Stasys; Sedlickas, Romanas (1999). The War in Chechnya. College Station, TX: Texas A&M University Press.
- ↑ Felgenhauer, Pavel (March–April 2000). "Russia's Forces Unreconstructed". Institute for the Study of Conflict, Ideology, and Policy. Boston University. X (4).
- ↑ Evangelista, Matthew (2002). The Chechen Wars: Will Russia Go the Way of the Soviet Union?. Washington, D.C.: Brookings Institution Press. ISBN 0-8157-2498-5.
- ↑ Bunker, Robert (2003). Non-State Threats and Future Wars. London: Frank Cass. p.177
- ↑ "Yeltsin, Maskhadov sign peace agreement". RFE/RL Newsline. Friends & Partners. May 12, 1997. Archived from the original on November 17, 2015. Retrieved September 2, 2013.
- ↑ Felgenhauer, Pavel (March–April 2000). "Russia's Forces Unreconstructed". Institute for the Study of Conflict, Ideology, and Policy. Boston University. X (4)