გიორგი კლიმოვი

გიორგი კლიმოვი
დაბ. თარიღი	23 სექტემბერი, 1928(1928-09-23)
დაბ. ადგილი	სანქტ-პეტერბურგი
გარდ. თარიღი	29 აპრილი, 1997(1997-04-29) (68 წლის)
გარდ. ადგილი	მოსკოვი
დასაფლავებულია	Preobrazhenskoye Cemetery
მოქალაქეობა	სსრკ  რუსეთი
საქმიანობა	ენათმეცნიერი
მუშაობის ადგილი	რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის ენათმეცნიერების ინსტიტუტის კავკასიურ ენათა განყოფილება
ალმა-მატერი	სანქტ-პეტერბურგის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფილოლოგიის ფაკულტეტი
სამეცნიერო ხარისხი	ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი
მეუღლე	Joy Edelman
ჯილდოები	სსრკ-ის სახელმწიფო პრემია

გიორგი კლიმოვი (რუს. Климов, Георгий Андреевич; დ. 23 სექტემბერი, 1928, ლენინგრადი — გ. 29 აპრილი, 1997, მოსკოვი) — საბჭოთა და რუსი ლინგვისტი, კავკასიოლოგი. ქართველური ენების, შედარებით-ისტორიული ენათმეცნიერებისა და ტიპოლოგიის სპეციალისტი. დიდი სამამულო ომის მონაწილე. 1946 წელს ჩააბარა ლენინგრადის სახელმწიფო უნივერსიტეტის კავკასიის განყოფილებაზე. მოგვიანებით კავკასიური ენების კათედრა გადაიტანეს ფილოლოგიის ფაკულტეტზე, რომელიც კლიმოვმა 1952 წელს დაამთავრა. 1952 წლიდან — სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის ენათმეცნიერების ინსტიტუტის ასპირანტი, სპეციალობით ქართველურ ენებში. 1953 წლის იანვარში იგი ორი წლით გაგზავნეს საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის ენათმეცნიერების ინსტიტუტში, სადაც მუშაობდა პროფ. ა. ჩიქობავას ხელმძღვანელობით. 1955 წელს დაიცვა საკანდიდატო დისერტაცია თემაზე „ატრიბუტული კომპლექსის ძირითადი სინტაქსური საკითხები ქართველურ ენებში“. 1954 წლის დეკემბრიდან — უმცროსი მკვლევარი სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის ენათმეცნიერების ინსტიტუტის კავკასიური ენების სექტორი, 1961 წლიდან — უმცროსი მკვლევარი ზოგადი ენათმეცნიერების სექტორი. რამდენიმე წლის განმავლობაში ის იყო კავკასიის ენების, შემდეგ — ზოგადი ენათმეცნიერების სექტორის სამეცნიერო მდივანი. 1962 წლის აგვისტოში დაამტკიცეს უფროს მეცნიერ-თანამშრომელად. 1963 წლის ბოლოდან 1964 წლის შუა რიცხვებამდე იყო ხელმძღვანელი ზოგადი ენათმეცნიერების სექტორისა. 1965 წელს დაიცვა სადოქტორო დისერტაცია — „ქართველური ენების ეტიმოლოგიური ლექსიკონი“. 1971 წლიდან გარდაცვალებამდე იყო ჟურნალ „ვოპროსი იაზიკოზნანია“-ს (რუს. „Вопросы языкознания“) პასუხისმგებელი მდივანი. 1975 წლიდან — კავკასიური ენების სექტორის (განყოფილების) ხელმძღვანელი. 1981–1985 წლებში იყო უმაღლესი საატესტაციო კომისიის საექსპერტო საბჭოს წევრი. 1988 წელს დამტკიცდა პროფესორის თანამდებობაზე. 1990-იან წლებში ის ასევე იყო სადოქტორო დისერტაციების დაცვის ერთ-ერთი საბჭოს თავმჯდომარე. 1988 წლიდან პროფესორია. ავტორია 360-მდე სამეცნიერო ნაშრომისა, რომელთაგან გარკვეული ნაწილი ავტორის გარდაცვალების შემდეგ გამოქვეყნდა. გეოლინგვისტიკისა და დიალექტოლოგიის ევროპის საზოგადოების ვიცე-პრეზიდენტი. ევროპის ლინგვისტური ატლასის მთავარი რედაქციის წევრი. ევროპის ლინგვისტური საზოგადოების წევრი. რუსეთის ფედერაციის სახელმწიფო პრემიის ლაურეატი მეცნიერებისა და ტექნიკის დარგში (1995).

სამეცნიერო წვლილი

გ.ა. კლიმოვის ნამუშევრები 1960-იან წლებში განსაკუთრებულად გამორჩეულია. შემდეგ წლებში (თ. გამყრელიძის, გ. მაჭავარიანისა და სხვათა შრომებთან ერთად) შექმნეს ახალი პარადიგმა ქართველოლოგიაში — შემუშავდა ატრიბუტული კომპლექსის კითხვები, დეკლესიური სისტემის რეკონსტრუქცია, ეტიმოლოგიური ლექსიკონი, მოხერხდა ძველი ქართველურ-ინდოევროპული კონტაქტების პრობლემების, შეიქმნა ქართველური ენების ტიპოლოგიური მახასიათებლები და ა.შ.

მან ტიპოლოგიის ერთ – ერთ გადაუდებელ ამოცანად მიიჩნია ახსნის ტიპოლოგიური თეორიისა და ბუნებრივი ტიპოლოგიური კლასიფიკაციის აგება, რომელიც ემყარება ენობრივი ტიპის კონცეფციას. ამ შემთხვევაში, წამყვანი პოზიცია უნდა დაიკავოს შინაარსზე ორიენტირებულმა ან შინაარსზე დაფუძნებულმა ტიპოლოგიამ.

შეტევითი ტიპოლოგიის ფარგლებში მან ჩამოაყალიბა ერგატიული სტრუქტურის, როგორც ინტეგრალური ენობრივი სისტემის კონცეფცია (გარკვეულწილად აქ განვითარდა ი.მეშჩანინოვის იდეები), ასევე აღმოაჩინა ახალი ლინგვისტური ტიპი — აქტიური სტრუქტურა. მიხვდა ტიპოლოგიაში თანმიმდევრულობის პრინციპს, მან გამოავლინა აქტიური სტრუქტურის მრავალი ე.წ. „გავლენა“: არსებითი სახელების დაყოფა აქტიურ და არააქტიურ კლასებად, დიფუზური სიტყვიერი ფუძეთა უპირატესობა, „სინგულარული“ და „მრავლობითის“ წინააღმდეგობა „ზმნური ლექსემები“ და ა.შ.. აქტიური სისტემის ტიპოლოგიურ კვლევაში იგი დიდწილად ეყრდნობოდა ამერიკის ენებს; გარდა ამისა, მან ახსნა ზოგიერთი რეკონსტრუქციული ენობრივი სისტემა (ინდოევროპული, ქართველური და ა.შ.) აქტიური სისტემის თვალსაზრისით.

როგორც კომპარატივისტი, მან განიხილა შეუმჩნეველი ნათესაობის პრობლემები, ენების შედარებითი ისტორიული შესწავლა წერილობითი ტრადიციის გარეშე, უძველესი არეული კონტაქტები. მან გამოთქვა სკეპტიკური მოსაზრება შორეული ენობრივი ნათესაობის ჰიპოთეზების შესახებ — კერძოდ, „იბერიულ-კავკასიური“ და „ნოსტრატული“ ოჯახების შესახებ, კავკასიური ენების კავშირი ჰურულ-ურარტულ ენებთან და ა.შ. აკრიტიკებდა სტაროსტინის შრომებს ჩრდილოეთ კავკასიის რეკონსტრუქციის შესახებ.

მთავარი ნაშრომები

• კლიმოვი გ. ა., დეკლარაცია ქართველურ ენებში შედარებითი ისტორიული ასპექტით. მ., 1962. — 150 გვ.
• კლიმოვი გ. ა., კავკასიური ენების ერთიანი ფონეტიკური ტრანსკრიფციის პროექტის შესახებ. მ. ლ., 1962. — 29 გვ.
• კლიმოვი გ.ა ., ქართველური ენების ეტიმოლოგიური ლექსიკონი. მ. 1964 .-- 306 გვ.
• კლიმოვი გ. ა., კავკასიის ენები. მ., 1965. — 112 გვ. (თარგმნილია გერმანულად: Die kaukasische Sprachen. ჰამბურგი, 1969)
• კლიმოვი გ. ა, ალექსეევი მ. ე. კავკასიური ენების ტიპოლოგია. მ., 1980 .-- 304 გვ. მე −2 გამოცემა: მ.: URSS, 2010 წ.
• კლიმოვი გ. ა., კავკასიის ენათმეცნიერების შესავალი. მ. 1986 .-- 208 გვ. მე −2 გამოცემა: მახაჩკალა: YALI Institute, 2007. ISBN 5-00-001267-4
• კლიმოვი გ. ა., ქართველური ენების უძველესი ინდოევროპიზმები. მ., 1994 .-- 249 გვ. მე −2 გამოცემა: მ.: URSS, 2009 წ.
• კლიმოვი გ. ა., ქართველური ენების ეტიმოლოგიური ლექსიკონი. ბერლინი; New York: Mouton de Gruyter, 1998 (გაფართოებული გამოცემა).
• კლიმოვი გ. ა., ხალილოვი მ. შ. კავკასიის ენების ლექსიკონი. ძირითადი ლექსიკის შედარება. / რედ. ია გ. ტესტელეტები. მ.: ვოსტოჩნაია ლიტერატურა, 2003 წ. — 512 გვ.

პრემიები და ჯილდოები

• რუსეთის ფედერაციის სახელმწიფო პრემიის 1995 წლის ლაურეატი მეცნიერებისა და ტექნიკის დარგში — ლინგვისტური ენციკლოპედიური ლექსიკონისთვის.

რესურსები ინტერნეტში

• ენციკლოპედიური ლექსიკონი (რუსული)
• Принципы контенсивной типологии. გიორგი კლიმოვის ნაშრომი დაარქივებული 2016-08-12 საიტზე Wayback Machine. (რუსული)
• გიორგი კლიმოვის შესახებ (ინგლისური)