გიგანტური ლეუკოპაქსილუსი
| გიგანტური ლეუკოპაქსილუსი | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| მეცნიერული კლასიფიკაცია | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| ლათინური სახელი | |||||||||||||||
| Leucopaxillus giganteus (Sowerby) Singer (1939) | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
გიგანტური ლეუკოპაქსილუსი (ლათ. Leucopaxillus giganteus) — ლეუკოპაქსილუსის გვარის სოკო ტრიქოლომასებრთა ოჯახისა.
პირობითად საჭმელი სოკოა. ფართოდაა გავრცელებული ჩრდილოეთ ამერიკასა და ევროპაში. იზრდება ზაფხულ-შემოდგომით.
სოკო პირველად აღწერა ინგლისელმა ბოტანიკოსმა და მიკოლოგმა ჯეიმზ საუერბიმ 1809 წელს როგორც Agaricus giganteus.[1] მიმდინარე ბინომინალური სახელწოდება მისცა გერმანელმა მიკოლოგმა როლფ ზინგერმა 1939 წელს.[2]
სამეცნიერო სინონიმები:
- Agaricus giganteus Sowerby, 1809basionym
- Aspropaxillus giganteus (Sowerby) Kühner & Maire, 1934
- Clitocybe gigantea (Sowerby) Quél., 1872
- Omphalia geotropa var. gigantea (Sowerby) Quél., 1886
- Paxillus giganteus (Sowerby) Fr., 1874
აღწერა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ქუდი — დიდი ზომის, მისი დიამეტრი 30-50 სმ-მდე აღწევს (იშვიათად 70 სმ).[3] თავდაპირველად ბრტყლად ამოზნექილი, შემდგომში ჩაჭყლეტილი და ღრმად ძაბრისებრი. ასაკთან ერთად შესაძლოა დაიფაროს მოყავისფრო ლაქებითა და ნაპრალებით. კიდეები ზოლიან-ტალღოვანია და შებუსვილი.[4] ზედაპირი თავიდან გლუვი, კრემისფერ-თეთრი შეფერილობის, ცენტრში როგორც წესი მოწაბლისფრო.
რბილობი — თეთრი ფერის, მკვრივი, ფქვილის სუნითა და სასიამოვნო გემოთი.
ჰიმენოფორი — ფირფიტებიანი, ფირფიტები ვიწრო, ხშირი, ფეხთან შეზრდილი ან ოდნავ დაღმავალია, მოთეთრო ან ღია ჩალისფერი.
ფეხის სიგრძე — 4-7, სიგანე — 2,5—3,5 სმ, ცილინდრული ან სუსტადაა შევწიროებული ბულბისებრი ძირისკენ, ქუდისფერია.
სპორების ფხვნილი — თეთრი. სპორები 6-8×3-4 მკმ, ელიფსისებრი, გლუვი, ხორკლიანი ზედაპირით.
გამოყენება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მიუხედავად იმისა, რომ ერთი წყარო მას პირობითად საჭმელ სოკოდ მიიჩნევს,[5] მეორე წყაროს მიხედვით, სოკომ შესაძლოა გამოიწვიოს დიარეა და კუჭის სპაზმი.[6] მოხმარებამდე რეკომენდირებულია, დაიჭრას მცირე ზომის ნაწილებად და ისე მოიხარშოს, ხოლო ნახარში გადაიღვაროს.[7]
გიგანტური ლეუკოპაქსილუსი შეიცავს ბიოაქტიურ ნაერთ კლიტოცინს, რომელსაც გააჩნია ანტიბიოტიკური მოქმედება ადამიანისთვის საშიში რიგი ბაქტერიების წინააღმდეგ, ისეთების როგორებიცაა Bacillus cereusდა Bacillus subtilis.[8] უფრო ადრეული კვლევების თანახმად (1945) ანტიბიოტიკური მოქმედება აქვს ბაქტერიების — Mycobacterium tuberculosis, Salmonella typhi და Brucea abortus წინააღმდეგ.[9]
ეკოლოგია და გავრცელება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
საპროტროფია, იზრდება ველობებზე, გზის პირებსა[6] და საძოვრებზე.[10] ხშირად ქმნის „ქაჯის წრეს“.
კოსმოპოლიტია.[5] ფართოდაა გავრცელებული ჩრდილოეთ ნახევარსფეროს ზომიერ სარტყლებში[11] — ჩრდილოეთ ამერიკასა და ევროპაში.[12] დევიდ არორაზე დაყრდნობით, ჩრდილოეთ ამერიკაში სახეობა ყველაზე მეტად გავრცელებულია წყნარი ოკეანის ჩრდილო-დასავლეთსა და კლდოვან მთებში.[13]
სეზონი — ზაფხულიდან შემოდგომამდე.[14]
გალერეა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Jordan, Michael (2004). The encyclopedia of fungi of Britain and Europe (en), გვ. 158. ISBN 0711223785.
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
შეგიძლიათ იხილოთ მედიაფაილები თემაზე „გიგანტური ლეუკოპაქსილუსი“ ვიკისაწყობში.- გიგანტური ლეუკოპაქსილუსი MycoBank-ზე (ინგლისური)
- გიგანტური ლეუკოპაქსილუსი Index Fungorum-ზე (ინგლისური)
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ Sowerby J. (1809). Coloured Figures of English Fungi. London: R. Wilks, გვ. 401–40. „in pl. 420“
- ↑ Singer R. (1938). „De nonnullis Basidiomycetibus. I“. Botanicheskie Materialy Otdela Sporovyh Rastenij Botanicheskogo Instituti Imeni V.L. Komarova (Latin). 4 (10–12): 4–18.
- ↑ (1995) Flora Agaricina Neerlandica – 3. Boca Raton, Florida: CRC, გვ. 77. ISBN 978-90-5410-616-6.
- ↑ ნახუცრიშვილი ივ., საქართველოს სოკოები / რედ. და თანაავტ. არჩ. ღიბრაძე, თბ.: „ბუნება პრინტი“ და საქართველოს ბუნების შენარჩუნების ცენტრი, 2006. — გვ. 105, ISBN 99940-856-1-1.
- ↑ 5.0 5.1 Schalkwijk-Barendsen HME. (1991). Mushrooms of Western Canada. Edmonton, Alberta: Lone Pine Publishing, გვ. 260. ISBN 978-0-919433-47-2.
- ↑ 6.0 6.1 Hall IR. (2003). Edible and Poisonous Mushrooms of the World. Portland, Oregon: Timber Press, გვ. 159. ISBN 978-0-88192-586-9.
- ↑ Burrows I. (2005). Food from the Wild. New Holland Publishers, გვ. 109. ISBN 978-1-84330-891-1.
- ↑ Müller-Stoll WR. (1990). „The antibiotic activity of clitocybine and nebularine from Leucopaxillus giganteus and Clitocybe nebularis“. Zeitschrift für Mykologie. 56 (1): 167–86. ISSN 0170-110X.
- ↑ Hollande AC. (1945). „Lyse massive des bacilles de Koch chez la Cobaye après traitement à la clitocybine. Pouvoir inhibiteur de ce produit vis-à-vis du bacille typhique, du colibacille, de Brucella abortus etc“. Comptes Rendus de l'Académie des Sciences (French). 221: 361–63.
- ↑ Kaiser P. (1998). „Relations of Leucopaxillus giganteus, basidiomycete of fairy rings, with soil microflora and grassland plants“. Cryptogamie Mycologie. 19 (1–2): 45–61. ISSN 0181-1584.
- ↑ (1961) Mushrooms and other Fungi. London, UK: Peter Nevill, გვ. 49–50.
- ↑ Kibby G. (2006). Guide to Mushrooms and Toadstools of Britain and Europe (Philips Guide). London, UK: Philip's, გვ. 137. ISBN 978-0-540-08936-9.
- ↑ Arora D. (1986). Mushrooms Demystified: A Comprehensive Guide to the Fleshy Fungi. Berkeley, California: Ten Speed Press, გვ. 158–59. ISBN 978-0-89815-169-5.
- ↑ Ribeiro B, Andrade PB, Baptista P, Barros L, Ferreira IC, Seabra RM, Valentão P (2008). „Leucopaxillus giganteus mycelium: effect of nitrogen source on organic acids and alkaloids“. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 56 (12): 4769–74. doi:10.1021/jf8001526. hdl:10198/3689. PMID 18494481.